Wyrok z dnia 26 marca 2008 r. w sprawie z odwołania Stowarzyszenia Hurtowników Piwa i Napojów w Katowicach przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt XVII Ama 86/07.
Dz.Urz.UOKiK.2008.3.27
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 26 marca 2008 r.
w sprawie z odwołania Stowarzyszenia Hurtowników Piwa i Napojów w Katowicach przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów po rozpoznaniu na rozprawie sprawy odwołania Stowarzyszenia Hurtowników Piwa i Napojów w Katowicach przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o odmowę wszczęcia postępowania administracyjnego na skutek odwołania Stowarzyszenia Hurtowników Piwa i Napojów w Katowicach od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 20 kwietnia 2007 r., Nr RPZ-25/2007:
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 20 kwietnia 2007 r., Nr RPZ-25/2007, pozwany - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów odmówił wszczęcia postępowania antymonopolowego na wniosek powoda - Stowarzyszenia Hurtowników Piwa i Napojów z siedzibą w Katowicach, w sprawie stwierdzenia stosowania przez Kompanię Piwowarską S.A. z siedzibą w Poznaniu praktyk ograniczających konkurencję określonych w art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegających na nadużywaniu pozycji dominującej na śląskim rynku lokalnym w zakresie sprzedaży piwa odbiorcom hurtowym poprzez narzucanie: nieuczciwych cen, maksymalnych cen odsprzedaży, nakazu zaopatrywania się w produkty wyłącznie u producenta, obowiązku ujawniania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, obowiązku utrzymania czterodniowych zapasów produktów.
Od powyższej decyzji powód wniósł odwołanie domagając się jej uchylenia w całości. Zaskarżonej decyzji powód zarzucił:
I. naruszenie prawa materialnego, a to:
a. art. 4 pkt 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, tj. definicji rynku właściwego poprzez błędne przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie rynkiem właściwym jest rynek krajowy, a nie rynek lokalny - rynek śląski oraz że nie występują jakiekolwiek bariery prawne, ekonomiczne czy też w postaci szczególnych preferencji konsumentów w dostępie do tego rynku;
b. art. 85 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, poprzez błędne uznanie, że z informacji zawartych we wniosku wynika w sposób oczywisty, iż nie doszło do naruszenia art. 8 ww. ustawy;
II. błąd w ustaleniu stanu faktycznego, a to poprzez:
a. błędne określenie rynku właściwego, tj. uznanie, że nie istnieje śląski rynek lokalny;
b. błędne przyjęcie, że w związku z nieistnieniem rynku lokalnego (śląskiego), pozwany nie posiada pozycji dominującej na rynku właściwym.
Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje.
Powód pismem z dnia 2 listopada 2006 r. wniósł o wszczęcie przeciwko Kompanii Piwowarskiej S.A. w Poznaniu postępowania antymonopolowego w sprawie praktyk ograniczających konkurencję poprzez narzucanie: nieuczciwych cen, maksymalnych cen odsprzedaży, nakazu zaopatrywania się w produkty wyłącznie u producenta, obowiązku ujawniania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, obowiązku utrzymania czterodniowych zapasów produktów.
Pozwany w toku postępowania administracyjnego oparł się w całości na twierdzeniach powoda wskazanych w powyższym wniosku o wszczęcie postępowania administracyjnego. W szczególności dotyczy to faktu, że Kompania Piwowarska S.A. posiadała w 2005 r. 37% udział w krajowym rynku piwa. Na terenie województwa śląskiego Spółka zależna od Grupy Żywiec S.A. zajmująca się dystrybucją (Żywiec Trade Katowice Sp. z o.o.) ma siedzibę w Zabrzu, Biuro regionalne Carlsberg Polska S.A. mieści się w Katowicach, a magazyn w Chrzanowie. Kompania Piwowarska S.A. posiada browar w Tychach. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Kompania Piwowarska S.A. zawiera z dystrybutorami hurtowymi "umowy o współpracy", które zawierają zapis, że dostawy piwa do hurtowni odbywają się na bazie loco magazyn odbiorcy.
Województwo śląskie, jako część rynku krajowego, nie jest chronione żadnymi barierami o charakterze prawnym. Nie wprowadzono na terytorium województwa śląskiego cel, koncesji uniemożliwiających handel piwem sprowadzanym spoza terytorium województwa, ani monopolu prawnego w handlu hurtowym piwem.
Z uwagi na fakt, że w obrocie obecnie znajdują się piwa pasteryzowane, ich termin przydatności do spożycia jest stosunkowo długi, co pozwala na swobodny transport. Pasteryzowane piwo nie traci swoich właściwości podczas transportu. Okoliczności te, jako bezsporne Sąd uznał za udowodnione na podstawie art. 229 i 230 Kpc. W ocenie Sądu, powód nie wskazał, iż istnieją szczególne preferencje wśród konsumentów piwa powodujące, iż kupują oni piwo o określonej charakterystyce i właściwościach.
W tym stanie faktycznym Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje.
Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. Stosownie do treści art. 4 pkt 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.) rynkiem właściwym jest rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji.
W niniejszej sprawie jest bezsporne, że zarzuty powoda dotyczą działań Kompanii Piwowarskiej S.A. w Poznaniu na hurtowym rynku piwa, na którym powód występuje po stronie popytowej. Określenie rynku właściwego odnosić się więc musi do tego szczebla dystrybucji. Dotyczy to w szczególności tego, jakie towary i ich substytuty są oferowane na określonym obszarze, czy istnieją bariery dostępu do tego rynku oraz czy ze względu na różnice cen i kosztów transportu panują zbliżone warunki konkurencji. Powód nie kwestionował substytutywności produktowej piw oferowanych zarówno przez trzech głównych krajowych producentów, tj. Grupę Żywiec S.A., Carlsberg Polska S.A. i Kompanię Piwowarską S.A., jak i pozostałe browary. W szczególności powód nie twierdził, że konsumenci nie zakupują piwa innej marki, kiedy dotychczas preferowana jest niedostępna lub znacząco droższa. Ponadto jest faktem powszechnie znanym, że za substytutywne dla piw krajowych są także piwa importowane, w szczególności z Czech i Słowacji, gdyż od 1 maja 2004 r. (data przystąpienia Polski do UE) nie istnieją dla tych krajów bariery dostępu do rynku polskiego.
Ewentualną podstawą do wyodrębnienie geograficznego rynku właściwego byłoby zatem wykazanie, że ze względu na różnice cen i kosztów transportu dostawcy posiadający browary poza województwem śląskim nie są w stanie podjąć konkurencji na rynku hurtowym piwa, na terenie województwa śląskiego. Skarżący nie wskazał żadnych faktów, które dawałyby podstawy do takiego wniosku. Przeciwnie, ze złożonych w toku postępowania administracyjnego "umów o współpracy" wynika, że dostawy piwa do hurtowni odbywają się na bazie loco magazyn odbiorcy. Oznacza to, że koszty transportu ponosi sprzedający, a więc w tym przypadku Kompania Piwowarska S.A. Skarżący nie wskazał także, że inni dostawcy realizują dostawy na innej bazie (np. franco samochód, lub loco magazyn sprzedawcy), ani też że ceny zakupu piwa od innych dostawców (w tym posiadających swoje struktury organizacyjne poza terenem województwa śląskiego) są istotnie wyższe. Ograniczenia, które wskazuje powód w odwołaniu dotyczą innego szczebla dystrybucji (zaopatrzenia handlu detalicznego i gastronomii), a więc innego rynku niż ten, którego dotyczyły zarzuty nadużycia pozycji dominującej.
Brak jest w związku z tym podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 4 pkt 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, tj. definicji rynku właściwego poprzez błędne przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie rynkiem właściwym jest rynek krajowy, a nie rynek lokalny - rynek śląski oraz że nie występują jakiekolwiek bariery prawne, ekonomiczne czy też w postaci szczególnych preferencji konsumentów w dostępie do tego rynku.
Wielkość udziału w rynku właściwym Kompanii Piwowarskiej S.A., ustalona przez Prezesa UOKiK na poziomie 37% udziału w krajowym rynku piwa, nie został przez powoda zakwestionowany. Zarzuty odwołania sprowadzają się do tego, że wielkość ta nie została przypisana do konkretnej formy dystrybucji (sprzedaży do sieci hurtowniczej, dostawy do obiektów wielkopowierzchniowych, dostawy do gastronomii). Tak sformułowane zarzuty nie mogą zostać uwzględnione.
Po pierwsze, powód nie twierdzi, że udział w rynku piw produkowanych przez Kompanię Piwowarską jest w poszczególnych formach dystrybucji istotnie wyższy. Po drugie, jak wyżej wskazano, zarzut dotyczy rynku hurtowego, a więc innego szczebla dystrybucji, który zaopatruje różne formy dystrybucji. Zakładając zatem hipotetycznie, że dział piwa produkowanego przez Kompanię Piwowarską jest wyższy niż 37% np. w sprzedaży do gastronomii, to musi być równocześnie odpowiednio niższy w innych formach dystrybucji. Równocześnie na szczeblu obrotu hurtowego, zaopatrującego różne formy dystrybucji, udział w rynku ulegnie uśrednieniu. Podkreślić przy tym należy, że zarówno w toku postępowania administracyjnego (z mocy art. 81 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów), jak i postępowania odwoławczego, zastosowanie ma przepis art. 232 Kpc, zgodnie z którym, strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powód obowiązany był zatem wskazać fakt (np. że na rynku dostaw piwa do hurtowni udział Kompanii Piwowarskiej S.A. przekracza 40%, a następnie wskazać dowód na tę okoliczność). Faktów takich powód nie wskazał w obydwu postępowaniach, pomimo że był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.
W konsekwencji należy uznać, że brak jest uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że zainteresowany zajmuje na rynku właściwym pozycję dominującą, a w konsekwencji uznania za zasadne zarzutu błędów w ustaleniu stanu faktycznego, poprzez błędne określenie rynku właściwego (tj. uznanie, że nie istnieje śląski rynek lokalny, a Kompania Piwowarska S.A. nie posiada pozycji dominującej). Za zasadne, a więc nie naruszające art. 85 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, należało uznać rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonej decyzji, że z informacji zawartych we wniosku wynikało w sposób oczywisty, że nie doszło do naruszenia art. 8 tej ustawy. Skoro bowiem, jak wyżej wskazano, nie było podstaw do przyjęcia, że Kompania Piwowarska S.A. posiada na rynku właściwym pozycję dominującą, to nie mogło dojść do naruszenia art. 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Treść art. 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie pozostawia wątpliwości, że zakaz zawarty w tym przepisie dotyczy wyłącznie działań podmiotu posiadającego pozycję dominującą.
Z tych względów odwołanie należało oddalić jako bezzasadne (art. 47931a 81 Kpc).
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sporu, zasądzając na rzecz pozwanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (art. 98 Kpc).