Wyrok z dnia 16 listopada 2005 r. w sprawie z odwołania Województwa Lubelskiego przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt XVII Ama 97/2004.
Dz.Urz.UOKiK.2006.1.16
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 16 listopada 2005 r.
w sprawie z odwołania Województwa Lubelskiego przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2005 r. sprawy z powództwa Województwa Lubelskiego przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zainteresowany: Leszek S. - "Żegluga Puławska", o ochronę konkurencji, na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 23 czerwca 2004 r., Nr RLU-22/2004:
UZASADNIENIE
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję Nr RLU-22/2004 uznającą za ograniczającą konkurencję praktykę Województwa Lubelskiego, polegającą na nadużywaniu pozycji dominującej na lokalnym rynku udostępniania urządzeń obsługi żeglugi rzecznej położonych na wale przeciwpowodziowym na rzece Wiśle w Kazimierzu Dolnym, poprzez nieuzasadnioną odmowę udostępnienia przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie - jednostkę budżetową powoda Panom Leszkowi S. - "Żegluga Puławska" i Bartoszowi F. - "Hydrofed" schodów i polerów ceramicznych na w/w wale przeciwpowodziowym, co stanowi naruszenie art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i nakazał zaniechania jej stosowania. W pkt II decyzji Prezes Urzędu w związku ze stwierdzoną praktyką nałożył na powoda karę pieniężną w wysokości 50.000 zł. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. W odwołaniu od powyższej decyzji powód wniósł o uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności, uchylenie decyzji i umorzenie postępowania.
Uzasadniając zaskarżoną decyzję Prezesa Urzędu stwierdził, że w świetle przepisów ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, Marszałek Województwa Lubelskiego realizuje wynikające z tej ustawy zadania administracji rządowej przez programowanie, planowanie i nadzór wykonywania oraz utrzymanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych, takich jak wały przeciwpowodziowe stanowiące wyłączną własność Skarbu Państwa. Na wałach przeciwpowodziowych budowane są, będące związanymi z nimi w sposób trwały elementami, urządzenia obsługi żeglugi rzecznej, schody i urządzenia cumownicze tzw. polery cumownicze. Zgodnie z ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, województwa posiadają osobowość prawną. Mogą więc być stroną umowy cywilnoprawnej i płynących z niej praw i obowiązków. Województwo Lubelskie udostępnia odpłatnie znajdujące się na wale przeciwpowodziowym schody i polery przedsiębiorcom świadczącym usługi o charakterze użyteczności publicznej polegające na obsłudze żeglugi rzecznej. Uzasadnia to uznanie Województwa Lubelskiego za przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 pkt I lit. a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W imieniu Marszałka Województwa Lubelskiego urządzeniami do obsługi żeglugi rzecznej, tj. schodami i polerami gospodaruje Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie (Zarząd).
Podejmowane przez Zarząd czynności dotyczą przedsiębiorców wynajmujących w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą schody i polery na wale przeciwpowodziowym rzeki Wisły w Kazimierzu Dolnym, przedsiębiorców, którzy zamierzają podjąć działalność polegającą na świadczeniu usługi żeglugi rzecznej na tym terenie oraz konsumentów korzystających z tych usług. Wobec powyższego, Prezes Urzędu stwierdził, że działalność Zarządu dotycząca bliżej nieokreślonego, szerokiego kręgu adresatów może prowadzić do naruszenia interesu publicznoprawnego i w związku z tym podjął decyzję o przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
W trakcie postępowania Prezes Urzędu ustalił, że rynkiem produktowym w sprawie jest rynek udostępniania urządzeń obsługi żeglugi rzecznej, tj. schodów i polerów, a rynkiem geograficznym wał przeciwpowodziowy na Wiśle w Kazimierzu Dolnym, przy którym zlokalizowana jest przystań żeglugi rzecznej obejmująca schody i polery. Na tak określonym rynku właściwym Województwo Lubelskie jako przedsiębiorca gospodarujący, stanowiącym własność Skarbu Państwa wałem przeciwpowodziowym wraz ze związanymi z nim w sposób trwały schodami i polerami posiada pozycję monopolistyczną.
Prezes Urzędu ustalił także, że Zarząd działając w imieniu Województwa Lubelskiego odmówił przedsiębiorcom chcącym podjąć świadczenie usług w zakresie żeglugi rzecznej udostępnienia schodów i polerów zlokalizowanych w porcie rzecznym w Kazimierzu Dolnym wyjaśniając, że urządzenia te zostały już udostępnione innym przedsiębiorcom, a zawarte umowy obowiązują do 31 grudnia 2004 r.
W świetle dokonanych ustaleń, Prezes Urzędu uznał za udowodnione stosowanie przez Województwo Lubelskie praktyki ograniczającej konkurencję stanowiącej naruszenie art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i wydał w związku z tym zaskarżoną decyzję.
W złożonym odwołaniu powód zarzucił, że decyzja została wydana w oparciu o błędne ustalenia faktyczne i z naruszeniem powołanych w niej przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje.
Analiza zebranego w postępowaniu administracyjnym materiału pozwala na stwierdzenie, że dokonane przez Prezesa Urzędu ustalenia faktyczne i ich ocena prawna są trafne.
Odnosząc się do postawionych przez powoda w odwołaniu zarzutów należy zauważyć, że określona w art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, podejmowana w interesie publicznym ochrona interesów przedsiębiorców i konsumentów, skierowana jest przeciwko dwóm kategoriom działań ograniczających konkurencję - praktykom antykonkurencyjnym i praktykom eksploatacyjnym. W przypadku pierwszych wskazanych praktyk celem i skutkiem działań nagannych jest ograniczenie lub wyeliminowanie konkurencji. Dobrem objętym w tym przypadku ochroną przepisów ustawy antymonopolowej jest samo istnienie konkurencji jako atmosfery, w jakiej prowadzona jest działalność gospodarcza. Realizowana jednocześnie ochrona konsumentów, jako nabywców dóbr i usług oferowanych w warunkach konkurencji jest prowadzona niejako przy okazji. Wobec tego naruszenie interesu publicznego winno być stwierdzone w sytuacji, gdy badana praktyka oddziaływuje i narusza samo zjawisko konkurencji, nawet jeżeli ten negatywny wpływ jest rezultatem działań skierowanych tylko przeciw jednemu lub niewielkiej liczbie konkurujących przedsiębiorców. Nietrafnie więc powód zarzuca, że ingerencja organu antymonopolowego jest sprzeczna z celami art. 1 ustawy antymonopolowej i służy ochronie interesów pojedynczych osób.
Zdaniem Sądu należałoby rozważyć, czy takiego zarzutu nie należałoby postawić innemu występującemu w sprawie organowi. Decyzja nie nakłada na powoda obowiązku zawarcia umowy z konkretnymi przedsiębiorcami, a jedynie zobowiązuje do zaniechania działań, które w efekcie ograniczają zjawisko konkurencji, co prowadzi do naruszenia interesów nieokreślonej liczby przedsiębiorców chcących świadczyć usługi na danym rynku i konsumentów pozbawionych możliwości swobodnego wyboru usług spośród szerszej oferty podażowej na konkretnym rynku. Stwierdzona praktyka powoduje ograniczenie podaży usług na ustalonym w sprawie rynku właściwym, co ogranicza konkurencję między działającymi na tym rynku podmiotami. Jednocześnie brak konkurencji ogranicza możliwości konsumentów w wyborze trasy, rodzaju i standardu, a także ceny usługi.
W kwestii zarzutu naruszenia art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy należy wyjaśnić, że w ustawie antymonopolowej termin przedsiębiorca jest szerszy niż rozumienie tego słowa w pojęciu wykształconym na tle innych ustaw. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny przedsiębiorcami w rozumieniu tego przepisu są nie tylko podmioty bezpośrednio świadczące usługi, ale również podmioty organizujące świadczenie usług. W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, że wskazana w art. 14 w zw. z art. 11 ustawy - Prawo wodne, działalność Marszałka Województwa zawiera w sobie również organizowanie świadczenia usług użyteczności publicznej przez podmioty zajmujące się świadczeniem usług żeglugi rzecznej poprzez udostępnianie tym podmiotom w ramach gospodarowania mieniem wchodzącym w skład urządzeń obsługi żeglugi rzecznej jakimi są umiejscowione na stronie odwodnej wałów przeciwpowodziowych schody i polery cumownicze. A zatem w tym zakresie swojej działalności Marszałek Województwa jest przedsiębiorcą w pojęciu art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, a działalność swą wykonuje przez podległe mu jednostki organizacyjne, takie jak Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych. Po dokonaniu powyższych ustaleń możliwe jest omówienie i ocena pozycji i działań powoda jako przedsiębiorcy. Bezsporne jest, że na oznaczonym w decyzji rynku właściwym powód zajmuje dominującą pozycję.
Nie budzą również wątpliwości informacje dotyczące ilości schodów oraz polerów użytkowanych przez poszczególnych przedsiębiorców na podstawie zawartych umów lub bezumownie. Z pisma Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych wynika, że w Kazimierzu Dolnym znajduje się 9 sztuk schodów, z których 5 sztuk było objętych umowami. Pozostałe schody były użytkowane przez jednego z armatorów bezumownie z uwagi na fakt sfinansowania przez niego ich budowy. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że mimo uzyskanych pozwoleń wodnoprawnych pozostali przedsiębiorcy nie wykonali w pełni na swój koszt przewidzianych w decyzjach urządzeń. Pan Edward W. oświadczył w swym piśmie, że nie sfinansował żadnych schodów i polerów, mimo iż jest wymieniony w decyzji z dnia 10 kwietnia 2000 r. jako jeden z uprawnionych. Pan Stanisław P. oświadczył, że sfinansował budowę 1 sztuki schodów, mimo że i on jest wymieniony w powołanej powyżej decyzji Starostwa Powiatowego. Ponadto inna decyzja Starostwa z dnia 7 kwietnia 2000 r. uprawnia go do budowy 1 sztuki schodów i 4 polerów. Do złożonego przez powoda odwołania dołączona została jeszcze jedna decyzja Starostwa z dnia 3 kwietnia 2001 r. uprawniająca pana Henryka S. do wybudowania dodatkowych schodów i dwóch bloków z kołami cumowniczymi w skarpie obwałowania w Kazimierzu Dolnym w km 2+063. Schody te są uwidocznione na złożonym przez powoda do akt administracyjnych planie sytuacyjnym. Oznacza to, że pan Henryk S. sfinansował lub uczestniczył w sfinansowaniu 3 sztuk schodów i 26 polerów. Powyższe informacje powinny być w posiadaniu Wojewódzkiego Zarządu Melioracji, lecz nie zostały udostępnione Prezesowi Urzędu na jego żądanie w wyczerpujący sposób.
Reprezentujący Województwo Lubelskie Zarząd nie dochował też przy wykonywaniu swych obowiązków należytej staranności w zakresie kontroli prawidłowej realizacji zawartych z przedsiębiorcami umów dzierżawy. Świadczy o tym fakt, że dopiero po wydaniu zaskarżonej decyzji Zarząd rozwiązał umowę dzierżawy z panem Edwardem W. mimo posiadania informacji, iż dzierżawca ten nie użytkuje przedmiotu dzierżawy zgodnie z umową, wbrew jej postanowieniom. Z powyższego wynika, że udzielone zainteresowanym podjęciem działalności w postaci usług żeglugi rzecznej przedsiębiorcom, odpowiedzi odmowne były niezgodne z rzeczywistym stanem prawnym. W sytuacji, gdy skutkiem takiego postępowania Zarządu było utrudnienie dostępu, a nawet wyeliminowanie z rynku przedsiębiorców zainteresowanych podjęciem na nim działalności, za uzasadniony należy uznać zarzut nadużycia przez Województwo Lubelskie posiadanej na zajmowanym rynku pozycji dominującej. Istota nagannego działania powoda zawierała się w przeciwdziałaniu rozwoju konkurencji na rynku usług żeglugi rzecznej w Kazimierzu Dolnym, na który powód oddziaływał stosowaną praktyką.
W tym stanie postawiony powodowi w zaskarżonej decyzji zarzut należy uznać zdaniem Sądu za udowodniony.
Za trafne w tej sytuacji należy również uznać nałożenie na powoda kary pieniężnej w wysokości 50.000 zł, znajdujące uzasadnienie prawne w treści obowiązujących przepisów.
Mając na uwadze przytoczone wyżej okoliczności Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wobec braku podstaw do jego uwzględnienia, oddalił złożone odwołanie na zasadzie art. 47931a §1 k.p.c. [...]