Wyrok z dnia 12 października 2005 r. w sprawie z odwołania Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt XVII Ama 53/2004.
Dz.Urz.UOKiK.2006.1.14
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 12 października 2005 r.
w sprawie z odwołania Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów po rozpoznaniu w dniu 12 października 2005 r. sprawy z odwołania Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, przy udziale TVN - 24 Sp. z o.o. w Warszawie, o ochronę konkurencji, na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 31 października 2003 r., Nr DDI-2-55/07/2001/AS
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 31 października 2003 r., Nr DDI-2-55/07/2001/AS, pozwany - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał w pkt I, iż ustalanie przez powoda - Ogólnopolską Izbę Gospodarczą Komunikacji Kablowej w Zielonej Górze w umowach ramowych rekomendowanych przez tę izbę nadawcom płatnych kanałów telewizyjnych produkowanych wyłącznie dla polskiego odbiorcy (w oparciu, o które to umowy ramowe, operatorzy telewizji kablowych zawierają z tymi nadawcami umowy dwustronne) za porozumienie ograniczające konkurencję na globalnym hurtowym rynku płatnych kanałów telewizyjnych adresowanych wyłącznie do odbiorcy polskiego, polegające na pośrednim ustalaniu cen zakupu towarów i stwierdził jego zaniechanie. W pkt II decyzji Prezes Urzędu uznał ustalanie przez Ogólnopolską Izbę Gospodarczą Komunikacji Kablowej okresu obowiązywania umów licencyjnych w umowach ramowych rekomendowanych przez tę izbę nadawcom płatnych kanałów telewizyjnych produkowanych wyłącznie dla polskiego odbiorcy (w oparciu, o które to umowy ramowe, operatorzy telewizji kablowych zawierają z tymi nadawcami umowy dwustronne) za porozumienie ograniczające konkurencję na globalnym hurtowym rynku płatnych kanałów telewizyjnych adresowanych wyłącznie do odbiorcy polskiego, polegające na pośrednim ustalaniu warunków zakupów towarów i nakazał jego zaniechanie.
Decyzję Prezes Urzędu oparł na następujących ustaleniach.
W dniu 22 maja 2002 r. po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wszczętego w związku z doniesieniami prasowymi dotyczącymi trudności w negocjacjach prowadzonych przez TVN - 24 Sp. z o.o. w Warszawie z Ogólnopolską Izbą Gospodarczą Komunikacji Kablowej, Prezes Urzędu wszczął postępowanie przeciwko izbie celem stwierdzenia czy ustalanie przez izbę ceny licencji oraz okresu trwania umów licencyjnych w umowach ramowych zawieranych przez izbę z nadawcami płatnych kanałów telewizyjnych produkowanych wyłącznie dla polskiego odbiorcy - w oparciu o które to umowy ramowe operatorzy telewizji kablowych (członkowie izby) zawierają z tymi nadawcami umowy dwustronne - stanowi praktykę ograniczającą konkurencję określoną w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
W toku postępowania Prezes Urzędu ustalił, co następuje.
Powodowa izba gospodarcza zrzesza przedsiębiorców związanych z branżą telewizji kablowych, przede wszystkim operatorów telewizji kablowych. Telewizje kablowe współtworzą infrastrukturę rynku telewizyjnego, na którym nadawcy kanałów telewizyjnych dostarczają klientom swój produkt. W przypadku kanałów płatnych, towarem jest sygnał kanału telewizyjnego, a odbiorcami telewidzowie. W przypadku kanałów bezpłatnych towarem jest prawo dostępu do widowni tego kanału oferowane reklamodawcom, natomiast sam dostęp telewidzów do sygnału telewizyjnego jest warunkiem istnienia towaru, a skala tego dostępu - wyznacznikiem tego towaru.
Powodowa izba reprezentuje interesy części działających na rynku polskim operatorów kablowych, ok. [...] operatorów zrzeszonych w izbie posiadało łącznie ponad [...] abonentów. W ramach realizacji celów izby, izba uczestniczy w rokowaniach dotyczących rozprowadzania programów w sieciach kablowych należących do jej członków. Izba negocjuje z nadawcą kanału telewizyjnego tzw. umowę ramową - wzorcowy projekt umowy licencyjnej przedstawiany przez nadawcę. Przedmiotem negocjacji są techniczne postanowienia umowy ramowej oraz essentialia negotii umowy - cena i okres obowiązywania umowy. Akceptacja umowy ramowej przez izbę wiąże się z upowszechnianiem jej tekstu wśród członków izby i rekomendacją podpisania umowy dwustronnej w brzmieniu ustalonym przez izbę i nadawcę kanału telewizyjnego. Pozwany ustalił, iż na polskim rynku dostępnych było przeszło [...] kanałów płatnych, udostępnianych przez kilkunastu nadawców, m.in. przez TVN - 24 Sp. z o.o. w Warszawie.
Prezes Urzędu uznał, iż działania izby naruszają interes publicznoprawny, zaś wskazany w decyzji przykład sporu pomiędzy izbą a TVN - 24 Sp. z o.o. jest tylko ilustracją sytuacji, która może powtórzyć się w odniesieniu do każdego z nadawców płatnych kanałów telewizyjnych produkowanych wyłącznie dla polskiego odbiorcy.
Prezes Urzędu następująco zdefiniował rynek właściwy w sprawie. Zdaniem pozwanego w sprawie niniejszej towarem jest płatny kanał telewizyjny adresowany wyłącznie do widzów polskich, tak bowiem określony produkt (nieposiadający substytutów) był przedmiotem negocjacji pomiędzy TVN - 24 a izbą. Zdaniem Prezesa Urzędu, ze względu na specyfikę systemu dystrybucji towaru, miejsce zamieszkania odbiorców końcowych hurtowy rynek płatnych kanałów telewizyjnych adresowanych wyłącznie do odbiorcy polskiego ma wymiar ogólnoświatowy (globalny).
Zdaniem Prezesa Urzędu w przypadku uchwał bądź innych aktów izby gospodarczej dla określenia rozmiarów rynku właściwego należy określić łącznie udziały rynkowe wszystkich członków izby. Oceniając udział izby w globalnym hurtowym rynku płatnych kanałów telewizyjnych adresowanych wyłącznie do odbiorcy polskiego należy określić ten rynek od strony popytowej, gdyż tę stronę rynku reprezentuje izba. Stronę popytową rynku właściwego wyznaczają potencjalni odbiorcy kanału telewizyjnego produkowanego przez nadawcę. Rozmiary rynku właściwego od strony popytowej należy określić poprzez liczbę abonentów, którzy z uwagi na dobór treści kanału oraz języka przekazu mogą być określani jako "odbiorca Polski". Potencjalnymi odbiorcami hurtowymi płatnego kanału telewizyjnego są operatorzy kablowi oraz operatorzy platform cyfrowych. Odbiorcy ci posiadają swoją klientelę (odbiorców detalicznych kanałów telewizyjnych). Biorąc pod uwagę, iż przedsiębiorcy zrzeszeni w izbie posiadają [...] abonentów Prezes Urzędu ocenił, iż ich udział w polskim rynku hurtowej dystrybucji kanałów telewizyjnych wynosi ponad [...]%.
Zdaniem pozwanego negocjowanie umów ramowych odbywa się w formie rokowań pomiędzy nadawcą a izbą. Porozumienie w sprawie umowy licencyjnej przybiera formę czynności dwustronnej, przy czym izba reprezentowana jest przez członków zarządu izby. Izba komunikuje stanowisko zarządu swoim członkom oraz publicznie na stronach internetowych, rekomendując bądź odmawiając rekomendacji dla tekstu umowy licencyjnej proponowanego przez nadawcę. Przedmiotem rozmów izby z nadawcami kanałów telewizyjnych były propozycje przedkładane przez nadawców w formie umowy licencyjnej wraz z postanowieniami dotyczącymi ceny i okresu obowiązywania umowy. W odniesieniu do całości propozycji nadawcy izba wyrażała publiczne stanowisko, co mogło mieć wpływ na decyzje poszczególnych uczestników rynku. Prezes Urzędu uznał więc, że wprowadzony przez izbę system negocjowania umów ramowych z nadawcami kanałów telewizyjnych prowadzi do pośredniego ustalania cen i innych warunków zakupu płatnych kanałów telewizyjnych.
Zdaniem Prezesa Urzędu interes publiczny wymaga istnienia swobody zawierania umów i niezakłóconego rozwoju konkurencji w stosunkach gospodarczych na hurtowym rynku płatnych kanałów telewizyjnych. Stosunki te określać powinny dwustronne umowy licencyjne, negocjonowane i zawierane pomiędzy nadawcami kanałów telewizyjnych a poszczególnymi operatorami telewizji kablowych.
Odwołanie od decyzji wniosła Ogólnopolska Izba Gospodarcza Komunikacji Kablowej.
Rozpoznając sprawę Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił i zważył, co następuje.
Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, a zaskarżoną decyzję uznać należy za trafną. W świetle art. 4 pkt 2 ustawy, izba gospodarcza jako organizacja zrzeszająca przedsiębiorców, o których mowa w art. 4 pkt 1 ustawy jest związkiem przedsiębiorców, którego działania podlegają ocenie na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Oceny tej dokonanej przez uprawnione organy - Prezesa Urzędu - nie zakazuje ustawa o izbach gospodarczych, ustawa ta nie stwarza preferencyjnych warunków izbom gospodarczym do oceny ich działań mających wpływ na sferę stosunków gospodarczych.
Artykuł 4 pkt 4 lit. c ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów za porozumienie uznaje uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych. Zakazane, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym polegające na ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów. Zdaniem Sądu, Prezes Urzędu prawidłowo zakwalifikował ustalanie w umowach ramowych, rekomendowanych przez izbę członkom izby, ceny licencji oraz okresu obowiązywania umów licencyjnych za porozumienie ograniczające konkurencję, w oparciu o ustalenia faktyczne i prawne dokonane w toku postępowania antymonopolowego. Wbrew twierdzeniom powoda działania izby polegające na negocjowaniu a następnie rekomendowaniu członkom izby należą do kategorii porozumień, zakazanych ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów, bowiem stanowią praktykę uniemożliwiającą zapewnienie właściwego funkcjonowania rynku gospodarczego w sferze rozwoju i ochrony konkurencji na rynku płatnych kanałów telewizyjnych, ochrony interesów przedsiębiorców oraz konsumentów. Możliwość skorzystania z ustalonych wcześniej (wynegocjowanych w umowach ramowych) postanowień umowy ramowej przez członków izby prowadzi do ujednolicenia istotnych warunków umów dwustronnych - w zakresie ceny i okresu obowiązywania umów. Skutkiem ujednolicenia, poprzez działanie izby, zachowań uczestników rynku, wybór ofert przez potencjalnych kontrahentów członków izby ulega znacznym ograniczeniom. Koordynacja zachowań uczestników rynku - członków izby poprzez wskazanie im sposobu działania na rynku ogranicza w sposób znaczący konkurencję, bowiem członkowie izby godząc się na negocjowanie przez izbę ceny i okresu obowiązywania w umowach ramowych, będących wzorcem dla umów licencyjnych, podejmują decyzje handlowe deklarując w umowach dwustronnych gotowość zawarcia umowy dwustronnej na warunkach wynegocjowanych przez izbę. Osłabia to pozycję nadawców chcących zawrzeć umowy z operatorami, a także niekorzystnie wpływa na pozycję konsumentów - telewidzów pozbawiając ich możliwości podjęcia swobodnej decyzji, co do wyboru oferty w zakresie ceny i innych warunków stosownej umowy. Zarzut powoda, iż członkowie izby mogą dowolnie kształtować umowy dwustronne, bowiem rekomendacja nie zastępuje umowy, zatem nie może być uznana za porozumienie zakazane ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów, zaś o porozumieniu takim należałoby mówić w odniesieniu do członków izby, nie ma wpływu na ocenę działalności powoda.
Przedmiotem postępowania antymonopolowego było zachowanie izby na rynku gospodarczym, jako związku przedsiębiorców, a nie zachowania jej członków na tym rynku. Nawet jeśli działania izby nie przyjęły formy uchwały lub aktu izby do uznania, że jej zachowanie na rynku (negocjowanie i rekomendowanie umów) nosi znamiona zakazanego porozumienia, zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów, wystarczy ocena skutków, jakie zachowanie to wywołuje lub może wywoływać na rynku. Jak to wskazano wyżej, w ocenie Sądu, skutkiem działania izby jest ograniczenie konkurencji.
Zdaniem Sądu, Prezes Urzędu prawidłowo ustalił rynek relewantny w sprawie. Koncesje dla operatorów, zarejestrowanie rozprowadzania programu, ograniczenie ilości kanałów nadawanych w telewizji kablowej oraz możliwość nadawania programów w języku innym niż polski nie ma wpływu na przyjęte przez Prezesa Urzędu kryteria definiujące ten rynek.
Zarzut, iż powód nie prowadził postępowania antymonopolowego w interesie publicznoprawnym, lecz w interesie TVN - 24 jest bezzasadny. W uzasadnieniu decyzji Prezes Urzędu wskazał, iż przykład sporu pomiędzy izbą a TVN - 24 jest ilustracją sytuacji, która może powtórzyć się w odniesieniu do każdego z nadawców płatnych kanałów telewizyjnych, decyzja zaś nie dotyczy sporu pomiędzy izbą a TVN - 24.
Mając powyższe na uwadze na zasadzie art. 47931 a k.p.c. orzeczono, jak w sentencji. [...]