Wyrok z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie z odwołania Górnośląskiego Zakładu Energetycznego S.A. w G. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt XVII Ama 105/02.
Dz.Urz.UOKiK.2004.2.296
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 28 listopada 2003 r.
w sprawie z odwołania Górnośląskiego Zakładu Energetycznego S.A. w G. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2003 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z odwołania Górnośląskiego Zakładu Energetycznego S.A. w G. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr RKT-39/02 z dnia 9 sierpnia 2002 r.
II. zasądza od Górnośląskiego Zakładu Energetycznego S.A. w G. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 900 zł (słownie: dziewięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.
UZASADNIENIE
Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:
W świetle art. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów celem regulacji w niej przyjętej jest zapewnienie rozwoju konkurencji, ochrona przedsiębiorców narażonych na stosowanie praktyk ograniczających konkurencję i ochrona interesów konsumentów. Pozwala to przyjąć, że ma ona charakter publicznoprawny i służy ochronie interesu ogólnospołecznego. Znajduje więc zastosowanie jedynie wówczas, gdy zagrożony lub naruszony zostaje interes publiczny, polegający na zapewnieniu właściwych warunków funkcjonowania rynku gospodarczego. Działaniami antykonkurencyjnymi, bądź antykonsumenckimi w tym rozumieniu są jedynie takie działania, które dotykają sfery interesów szerszego kręgu uczestników rynku, a więc gdy dotyczą nie sytuacji pojedynczego przedsiębiorcy czy konsumenta lecz zaburzeń na rynku w rozumieniu negatywnych zjawisk charakteryzujących jego funkcjonowanie. Celem ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie jest więc ochrona prywatnoprawnego interesu przedsiębiorcy bądź konsumenta.
Rozpatrywana sprawa wiąże się zatem z naruszeniem interesu publicznego.
Sąd przyjął jako całkowicie uzasadniony pogląd pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów odnośnie nadużywania przez GZE S.A. pozycji dominującej poprzez bezpodstawne pobieranie od odbiorców opłat za upomnienia wzywające do zapłaty zaległych należności, co stanowi naruszenie art. 8 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Pomimo tego, że ww. ustawa nie wymienia w sposób wyczerpujący przejawów nadużywania pozycji dominującej na rynku, a jedynie ogranicza się w art. 8 ust. 2 do wyliczenia typowych przykładów zachowań przedsiębiorców mających charakter praktyk ograniczających konkurencję, to jednak mając na uwadze, że jest to katalog otwarty, nie ma formalnych przeszkód do rozszerzenia go także o inne działania przedsiębiorców, które noszą znamiona bezprawnego zachowania ograniczającego konkurencję, eksploatujące pozycję zajmowaną na rynku, czy też godzące w interesy konsumentów. Warunkiem koniecznym dla zarzucenia przedsiębiorcy owego zakazanego w art. 8 ww. ustawy nadużywania pozycji dominującej na rynku jest stwierdzenie, że przedsiębiorca taką pozycję posiada. W analizowanej sprawie ustalono, że GZE S.A. na terenie objętym swoją działalnością zajmuje pozycję dominującą na rynku dystrybucji i obrotu energią elektryczną jest monopolistą naturalnym, co wynika z faktu sieciowego charakteru urządzeń służących do dostarczania energii elektrycznej. Również odbiorcy zaopatrywani przez GZE S.A. w energię elektryczną nie mają możliwości wyboru alternatywnego dostawcy, a więc GZE S.A. podlega ograniczeniom wynikającym z ww. ustawy.
Ponadto, Sąd wskazał, że zarówno przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 grudnia 2000 r., jak również ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne nie stanowią podstawy do obciążania odbiorców, niezatwierdzonymi w taryfie energii elektrycznej kosztami związanymi ze sporządzaniem i wysyłaniem upomnień. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z przepisów ww. ustawy oraz rozporządzenia odbiorcy energii elektrycznej winni być zobowiązani do zapłaty opłat przewidzianych w Taryfie dla energii elektrycznej danego zakładu energetycznego. Zatwierdzane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki stawki opłat i cen energii kalkulowane są na podstawie uzasadnionych kosztów zakupu tej energii oraz uzasadnionych kosztów własnych zakładu energetycznego. Planowany przychód zakładu z tytułu pobierania cen i opłat taryfowych powinien więc pokryć koszty zakupu energii elektrycznej oraz koszty własne w kolejnym okresie rozliczeniowym. W przypadku pobierania przez zakłady energetyczne opłat pozacennikowych uzasadnionym jest domniemanie, że tą drogą przedsiębiorca chce generować dodatkowy przychód na pokrycie kosztów, które nie zostały uwzględnione w kalkulacji cen taryfowych.
Przepisy Prawa energetycznego nie pozostawiają zatem wątpliwości co do sposobu właściwego ukształtowania taryfy dla energii elektrycznej w taki sposób, aby w kalkulacji cen i stawek opłat znalazły się koszty sporządzania i dostarczania upomnień wzywających do zapłaty zaległych należności. Powyższe koszty znaleźć się powinny zatem zgodnie z § 23 i 24 ww. rozporządzenia w kalkulacji ceny energii elektrycznej bądź stawki opłaty abonamentowej przedstawianej do zatwierdzenia Prezesowi URE. Należy przy tym podkreślić fakt, że do dnia 20 lipca 2001 r. opłaty za wysyłane upomnienia wzywające do zapłaty zaległych należności za energię elektryczną były zgłaszane przez GZE S.A. Prezesowi URE i były zatwierdzane Taryfą dla energii elektrycznej. GZE S.A. posiadał więc w tym przypadku nie tylko doświadczenie i wiedzę, ale również odpowiednie instrumenty prawne umożliwiające pokrycie owych kosztów spowodowanych sporządzeniem i dostarczeniem upomnień wzywających do zapłaty należności. Pokrywanie bowiem przez GZE S.A. tych kosztów od dnia 21 lipca 2001 r. jedynie w oparciu o podjętą uchwałę Zarządu spółki, a więc za pomocą cen i stawek innych niż taryfowe, uznać należy za działanie bez wymaganej podstawy prawnej.
Ponadto ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odbiorca usług GZE informowany jest o istnieniu opłaty dopiero w momencie otrzymania upomnienia wzywającego do zapłaty należności, nie można bowiem przyjąć, że uchwała Zarządu GZE S.A. znana była szerszemu kręgowi odbiorców poza, co najwyżej pracownikami GZE S.A.
Za podobną wykładnią przepisów rozporządzenia z dnia 14 grudnia 2000 r. opowiedział się Urząd Regulacji Energetyki, który stwierdził, że "praktyka pokrywania kosztów niewłączonych do kalkulacji zatwierdzonych cen i stawek opłat metodami i środkami nieuregulowanymi w taryfie dla energii elektrycznej nie znajduje uzasadnienia, o ile zapisy umowne kształtujące stosunek prawny z odbiorcą nie stanowią inaczej".
Ponadto, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jasno wynika, że w żadnym wzorze umów obowiązujących w GZE S.A., jak również w ogólnych warunkach umów nie przewidziano, że odbiorca ma obowiązek zwrócić GZE S.A. koszty upomnień w przypadku nieterminowego regulowania zobowiązań.
Zdaniem Sądu, również przepis art. 6 ust. 3a ustawy - Prawo energetyczne wskazujący na obowiązek uprzedniego powiadomienia odbiorcy przez zakład energetyczny o zamiarze wypowiedzenia umowy oraz o wyznaczeniu dodatkowego, dwutygodniowego terminu zapłaty zaległych i bieżących należności nie jest podstawą do pobierania opłat za wysyłane upomnienia, ani nie informuje odbiorcy o istnieniu takiego obowiązku. Istotnym jest natomiast to, że koszty handlowej obsługi odbiorcy, w tym prowadzonej z nim korespondencji powinny być pokrywane przez zakład energetyczny w ramach środków pobieranych przez zakłady energetyczne zgodnie z zatwierdzoną taryfą dla energii elektrycznej, które to opłaty Prezes URE zatwierdza m.in. w oparciu o wskazane przez zakład energetyczny koszty własne, które uzna za uzasadnione.
Postępowanie przedsiębiorcy polegające na pobieraniu opłat za przedmiotowe upomnienia, a zarazem dysponującego pozycją dominującą w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, będącego faktycznie monopolistą z racji sieciowego charakteru posiadanych urządzeń oraz pobieranie opłat za upomnienia wzywające do zapłaty zaległych należności za energię elektryczną odbywające się bez podstawy prawnej spełnia przesłanki nadużywania pozycji dominującej zakazanej w art. 8 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Z tych przyczyn decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9 sierpnia 2002 r. uznać należy za zasadną.
Mając to na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji. [...]