Wyrok z dnia 20 grudnia 2007 r. w sprawie z odwołania Sobieski Trade Sp. z o.o. w Kołaczkowie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt XVII Ama 2/07.
Dz.Urz.UOKiK.2008.2.16
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 20 grudnia 2007 r.
w sprawie z odwołania Sobieski Trade Sp. z o.o. w Kołaczkowie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów - po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2007 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Sobieski Trade Sp. z o.o. w Kołaczkowie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o ochronę konkurencji na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 7 listopada 2006 r. Nr DOK 132/06:
UZASADNIENIE
Decyzją Nr DOK-132/2006 z dnia 7 listopada 2006 r., na podstawie art. 12 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.), po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego z wniosku Sobieski Trade Sp. z o.o. z siedzibą w Kołaczkowie, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał zgodę na dokonanie koncentracji, polegającej na przejęciu przez Sobieski Trade Sp. z o.o. z siedzibą w Kołaczkowie kontroli nad przedsiębiorstwem Handlowo Produkcyjnym Wiesław Wawrzyniak Sp. z o.o. z siedzibą w Niedźwiadach.
W uzasadnieniu powyższej decyzji powołał się m.in. na następujące ustalenia.
Należało uznać za właściwe rynki produktowe (rynki wspólne) w przedmiotowej koncentracji: hurtową dystrybucję napojów alkoholowych wysokoprocentowych o zawartości alkoholu powyżej 18%; hurtową dystrybucją napojów alkoholowych niskoprocentowych o zawartości alkoholu powyżej 4,5% do 18% - z wyjątkiem piwa; hurtową, dystrybucją napojów alkoholowych o zawartości alkoholu do 4,5% oraz piwa.
Zdaniem Prezesa UOKiK właściwym rynkiem geograficznym dla rynków hurtowej dystrybucji wskazanych powyżej napojów alkoholowych jest rynek krajowy. Prezes UOKiK uznał, że Sobieski Trade Sp. z o.o. w Kołaczkowie należy do tego samego rynku, co podmioty, które są odbiorcami sprzedawanych przez nią produktów, tj. krajowego rynku hurtowej dystrybucji napojów alkoholowych wysokoprocentowych o zawartości alkoholu powyżej 18%. W jego ocenie koncentracja polegająca na przejęciu przez Sobieski Trade Sp. z o.o. kontroli nad Przedsiębiorstwem Handlowo-Produkcyjnym Wiesław Wawrzyniak Sp. z o.o. z siedzibą w Niedźwiadach ma wpływ na ten rynek, który ujawnia się w układzie horyzontalnym (poziomym), gdyż przedsiębiorcy w niej uczestniczący zaangażowani są na tych samych rynkach produktowych, a przedmiotowa koncentracja doprowadzi do uzyskania w nich udziału w wysokości większej niż 20%. Wykluczył jednocześnie wpływ przedmiotowej koncentracji w układzie horyzontalnym na krajowy rynek hurtowej dystrybucji napojów alkoholowych niskoprocentowych o zawartości alkoholu powyżej 4,5% do 18% - z wyjątkiem piwa oraz krajowy rynek hurtowej dystrybucji napojów alkoholowych o zawartości alkoholu do 4,5% i piwa, ze względu na fakt, iż przedmiotowa koncentracja nie doprowadzi do uzyskania w żadnym z tych rynków udziału w wysokości większej niż 20%.
Odwołanie od decyzji Prezesa UOKiK Nr DOK-132/2006 wniosła spółka Sobieski Trade Sp. z o.o. z siedzibą w Kołaczkowie. Odwołująca się zaskarżyła decyzję jedynie w części dotyczącej uzasadnienia - w zakresie zaliczenia Sobieski Sp. z o.o. do tego samego rynku, co podmioty, które są odbiorcami sprzedawanych przez nią produktów, tj. krajowego rynku hurtowej dystrybucji napojów o zawartości alkoholu powyżej 18%, a w rezultacie określenia udziału w rynku podmiotów Grupy na poziomie 20% i uznania, że koncentracja wywrze wpływ w układzie horyzontalnym.
Zaskarżonej decyzji odwołująca się zarzuciła:
1. obrazę art. 4 pkt 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z pkt 7.1.2. oraz 7.2.1. rozdziału VII załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2002 r. w sprawie zgłoszenia zamiaru koncentracji przedsiębiorców (Dz. U. Nr 37, poz. 334) poprzez uznanie, że koncentracja wywrze wpływ w układzie horyzontalnym na krajowy rynek hurtowej dystrybucji napojów o zawartości alkoholu powyżej 18%;
2. naruszenie przepisów postępowania - przepisu art. 233 § 1 i 2 Kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i niedokonanie ich właściwej oceny, oraz sprzeczności istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w rezultacie uznanie, że Sobieski Sp. z o.o. działa na tym samym rynku właściwym i tym samym szczeblu obrotu towarowego, co Przedsiębiorstwo Handlowo-Produkcyjne Wiesław Wawrzyniak Sp. z o.o.;
3. obrazę art. 231 Kpc w zw. z art. 81 ustawy antymonopolowej poprzez zastosowanie domniemania, że dokumenty urzędowe, sporządzone przez Ministerstwo Gospodarki, zawierające wykaz przedsiębiorców posiadających zezwolenie na obrót hurtowy napojami alkoholowymi wysokoprocentowymi i wielkościach sprzedaży są podstawą uznania wszystkich tych przedsiębiorców za konkurentów i tym samym uczestników tego samego szczebla obrotu i tego samego rynku oraz stanowią dowód na okoliczność uczestnictwa Sobieski Sp. z o.o. w krajowym rynku hurtowej sprzedaży wyrobów o zawartości alkoholu powyżej 18%.
Powołując się na powyższe zarzuty odwołująca się wniosła o zmianę uzasadnienia zaskarżonej decyzji poprzez: uznanie, że Sobieski Sp. z o.o. nie jest uczestnikiem tego samego rynku, co Przedsiębiorstwo Handlowo-Produkcyjne Wiesław Wawrzyniak Sp. z o.o., tj. krajowego rynku hurtowej dystrybucji napojów o zawartości alkoholu powyżej 18%, lecz jest przedsiębiorcą działającym na rzecz szczebla zbytu; uznanie, że łączny udział w krajowym rynku hurtowej dystrybucji napojów o zawartości alkoholu powyżej 18% uczestników koncentracji obejmuje sumę udziałów Przedsiębiorstwa Handlowo-Produkcyjnego Wiesław Wawrzyniak Sp. z o.o. i jedynej spółki Grupy Belvedere zaangażowanej w działalność na tym rynku - Sobieski Trade Sp. z o.o. - nie przekracza 20% (wynosi około 1 %), a w rezultacie uznanie, że koncentracja nie wywrze wpływu na wyżej wymieniony rynek w układzie horyzontalnym.
Uzasadniając pierwszy z przedstawionych zarzutów odwołująca się powołała wypowiedzi doktryny prawa oraz orzecznictwo organów antymonopolowych, zarówno polskich jak i wspólnotowych - sprowadzające się do stanowiska, że istnienie pomiędzy przedsiębiorcami powiązań wertykalnych (pionowych) wyklucza możliwość uznania, że przedsiębiorcy tak powiązani reprezentują tę samą stronę (popytową lub podażową) tego samego rynku, a więc że są konkurentami i należą do tego samego rynku. Odwołująca się podkreśliła, iż Prezes UOKiK winien był przeprowadzić dodatkową analizę powiązań wertykalnych mającą na celu ustalenie, którzy przedsiębiorcy są konkurentami. Zdaniem skarżącej, wyliczenie udziałów rynkowych uczestników rynku na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki nie może stanowić podstawy rozstrzygnięcia w tej kwestii, albowiem nie jest miarodajne, gdyż nie ujawnia pochodzenia (źródeł zaopatrzenia) i powiązań wertykalnych.
Zdaniem odwołującej się także definicja rynku właściwego przyjęta przez Prezesa UOKiK w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji jest błędna. Organ wydający decyzję przyjął definicję zawartą w art. 21 pkt 7 ustawy z 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości przeciwdziałaniu alkoholizmowi, która, jak wskazywała odwołująca się, sformułowana jest dla potrzeb administracyjnej kontroli obrotu napojami alkoholowymi, nie zaś dla potrzeb analizy ekonomicznych zasad funkcjonowania rynku gospodarczego i identyfikowania relacji konkurencyjnych.
Zarzuty błędnej definicji rynku właściwego oraz oparcia się na danych Ministerstwa Gospodarki - bez przeprowadzenia dodatkowej analizy pod kątem powiązań wertykalnych i źródeł zaopatrzenia, powtórzone zostały przez odwołującą się także w kontekście naruszenia art. 233 § 1 i 2 Kpc. Zdaniem skarżącej, rozumowanie przyjęte w uzasadnieniu decyzji cechuje dowolność, a wnioski wyprowadzone z zebranego w sprawie materiału dowodowego są nielogiczne, co w rezultacie doprowadziło do nieuzasadnionego ekonomicznie rozszerzenia pojęcia rynku.
W odniesieniu do naruszenia art. 231 Kpc w zw. z art. 81 ustawy antymonopolowej, odwołująca się podniosła, iż organ wydający decyzję, ze względu na specyfikę spraw z zakresu prawa konkurencji oraz definicję rynku produktowego, winien był samodzielnie dokonać analizy rynku. Biorąc pod uwagę powyższe, oparcie się wyłącznie na danych Ministerstwa Gospodarki, których prawdziwości odwołująca się jednak nie kwestionowała stanowi, zdaniem skarżącej, naruszenie art. 231 Kpc w zw. z art. 81 ustawy antymonopolowej, albowiem prowadzi do nieuzasadnionego domniemania faktycznego, które obalone zostało innymi danymi - wskazywanymi przez odwołującą się.
Pismem z dnia 22 lutego 2007 r., stanowiącym odpowiedź na odwołanie. Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania.
Prezes UOKiK podtrzymał stanowisko wyrażone wcześniej w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Nadal uważa, że właściwą dla zdefiniowania obrotu hurtowego napojami alkoholowymi jest wskazana przez ustawodawcę definicja z art. art. 2 pkt 7 ustawy z 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, zgodnie z którą do zakwalifikowania przedsiębiorcy do struktury podmiotowej tego rynku jest ustalenie: 1) faktu dokonania przez tego przedsiębiorcę zakupu celem dalszej odsprzedaży oraz 2) posiadanie właściwego zezwolenia. Zdaniem organu antymonopolowego, powyższe kryteria zostały spełnione przez spółkę Sobieski Sp. z o.o., a zatem stwierdzić należy, iż słusznie została ona zaliczona do uczestników tego rynku.
Ponadto organ antymonopolowy odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 Kpc podkreślił, iż powołany przepis przyznaje swobodę w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, a zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wtedy może być uznany za usprawiedliwiony, jeżeli zaprezentowane rozumowanie sprzeczne jest z regułami logiki bądź z doświadczeniem życiowym - co w przedmiotowej sprawie nie nastąpiło. Organ antymonopolowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji uznał, że w sposób jasny i logiczny wskazał, które dowody uznał za wiarygodne i czym się kierował odmawiając wiarygodności innym dowodom, a wnioski wyciągnięte z materiału dowodowego są logiczne i zgodne z zasadami wykładni a także doświadczeniem życiowym.
Rozpoznając wniesione odwołanie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny.
Sobieski Trade Sp. z o.o. na1eży do Grupy Belvedere. W skład Grupy wchodzą także spółki zależne: Sobieski Trade Sp. z o.o.; Destylarnia Sobieski S.A.; Destylarnia Polmos S.A. oraz Fabryka Wódek Polmos Łańcut S.A., które zajmują się produkcją i sprzedażą wódek czystych i gatunkowych. Spółka Sobieski Sp. z o.o., będąca adresatem wydanego przez Ministra Gospodarki zezwolenia na obrót hurtowy napojami alkoholowymi wysokoprocentowymi, odkupuje od wyżej wskazanych spółek zależnych wódki, a następnie odsprzedaje je hurtowniom oraz supermarketom i hipermarketom.
Przedmiotowa koncentracja polegać miała, wedle zgłoszenia, na przejęciu przez spółkę Sobieski Trade Sp. z o.o. bezpośredniej kontroli nad spółką Przedsiębiorstwo Handlowo-Produkcyjne Wiesław Wawrzyniak Sp. z o.o. z siedzibą w Niedźwiadach poprzez nabycie od jej dotychczasowych właścicieli: 1) Wiesława Wawrzyniaka (95% udziałów) oraz 2) Aleksandry Wawrzyniak (5% udziałów) wszystkich udziałów tej spółki, dających tyle samo procent głosów na zgromadzeniu wspólników.
Spółka przejmowana prowadzi działalność w zakresie: 1. hurtowej dystrybucji napojów alkoholowych wysokoprocentowych o zawartości alkoholu powyżej 18%; 2. hurtową dystrybucją napojów alkoholowych niskoprocentowych o zawartości alkoholu powyżej 4,5% do 18% - z wyjątkiem piwa; 3. hurtową dystrybucją napojów alkoholowych o zawartości alkoholu do 4,5% oraz piwa; 4. działalność hurtowej dystrybucji napojów alkoholowych wysokoprocentowych o zawartości alkoholu powyżej 18%.
Spółka przejmująca - Sobieski Trade Sp. z o.o. - w ograniczonym zakresie prowadzi działalność w zakresie hurtowej dystrybucji napojów alkoholowych wysokoprocentowych o zawartości alkoholu powyżej 18%, a zatem pokrywa się w tym zakresie z działalnością spółki przejmowanej.
Powyższych ustaleń Sąd dokonał w oparciu o materiał dowodowy zebrany w toku postępowania administracyjnego, który został przedstawiony w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Na podstawie powyższego stanu faktycznego. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje.
Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.
Przez rynek właściwy rozumie się rynek towarów lub usług, które ze względu na ich przeznaczenie, ceny oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji (art. 4 pkt 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów).
Działalność spółki Sobieski Trade Sp. z o.o., posiadającej zezwolenie na hurtowy obrót napojami alkoholowymi, polega na zakupie wyrobów spółek zależnych Grupy Belvedere i odsprzedaży hurtowniom oraz supermarketom i hipermarketom. W niniejszej sprawie kluczową jest kwestia, czy spółka ta działa na rynku hurtowej sprzedaży napojów wysokoprocentowych o zawartości alkoholu powyżej 18%, tj. na rynku właściwym, na którym działa takie spółka przejmowana - Przedsiębiorstwo Handlowo-Produkcyjne Wiesław Wawrzyniak Sp. z o.o. z siedzibą w Niedźwiadach.
Rynkiem właściwym, na który koncentracja wywiera wpływ w układzie horyzontalnym (poziomym) jest każdy rynek produktowy, na którym zaangażowani są co najmniej dwaj przedsiębiorcy uczestniczący w koncentracji (rynki wspólne) i gdzie koncentracja prowadzi do uzyskania znacznego udziału w rynku geograficznym w wysokości większej niż 20% (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2002 r. w sprawie zgłoszenia zamiaru koncentracji przedsiębiorców).
W ocenie Sądu Prezes UOKiK prawidłowo ustalił fazy obrotu na rynku zbytu. Takie przypisanie uczestników rynku do poszczególnych faz nie budzi wątpliwości. Ponadto zgodzić należy się z organem antymonopolowym, iż do zakwalifikowania przedsiębiorcy do struktury podmiotowej rynku obrotu hurtowego napojami alkoholowymi niezbędne jest ustalenie: 1) faktu dokonania przez tego przedsiębiorcę zakupu celem dalszej odsprzedaży oraz 2) posiadanie właściwego zezwolenia. Powyższe przesłanki są przesłankami koniecznymi i wystarczającymi do takiej kwalifikacji. Istnienie pomiędzy przedsiębiorcami powiązań wertykalnych (pionowych) nie ma w tej kwestii znaczenia.
Przez obrót hurtowy napojami alkoholowymi należy rozumieć zakup napojów alkoholowych w celu ich odsprzedaży przedsiębiorcom posiadającym właściwe zezwolenie (art. 2 pkt 7 ustawy z 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi). Powyższa definicja jest użyteczna w ramach postępowania prowadzonego w niniejszej sprawie. Wynika to z konieczności respektowania zasady spójności systemu prawnego oraz faktu, że inne przepisy obowiązujące w naszym kraju nie wskazują odmiennej definicji obrotu hurtowego napojami alkoholowymi.
Spółka Sobieski Trade Sp. z o.o. spełnia obie przesłanki zakwalifikowania jej jako uczestnika rynku obrotu hurtowego napojami alkoholowymi, przy czym bez znaczenia jest, że pozycja ta wynika z przyjętej przez Grupę Belvedere strategii wprowadzania do obrotu napojów alkoholowych wyłącznie za pośrednictwem spółki dominującej. Podkreślenia wymaga, iż przedmiotowa spółka, czego nie kwestionuje, już obecnie sprzedaje towar hipermarketom i supermarketom, a więc podmiotom działającym w sferze detalicznej - przez co konkuruje z innymi hurtowniami.
Powyższe prowadzi do wniosku, że Prezes UOKiK słusznie uznał, iż spółka ta spełnia przesłanki uczestniczenia w krajowym rynku hurtowej dystrybucji napojów alkoholowych wysokoprocentowych, gdyż prowadzi działalność hurtową w tym zakresie. Za niesłuszne należy uznać stanowisko odwołującej się, która twierdzi, jakoby sprzedaż wyrobów alkoholowych na rzecz Sobieski Trade Sp. z o.o. w ramach grupy Belvedere nie miała na celu wprowadzenia ich do obrotu, a była jedynie czynnością techniczną. Powyższe stanowisko stoi w jawnej sprzeczności z faktem, że wyroby alkoholowe sprzedawane są przez tę spółkę również na rzecz hipermarketów i supermarketów, a sama spółka nie działa w stosunku do producentów jak agent, lecz dokonuje od nich zakupu towarów na zasadzie umowy kupna-sprzedaży.
O zakwalifikowaniu Sobieski Trade Sp. z o.o. jako konkurenta pozostałych przedsiębiorców prowadzących hurtową sprzedaż wyrobów alkoholowych przesądza już definicja wyrażona przez ustawodawcę w art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Podkreślenia wymaga, że spółka ta nie jest związana żadnymi formalnymi zakazami, które ograniczałyby jej rozwijanie działalność na rynku hurtowym, którą prowadzi już obecnie, poprzez wprowadzenie nowych produktów (także spoza Grupy Belvedere) czy też zwiększenie sprzedaży.
Prezes UOKiK prawidłowo posłużył się danymi Ministerstwa Gospodarki do oceny udziałów poszczególnych przedsiębiorców w rynku właściwym. Minister Gospodarki jest ustawowo zobowiązany do zbierania informacji o sprzedaży napojów alkoholowych od przedsiębiorców, którym wydano odpowiednie zezwolenie. Nie ma podstaw, ażeby kwestionować uzyskane w ten sposób dane. Zarzut naruszenia art. 231 Kpc w zw. z art. 81 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów jest zatem bezzasadny.
Powyższe ustalenia i rozważania doprowadziły SOKiK do wniosku, iż Prezes UOKiK słusznie zakwalifikował Sobieski Trade Sp. z o.o. do krajowego rynku hurtowej dystrybucji napojów o zawartości alkoholu powyżej 18% i prawidłowo przyjął, iż Sobieski Trade Sp. z o.o. jest podmiotem działającym na tym samym rynku i szczeblu obrotu towarowego co spółka Przedsiębiorstwo Handlowo-Produkcyjne Wiesław Wawrzyniak Sp. z o.o. z siedzibą w Niedźwiadach. Przy uwzględnieniu powyższego za prawidłowy i logiczny uznać należy także wniosek zawarty w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, iż przedmiotowa koncentracja wywrze wpływ na ten rynek w układzie horyzontalnym.
Zarzut odwołującej się, która podniosła, iż organ antymonopolowy naruszył art. 233 § 1 i 2 Kpc, jest bezzasadny. W ocenie Sądu Prezes UOKiK nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów i właściwie ocenił zebrany materiał dowodowy, a poczynione ustalenia nie są sprzeczne z treścią zebranego materiału dowodowego. Dokonane przez niego ustalenia i ocena prawna są zbieżne ze stanowiskiem SOKiK.
Mając na uwadze powyższe, decyzję w zaskarżonej części należy uznać za uzasadnioną i prawidłową, w związku z czym, na podstawie art. 47931a § 1 Kpc Sąd oddalił odwołanie.
Wobec wyniku sporu o kosztach postępowania orzeczono na podstawie z art. 98 Kpc.