Wyrok z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie odwołania Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o. w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt VI ACa 306/08.
Dz.Urz.UOKiK.2008.4.40
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 10 lipca 2008 r.
w sprawie z odwołania Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o. w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2008 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 26 listopada 2007 r., sygn. akt XVI I Ama 50/07:
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 26 listopada 2007 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o. w Warszawie od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 17 stycznia 2007 r. Decyzją tą Prezes UOKiK uznał, że warunki zorganizowanej przez Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie akcji promocyjnej "Tematyczny w cenie Startowego" polegające na przyjęciu, iż po upływie okresu promocyjnego, w którym abonenci Pakietu Startowego mogli korzystać z Pakietu tematycznego za cenę opłaty abonamentowej w wysokości 24 zł miesięcznie, tj. przewidzianej dla Pakietu Startowego, ich umowy na odbiór Pakietu Startowego ulegają przekształceniu w umowę na odbiór Pakietu Tematycznego z opłatą abonamentową w wysokości 47 zł miesięcznie, o ile objęci akcją abonenci nie złożą oświadczenia o braku zainteresowania dalszym korzystaniem z Pakietu Tematycznego przed upływem okresu promocji, stanowią praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, określoną w art. 23a ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.) poprzez naruszenie art. 77, art. 384 i art. 3841 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) i jednocześnie stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 26 stycznia 2006 r.
Odwołanie od tej decyzji złożył Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o. w Warszawie.
Sąd Okręgowy ustalił, że powodowa Spółka w dniu 15 grudnia 2005 r. wprowadziła w życie Regulamin Akcji Promocyjnej "Tematyczny w cenie Startowego". Akcja polegała na przyjęciu, że po upływie okresu promocyjnego, w czasie którego abonenci Pakietu Startowego mogli korzystać z Pakietu Tematycznego za cenę opłaty abonamentowej w wysokości 24 zł miesięcznie, czyli obowiązującej dla Pakietu Startowego, umowa na odbiór Pakietu Startowego ulegała przekształceniu w umowę na odbiór Pakietu Tematycznego z opłatą abonamentową w wysokości 47 zł miesięcznie, o ile objęci akcją abonenci nie złożą oświadczenia o braku zainteresowania dalszym korzystaniem z Pakietu Tematycznego przed upływem promocji. Ustalono też, że pierwotne umowy z abonentami powódka zawierała w ramach pakietu abonamentowego umowy transmisji kodowanych programów telewizyjnych drogą satelitarną w formie pisemnej. Jej część stanowiły też wydane przez Spółkę regulaminy i cenniki. Regulaminu Akcji Promocyjnej zainteresowanym abonentom nie doręczono. Doręczono im jedynie informujące o akcji ulotki.
Oceniając te ustalenia Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że odwołanie powodowej Spółki jest na gruncie art. 23a ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów nieuzasadnione. Działała ona bowiem w ustalonym zakresie bezprawnie, co polegało na dokonaniu pod pozorem prowadzenia akcji promocyjnej jednostronnej zmiany umów łączących ją z objętymi akcją promocyjną abonentami. Zdaniem Sądu Okręgowego, powódka wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 77 §1 Kc nie zachowała dla zmiany umów formy pisemnej. Nadto zachowała się sprzecznie z wymogami art. 384 i nast. Kc nie doręczając abonentom Regulaminu Akcji Promocyjnej, ani nie wypowiadając umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia.
Sąd Okręgowy nie miał też wątpliwości, że strona powodowa miała świadomość, iż przedmiotowy Regulamin zmienia art. 9 §2 lit. b Regulaminu Umowy o Abonament, o czym świadczy art. 9 Regulaminu Akcji Promocyjnej o treści: "nieuregulowane odmiennie przez niniejszy Regulamin postanowienia umowy i Regulaminu Umowy o Abonament pozostają w mocy". Nadto w ocenie Sądu I instancji poprzez działanie powódki doszło do naruszenia tzw. zbiorowego interesu konsumentów. Chodzi bowiem o to, że działanie Spółki było skierowane do abonentów korzystających z Pakietu Startowego. Zatem miało ono charakter masowy. [...]
Orzeczenie to zaskarżył Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o., wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Zdaniem skarżącej wyrok Sądu Okręgowego z naruszeniem art. 233 §1 Kpc przyjął, że jej działania były bezprawne i nie stanowiły promocji, a zmierzały do jednostronnej zmiany umowy abonamentowej poprzez przymuszenie abonenta do zmiany dotychczasowego pakietu, co narusza w konsekwencji art. 384 Kc. Nadto sprzecznie z materiałem dowodowym przyjęto, że zmiana rodzaju pakietu w ramach umowy o abonament wymagała formy pisemnej po myśli art. 77 Kc, a także, że oferta promocyjna jako stanowiąca zmianę Regulaminu Umowy o Abonament wymagała zachowania rygorów art. 15 §8 tego Regulaminu i art. 3841 Kc poprzez poinformowanie o niej abonentów. W apelacji postawiono też zarzut, iż zaskarżony wyrok narusza art. 23a ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez przyjęcie, że warunki akcji promocyjnej stanowiły praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Tymczasem pod tym pojęciem nie można rozumieć przypadku zdefiniowanej zamkniętej grupy konsumentów, albowiem jest nim tylko interes nieokreślonej grupy osób.
Wreszcie Spółka postawiła zarzut, iż wyrok Sądu Okręgowego narusza art. 217 §1 i 2 i art. 227 Kpc przez oddalenie wniosków o przesłuchanie świadków [...], pomimo że ich zeznania miałyby wpływ na rozstrzygnięcie, bo okoliczności, na które mieli zeznawać były związane ze sprawą promocji. Świadkowie mieli zrelacjonować zasady i przebieg akcji promocyjnej "Tematyczny w cenie Startowego", "w tym ilość zastrzeżeń do zasad i procedury tej akcji ze strony abonentów objętych akcją, zasad postępowania w stosunku do abonentów zmieniających Pakiet Tematyczny na Pakiet Startowy, przyczyn i zasad procedury obsługiwania akcji i zwalniania w ramach tej procedury abonentów z uiszczania Pakietowej Opłaty Aktywacyjnej".
W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że analizowana akcja promocyjna "Tematyczny w cenie Startowego" była kierowana do abonentów Pakietu Startowego. Otrzymali oni pocztą pełną i jasną informację na temat zasad tej akcji. Miała ona ograniczony zasięg, ponieważ chodziło o wybraną grupę abonentów, którzy mogli być zainteresowani odbiorem poszerzonej oferty programowej. Wszyscy objęci akcją abonenci mieli możność uzyskania dodatkowych, potrzebnych im informacji telefonicznie. Nadto do pisma z informacją dołączono kupon ze zwrotną kopertą, aby abonent bez przeszkód mógł wyrazić swoje stanowisko wobec złożonej mu propozycji. Mieli więc wszelką swobodę działania, a także wpływ na pozostanie przy dotychczasowym pakiecie, lub na jego zmianę. Dlatego nie można uznać, że działania powódki były bezprawne i wymagały pisemnego aneksu do umowy po myśli art. 77 Kc. Akcja nie wzbudzała zresztą generalnie kontrowersji ze strony konsumentów, przez co nie można uznać, że doszło do narażenia na uszczerbek znacznej grupy abonentów. Nadto grupa abonentów, o którą chodzi, nie jest na tyle liczna i masowa, że można ją uznać za reprezentatywną na tyle, aby mówić o zbiorowym interesie konsumentów w rozumieniu art. 23a ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Zdaniem skarżącej, zmiany w zakresie oferowanych abonentom pakietów stanowią pożądaną i często stosowaną praktykę, zależną od ich zainteresowań i możliwości finansowych. Zgodnie z Regulaminem zmiana pakietu na większy wiąże się z dodatkową opłatą. Tymczasem w okresie dwóch miesięcy po zakończeni promocji (1 lutego 2006 r. - 31 marca 2006 r.) zmiana Pakietu Tematycznego na Startowy nie powodowała naliczenia tej opłaty. Była więc to decyzja korzystna dla abonentów. Okoliczności te zatem przemawiają przeciwko uznaniu, że sporne działanie Spółki nie było akcją promocyjną, lecz zmianą Regulaminu Umowy o Abonament.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o oddalenie apelacji.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja jest nieuzasadniona.
Należy uznać, że stan faktyczny sprawy nie budzi wątpliwości. Uzupełniając wszakże ustalenia Sądu Okręgowego trzeba przyjąć, że Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o. jest przedsiębiorcą świadczącym usługi rozprowadzania kodowanych programów telewizyjnych transmitowanych drogą satelitarną. Nie podlega też kwestii, że o zasadach akcji promocyjnej "Tematyczny w cenie Startowego" abonentów poinformowano kierując do nich pisma z dnia 7 grudnia 2005 r., do których załączano kopertę wraz ze schematem oświadczenia woli dotyczącego braku zainteresowania abonenta odbiorem Pakietu Tematycznego po zakończeniu promocji. Sąd Okręgowy, jak wynika z jego ustaleń i rozważań, okoliczności te miał na względzie, choć jasno ich nie wyraził. Są to zresztą okoliczności bezsporne.
Wbrew zarzutom apelacji nie można przyjąć, że zaskarżone orzeczenie oparto o wadliwie oceniony materiał dowodowy lub wadliwie zastosowane przepisy prawa materialnego i procesowego. Trzeba uznać, że jakkolwiek apelacja jest obszerna i zawiera wiele zarzutów, to choć występują one w różnej konfiguracji dotyczą trzech kwestii: czy Regulamin Akcji Promocyjnej stanowił bezprawne działanie naruszające zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 23a ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, a w konsekwencji czy Regulamin Akcji Promocyjnej stanowił de facto działanie zmierzające do jednostronnej zmiany umowy abonamentowej konsumentów dotychczas korzystających z Pakietu Startowego, co wiązało się z koniecznością dostosowania się skarżącej do wymogów stawianych treścią art. 77 Kc oraz art. 384 §1 i 2 i art. 384 Kc, jak również czy uzasadnione było oddalenie wniosków dowodowych strony pozwanej z uwagi na treść art. 227 Kpc. Pozwana stawiając ponadto zarzut wywodzony z art. 233 §1 Kpc w istocie odniosła go do drugiego ze stawianych zarzutów, jego zasadności upatrując w ocenie swych działań w ramach akcji promocyjnej.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wszystkie te kwestie podnoszone obecnie jako zarzuty w sposób szczegółowy zostały omówione oraz ocenione w zaskarżonym wyroku, a apelacja, gdy zanalizować jej rzeczywistą treść, stanowi jedynie wyraz stanowiska powódki, podtrzymującej dotychczasowe twierdzenia. Apelacja nie zawiera bowiem żadnych nowych elementów, które nie byłyby dotąd podnoszone, czy to w toku postępowania administracyjnego, czy sądowego. Ocena wszystkich tych kwestii dokonana przez Sąd Okręgowy nie budzi zastrzeżeń, albowiem nie jest ani dowolna, ani przekraczająca granice zastosowanych przepisów.
Godzi się w tym miejscu przypomnieć, że zwalczanie swobodnej oceny dowodów nie może polegać li tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartej na własnej ocenie, lecz konieczne jest przy tym posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznym wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 Kpc kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wyrok sprawy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach w sprawie I ACa 1137/02 - Lex 193544). Takiego zaś zabiegu skarżącej przeprowadzić się nie udało.
Dla porządku można dodać w związku z podniesionymi przez apelującą zarzutami, że także w ocenie Sądu Apelacyjnego akcja promocyjna "Tematyczny w cenie Startowego" zmierzała do jednostronnej zmiany umów abonentów korzystających dotąd z Pakietu Startowego. Charakterystycznym bowiem jest, że zgodnie z Regulaminem akcji promocyjnej nie pytano abonentów po okresie promocyjnego odbioru Pakietu Tematycznego, czy są gotowi z uwagi na zainteresowanie i możliwości finansowe zmienić rodzaj odbieranego pakietu. Wprowadzono natomiast niemal automatyczną zmianę pakietu na droższy, a zatem także umowy abonamentowej, która to zmiana wynikała z zachowania abonenta, ale ostatecznie nie zawsze musiała być przejawem jego rzeczywistej woli. Z tego punktu widzenia interesy abonentów nie były należycie chronione, albowiem niewątpliwie nie da się wykluczyć założenia, że część zmian pakietu była przypadkowa. Po wtóre, powódka uważa, że w sprawie nie można uznać, że chodzi o zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 23a ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Apelacja zdaje się wiązać użyte w przepisie pojęcie z liczebnością grupy, której niedozwolone działanie miałoby dotyczyć. Tymczasem zgodzić się trzeba z Sądem Okręgowym, że jakkolwiek nie bez znaczenia jest liczba abonentów, to pojęcie zbiorowego interesu konsumentów w rozważanym przypadku należy odnieść do faktu, że była to znacząca grupa osób, dla której wyróżnikiem była zawarta umowa z powódką na odbieranie określonego rodzaju pakietu za określoną cenę. W tym sensie interes tych osób, gdy idzie o przedmiotową akcję promocyjną miał charakter zbiorowy, właśnie dlatego, że akcja ta dotyczyła wszystkich abonentów tej usługi. Inaczej mówiąc abonentów tych łączyła wspólna cecha rodzajowa, co wystarczająco usprawiedliwia odniesienie się do wskazanego wyżej przepisu, biorąc dodatkowo pod uwagę, że przedmiotowa akcja promocyjna nie zakładała rozszerzenia kręgu konsumentów w ogólności.
Przechodząc do problemu oddalenia wniosków dowodowych o przesłuchanie świadków, to słusznie Sąd Okręgowy uznał przeprowadzenie tych dowodów za pozbawione znaczenia dla rozstrzygnięcia. Biorąc pod uwagę tezę dowodową wniosku o ich przesłuchanie i stan ustaleń faktycznych, wynikających z dokumentów, oraz niespornych stanowisk stron świadkowie w gruncie rzeczy mieliby zeznawać na niewątpliwie już ustalone okoliczności. Ilość zaś reklamacji, czy zastrzeżeń abonentów, czy też efektywność samej akcji promocyjnej w zakresie świadomości konsumentów nie może wpłynąć na ogólną jej ocenę z przyczyn powyżej omówionych.
Z tych wszystkich przyczyn Sąd Apelacyjny z mocy art. 385, oraz art. 108 § 1 w zw. z art. 98 Kpc orzekł jak wyżej.