Wprowadzenie do użytku "Instrukcji o zabezpieczeniu sanitarnohigienicznym i przeciwepidemicznym wojska w czasie pokoju, kryzysu i wojny".
Dz.Urz.MON.2013.62
Akt utracił mocDECYZJA Nr 53/MON
MINISTRA OBRONY NARODOWEJ
z dnia 5 marca 2013 r.
w sprawie wprowadzenia do użytku "Instrukcji o zabezpieczeniu sanitarnohigienicznym i przeciwepidemicznym wojska w czasie pokoju, kryzysu i wojny"
Na podstawie § 2 pkt 14 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1996 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Obrony Narodowej (Dz. U. Nr 94, poz. 426) w celu wdrożenia do stosowania jednolitych zasad zabezpieczenia sanitarnohigienicznego i osłony przeciwepidemicznej wojska w czasie pokoju, kryzysu i wojny - ustala się, co następuje:
ZAŁĄCZNIK
INSTRUKCJA O ZABEZPIECZENIU SANITARNOHIGIENICZNYM I PRZECIWEPIDEMICZNYM WOJSKA W CZASIE POKOJU, KRYZYSU I WOJNY
INSTRUKCJA O ZABEZPIECZENIU SANITARNOHIGIENICZNYM I PRZECIWEPIDEMICZNYM WOJSKA W CZASIE POKOJU, KRYZYSU I WOJNY
Zdr.
Warszawa
2013
SPIS TREŚCI
Rozdział 1. Wprowadzenie
1.1. Słownik terminów i skrótów
Rozdział 2. Etapy oceny ryzyka zagrożeń zdrowotnych wojsk
2.1. Identyfikacja i klasyfikacja zagrożeń
2.2. Ocena prawdopodobieństwa zagrożenia
2.3. Ocena poziomu zagrożenia
2.4. Charakterystyka ryzyka
2.5. Zarządzanie ryzykiem, kontrola ryzyka
2.6. Komunikacja, informowanie o ryzyku
Rozdział 3. Nadzór nad zachorowaniami - raportowanie epidemiologiczne
3.1. System raportowania epidemiologicznego w Siłach Zbrojnych RP
3.2. System raportowania epidemiologicznego z użyciem EpiNATO
3.2.1. Obowiązek sprawozdawczy w systemie EpiNATO i jego cele
3.2.2. Okres sprawozdawczy
3.2.3. Elementy systemu nadzoru EpiNATO
Rozdział 4. Dochodzenie epidemiologiczne
Rozdział 5. Postępowanie w razie podejrzenia / rozpoznania choroby zakaźnej
5.1. Choroby zakaźne szczególnie niebezpieczne
5.2. Ewakuacja chorych zakaźnie
5.3. Postępowania ze zwłokami i szczątkami osób chorych lub podejrzanych o choroby zakaźne
Rozdział 6. Zabiegi przeciwepidemiczne
6.1. Dezynfekcja
6.2. Dezynsekcja
6.3. Deratyzacja
6.4. Sterylizacja
6.5. Sanityzacja
Rozdział 7. Zadania służby zdrowia w zakresie ochrony przeciwepidemicznej wojsk
7.1. Rozpoznanie sanitarno-epidemiologiczne
Rozdział 8. Zdarzenia biologiczne naturalne i intencjonalne: Broń masowego rażenia - broń biologiczna, bioterroryzm, choroby zakaźne o potencjalnie dużym wpływie na zdrowie publiczne
8.1. Rozpoznanie ataku biologicznego
8.2. Bierna ochrona wojsk
Rozdział 9. Wojskowe zabiegi specjalne
9.1. Dezaktywacja
9.2. Dezynfekcja
9.3. Likwidacja skażeń
Rozdział 10. Szczepienia żołnierzy i pracowników wojska
Rozdział 11. Profilaktyka medyczna i przeciwepidemiczna w Polskich Kontyngentach Wojskowych
11.1. Indywidualny zestaw profilaktyczno - leczniczy
11.2. Szczepienia kandydatów do służby poza granicami kraju
11.3. Profilaktyka przeciwmalaryczna
11.4. Profilaktyka przeciwgrzybicza stóp
11.5. Dezynfekcja rąk i wody do picia
11.6. Promieniowanie słoneczne - profilaktyka
11.7. Profilaktyka przed ukąszeniami
Rozdział 12. Choroby i urazy spowodowane ekstremalnymi warunkami klimatycznymi
12.1. Klimat gorący
12.1.1. Profilaktyka udaru cieplnego
12.1.2. Pierwsza pomoc w przypadku udaru cieplnego
12.2. Klimat zimny
12.2.1. Profilaktyka wyziębienia i odmrożeń
12.2.2. Wpływ prędkości wiatru na temperaturę odczuwaną
12.3. Klimat wysokogórski
12.3.1. Profilaktyka choroby wysokościowej
Rozdział 13. Higiena zakwaterowania
13.1. Zasady zakwaterowania żołnierzy
13.2. Higiena zakwaterowania żołnierzy
13.3. Zakwaterowanie przejściowe (polowe)
13.4. Higiena w warunkach polowych
13.5. Organizacja bazy polowej PKW
Rozdział 14. Higiena zaopatrywania w wodę
14.1. Zasady i normy zaopatrywania w wodę
14.2. Ocena jakości wody
14.3. Rozpoznanie sanitarne źródeł wody
14.4. Strefy ochrony sanitarnej ujęć wody
14.5. Pobieranie prób wody do badania laboratoryjnego
14.6. Nadzór sanitarny nad oczyszczaniem i odkażaniem wody
14.7. Wymagania sanitarnohigieniczne dotyczące urządzeń i sprzętu do przechowywania wody oraz utrzymywania płytkich ujęć wody w warunkach polowych
Rozdział 15. Higiena żywności i żywienia
15.1. Zadania wojskowej służby zdrowia
15.2. Nadzór sanitarnohigieniczny nad żywieniem w warunkach polowych
15.3. Higiena żywienia
15.4. Normy wyżywienia
Rozdział 16. Higiena osobista i umundurowania
16.1. Zasady higieny osobistej i umundurowania
16.2. Zasady higieny osobistej i umundurowania w czasie wojny i innych działań w warunkach polowych
Rozdział 17. Nadzór sanitarny nad warunkami pracy
17.1. Higiena pracy i służby
17.2. Ograniczenia pracy dla kobiet
17.3. Czas pracy żołnierza zawodowego
Rozdział 18. Profilaktyka i zwalczanie szkodników (gryzonie, owady)
Rozdział 19. Zagrożenia środowiskowe i przemysłowe w warunkach polowych, kryzysu i wojny
19.1. Toksyczne środki przemysłowe i środowiskowe
19.2. Zarządzanie ryzykiem
19.3. Działania w przypadku uwolnienia ZSP
19.4. Formularz szacowania ryzyka zdrowotnego MZR (Miejscowego Zarządzania Ryzykiem)
ZAŁACZNIKI:
Załącznik nr 1. Wzór sprawozdanie sanitarno-epidemiologicznego przesyłanego przez lekarzy do WOMP
Załącznik nr 2. Wzór sprawozdania z wykonanych szczepień ochronnych wśród żołnierzy i pracowników wojska
Załącznik nr 3. Wzór formularza zgłoszeniowego EpiNATO obowiązujący w języku angielskim
Załącznik nr 4. Definicje zachorowań i zdarzeń epidemiologicznych w nadzorze EpiNATO
Załącznik nr 5. Wykaz zakażeń i chorób zakaźnych podlegających obowiązkowi zgłaszania
Załącznik nr 6. Lista chorób podlegających obowiązkowej hospitalizacji
Załącznik nr 7. Podział czynników biologicznych związanych z bronią biologiczną według Amerykańskiego Centrum Kontroli i Prewencji Chorób - CDC
Załącznik nr 8. Przykładowe normatywy temperatury, oświetlenia i poziomu hałasu w pomieszczeniach koszarowych
Załącznik nr 9. Charakterystyka wybranych czynników biologicznych stanowiących potencjalne źródło broni biologicznej
Rozdział 1.
Wprowadzenie
Wprowadzenie
W swych zapisach dotyczących zabezpieczenia działań poza granicami kraju w operacjach połączonych NATO w czasie wojny i kryzysu instrukcja, pozostając w zgodności z krajowym prawodawstwem, odnosi się do wybranych porozumień standaryzacyjnych NATO (NATO STANAG), wypracowywanych w porozumieniu z Połączonym Dowództwem Operacyjnym NATO (Allied Command in Operations - ACO), przez Grupę ds. Ochrony Zdrowia Wojsk NATO (Force Health Protection).
W zapisach dotyczących zabezpieczenia sanitarnohigienicznego i przeciwepidemicznego w czasie pokoju w niniejszej instrukcji przedstawiono, w zgodności z krajowym prawodawstwem, typowe i podstawowe elementy tych przedsięwzięć, mające służyć właściwej orientacji działań personelu medycznego jednostek wojskowych na terenie kraju.
Zgodnie z zasadami ochrony zdrowia wojsk i nadzoru nad zagrożeniami zdrowotnymi dla żołnierzy i pracowników wojska w rejonach ich dyslokacji poza granicami krajów macierzystych, w działaniach połączonych NATO, zawartymi w głównych dokumentach standaryzacyjnych NATO: AJMedP-4 - Allied Joint Medical Force Health Protection Doctrine oraz AMedP-21 -Deployment Health Surveillance, sposób działania wojskowej służby zdrowia w przedmiotowym zakresie powinien opierać się o następujący schemat:
1.1.
Słownik terminów i skrótów
Słownik terminów i skrótów
Rozdział 2.
Etapy oceny ryzyka zagrożeń zdrowotnych wojsk
Etapy oceny ryzyka zagrożeń zdrowotnych wojsk
2.1.
Identyfikacja i klasyfikacja zagrożeń
Identyfikacja i klasyfikacja zagrożeń
Klasyfikacja zagrożeń polega na określeniu, które ze zidentyfikowanych zagrożeń są zagrożeniami dla zdrowia i mają wiarygodny potencjał, aby stać się medycznym zagrożeniem dla operacji wojskowej oraz są istotne dla dowódcy i niezbędne do wykorzystania w cyklu planowania operacyjnego.
2.2.
Ocena prawdopodobieństwa zagrożenia
Ocena prawdopodobieństwa zagrożenia
Przyjęto 5 poziomów prawdopodobieństwa wystąpienia niebezpiecznego zdarzenia przedstawionych w tabeli poniżej.
Poziom prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia | Definicja, opis |
Małoprawdopodobny | Można założyć, że nie wystąpi, ale nie jest niemożliwe |
Rzadki | Możliwe wystąpienie, może pojawić się w pewnych okolicznościach |
Sporadyczny | Występuje sporadycznie, nieprzewidywalne ale oczekiwane |
Możliwy | Występuje kilka razy w rozważanym okresie (np. pobytu wojsk) |
Częsty | Występuje bardzo często, stale doświadczane |
2.3.
Ocena poziomu zagrożenia
Ocena poziomu zagrożenia
Przyjmuje się 5 poziomów natężenia zagrożenia dla zdrowia wojsk i ich konsekwencji dla realizacji działań militarnych, czy gotowości bojowej pododdziałów przedstawionych w tabeli poniżej:
Poziom zagrożenia | Opis ewentualnych skutków i konsekwencji zagrożenia | |
Stopień | Określenie | |
1 | Bezpieczny | Nie przewiduje się negatywnych skutków zagrożeń tego poziomu. |
2 | Pomijalny | Kilka osób spośród narażonych może mieć zauważalne negatywne skutki dla zdrowia. Narażeni powinni być w stanie skutecznie wykonywać zadania podczas misji. Zaniedbywalna degradacja zdolności do realizacji zadań operacyjnych przez personel. |
3 | Marginalny | Narażeni mogą posiadać zauważalne negatywne skutki zdrowotne, ale nie powodujące wykluczenia ich z realizacji zadań. Objawy te wymagają minimalnej pomocy medycznej, mogą zmniejszyć sprawność fizyczną i psychiczną ofiar (stres). Narażony personel jest w stanie realizować większość zadań. Należy brać pod uwagę częściowe zmniejszenie zdolności do realizacji zadań operacyjnych przez personel. |
4 | Krytyczny | Obserwuje się wśród personelu poważne objawy i skutki zdrowotne wymagające natychmiastowej pomocy medycznej i leczenia oraz występują ofiary śmiertelne. U pozostałych narażonych występują zauważalne negatywne skutki zdrowotne, ale nie powodujące wykluczenia ich z realizacji zadań. Narażony personel jest w stanie realizować zadania w ograniczonym zakresie. Należy brać pod uwagę znaczne zmniejszenie zdolności do realizacji zadań operacyjnych przez personel. |
5 | Katastrofalny | Obserwuje się wśród personelu ciężkie objawy i skutki zdrowotne wymagające natychmiastowej pomocy medycznej, zabiegów ratujących życie oraz hospitalizacji. Duża liczba ofiar śmiertelnych. Duża liczba strat medycznych uniemożliwia realizację dalszych zadań operacyjnych. |
2.4.
Charakterystyka ryzyka
Charakterystyka ryzyka
Tabela oceny poziomu ryzyka zagrożenia
Poziom prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia | ||||||
Częsty | Możliwy | Sporadyczny | Rzadki | Mały | ||
Poziom zagrożenia | Katastrofalny | Bardzo wysoki | Bardzo wysoki | Wysoki | Wysoki | Średni |
Krytyczny | Bardzo wysoki | Wysoki | Wysoki | Średni | Niski | |
Marginalny | Wysoki | Średni | Średni | Niski | Niski | |
Pomijalny | Średni | Niski | Niski | Niski | Niski |
2.5.
Zarządzanie ryzykiem, kontrola ryzyka
Zarządzanie ryzykiem, kontrola ryzyka
Należy stale rewidować prognozy, plany oraz skuteczność procesu zarządzania ryzykiem. Należy się upewnić czy wszystkie szczeble operacyjne zrozumiały polecenia i informacje o zagrożeniu. Stały nadzór sprawia, że podczas operacji zostaną dostrzeżone nowe zagrożenia, które mogły zostać pominięte na etapie planowania. Należy podać kto i gdzie będzie prowadził kontrolę.
2.6.
Komunikacja, informowanie o ryzyku
Komunikacja, informowanie o ryzyku
Rozdział 3.
Nadzór nad zachorowaniami - raportowanie epidemiologiczne
Nadzór nad zachorowaniami - raportowanie epidemiologiczne
3.1.
System raportowania epidemiologicznego w Siłach Zbrojnych RP
System raportowania epidemiologicznego w Siłach Zbrojnych RP
Rutynowe zawiadomienie o podejrzeniu choroby zakaźnej w powyższej formie nie wyklucza pilnego zawiadomienia przez inne środki i innymi kanałami informacji w przypadkach podejrzenia szczególnie niebezpiecznych chorób. Pilne zawiadomienie powinno zostać rozważone, nawet jeśli rozpoznanie nie zostało potwierdzone laboratoryjnie.
3.2.
System raportowania epidemiologicznego z użyciem EpiNATO
System raportowania epidemiologicznego z użyciem EpiNATO
3.2.1.
Obowiązek sprawozdawczy w systemie EpiNATO i jego cele
Obowiązek sprawozdawczy w systemie EpiNATO i jego cele
Celem systemu nadzoru EpiNATO jest wykrywanie przypadków chorób i urazów oraz ich skupisk (ognisk), które mogą ograniczać skuteczność misji, w celu śledzenia trendów oraz oceny polityki zdrowia publicznego i programów. Celem EpiNATO nie jest dokumentowanie pełnego spektrum działalności MTF, ale zgłaszanie listy wybranych, istotnych chorób lub urazów. System nadzoru EpiNATO jest narzędziem ochrony zdrowia sił zbrojnych. Każdy MTF rejestruje wszystkie wizyty chorych oraz informacje o dyspozycyjności pacjentów. Zawiera także informacje na temat dostępnych sił i środków medycznych, obłożenia łóżek itp. Informacje te są zbierane i zgłaszane co tydzień poprzez medyczny system dowodzenia do operacyjnego dyrektora medycznego za pomocą zbiorczego raportu EpiNATO.
W miarę możliwości formularzowi raportu EpiNATO należy nadawać najniższą możliwą klauzulę tajności, w celu ułatwienia jego oddolnego i odgórnego przekazywania poprzez systemy łączności. W zależności od przekazywanych informacji i krajowych postanowień, poziom klasyfikacji może być oznaczony jako NATO zastrzeżone (zalecane) lub NATO poufne.
Kiedy stwierdza się przypadek choroby zakaźnej podlegającej obowiązkowemu zgłoszeniu (wykaz poniżej), potwierdzony rozpoznaniem laboratoryjnym, wówczas należy zgłosić ten fakt jak najszybciej do MEDAD, poprzez medyczny system dowodzenia. Ten sam proces ma zastosowanie do przypadków niezwykłych lub wyjątkowych. Wzór formularza zgłoszeniowego EpiNATO obowiązujący w języku angielskim zamieszczonego w załączniku nr 3 do instrukcji.
Lista chorób podlegających obowiązkowemu zgłaszaniu w EpiNATO:
1. ostre wirusowe zapalenie wątroby;
2. pełzakowica;
3. wąglik;
4. bruceloza;
5. zatrucie toksyną botulinową;
6. kampylobakterioza;
7. czikungunia;
8. cholera;
9. kryptosporydioza;
10. gorączka denga;
11. błonica;
12. zakażenie szczepem enterotoksycznym pałeczki okrężnicy Escherichia coli;
13. lamblioza;
14. zakażenie HIV;
15. mononukleoza zakaźna;
16. grypa;
17. legionelloza;
18. leiszmanioza;
19. trąd;
20. leptospiroza;
21. listerioza;
22. borelioza z Lyme;
23. malaria;
24. odra;
25. zakażenie meningokokowi;
26. zakażenie metycylinoopornym szczepem gronkowca złocistego Staphylococcus aureus (MRSA);
27. zapalenie przyusznic -(świnka);
28. dur rzekomy;
29. krztusiec;
30. dżuma;
31. wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego (poliomyelitis);
32. wścieklizna;
33. gorączka powrotna;
34. riketsjozy (w tym gorączka Q, gorączka plamista);
35. gorączka doliny Riftu;
36. różyczka;
37. salmonelloza;
38. płonica;
39. zespół ostrej niewydolności oddechowej (SARS);
40. choroby przenoszone drogą płciową (z wyjątkiem zakażenia HIV);
41. zakażenia wywołane pałeczkami Shigella;
42. ospa prawdziwa;
43. tężec;
44. włośnica;
45. gruźlica;
46. tularemia;
47. dur brzuszny;
48. ospa wietrzna;
49. wenezuelskie końskie zapalenie mózgu;
50. wirusowe gorączki krwotoczne;
51. gorączka Zachodniego Nilu;
52. żółta gorączka.
3.2.2.
Okres sprawozdawczy
Okres sprawozdawczy
Każdy zgłoszony przypadek choroby zakaźnej oraz każdy incydent z zakresu zdrowia publicznego lub zbiorowości, który wymaga natychmiastowego dochodzenia i podjęcia działań (medycznych i/lub wojskowych środków zapobiegawczych), należy niezwłocznie zgłosić do MEDAD za pomocą wszelkich możliwych środków przekazu (email, rozmowa telefoniczna, Raport Incydentu Medycznego itp.) oraz dodatkowo w ramach systemu raportowania EpiNATO.
3.2.3.
Elementy systemu nadzoru EpiNATO
Elementy systemu nadzoru EpiNATO
* Zagrożona populacja (PAR - Population At Risk) - to wielkość sił, którą zabezpiecza MTF, w związku z czym musi posiadać odpowiednią strukturę, obsadę i możliwości aby zapewnić podstawową służbę powiadamiania o chorych w tygodniowym systemie raportowania. PAR może być podawany przez strukturę J1. PAR stanowi mianownik do obliczania wskaźników EpiNATO. Bez tego mianownika, analiza epidemiologiczna jest narażona na błędy. Dlatego skuteczny PAR musi być znany i zgłaszany co tydzień.
* Liczba konsultacji MTF, Role1 (poziomu 1 zabezpieczenia medycznego) - to całkowita liczba wszystkich konsultacji wykonanych przez MTF dla personelu wojskowego w ciągu tygodniowego okresu raportowania, niezależnie od przyczyny lub rozpoznania.
* Liczba nowych przypadków - to całkowita liczba nowo zdiagnozowanych przypadków w raporcie zdarzeń EpiNATO, zgodnie z systemem definicji nadzoru EpiNATO. Dodatkowe konsultacje dla tej samej choroby nie są zgłaszane. Placówki poziomu 2 i 3 MTF muszą zgłaszać przypadki dotychczas nie zauważone i zgłoszone przez inne MTF, zwykle placówki poziomu 1 (np. pacjent konsultowany ambulatoryjnie w jednostkach pomocy doraźnej w nocy lub w dniach wolnych od pracy).
* Szacowana łączna liczba utraconych dni pracy / służby - to liczba dni zwolnienia ze służby wojskowej z powodu określonej choroby lub obrażeń ciała w ciągu tygodniowego okresu raportowania. Dodatkowo dla każdego pacjenta szacowana jest liczba utraconych dni pracy z powodu określonej pozycji.
Rozdział 4.
Dochodzenie epidemiologiczne
Dochodzenie epidemiologiczne
Celem dochodzenia epidemiologicznego jest szybkie rozpoznanie ogniska epidemicznego, wykrycie i przecięcie dróg szerzenia się epidemii oraz wygaszenie ogniska epidemicznego.
W razie ogniska epidemiologicznego o dużej liczbie zachorowań (zatruć) lub podejrzenia o szczególnie niebezpieczną chorobę zakaźną, chorób spowodowanych użyciem bojowych środków biologicznych, w czasie wojny lub akcie bioterroryzmu, dochodzenie epidemiologiczne organizuje Komendant WOMP lub specjaliści powołani przez Głównego Inspektora Sanitarnego WP.
Dochodzenie wstępne ma na celu ustalenie objawów chorobowych, domniemanego źródła zakażenia i drogi jego szerzenia się. Powinno obejmować także pobranie, zabezpieczenie i przesłanie do WOMP (dodatkowo CRE SZ, tylko w przypadkach zaistniałych poza granicami kraju i pod nadzorem WIS), a w razie potrzeby, przez te jednostki do Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii lub innych akredytowanych placówek, materiału do badań bakteriologicznych, wirusologicznych, serologicznych czy toksykologicznych. Końcowym etapem dochodzenia wstępnego powinno być wdrożenie postępowania przeciwepidemicznego, mającego na celu eliminację źródła zakażenia, przecięcie dróg szerzenia się choroby oraz podniesienie odporności przeciwzakaźnej przez szczepienia ochronne lub podawanie w uzasadnionych przypadkach swoistych gamma-globulin lub antybiotyków.
Na podstawie dochodzenia wstępnego, rozpoznania choroby w szpitalu zakaźnym oraz wyników badań laboratoryjnych ustala się postępowanie końcowe, mające na celu likwidację ogniska choroby zakaźnej. Po wygaśnięciu zachorowań wykonuje się dezynfekcję końcową wszystkich pomieszczeń obiektu, w którym wystąpiły zachorowania na chorobę zakaźną oraz sporządza meldunek do przełożonego o likwidacji ogniska.
I. Identyfikację i opis czynnika etiologicznego zakażenia
II. Opis liczby i rozkładu przypadków chorobowych w czasie i terenie
III. Rezerwuar czynnika
IV. Identyfikacja dróg przenoszenia zakażenia
V. Ocena zjadliwości drobnoustroju chorobotwórczego
VI. Ocena podatności, wrażliwości populacji na zakażenie
VII. Działania i środki zapobiegawcze (gdy możliwe i wskazane):
a) Profilaktyka (szczepienia, higiena)
b) Izolacja
c) Kwarantanna
d) Poszukiwanie przypadków z kontaktu (wtórnych, pierwotnych)
e) Dezynfekcja
f) Dezynsekcja
g) Deratyzacja
h) Sanityzacja
Rozdział 5.
Postępowanie w razie podejrzenia / rozpoznania choroby zakaźnej
Postępowanie w razie podejrzenia / rozpoznania choroby zakaźnej
Te same zasady postępowania obowiązują podczas działań operacyjnych poza granicami kraju, gdzie opiekę nad chorymi na w/w choroby w stanie dobrym, organizuje na drugim poziomie zabezpieczenia medycznego (Role 2) a ciężkie przypadki ewakuuje się do szpitala zakaźnego operacji połączonych lub do kraju.
5.1.
Choroby zakaźne szczególnie niebezpieczne
Choroby zakaźne szczególnie niebezpieczne
Choroby nieprzenoszące się od chorego na osobę z kontaktu:
Choroby przenoszące się od chorego na osobę z kontaktu drogą fekalno-oralną, pokarmową, kropelkową lub powietrzną:
Do chorób szczególnie niebezpiecznych należą powyższe i inne jednostki chorobowe, których czynnikiem etiologicznym są drobnoustroje i toksyny zaliczane do grupy A broni biologicznej (BB). Podział czynników biologicznych związanych z BB według Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (Center for Disease Control and Prevention - CDC) został zamieszczony w załączniku Nr 7.
Zespoły objawów:
Zdarzenia epidemiologiczne:
licząc od ostatniego dnia styczności.
- zorganizować kwarantannę dla całego oddziału, którą zarządza wojskowy inspektor sanitarny.
Dowódca jednostki ściśle stosuje się do zarządzeń i decyzji administracyjnych wydanych przez wojskowego inspektora sanitarnego.
5.2.
Ewakuacja chorych zakaźnie
Ewakuacja chorych zakaźnie
W przypadku użycia wojskowego transportu sanitarnego dezynfekcję końcową przeprowadza się siłami Sekcji Dezaktywacyjno-Dekontaminacyjnej WOMP właściwego terytorialnie.
5.3.
Postępowania ze zwłokami i szczątkami osób chorych lub podejrzanych o choroby zakaźne
Postępowania ze zwłokami i szczątkami osób chorych lub podejrzanych o choroby zakaźne
Rozdział 6.
Zabiegi przeciwepidemiczne
Zabiegi przeciwepidemiczne
6.1.
Dezynfekcja
Dezynfekcja
- B - mają właściwości bakteriobójcze;
- Tbc - mają właściwości prątkobójcze;
- F - mają właściwości grzybobójcze;
- V - mają właściwości wirusobójcze;
- S - mają właściwości sporobójcze.
Dezynfekcję zapobiegawczą stosuje się w stosunku do narzędzi medycznych i wody przeznaczonej do picia oraz w wyznaczonych pomieszczeniach służby zdrowia.
Dezynfekcję bieżącą stosuje się w pomieszczeniach, w których przebywają chorzy zakaźnie. Poddaje się jej przedmioty i powierzchnie zabrudzone krwią lub wydalinami chorego, a także bieliznę osobistą i pościelową, przedmioty którymi posługują się chorzy, umeblowanie pomieszczeń i węzły sanitarne.
Dezynfekcję końcową przeprowadza się po opuszczeniu przez chorego pomieszczenia (wyleczenie, ewakuacja, zgon) albo po wygaśnięciu choroby i okresu zaraźliwości. Podczas dezynfekcji końcowej obowiązują następujące zasady:
- ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi,
- ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z dnia (Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634, z późn. zm.),
- ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679, z późn. zm.),
- rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. poz. 739).
- ustawa z dnia 13 września 2002 r. o produktach biobójczych (Dz. U. Nr 175, poz. 1433, z późn. zm.),
- rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417, z późn. zm.).
6.2.
Dezynsekcja
Dezynsekcja
Celem dezynsekcji wytępiającej jest niszczenie owadów i roztoczy we wszystkich stadiach ich rozwoju.
Metodami mechanicznymi (muchołapki) nie można całkowicie wytępić owadów, jedynie zmniejszyć ich liczbę.
Metody fizyczne polegają na zastosowaniu wysokiej temperatury, w postaci otwartego ognia, suchego gorącego powietrza, wrzącej wody i pary wodnej.
Jednym z najprostszych sposobów niszczenia pasożytów w tkaninach jest prasowanie. Uprzednie lekkie zwilżenie tkaniny zwiększa działanie dezynsekcyjne. Grube tkaniny należy prasować z obydwu stron. Zabieg ten stosuje się również do niszczenia gnid w bieliźnie i odzieży. Prasować należy nie tylko zewnętrznie, lecz szczególnie wewnętrzne strony, zakładki i szwy.
Dezynsekcję umundurowania wykonuje się suchym, gorącym powietrzem o temperaturze ponad 60°C (w 60-70°C giną wszystkie owady) lub w komorach parowych i parowoformalinowych. Do dezynsekcji chemicznej stosuje się najczęściej aerozole z pestycydami.
6.3.
Deratyzacja
Deratyzacja
Środki zapobiegawcze polegają na stworzeniu warunków pozbawiających gryzonie karmy, wody, kryjówek. W związku z tym podstawowym nakazem jest ścisłe przestrzeganie wymogów sanitarnohigienicznych w obiektach, a więc:
Deratyzacja właściwa polega na wykładaniu trutek na szczury i myszy z wyjątkiem pomieszczeń magazynowych i produkcyjnych służby żywnościowej.
6.4.
Sterylizacja
Sterylizacja
I. Do czynników fizycznych zaliczamy:
a) gorące suche powietrze;
b) parę wodną w nadciśnieniu;
c) plazmę niskotemperaturową;
d) promieniowanie jonizujące;
e) ultrafiltrację.
II. Do czynników chemicznych zaliczamy:
a) aldehyd glutarowy;
b) formaldehyd;
c) ozon;
d) kwas nadoctowy;
e) tlenek etylenu.
- temperatura procesu 121°C, czas 15 min.;
- temperatura procesu 134°C, czas 3 min.
a) typ N - odpowietrzanie grawitacyjne lub jednokrotna próżnia;
b) typ S - cykle specyficzne - wahnięcia ciśnienia i temperatury bez powstania próżni;
c) typ B - próżnia frakcjonowana.
a) DRY - procesy sterylizacji suchym gorącym powietrzem;
b) STEAM - procesy sterylizacji parą wodną w nadciśnieniu;
c) EO - procesy sterylizacji tlenkiem etylenu;
d) IRRAD - procesy sterylizacji promieniowaniem jonizującym;
e) FORM - procesy sterylizacji parą wodną z formaldehydem.
- ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi,
- ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty,
- rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą.
6.5.
Sanityzacja
Sanityzacja
Rozdział 7.
Zadania służby zdrowia w zakresie ochrony przeciwepidemicznej wojsk
Zadania służby zdrowia w zakresie ochrony przeciwepidemicznej wojsk
- WOMP w Bydgoszczy,
- WOMP w Gdyni,
- WOMP w Krakowie,
- WOMP w Modlinie,
- WOMP we Wrocławiu.
7.1.
Rozpoznanie sanitarno-epidemiologiczne
Rozpoznanie sanitarno-epidemiologiczne
Informacje o stanie epidemiologicznym ludności znajdują się na stronach internetowych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - PZH, w postaci "Meldunków o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach w Polsce".
Rozdział 8.
Zdarzenia biologiczne naturalne i intencjonalne: Broń masowego rażenia - broń biologiczna, bioterroryzm, choroby zakaźne o potencjalnie dużym wpływie na zdrowie publiczne
Zdarzenia biologiczne naturalne i intencjonalne: Broń masowego rażenia - broń biologiczna, bioterroryzm, choroby zakaźne o potencjalnie dużym wpływie na zdrowie publiczne
- broń jądrową;
- broń biologiczną;
- broń chemiczną;
- broń radiologiczną.
Chorobotwórcze czynniki biologiczne mogą być rozpowszechniane przez wektory (stawonogi lub gryzonie) lub zakażoną żywność i wodę. Wydajnym źródłem transmisji i rezerwuarem zarazka mogą być osoby nawet nieświadome kontaktu z chorobotwórczym czynnikiem biologicznym.
Bioterroryzm to bezprawne, nielegalne użycie czynników pochodzenia biologicznego: bakterii, enzymów, pasożytów, toksyn, wirusów i innych materiałów pochodzenia biologicznego (mogą to być te same czynniki biologiczne co stosowane w broni biologicznej), zastosowanie ich wobec ludzi, roślin lub zwierząt z zamiarem zastraszenia lub wymuszenia określonego działania organów administracji lub ludności cywilnej dla osiągnięcia celów osobistych, politycznych, religijnych lub społecznych.
8.1.
Rozpoznanie ataku biologicznego
Rozpoznanie ataku biologicznego
Organizm człowieka jest najczulszym a niekiedy jedynym wskaźnikiem użycia broni biologicznej. Wczesne objawy kliniczne mogą mieć charakter niespecyficzny i atypowy, w porównaniu do naturalnego przebiegu choroby. Na użycie broni biologicznej lub ataku bioterrorystycznego wskazuje:
8.2.
Bierna ochrona wojsk
Bierna ochrona wojsk
Rozdział 9.
Wojskowe zabiegi specjalne
Wojskowe zabiegi specjalne
W zależności od rodzaju użytej BMR procesy likwidujące czynniki rażenia nazywamy:
Często całość tych trzech zabiegów określa się pojęciem dekontaminacji
Rejon wyczekiwania i rejon zbiórki znajduje się w miejscu wyznaczonym poza punktem zbiegów specjalnych.
Substancje i mieszaniny stosowane do wojskowych zabiegów specjalnych powinny być trwałe w opakowaniach fabrycznych przez okres 10 lat, przydatne do stosowania przy temperaturze otoczenia od -40°C do +50°C, ich wodne roztwory powinny łączyć się ze środkami przeciw zamarzaniu. Mieszaniny robocze stosowane do wojskowych zabiegów specjalnych powinny zachować skuteczność w ciągu 10 dób.
9.1.
Dezaktywacja
Dezaktywacja
Częściowe zabiegi dezaktywacji polegają na usunięciu pyłu promieniotwórczego z powierzchni sprzętu, uzbrojenia i najbliższego terenu, który aktualnie wykorzystują żołnierze. Do tego celu wykorzystuje się etatowe środki będące na wyposażeniu wozu bojowego, czołgu itp.
Całkowite zabiegi dezaktywacji wykonują wyspecjalizowane pododdziały wojsk chemicznych lub służby zdrowia w punkcie zabiegów specjalnych.
9.2.
Dezynfekcja
Dezynfekcja
Natychmiastowe wojskowe zabiegi specjalne dezynfekcji wykonuje żołnierz bezpośrednio w miejscu gdzie się znajduje, nie przerywając zadania bojowego. Zabieg polega na unieczynnieniu, zabiciu lub usunięciu czynnika biologicznego z odkrytych części ciała, umundurowania i uzbrojenia osobistego. Do tego celu może żołnierz wykorzystywać IPP.
Częściowe zabiegi dezynfekcji polegają na unieczynnieniu, zabiciu lub usunięciu czynnika biologicznego z powierzchni sprzętu, uzbrojenia i najbliższego terenu, który aktualnie wykorzystują żołnierze. Do tego celu wykorzystuje się etatowe środki będące na wyposażeniu sprzętu wojskowego (np. wozu bojowego, czołgu itp.)
Całkowite zabiegi dezynfekcji wykonują wyspecjalizowane pododdziały wojsk chemicznych lub służby zdrowia w punkcie zabiegów specjalnych.
9.3.
Likwidacja skażeń
Likwidacja skażeń
Natychmiastowe wojskowe zabiegi specjalne likwidacji skażeń wykonuje żołnierz bezpośrednio w miejscu gdzie się znajduje, nie przerywając zadania bojowego. Zabieg polega na usunięciu lub unieczynnieniu bojowych substancji chemicznych na odkrytych częściach ciała, umundurowania i uzbrojenia osobistego. Do tego celu żołnierz wykorzystuje zestaw IPP.
Częściowe zabiegi odkażania polegają na usunięciu lub unieczynnieniu bojowych substancji chemicznych z powierzchni sprzętu, uzbrojenia i najbliższego terenu, który aktualnie wykorzystują żołnierze. Do tego celu wykorzystuje się etatowe środki będące na wyposażeniu wozu bojowego, czołgu itp.
Całkowite zabiegi odkażania wykonują wyspecjalizowane pododdziały wojsk chemicznych lub służby zdrowia w punkcie zabiegów specjalnych.
Rozdział 10.
Szczepienia żołnierzy i pracowników wojska
Szczepienia żołnierzy i pracowników wojska
Rozdział 11.
Profilaktyka medyczna i przeciwepidemiczna w Polskich Kontyngentach Wojskowych
Profilaktyka medyczna i przeciwepidemiczna w Polskich Kontyngentach Wojskowych
Szczegółowe wytyczne w tym zakresie określane są przez Szefa Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia.
Żołnierz otrzymuje z WKL orzeczenie o zdolności do służby poza granicami kraju z ważnością do 12 miesięcy od planowanego przemieszczenia w rejon misji.
Na badania kieruje organ typujący ich do wyjazdu, zatrudniający poza granicami kraju - Dowództwo Operacyjne Sil Zbrojnych RP (DO SZ).
Po zakończeniu badań pracownik wojska - kandydat do pracy poza granicami państwa otrzymuje certyfikat zdrowia, wydany przez zakład opieki zdrowotnej w którym przeprowadzono badania.
11.1.
Indywidualny zestaw profilaktyczno - leczniczy
Indywidualny zestaw profilaktyczno - leczniczy
Tabela. Indywidualny zestaw profilaktyczny dla żołnierza i pracownika wojska PKW poza należnościami wynikającymi z etatów i tabel należności, zawiera w szczególności:
NAZWA | Przykładowe propozycje | jm. | ilość |
Produkty lecznicze i suplementy diety | |||
Środek do profilaktyki przeciwmalarycznej - atovaquonum + proguanili hydrochloridum | Np.: Malarone 12 tabl. powl. | op. | 2 |
Antyseptyki i środki dezynfekujące - ethacridini lactas, żel (80-120 g) | Np.: Rivel żel 5%, 100g | szt. | 1 |
Leki hamujące perystaltykę przewodu pokarmowego - loperamidi hydrochloridum 2mg, 10 tabl. | Np.: Laremid 2 mg, 10 tabl. | op. | 1 |
Preparaty przywracające prawidłową florę jelitową - zawierające żywe kultury bakteryjne: Lactobacillus, Bifidobacterium, Enterococcus, 10 kaps. | Np.: ProBacti4 Enteric 10 kaps. | op. | 1 |
Leki przeciwgrzybicze do stosowania zewnętrznego (zasypka, puder, płyn do stosowania na skórę, krem, maść, żel) - zawierające miconazole nitrate, terbinafine hydrochloride lub undecylenic acid. | Np.: Daktarin 2% puder leczniczy 20g, Lamisilatt 1% krem 30g. Terbiderm 1% krem 15g, Undofen atomizer 50g | op. | 2 |
Środek przeciw odmrożeniom i oparzeniom - balsamum peruvianum, (20-40 g) | Np.: Balsolan 30g, maść | op. | 1 |
Kosmetyki | |||
Środek do leczenia oparzeń popromiennych (100-120 ml) | Np.: Krem kojąco łagodzący Radiosun 100ml | szt. | 1 |
Krem lub emulsja ochronna przeciwsłoneczna faktor SPF 50+ (100-150 ml) | Np.: Ziaja Sopot Sun SPF 50+, 125 ml | szt. | 2 |
Krem pielęgnacyjny do ochrony rąk z witaminą A+E (75-100 ml) | Np.: Krem glicerynowo-aloesowy 75g, manus krem do rąk | szt. | 1 |
Krem półtłusty, pielęgnacyjny do ochrony rąk z witaminą A+E, 40g | Np.: Dermosan N+R 40g | szt. | 2 |
Wyroby medyczne | |||
Zestaw plastrów opatrunkowych hipoalergicznych (min. Ilość w opakowaniu 20 szt., różnych rozmiarów, w tym plastry wodoodporne) | Np.: Zestaw plastrów Viscoplast - turystyczny | op. | 1 |
Opatrunek hemostatyczny | Np.: QuikClot Combat Gauze lub równoważny | szt. | 1 |
Miniaturowa pompka ssąca | Np.: Aspivenin lub równoważna | szt. | 1 |
Preparat do dezynfekcji rąk i skóry - chlorchexidine 0,2% (75-100 ml) | Np.: Ch-ha! 75 ml | szt. | 1 |
Opatrunek osobisty | Np.: Opatrunek typ "W" | szt. | 1 |
Inne | |||
Środek do indywidualnej dezynfekcji wody 20 tabl. | Np.: Aquatabs 20 tabl. | op. | 2 |
Środek przeciw komarom i kleszczom - syntetyczny repelent typu DEET (75-125 ml) | Np.: Autan, Bros płyn na komary i kleszcze 100ml | szt. | 2 |
Saszetka do środków materiałowych | szt. | 1 |
11.2.
Szczepienia kandydatów do służby poza granicami kraju
Szczepienia kandydatów do służby poza granicami kraju
I. Szczepienia pierwotne:
W pierwszym dniu - jednoczasowo:
TyTe - pierwsza dawka;
WZW A - pierwsza dawka;
WZW B - pierwsza dawka;
wścieklizna - pierwsza dawka.
Po tygodniu od pierwszego szczepienia:
wścieklizna - druga dawka.
Po miesiącu od pierwszego szczepienia:
TyTe - druga dawka;
WZW B - druga dawka;
wścieklizna - trzecia dawka;
błonica ( d ) - jednorazowo;
polio - jednorazowo.
Po dwóch miesiącach od pierwszego szczepienia:
Meningokoki A+C+Y+W135 - jednorazowo.
II. Dawki uzupełniające:
Ty - po 6-12 miesiącach od pierwszego szczepienia,
WZW A - po 6-12 miesiącach od pierwszego szczepienia
WZW B - po 6 miesiącach od pierwszego szczepienia
wścieklizna - po 12 miesiącach od pierwszego szczepienia.
Przez podanie jednoczasowe szczepionki należy rozumieć wykonanie oddzielnych wakcynacji z użyciem osobnych strzykawek i igieł w odległe miejsca ciała. Odstęp czasu między pierwszą a ostatnią dawką szczepionek podawanych jednoczasowo nie może przekraczać 24 godzin. Niedopuszczalne jest mieszanie różnych szczepionek w jednej strzykawce.
III. Modyfikacja schematu szczepień
Modyfikację wyżej przedstawionego schematu szczepień dopuszcza się w następujących przypadkach:
a) Osoba zakwalifikowana do szczepień jest aktualnie uodporniona przeciw określonej chorobie i posiada udokumentowane potwierdzenie wakcynacji;
b) Osoba zakwalifikowana do szczepień dotychczas nie była uodporniana przeciw WZW typu A ani WZW typu B. W takim przypadku można przeprowadzić szczepienie podstawowe szczepionką skojarzoną przeciwko WZW typu A i WZW typu B wg schematu:
– 1 dawka (uczulająca) w pierwszym dniu;
– 2 dawka po miesiącu od pierwszego szczepienia;
– 3 dawka (uzupełniająca) po 6 miesiącach od pierwszego szczepienia;
c) W innych, szczególnych przypadkach - w zależności od sytuacji epidemiologicznej, warunków służby i poziomu bezpieczeństwa epidemiologicznego w kraju docelowym (rejon operacji, misji) - Szef Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia, na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego WP, podejmuje stosowną decyzję co do katalogu szczepień i schematu ich wykonania.
11.3.
Profilaktyka przeciwmalaryczna
Profilaktyka przeciwmalaryczna
11.4.
Profilaktyka przeciwgrzybicza stóp
Profilaktyka przeciwgrzybicza stóp
Wskazane jest w czasie pobytu stosowanie preparatów przeciwgrzybiczych - terbinafine hydrochloridum (np. preparat Daktarin). Lek należy stosować na podeszwy stóp raz dziennie rano.
11.5.
Dezynfekcja rąk i wody do picia
Dezynfekcja rąk i wody do picia
11.6.
Promieniowanie słoneczne - profilaktyka
Promieniowanie słoneczne - profilaktyka
Każdorazowo, przed rozpoczęciem służby (pracy), w warunkach dużego nasłonecznienia stosować doraźnie na skórę odkrytych części ciała krem ochronny z filtrem dla promieni UVA i promieni UVB (np. firmy Avene).
W przypadku oparzenia słonecznego skóry stosować Panthenol lub inny, podobnie działający preparat.
11.7.
Profilaktyka przed ukąszeniami
Profilaktyka przed ukąszeniami
Rozdział 12.
Choroby i urazy spowodowane ekstremalnymi warunkami klimatycznymi
Choroby i urazy spowodowane ekstremalnymi warunkami klimatycznymi
Ekstremalne warunki klimatyczne definiuje się, jako skrajnie niekorzystne dla życia i funkcjonowania człowieka warunki otaczającego środowiska.
Z punktu widzenia niekorzystnego wpływu warunków klimatycznych na człowieka istotną rolę odgrywa:
- klimat gorący
- klimat zimny
- duże wysokości
O ile w klimacie gorącym i zimnym głównym czynnikiem zagrażającym człowiekowi jest oddziaływanie wysokiej lub niskiej temperatury, to wykonywanie zadań na dużych wysokościach związane jest zawsze z niekorzystnym oddziaływaniem obniżonego ciśnienia atmosferycznego i niedotlenieniem organizmu, a także wpływem promieniowania UV i oddziaływaniem niskiej temperatury otoczenia na organizm ludzki.
12.1.
Klimat gorący
Klimat gorący
Niewydolność ustrojowych procesów termoregulacji może doprowadzić do zaburzeń takich jak przegrzanie organizmu i udar cieplny. Przegrzanie organizmu objawia się m.in. obrzmieniem kończyn, bolesnymi kurczami mięśni, zawrotami głowy, a po przekroczeniu temperatury wewnętrznej 38°C skóra staje się sucha, zaczerwieniona i gorąca, występują bóle głowy, osłabienie, omdlenia, a także zaburzenia widzenia, nudności i wymioty. Dalszy wzrost temperatury wewnętrznej ciała do 41-42° C prowadzi do udaru cieplnego, mogącego stanowić zagrożenie życia. Udar cieplny prowadzi do niewydolności krążenia, kwasicy, niedotlenienia mózgu, wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, martwicy narządów, w tym mózgu, co prowadzi do zgonu.
Kolejnym niekorzystnym skutkiem oddziaływania wysokiej temperatury otoczenia oraz promieniowania UV, są oparzenia skóry o różnym stopniu nasilenia.
Przebywanie w klimacie gorącym przez dłuższy czas przy niedostatecznej podaży wody, nie tylko zaburza procesy wydzielania i parowania potu, co predysponuje do powstania udaru cieplnego, ale także może prowadzić do objawów odwodnienia organizmu i zaburzeń ustrojowej gospodarki wodno-elektrolitowej. Niedobór wody wynoszący 10% masy ciała powoduje m.in., ograniczenie niewydolności fizycznej i sprawności psychicznej, bóle głowy, zaburzenia oddychania, upośledzenie wydzielania śliny i wysychanie błon śluzowych jamy ustnej. Niedobór wody wynoszący 20% masy ciała powoduje obrzęk języka, trudności w połykaniu śliny, utratę świadomości i śmierć.
Utrata dużej ilości potu powoduje pobudzenie ośrodka pragnienia. Ugaszenie pragnienia nie uzupełnia całkowicie strat wody w organizmie. Przyjmuje się, że w ten sposób organizm człowieka może pokryć straty wody jedynie w 65-70%, podczas gdy pozostałe 30-35% stanowi tzw. "odwodnienie rzeczywiste".
Szczególnie narażone na niekorzystne oddziaływanie klimatu gorącego są osoby o dużej aktywności fizycznej, która generuje produkcję dużych ilości ciepła zmniejszając różnicę pomiędzy temperaturą skóry i środowiska, co w konsekwencji znacznie ogranicza możliwość utraty ciepła przez skórę. Osoby z nadwagą, lub otyłe mają ograniczone mechanizmy utraty ciepła, a niska kondycja fizyczna powoduje ograniczenie możliwości adaptacyjnych organizmu. Także wcześniejsze zaburzenia związane z przegrzaniem powodują, że osobnicy, którzy wcześniej doświadczyli zaburzeń na tle przegrzania są bardziej wrażliwi na wstrząs termiczny. Tolerancja ludzi starszych na pracę w klimacie gorącym jest znacznie obniżona w porównaniu z organizmem młodym, co częściej prowadzi do zaburzeń termoregulacji i ich konsekwencji zdrowotnych. Należy również pamiętać o możliwości pogorszenia tolerancji skrajnych warunków temperaturowych poprzez przyjmowanie leków, alkoholu a także substancji niedozwolonych o charakterze narkotycznym (np. ecstasy).
Podstawowym mechanizmem wykorzystywanym przez ustrój w pozbywaniu się nadmiaru ciepła jest pocenie się. Jego efektywność zależy od temperatury otoczenia, wilgotności i prędkości wiatru. Warunki te mogą być wspólnie ujęte w wskaźnik obciążenia termicznego organizmu ludzkiego (Web Bulb Globe Temperature Index - WBGT) użyteczny dla potrzeb sił zbrojnych, pozwalający ocenić ryzyko udaru cieplnego (tabela poniżej, str. 53). Aktywnością charakteryzującą się największym ryzykiem udaru cieplnego jest forsowny marsz pod obciążeniem, większym niż w przypadku biegu, który zwykle jest podejmowany w krótszym czasie i w lżejszym umundurowaniu i oporządzeniu. Dobór ubioru i oporządzenia na okres forsownego marszu powinien być szczególnie ostrożny.
12.1.1.
Profilaktyka udaru cieplnego
Profilaktyka udaru cieplnego
12.1.2.
Pierwsza pomoc w przypadku udaru cieplnego
Pierwsza pomoc w przypadku udaru cieplnego
Poziom ryzyka | Aklimatyzowany | Nieaklimatyzowany | Maksymalne obciążenie pracą |
1 | Nie ma limitu | 32°C | Niskie - odpoczynek, warta, kierowanie pojazdem |
2 | 30° C | 26° C | Średnie - marsz 5km/h z obciążeniem 30kg |
3 | 27° C | 24° C | Wysokie - marsz 7km/h z obciążeniem 20kg, patrolowanie, kopanie, działania bojowe |
4 | 25° C | 20° C | Bardzo wysokie - marsz 10km/h bez obciążenia, marsz 7km/h z obciążeniem 30kg |
5 | 20° C | Max 30 min w 20° C | Ekstremalne - bieg w zawodach sportowych |
Powyższe wartości wskazują maksymalną intensywność wysiłku w danej temperaturze. Długość wysiłku przewidziana jest na 1 godzinę z minimalnym 30 min. odpoczynkiem. Wartości te przewidziane są dla personelu w umundurowaniu polowym, z podwiniętymi rękawami, bez hełmów. Stosowanie tych zaleceń ogranicza ryzyko wystąpienia udaru cieplnego do 5%. W przypadku używaniu ubioru ochronnego NBC lub polowego wyposażenia bojowego temperatury dopuszczalne muszą być obniżone o 5° C.
Tabela zapotrzebowania na wodę (l/h) określone wskaźnikiem WBGT
Poziom ryzyka | WBGT (°C) | Intensywność wysiłku zapotrzebowanie na wodę litr/h | |||
Niski | Średni | Wysoki | Bardzo wysoki | ||
1 | 32 | 1.5 | 1.5 | Wysiłek zabroniony | Wysiłek zabroniony |
2 | 30 | 1.0 | 1.5 | Wysiłek zabroniony | Wysiłek zabroniony |
3 | 27 | 1.0 | 1.5 | 1.5 | Wysiłek zabroniony |
4 | 25 | 0.5 | 1.0 | 1 | 2.0 |
5 | 20 | 0.25 | 1.0 | 1 | 1.5 |
12.2.
Klimat zimny
Klimat zimny
Osoby odpowiednio ubrane i/lub przebywające w pomieszczeniach nie wykazują reakcji na zimno w postaci drżenia mięśniowego, dlatego też ich zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze nie ulegną zasadniczym zmianom. Osoby narażone na zimne środowisko, u których istotnie nasilają się procesy termogenezy, wykazują istotnie większe zapotrzebowanie na energię w porównaniu do środowiska o umiarkowanej bądź ciepłej temperaturze. Wykazano, że na skutek drżenia mięśniowego u mężczyzn przebywających przez 2 godziny w warunkach zimnego otoczenia 2,5 razy wzrosły przemiany metaboliczne w stosunku do warunków neutralnych.
Aktywność fizyczna w zimnym środowisku, w porównaniu do klimatu umiarkowanego, powoduje wzrost dziennego zapotrzebowania organizmu na energię. Zapotrzebowanie na energię w zimnym klimacie zwiększają procesy termoregulacyjne (drżenie mięśniowe), masa odzieży zimowej i dodatkowego oporządzenia oraz trudne warunki terenowe takie jak lód lub głęboki śnieg.
12.2.1.
Profilaktyka wyziębienia i odmrożeń
Profilaktyka wyziębienia i odmrożeń
12.2.2.
Wpływ prędkości wiatru na temperaturę odczuwaną
Wpływ prędkości wiatru na temperaturę odczuwaną
Temp. [°C] | +10 | +5 | +2 | 0 | -2 | -5 | -10 | -15 | -20 | -30 | |
Wiatr[km/h] | Temperatura odczuwana | ||||||||||
8 | 9 | 4 | 0 | -2 | -3 | -7 | -12 | -17 | -23 | -33 | |
16 | 4 | -1 | -3 | -9 | -10 | -14 | -20 | -26 | -33 | -46 | |
24 | 2 | -4 | -6 | -13 | -14 | -19 | -25 | -31 | -38 | -53 | |
32 | 0 | -6 | -8 | -15 | -16 | -22 | -28 | -35 | -42 | -57 | |
40 | -1 | -8 | -10 | -18 | -19 | -25 | -31 | -38 | -45 | -61 | |
48 | -2 | -9 | -11 | -19 | -20 | -27 | -33 | -40 | -47 | -63 | |
56 | -3 | -10 | -12 | -20 | -21 | -28 | -34 | -41 | -49 | -64 |
12.3.
Klimat wysokogórski
Klimat wysokogórski
W ramach pojęcia choroby wysokościowej rozróżniamy:
- ostrą chorobę górską (Acute Mountain Sickness - AMS),
- wysokościowy obrzęk płuc (High Altitude Pulmonary Edema - HAPE)
- wysokościowy obrzęk mózgu (High Altitude Cerebral Edema - HACE).
Ponadto następuje utrata szeregu podstawowych funkcji organizmu, m.in. zanika zdolność do rozmnażania (powyżej około 4500 m n.p.m.), utrata wagi, nie dająca się skompensować prawidłowym odżywianiem, nawet do jednego kilograma tygodniowo. Zwiększona liczba erytrocytów we krwi powoduje jej zagęszczenie. Stosowanie dużych dawek aspiryny w celu "rozrzedzenia krwi" może spowodować owrzodzenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy.
12.3.1.
Profilaktyka choroby wysokościowej
Profilaktyka choroby wysokościowej
Należy wówczas jak najszybciej przetransportować chorego niżej. Jeżeli jest to możliwe należy podać mu do oddychania tlen. W przypadku braku pomocy medycznej i możliwości przetransportowania chorego w niżej położone rejony, może nastąpić zgon.
Rozdział 13.
Higiena zakwaterowania
Higiena zakwaterowania
13.1.
Zasady zakwaterowania żołnierzy
Zasady zakwaterowania żołnierzy
Normy powierzchni podstawowej na jednostkach pływających Marynarki Wojennej uzależnione są od typu jednostki pływającej.
W czasie stanu nadzwyczajnego, po ogłoszeniu mobilizacji lub w czasie wojny dopuszcza się zmniejszenie powierzchni podstawowej do 50% przysługującej normy.
13.2.
Higiena zakwaterowania żołnierzy
Higiena zakwaterowania żołnierzy
W czasie kontroli pielęgniarka, ratownik medyczny lub lekarz jest obowiązany sprawdzić czystość oddziału, normy przestrzenne odnoszące się do zakwaterowania, prawidłowość urządzenia i wyposażenia pomieszczeń bytowych (służbowych, szkolnych, kwater stałych) oraz ich temperaturę, oświetlenie, wentylację i wilgotność.
13.3.
Zakwaterowanie przejściowe (polowe)
Zakwaterowanie przejściowe (polowe)
Nie można rozmieszczać wojska w warunkach nie spełniających podstawowych wymogów sanitarno-epidemicznych, jeśli poziom ryzyka zdrowotnego określony jest jako nie akceptowalny (patrz rozdz. 2. Ocena ryzyka).
13.4.
Higiena w warunkach polowych
Higiena w warunkach polowych
A. Płytki rów na urynę
Wymiary. 1 m szeroki, 3 m długi, 15 cm głęboki. Ziemia ułożona w stos z trzech stron rowu.
Liczba osób. 1 rów na 250 osób.
Czas. do 24 godzin lub kiedy ziemia staje się nasycona.
Utrzymanie. Okresowe spryskiwanie środkiem owadobójczym.
B. Płytki rów ustępowy
Wymiary. 60 cm głęboki, 90 cm długi, 30 cm szeroki. Ziemia ułożona w stos z tyłu rowu.
Liczba osób. 5 rowów na 100 osób.
Czas. maksimum 3 dni lub gdy do ¾ zapełniony.
Utrzymanie. przysypywanie cienką warstwą ziemi.
C. Głęboki dół ustępowy
Wymiary. 3,6 m długi, 0,75 m szeroki i minimum 2,5 m głęboki. Ponad dołem mocna konstrukcja metalowa lub drewniana ze stanowiskami z pokrywami otworów.
Liczba osób. 5 pojedynczych stanowisk na 100 osób (3 więcej na każde dodatkowe 100 osób).
Czas. ½ roku lub gdy zawartość sięga 60 cm od szczytu dołu.
Utrzymanie. Stanowiska szorować gorąca wodą, dezynfekować, dolewać wody.
D. Toalety przenośne
Wymiary. standardowy.
Liczba osób. 1 toaleta na 20 osób.
E. Kontenery sanitarne
Wymiary. standardowy (12 metrów, 3 umywalki, 3 natryski, 3 muszle ustępowe,).
Liczba osób. 1 kontener na 30 osób.
13.5.
Organizacja bazy polowej PKW
Organizacja bazy polowej PKW
Rozdział 14.
Higiena zaopatrywania w wodę
Higiena zaopatrywania w wodę
14.1.
Zasady i normy zaopatrywanie w wodę
Zasady i normy zaopatrywanie w wodę
Tabela. Orientacyjne normy zużycia wody w garnizonie
Przeznaczenie wody | Litrów/żołnierza |
Kwatery wspólne | 200 |
Budynki sztabowe | 30 |
Wartownie | 30 |
Budynki szkoleniowe | 20 |
Budynki gospodarcze | 20 |
Kuchnie i stołówki | 150 |
Przychodnia lekarska / 1 pacjenta | 20 |
Apteka / 1 zatrudnionego | 100 |
Internat | 60 |
Samochód terenowy /mycie | 100 |
Czołg, transporter /mycie | 500 |
Tabela. Orientacyjne normy zużycia wody w warunkach bojowych
Przeznaczenie wody | ilość litrów |
Do celów spożywczych, dla 1 żołnierza/dobę * | 5 |
Przygotowanie posiłków, dla 1 żołnierza/dobę | 4 |
Mycie naczyń i urządzeń do jedzenia, dla 1 żołnierza/dobę | 1 |
Higiena osobista, dla 1 żołnierza/dobę | 5 |
Piekarnia polowa, na dobę | 10.000 |
Szpital polowy na 100 łóżek na dobę | 11.000 |
* Uwaga! Minimalne fizjologiczne zapotrzebowanie człowieka na wodę w klimacie umiarkowanym, wynosi 2 litry na dobę.
przebywanie w pojazdach opancerzonych wymaga wypijania większej ilości wody.
14.2.
Ocena jakości wody
Ocena jakości wody
14.3.
Rozpoznanie sanitarne ujęć wody
Rozpoznanie sanitarne ujęć wody
Na ich podstawie wydaje się orzeczenie określające przydatność wody oraz ustala się konieczne zabiegi uzdatniające.
14.4.
Strefy ochrony sanitarnej ujęć wody
Strefy ochrony sanitarnej ujęć wody
14.5.
Pobieranie próbek wody do badania laboratoryjnego
Pobieranie próbek wody do badania laboratoryjnego
14.6.
Nadzór sanitarny nad oczyszczaniem i odkażaniem wody
Nadzór sanitarny nad oczyszczaniem i odkażaniem wody
Wapno chlorowane do dezynfekcji wody powinno zawierać co najmniej 25-30% czynnego chloru. Zawartość poniżej 20% wyklucza przydatność wapna chlorowanego do dezynfekcji wody. Wodę można chlorować dwoma sposobami:
Przed przystąpieniem do oznaczania dawki chloru należy przygotować 1% roztwór wapna chlorowanego. Do próby oznaczania dawki oraz do chlorowania używa się roztworu zlanego znad osadu. Próbne chlorowanie w 3 naczyniach sprowadza się do wlania tej samej ilości wody do każdego naczynia i dodania następnie roztworu wapna chlorowanego w różnych ilościach, tak by w każdym następnym naczyniu ilość chloru w 1 litrze wody była o 1 mg większa. 1 cm3, 1% roztworu wapna chlorowanego zawiera około 0,25-0,3 mg chloru czynnego.
Przy oznaczaniu dawki wapna chlorowanego nalewa się do 3 wiader po 10 l wody, a następnie dodaje do nich następujące ilości 1% roztworu wapna chlorowanego:
- do pierwszego - około 12 cm3 (3 łyżeczki od herbaty), co odpowiada dawce około 3 mg Cl/l wody;
- do drugiego - około 16 cm3 (4 łyżeczki), co odpowiada 4 mg Cl/l wody;
- do trzeciego - około 20 cm3 (5 łyżeczek), co odpowiada 5 mg Cl/l wody.
Jako dawkę niezbędną do chlorowania przyjmuje się tę najmniejszą, od której woda nabrała smaku chloru. Jeśli są warunki do oznaczania pozostałego czynnego chloru, to za dawkę skuteczną przyjmuje się taką ilość, która o czasie koniecznego kontaktu dała co najmniej 0,5 mg wolnego chloru w 1 litrze wody.
Wodę miesza się dokładnie czystym mieszadłem i pozostawia na 0,5 h (zimą na 1-2 h).
X =
gdzie:
a - ustalona dawka chloru (mg/l) na przechorowanie 1 l wody;
v - ilość wody podlegająca przechlorowaniu (l);
s - zawartość chloru czynnego w substancji chlorującej (%);
Dla zobojętnienia 1mg pozostałego chloru czynnego trzeba dodać 1ml 1% tiosiarczanu sodu.
14.7.
Wymagania sanitarnohigieniczne dotyczące urządzeń i sprzętu do przechowywania wody oraz utrzymywania płytkich ujęć wody w warunkach polowych
Wymagania sanitarnohigieniczne dotyczące urządzeń i sprzętu do przechowywania wody oraz utrzymywania płytkich ujęć wody w warunkach polowych
Podczas przewożenia i przechowywania pompy, smoki i węże powinny znajdować się w szczelnych pokrowcach ochronnych.
Zbiorniki z wodą powinny być pod stałym nadzorem sanitarnym i pod specjalną ochroną. Wszystkie urządzenia, jak kosz ssawny, przewody ssące itp., przed zanurzeniem w czystej wodzie, dezynfekuje się w 3% klarownym roztworze wapna chlorowanego lub 1% roztworze podchlorynu wapniowego.
Rozdział 15.
HIGIENA ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA
HIGIENA ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA
15.1.
Zadania wojskowej służby zdrowia
Zadania wojskowej służby zdrowia
WIS współpracuje z Wojskową Inspekcją Weterynaryjną, działając w oparciu o przepisy ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914, z póżn. zm.) oraz w ramach kompetencji nadanych im przez ustawę z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263, z późn. zm.) oraz ustawę z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.).
Wydawanie posiłków należy rozpoczynać nie później niż 15-20 min. po ugotowaniu, a kończyć w czasie nieprzekraczającym 2 h. W razie konieczności, gotowe posiłki należy przechowywać nie dłużej niż 4h, w temperaturze nie wyższej niż 8°C i wydawać je po ponownym podgrzaniu. Konserwy powinny być otwierane bezpośrednio przed poddaniem obróbce termicznej, która nie powinna trwać krócej niż 15 min.
15.2.
Nadzór sanitarnohigieniczny nad żywieniem w warunkach polowych
Nadzór sanitarnohigieniczny nad żywieniem w warunkach polowych
15.3.
Higiena żywienia
Higiena żywienia
I. kwasów n-6 - 4 - 8% energii całodziennej racji pokarmowej,
II. kwasów n-3 - 2g kwasu α-linolenowego i 200 mg długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
Ze względu na specyfikę i charakter pełnionej służby odstępstwa od ww. modelu żywienia mogą być wprowadzone w żywieniu żołnierzy jednostek pływających MW RP oraz jednostek Sił Powietrznych.
15.4.
Normy wyżywienia
Normy wyżywienia
Normy te są przeznaczone do żywienia żołnierzy pełniących służbę w różnych typach jednostek wojskowych i mają zróżnicowaną wartość energetyczną i odżywczą. Stosowanie norm wyżywienia reguluje rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2011 r. w sprawie wyżywienia żołnierzy czynnej służby wojskowej (Dz. U. Nr 63, poz. 327).
Rozdział 16.
Higiena osobista i umundurowania
Higiena osobista i umundurowania
16.1.
Zasady higieny osobistej i umundurowania
Zasady higieny osobistej i umundurowania
Zęby należy myć szczoteczką i pastą lub proszkiem, co najmniej dwa razy dziennie (rano i wieczorem, a zgodnie z zasadami higieny, po każdym posiłku).
16.2.
Zasady higieny osobistej i umundurowania w czasie wojny i innych działań w warunkach polowych
Zasady higieny osobistej i umundurowania w czasie wojny i innych działań w warunkach polowych
Rozdział 17.
Nadzór sanitarny nad warunkami pracy
Nadzór sanitarny nad warunkami pracy
17.1.
Higiena pracy i służby
Higiena pracy i służby
oraz stanowiska służby (pracy), gdzie występuje narażenie na wyszczególnione poniżej czynniki szkodliwe:
Niedopuszczalne jest zespołowe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg.
17.2.
Ograniczenia pracy dla kobiet
Ograniczenia pracy dla kobiet
Pokonanie 20 km w ciągu 4 godz., po równej twardej drodze z obciążeniem 10 kg, to wydatek energetyczny netto około 4500 kJ;
Tabela. Skala oceny komfortu cieplnego środowiska
wartość PMV | -3 | -2 | -1 | 0 | 1 | 2 | 3 |
Ocena | zimno | chłodno | dość chłodno | obojętnie | dość ciepło | ciepło | gorąco |
17.3.
Czas pracy żołnierza
Czas pracy żołnierza
Przepisy te nie mają zastosowania do żołnierzy zawodowych realizujących zadania o charakterze nadzwyczajnym, niezbędne do ochrony interesów państwa.
Rozdział 18.
Profilaktyka i zwalczanie szkodników (gryzonie, owady)
Profilaktyka i zwalczanie szkodników (gryzonie, owady)
- dżuma
- tularemia
- dur plamisty
- leptospiroza
- malaria, żółta gorączka, gorączka denga - przenoszone przez komary;
- dżuma, dur plamisty szczurzy - przenoszone przez pchły;
- dur wysypkowy - przenoszone przez wszy;
- leiszmanioza - przenoszone przez moskity;
- choroba z Lyme, kleszczowe zapalenie mózgu - przenoszone przez kleszcze.
Rozdział 19.
Zagrożenia środowiskowe i przemysłowe w warunkach polowych, kryzysu i wojny
Zagrożenia środowiskowe i przemysłowe w warunkach polowych, kryzysu i wojny
19.1.
Toksyczne środki przemysłowe i środowiskowe.
Toksyczne środki przemysłowe i środowiskowe.
Dowódca pododdziału jest odpowiedzialny za przeprowadzenie oceny ryzyka środowiskowych zagrożeń zdrowotnych w miejscu dyslokacji czasowej i prowadzonych operacji pododdziału i zarządzanie tym ryzykiem w sposób minimalizujący potencjalne ekspozycje na ZSP.
19.2.
Zarządzanie ryzykiem
Zarządzanie ryzykiem
W przypadku odpowiedzi twierdzącej na przynajmniej jedno z powyższych pytań należy uzyskać wsparcie ze strony dowództwa służb medycznych
19.3.
Działania w przypadku uwolnienia ZSP
Działania w przypadku uwolnienia ZSP
natychmiastowa ewakuacja całego zagrożonego personelu, w kierunku pod wiatr, na bezpieczną odległość od miejsca zdarzenia. Personel powinien pozostać w bezpiecznym miejscu do czasu otrzymania dalszych poleceń.
W dokumentacji medycznej żołnierza należy odnotować dane dotyczące narażenia na ZSP, które mogą wywoływać choroby przewlekłe.
W przypadku wątpliwości wymagana jest konsultacja z dowództwem służb medycznych.
19.4.
Formularz szacowania ryzyka zdrowotnego MZR (Miejscowego Zarządzania Ryzykiem)
Formularz szacowania ryzyka zdrowotnego MZR (Miejscowego Zarządzania Ryzykiem)
Zagrożenia środowiskowo-przemysłowe (ZSP) mogą być zdefiniowane jako "niebezpieczne substancje chemiczne, z wyłączeniem związków stosowanych jako broń chemiczna; drobnoustroje chorobotwórcze, z wyłączeniem czynników broni biologicznej, zagrożenia radiacyjne i fizyczne takie jak pyły, hałas, azbest i dym". Etap 1 szacowania ryzyka ma na celu wykrycie ZSP w aktualnych i przyszłych obszarach działania i nie należy ich mylić z zawodowymi problemami zdrowotnymi żołnierza wynikającymi z działań bojowych.
Sekcja 1
Sekcja 2. Rozpoznanie ZSP.
Nie jest możliwym monitorowanie wszystkich ZSP, przez cały czas. Dzięki poniższym pytaniom uzyskać można wstępne rozpoznanie obecności potencjalnych zagrożeń i wytypowanie miejsc wymagających podjęcia dalszych działań. W przypadku odpowiedzi twierdzącej na przynajmniej jedno z pytań - przejść do sekcji 3. W przypadku wszystkich odpowiedzi negatywnych nie są wymagane dalsze działania, za wyjątkiem okresowych przeglądów ZSP.
*- niepotrzebne skreślić
Sekcja 3. Identyfikacja ZSP
1. | Rodzaj zagrożenia |
2. | Proces/Użycie |
3. | Wskaźniki zagrożenia |
4. | Zagrożona populacja |
5. | Środki kontroli zagrożenia: |
a) Kontrola istniejąca | |
b) Kontrola rekomendowana | |
6. | Informacja |
7. | Podjęte aktywności zaradcze, w tym działania medyczne |
8. | Monitoring |
9. | Nadzór |
10. | Wnioski |
11. | Ocena ryzyka |
Sekcja 4
Dokładne wypełnienie danych czasowych i lokalizacyjnych oraz szczegóły dotyczące osoby wypełniającej formularz MZR są kluczowe dla późniejszych etapów działania.
Poniższe informacje powinny być zawarte w formularzu:
- Imię, nazwisko, stopień,
- Dokładna data i czas wykonania oceny (czas lokalny, ZULU i inne),
- Opisowa nazwa lokalizacji, łącznie ze współrzędnymi lokalizacyjnymi,
- Dane osoby odpowiedzialnej za kontakt z lokalizacją.
Nie jest możliwym monitorowanie wszystkich ZSP, przez cały czas. Dzięki poniższym pytaniom uzyskać można wstępne rozpoznanie obecności potencjalnych zagrożeń i wytypowanie miejsc wymagających podjęcia dalszych działań. Wszystkie lokalizacje powinny zostać sklasyfikowane wg poniższych pytań. Oprócz lokalizacji które mają być bezpośrednio zajmowane, lub służyć jedynie do tranzytu zasobów uwaga musi być również zwrócona na najbliższe otoczenie mogące powodować potencjalne zagrożenie dla własnych lub sojuszniczych sił, w przypadku zaistnienia ZSP.
Jeśli tak, przejdź do następnej sekcji
Jeśli nie, przejdź do następnego pytania
Dodatkowe techniki modelowania uwzględniające mechanizmy rozprzestrzeniania wycieków, topografie terenu, kierunki wiatru, temperaturę czy cieki wodne mogą znacząco usprawnić szacowanie ryzyka związanego z uwolnieniem ZSP. Odpowiednie zasoby do analizy i modelowania powinny być w dyspozycji służb odpowiedzialnych za zabezpieczenie przed BMR.
Jeśli tak, przejdź do następnej sekcji.
Jeśli nie, przejdź do następnego pytania.
Jeśli tak, przejdź do następnej sekcji.
Jeśli nie, przejdź do następnego pytania.
Szczegóły dotyczące działań militarnych mogących uszkodzić istniejącą infrastrukturę można uzyskać od odpowiednich służb.
Jeśli tak, przejdź do następnej sekcji.
Jeśli nie, przejdź do następnego pytania.
Wojskowe raporty epidemiologiczne (w tym EpiNATO) mogą wskazać zmiany w zachorowalności wśród własnych oddziałów. Służby odpowiedzialne za medycynę profilaktyczną powinny posiadać aktualne dane na ten temat.
Wymiana informacji z lokalnymi władzami oraz siłami koalicyjnymi może być niezbędna do określenia potencjalnych źródeł endemicznych chorób zakaźnych w okolicy.
Dodatkowe raporty dotyczące zachorowalności (i śmiertelności) wśród ludności cywilnej należy uzyskać od władz lokalnych, organizacji pozarządowych itp.
Narzędzia służące do modelowania zjawisk epidemiologicznych powinny być w dyspozycji służb odpowiedzialnych za zabezpieczenie przed BMR.
Jeśli tak, przejdź do następnej sekcji.
Jeśli nie, przejdź do następnego pytania.
Odpowiednie służby wskażą potencjalne źródła ZSP wzdłuż proponowanych tras przemieszczania oddziałów oraz w obszarach zidentyfikowanych do przejęcia.
Identyfikacja ZSP powinna być brana pod uwagę na każdym etapie planowania i realizacji operacji.
Jeśli tak, przejdź do następnej sekcji.
Jeśli nie, nie są wymagane dalsze działania, za wyjątkiem okresowych przeglądów ZSP.
Sekcja 3 ma na celu doprecyzowanie danych dotyczących czynników wytypowanych we wstępnej ocenie dokonanej wcześniej, w tym określenie rodzaju zagrożenia zgodnie z przyjęta definicją ZSP:
Rodzaj zagrożenia.
Czy lokalizacja powoduje potencjalne, dowolne zagrożenie fizyczne?
Czynniki fizyczne, nie wywołują żadnych interakcji z organizmem na drodze reakcji biochemicznych, ale mogą powodować efekty związane z przekazywaniem energii (np. hałas, wibracje, temperatura, ciśnienie, promieniowanie jonizujące i niejonizujące).
Inne czynniki fizyczne mogą wpływać na organizm ze względu na ich ograniczoną rozpuszczalność w błonach śluzowych górnych dróg oddechowych powodując reakcje zapalne, zwłóknienia itp. Niektóre z czynników mogą wywoływać proces nowotworowy np.:
- azbest,
- wełna mineralna,
- cząstki dymu, kurz, pył.
Szczególną uwagę należy skupić również na:
- ekstremalnych temperaturach,
- ekstremalnych ciśnieniach (włączając w to wysokość nad poziomem morza),
- nadmiernym hałasie,
- nadmiernych wibracjach,
- włóknach respirabilnych (wdychanych).
Czy lokalizacja powoduje potencjalne, dowolne zagrożenie chemiczne?
Chemikalia przemysłowe zostały zdefiniowane jako te, których produkcja w jednym zakładzie w skali roku przekracza 30 ton. W innym przypadku są one klasyfikowane jako chemikalia specjalne i wymagane jest dodatkowe wsparcie ze strony specjalistów w zakresie oceny ryzyka powodowanej przez takie substancje.
Spośród wszystkich chemikaliów przemysłowych wytypowano grupę związków stanowiących największe zagrożenie - tzw. toksyczne środki przemysłowe (TSP), dla których wartość LCt50 jest niższa niż 100 mg-min/m3. Przykłady TSP przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1 Toksyczne środki przemysłowe
Środki utleniające wybuchowe |
chloran sodu, chlor gazowy (ciekły), azotan amonu tlenek etylenu (w mieszaninie) z powietrzem powyżej 3%, amoniak gazowy (w mieszaninie) z powietrzem powyżej 1,5% węglowodory gazowe skroplone, dwusiarczek węgla w mieszaninie z powietrzem powyżej 1% |
Gazy palne |
węglowodory gazowe skroplone, tlenek etylenu, cyjanowodór, siarkowodór, czteroetylek ołowiu |
Ciecze łatwopalne |
bardzo łatwo palne ciecze (np. etery, alkohole, estry, węglowodory ciekłe i zagęszczone) izocyjanin metylu, akrylonitryl, bromek metylu czteroetylek ołowiu, dwusiarczek węgla |
Substancje wysokotoksyczne |
chlor gazowy (ciekły), amoniak gazowy (ciekły) cyjanowodór, czteroetylek ołowiu, dwusiarczek węgla fluorowodór, izocyjanian metylu, akrylonitryl siarkowodór, fosgen, bromek metylu kwasy mineralne (solny, azotowy, siarkowy, fluorowodorowy, fosforowy itp.) |
Ze względu na zróżnicowane właściwości TSP, w klasyfikacji na ogół przyjmuje się kryterium dominujacego objawu w przypadku zatrucia. Zgodnie z tym TSP można podzielić na:
a) substancje z przewagą działania duszącego; (np. chlor, fosgen, chloropikryna);
b) substancje z przewagą działania ogólnotrującego; (np. tlenek węgla, cyjanowodór);
c) substancje o działaniu duszącym i ogólnotrującym; (np. tlenki azotu, ditlenek siarki, fluorowodór);
d) substancje wpływające na przekazywanie impulsu nerwowego (trucizny neurotropowe) (np. disiarczek węgla, związki fosforoorganiczne);
e) substancje o działaniu duszącym i neurotropowym; (np. amoniak, hydrazyna, dimetylohydrazyna);
f) substancje działające jak trucizny metaboliczne; (np. tlenek etylenu, dichloroetan);
g) środki zakłócające wymianę substancji; (np. dioksyna, polichloropochodne benzofurany).
Tabela 2. Stężenie toksyczne i śmiertelne niektórych par i gazów
Nazwa gazu lub pary | Stężenie toksyczne | Stężenie śmiertelne | ||
Czas ekspozycji (min) | Stężenie (mg/m3) | Czas ekspozycji (min) | Stężenie (mg/m3) | |
Akroleina | 5 | 7 | 10 | 200 |
Akrylonitryl | 10 | 35 | 10 | 350-2200 |
Amoniak | 30 | 200 | 30 | 1700 |
Arsenowodór | 30 | 8 | 30 | 80 |
Azotu tlenki | 30 | 7 | 30 | 350 |
Bromobenzylu cyjanek (CA) | 10 | 0.15 | 10 | 3500 |
Chlor | 30 | 40 | 60 | 150 |
Chloroacetofenon (CN) | 10 | 10 | 10 | 850 |
Chlorobenzylideno malononitryl(CS) | 10 | 5 | 5 | 50000 |
Chloropikryna | 10 | 6 | 10 | 2000 |
Chlorowodór | 30 | 640 | 30 | 2900 |
Cyjanowodór | 30 | 50 | 30 | 260 |
Fluorowodór | 10 | 400 | 5 | 1500 |
Fosforowodór | 5 | 280 | 5 | 1500 |
Fosgen | 10 | 50 | 30 | 250 |
Formaldehyd | 5 | 30 | 5 | 60 |
Siarki ditlenek | 3 | 120 | 30 | 1500 |
Siarkowodór | 30 | 400 | 30 | 1200 |
Węgla disiarczek | 30 | 600 | 30 | 9000 |
Węgla tetrachlorek | 60 | 7 | 5 | 300 |
Węgla tlenek | 120 | 220 | 10 | 5000 |
Przy ocenie potencjalnego wpływu substancji, w przypadku niezamierzonego uwolnienia należy wziąć pod uwagę stan fizyczny w jakim ona występuje (gaz, para, aerozol, ciecz, ciało stałe, mgła, pył) w związku z koniecznością identyfikacji dróg narażenia. Uwzględnić również należy zachowanie substancji w sytuacjach ekstremalnych jak np. pożar, zalanie (Tabela 3, 4, 5).
Tabela 3. Ocena zagrożenia wybuchowego i pożarowego toksycznych substancji przemysłowych
Nazwa | Zagrożenie wybuchowe | Zagrożenie pożarowe |
Akrylonitryl | +++ | +++ |
Amoniak | ++ | +++ |
Azotu tlenki | +++ | +++ |
Chlor | +++ | + |
Chloropikryna | ++ | + |
Cyjanowodór | +++ | ++ |
Dichloroetan | +++ | +++ |
Dimetylohydrazyna | +++ | +++ |
Etylenu tlenek | +++ | +++ |
Fluorowodór | +++ | + |
Fosgen | +++ | + |
Hydrazyna | +++ | +++ |
Siarki dwutlenek | ++ | + |
Węgla dwusiarczek | +++ | +++ |
Węgla tlenek | ++ | + |
+++ zagrożenie duże ++ zagrożenie średnie + zagrożenie małe
Tabela 4. Substancje toksyczne powstałe w wyniku palenia się materiałów nietoksycznych lub nieznacznie toksycznych
Substancja toksyczna powstała w wyniku pożaru | Materiał palący się |
Akroleina | Produkty ropy naftowej |
Amoniak | Poliamidy, wełna, jedwab, żywice fenolowe |
Azotu tlenki | Nitroceluloza, poliamidy |
Bromowodór | Związki zawierające brom |
Chlorowodór | Żywice poliestrowe (niektóre) |
Poliwinylu chlorek (PCV) | |
Cyjanowodór | Chlorowane węglowodory |
Fluorowodór | Wełna, bawełna, jedwab, poliuretany |
Fosgen | Teflon (politetrafluoroetylen) i inne związki zawierające fluor |
Izocyjanki | Poliwinylu chlorek (PCV) |
Siarki dwutlenek | Poliuretany |
Trioksofosfobicyklooktany (bicykliczne związki fosforoorganiczne) | Związki siarki, węgiel, oleje mineralne |
Węgla tlenek | Poliuretany, szczególnie zawierające substancje podnoszące temperaturę zapłonu. Większość materiałów |
Tabela 5. Gazy trujące powstałe w wyniku kontaktu z wodą materiałów mniej toksycznych lub nietoksycznych
Wydzielane gazy trujące | Nazwa materiału |
Chlorowodór | Chlorki - siarki, krzemu, fosforu, glinu, acetylu Kwas chlorosulfonowy, Tlenochlorki - chromu, fosforu Chlorosilany ,zapalne, Chlorosilany, żrące, Chlorowcowe związki alkilometaliczne ,reagujące z wodą, Chlorowcowe związki arylometaliczne, reagujące z wodą, |
Siarkowodór | Podsiarczyn sodowy, Chlorek siarki, Podsiarczyn wapniowy |
Amoniak | Amidek litowy, Amidek magnezowy, Azotek litowy |
Cyjanowodór | Cyjanohydryna acetonowa, Cyjanek potasowy, Cyjanek sodowy |
Fluorowodór | Fluorki - bromu, jodu; Kwas fluorosulfonowy |
Ditlenek siarki | Podsiarczyn sodowy, Podsiarczyn wapniowy, Chlorek siarki, Chlorek tionylu |
Czy lokalizacja powoduje potencjalne zagrożenie biologiczne?
W ocenie ryzyka ze strony endemicznych chorób zakaźnych należy posługiwać się informacjami pochodzącymi ze zwiadu epidemiologicznego przygotowane przez komórkę wywiadu medycznego w kraju, w obrębie własnego kontyngentu wojskowego i/lub od odpowiednich komórek sił sojuszniczych Gdy to możliwe należy uzyskać informacje nt. zachorowań społeczności lokalnej od miejscowej służby zdrowia i przedstawicieli instytucji zdrowia publicznego. Informacjami istotnymi są zachorowalność i chorobowość na choroby zakaźne, rejony szczególnie dotknięte endemicznym występowaniem chorób, obecność wektorów chorób zakaźnych w rejonie dyslokacji.
Czy lokalizacja powoduje potencjalne, dowolne zagrożenie radiacyjne?
W normalnych okolicznościach, kiedy nie przewidujemy wystąpienia zagrożeń radiacyjnych poziom promieniowania tła powinien być wyznaczony w początkowym etapie kontroli lokalizacji. Jeśli zagrożenie radiacyjne jest spodziewane lub też zostało wykryte, koniecznym jest dokonywanie pomiarów w celu ustalenia zakresu i intensywności skażenia. Ryzyko związane z narażeniem na promieniowanie jonizacyjne powinno być oceniane zarówno w perspektywie krótko- jak i długoterminowej.
Tabela 6. Biologiczne skutki promieniowania jonizującego u ludzi
Dawka [Sv] | Skutki napromieniowania |
0,25 | brak wykrywalności skutków klinicznych |
0,25-0,50 | zmiany obrazu krwi |
0,50-1,00 | mdłości, zmęczenie |
1,00-2,00 | mdłości, wymioty, wyczerpanie, zmniejszona żywotność, biegunka |
2,00-4,00 | mdłości, wymioty, niezdolność do pracy, pewna liczba zgonów |
4,00-6,00 | 50% zgonów (w ciągu 2 - 6 tygodni) |
6,00 i więcej | prawie 100% zgonów |
Poziom A - brak ekspozycji na promieniowanie, lub poziom zagrożenia i ryzyka jest tak niski, że pomiary monitoringu tła są wystarczające.
Poziom B - niskie zagrożenie radiacyjne lub znaczące zagrożenie, ale o niskim ryzyku nie wymagające bardziej szczegółowego monitoringu. Oddziały odpowiedzialne za ochronę przed BMR powinny zapewnić wsparcie w zakresie szacowania ryzyka i szczegółowych analiz.
Poziom C - przy spodziewanym znacznym zagrożeniu lub wysokim ryzyku narażenia oraz przy wystąpieniu poważnego incydentu. Wymagane jest wsparcie ze strony specjalistów w zakresie poboru próbek, monitoringu, analiz i planowania dalszych działań.
Proces/Użycie.
Krótki opis procesów i sposobu używania instalacji przemysłowych w lokalizacji.
Odwołania do zdjęć łącznie z danymi dotyczącymi dokładnej lokalizacji i czasu.
Czy instalacje są w ciągłym użyciu?
Właściciel, użytkownik lub osoba odpowiedzialna za instalację przemysłową powinna zostać zidentyfikowana. Pozwala to nie tylko uzyskanie miejscowego kontaktu ale także stanowi źródło szczegółowych danych odnoście instalacji i może być przydatne w trakcie negocjowania możliwości monitoringu miejsca czy modyfikacji procesu o ile zachodzi taka konieczność.
Czy w lokalizacji prowadzony jest proces w trakcie którego używane lub wytwarzane są ZSP?
Wskaźniki zagrożenia.
Czy zagrożenie może być precyzyjnie zidentyfikowane?
Magazyny i zakłady transportowe powinny być sprawdzone pod kątem obecności znaków i symboli ostrzegawczych dotyczących zagrożeń takich jak np. klasyfikacja ADR.
W przypadku gdy substancja nie może być precyzyjnie zidentyfikowana, należy przyjąć najgorszy możliwy scenariusz i zasięgnąć opinii specjalisty. O ile jest to wykonalne należy dokonać analizy substancji w celu jej identyfikacji przed podjęciem dalszych działań. Każde znaczące ryzyko wymaga wsparcia specjalisty.
Czy istnieją określone limity narażenia?
ITF 40 oraz wytyczne TG230 zawierają wartości limitów narażenia w trakcie operacji wojskowych. W przypadku braku tego typu danych można dokonać ekstrapolacji z obowiązujących przepisów krajowych.
Czy istnieją przesłanki z poprzednich badań monitoringowych lub monitoringu wstępnego wskazujące na jakiekolwiek znaczące ryzyko?
Kontrola danych archiwalnych dotyczących lokalizacji może wskazać na istnienie potencjalnych ZSP, przy czym należy pamiętać, że wszelkie dane archiwalne odzwierciedlają warunki występujące w przeszłości - w momencie przeprowadzania badania.
Idealnym było by przeprowadzenie badań analitycznych w aktualnych warunkach panujących w lokalizacji i badania takie należy wykonywać, o ile istnieje taka możliwość. W przypadku braku możliwości analitycznych koniecznym jest konsultacja ze specjalistami w celu oceny, czy dany proces powoduje znaczące ryzyko.
Populacja zagrożona
Jaki jest rozmiar populacji zagrożonej?
Czy populacja jest skupiona czy rozproszona? Czy liczebność sił własnych i sojuszniczych może być oszacowana? Wziąć pod uwagę także ludność cywilną oraz zwierzęta gospodarskie.
Techniki modelowania, jak wspomniano wcześniej, mogą być przydatne w szacowaniu wielkości populacji zagrożonej.
Czy ryzyko występuje ciągle?
Poziom ryzyka może być zmienny jeżeli zagrożenie występuje okresowo. Np. zmiana w intensywności hałasu (noc/dzień), proces przemysłowy prowadzony jest w określonych porach dnia. Podobnie populacja zagrożona może zmieniać się w czasie (np. praca zmianowa).
Kontrola
Czy można uniknąć ryzyka?
Podstawową zasadą kontroli ryzyka jest jego unikanie zawsze, gdy to możliwe. Lokalizacje nie będą stwarzały ryzyka jeśli będą znajdować się w wystarczającej odległości od planowanych tras relokacji lub tez nie będą zajmowane przez oddziały.
Czy zagrożenie może być wyeliminowane w sposób bezpieczny?
W przypadku, gdy nie ma możliwości uniknięcia ryzyka, kolejnym preferowanym działaniem jest zatrzymanie procesu technologicznego i bezpieczna eliminacja źródła ZSP.
Czy zagrożenie może być w inny sposób odpowiednio kontrolowane?
Rozważ, czy aktualnie stosowany system kontroli zagrożenia jest wystarczający. Czy pojemniki, instalacje, itp. są w dobrym stanie technicznym i są szczelne? Zastanów się, czy próba przeniesienia zbiorników z substancją niebezpieczną nie spowoduje uwolnienia, np. ze względu na korozję materiału. Weź pod uwagę możliwe reakcje synergistyczne, np. z wodą - w przypadku nieplanowego uwolnienia substancji.
Ocena ryzyka powinna wskazywać odpowiednie dalsze działania, zgodnie ze ścisłą hierarchią:
- eliminacja
- zastąpienie
- zmiana procesu (np. temperatura, powierzchnia, ciśnienie, stan skupienia, kolejność procesów produkcyjnych itp.)
- wentylacja
- izolacja/segregacja
- konserwacja i sprzątanie
- edukacja i ćwiczenia
- środki ochrony osobistej
W przypadku stwierdzenia, że mimo podjętych dalszych działań w lokalizacji ryzyko występuje na znacznym poziomie, wymagana jest konsultacja ze specjalistami.
Informacja
Czy opracowano i wdrożono właściwą strategię informowania o ryzyku?
Powinien zostać opracowany sposób na szybką i precyzyjną komunikację ze specjalistami we własnych siłach zbrojnych, jak i z siłami sprzymierzonymi, a także z ludnością cywilną oraz organizacjami pozarządowymi na zajmowanym terenie.
Czy opracowano procedury na wypadek awarii i potencjalnego uwolnienia ZSP?
Tego typu procedury powinny przede wszystkim kłaść nacisk na uniknięcie uwolnienia ZSP, o ile to możliwe, powinny zawierać plany ewakuacji, koordynacji, ograniczania liczby zaangażowanych osób do usuwania skutków awarii, sposobów wykrywania i monitorowania zagrożenia, procedur ostrzegania o zagrożeniu, metod dekontaminacji, pomocy medycznej oraz wymogów dotyczących indywidualnych środków ochrony używanych na zagrożonym terenie.
Czy procedury awaryjne zostały zatwierdzone i, o ile to konieczne, przetestowane?
W zależności od trwających operacji wojskowych należy zwrócić uwagę na okresowe treningi zespołów ratunkowych przeszkolonych do usuwania skutków uwolnienia ZSP
Medyczne środki zaradcze
Czy określono odpowiednie środki ochrony dla oddziałów stacjonujących w pobliżu zagrożeń oraz czy właściwe środki ochrony indywidualnej dla służb ratunkowych są dostępne na miejscu?
Dostępność właściwego wyposażenia pozwala na sprawne działanie w warunkach obecności zagrożenia lub nieplanowego zaistnienia ZSP. Personel musi być przeszkolony w użyciu tego sprzętu i świadomy, że wyposażenie to służy jedynie w sytuacjach kryzysowych i chroni przed efektami ZSP w trakcie ewakuacji ze względu na to, że nie jest ono zaprojektowane jako wystarczająca ochrona przed TSP.
Nadmierne użycie środków ochrony osobistej powoduje zmniejszenie psychicznej i fizycznej odporności personelu. Dowódcy powinni mieć dostęp do informacji o prawidłowym wykorzystywaniu środków ochrony osobistej.
Czy służby medyczne są przygotowane i posiadają odpowiednie środki do udzielenia pomocy potencjalnym ofiarom uwolnienia ZSP?
Wszelkie niezbędne środki wymagane do efektywnego leczenia ofiar uwolnienia ZSP, włączając w to leki, środki do wczesnej dekontaminacji, ewakuacji i transportu powinny być dostępne w ilości i rodzaju wystarczającym do udzielenia pomocy wszystkim ofiarom, aż do momentu pełnego wyzdrowienia.
Powinna być prowadzona indywidualna dokumentacja medyczna całego personelu zawierająca dane dotyczące potencjalnego lub aktualnego narażenia na ZSP oraz wszystkich podjętych środków zaradczych (szczepionki, profilaktzka itp.)
Czy istnieje opracowany i wdrożony system kontroli zdrowia żołnierzy zarówno przed, w trakcie, jak i po powrocie z misji?
System kontroli zdrowia żołnierzy narażonych na ZSP powinien zostać włączony do standardowych procedur medycznych obowiązujących w armii. Powinien on umożliwiać analizę czasowych i przestrzennych zależności dotyczących stanu zdrowia poszczególnych żołnierzy i ich potencjalnego narażenia na ZSP.
Monitoring
Czy istnieje potrzeba okresowego lub ciągłego monitorowania w celu wykrywania zagrożeń?
Stosowane obecnie systemy detekcji i wczesnego ostrzegania pozwalają monitorować jedynie kilka z całej gamy ZSP. W wielu przypadkach do tego celu wymagana jest wyspecjalizowana aparatura. W przypadku, gdy podejrzenie istnienia ZSP wymaga przeprowadzenia monitoringu do właściwej oceny zagrożenia, jest wysoce prawdopodobne, że będą wymagane wyższe poziomy oceny ryzyka. W takim przypadku koniecznym jest konsultacja ze specjalistami.
Czy istnieje wdrożony system regularnego monitorowania/kontroli urządzeń, instalacji, pojemników, itp.?
Do prawidłowego przeprowadzenia monitoringu i kontroli urządzeń, instalacji pojemników, itp., a tym samym do właściwej oceny ryzyka, może być niezbędne wykorzystanie wykwalifikowanego i przeszkolonego personelu. W każdym przypadku koniecznym jest dokonywanie okresowych kontroli i weryfikacji przeprowadzanych działań. Ocena stanu urządzeń, instalacji i zbiorników powinna stanowić nieodłączny element takiej kontroli.
ZAŁĄCZNIK Nr 1
Wzór sprawozdania sanitarno-epidemiologicznego przesyłanego przez lekarzy, do Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej - WOMP
Wzór sprawozdania sanitarno-epidemiologicznego przesyłanego przez lekarzy, do Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej - WOMP
Województwo ........ Powiat ......
SPRAWOZDANIE SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNE Nr .../...
miesiąc rok
Zachorowania na choroby zakaźne, zatrucia związkami chemicznymi i choroby zawodowe związane ze służbą wojskową/stanowiskiem pracy pracownika wojska zgłoszone w okresie od ........do ........
Jednostka chorobowa (symbole wg "Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych" ICD-10 ) | żołnierze | pracownicy wojska |
Choroba wywołana przez ludzki wirus upośledzenia odporności: ogółem (B20-B24 ) | ||
Dur brzuszny ( A01.0 ) | ||
Dury rzekome A.B.C. ( A01.1-A01.3 ) | ||
Salmonellozy: ogółem ( A02 ) | ||
Czerwonka bakteryjna / szigeloza ( A03 ) | ||
Inne bakteryjne zakażenia jelit.: razem (A04) | ||
wywołane przez E. Coli (A04.0 - 4) | ||
wywołane przez Campylobacter (A04.5) | ||
wywołane przez Yersinia enterocolitica (A04.6) | ||
inne (A04.7 - 9) | ||
Bakteryjne zatrucia pokarmowe : razem (A0.5) | ||
w tym: gronkowce ( A05.0 ) | ||
salmonelozy ( A02.0) | ||
jadem kiełbasianym/botulizm/(A05.1) | ||
wywołane Clostridium perfringens (A05.2) | ||
inne określone ( A05.3-A05.8 ) | ||
Wirusowe i inne określone zakażenia jelitowe: razem (A08) | ||
wywołane przez rotawirusy (A08.0) | ||
ostra gastro enteropatia (czynnik Norwalk) (A08.1) | ||
inne (A08.2 - 5) | ||
Biegunka i zapalenia żołądkowo - jelitowe o prawdopodobnym zakaźnym pochodzeniu (A09) | ||
Zatrucia naturalnie toksycz. pokarm: razem (T62) | ||
w tym: grzybami ( T62.0 ) | ||
inne zatrucia (T62.1 - 9) | ||
Inne zatrucia: razem | ||
w tym: lekami, preparatami farmakologicznymi, substancjami biologicznymi (T36 - T50 ) | ||
środ. narkotycznymi i halucynogen. (T40) | ||
alkoholem ( T51 ) | ||
inne zatrucia (T52 - T61; T63 - T65) | ||
Wirusowe zapalenie wątroby: razem | ||
typu A ( B15 ) | ||
typu B ( B16; B18.0-B18.1 ) | ||
typu C ( B17.1; B18.2 ) | ||
typu B+C (B16;B18.0-1+ B17.1; B18.2 ) | ||
inne i nieokreślone (B17.0;B17.2-8;B18.8-9;B19) | ||
Jelitowe infestacje pasożytnicze: razem | ||
w tym: włośnica (B57) | ||
ameboza (A06) | ||
giardioza / lambioza (A07.1) | ||
kryptosporydioza (A07.2) | ||
pozostałe (B67-69; B77; B79) | ||
Posocznice: razem | ||
w tym: meningokokowa ( A39.0 ) | ||
paciorkowcowa (A40.0-3; A40.8-9) | ||
gronkowcowa (A41.0-2) | ||
wywołana Haemophilus Influenzae (A41.3) | ||
wywołana przez bakterie Gram(-) (A41.5) | ||
pozostałe (B67-69; B77; B79) | ||
Zapalenie opon mózgowych: razem | ||
w tym: meningokokowe ( A39.0 ) | ||
wywołane Haemophilus influenzae(G00.0) | ||
inne bakteryjne, określone i nieokreślone (G00.1-9) | ||
wirusowe, określone i nieokre. (A87;B00.3; B02.1) | ||
inne i nieokreślone (G03 ) | ||
Zapalenie mózgu: razem | ||
w tym: meningokokowe i inne bakteryjne: (A39.8; G04.2 ) | ||
wirusowe, przenoszone przez kleszcze A84 | ||
inne wirusowe, określone (A83; A85; B00.4) | ||
wirusowe, nieokreślone ( A86 ) | ||
poszczepienne ( G04.0 ) | ||
inne i nieokreślone ( G04.8-G04.9 ) | ||
Grypa: ogółem ( J10; J11 ) | ||
Infekcje GDO /zapalenie gardła, krtani, tchawicy, migdałków, przeziębienia (J00;J01;J02;J03; J20) | ||
Infekcje DDO / zapalenia płuc i oskrzeli (J00; J12 - J22; J40 - J47) | ||
Gruźlica płuc ( A15.9 ) | ||
Grzybice skóry (B35) | ||
Ropne zakażenia skóry i ropnie skóry (L01; L02) | ||
Wszawica (B85) | ||
Świerzb ( B86 ) | ||
Listerioza (A32) | ||
Tężec (A35 ) | ||
Błonica (A36 ) | ||
Szkarlatyna / płonica / ( A38 ) | ||
Kiła (A51) | ||
Rzeżączka (A54) | ||
Zakażenia chlamydiami przenoszonymi drogą płciową (A55; A56;) | ||
Borelioza / Choroba z Lyme / ( A69.2 ) | ||
Zakażenia Chlamydia psittaci (A70) | ||
Ospa wietrzna ( B01 ) | ||
Półpasiec (B02) | ||
Odra (B05) | ||
Różyczka: ogółem (B06) | ||
Świnka/nagminne zapalenie przyusznicy (B26) | ||
Mononukleoza ( B27 ) | ||
Róża (A46) | ||
Leiszmanioza ( B55.9 ) | ||
Toksoplazmoza ( B58 ) | ||
Malaria ( B50-B54 ) | ||
Cholera ( A00 ) | ||
Dżuma (A20) | ||
Tularemia (A21) | ||
Wąglik (A22) | ||
Bruceloza (A23) | ||
Nosacizna ( A24.0 ) | ||
Leptospiroza ( A27.9 ) | ||
Legioneloza (A48.1-2) | ||
Dur wysypkowy / plamisty (A75) | ||
Gorączka Q (A78 ) | ||
Wścieklizna (A82) | ||
Styczność i narażenie na wściekliznę /potrzeba szczepień/ (Z20.3/Z24.2) | ||
Denga ( A90.0 ) | ||
Wirusowe gorączki krwotocz. (A92-A94;A96-99) | ||
Żółta febra ( A95 ) | ||
Ospa prawdziwa (B03) | ||
Choroby zawodowe | ||
Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne | ||
Gorączka metaliczna | ||
Pylice płuc: | ||
Pylica krzemowa | ||
Pylica górników kopalń węgla | ||
Pylico-gruźlica | ||
Pylica spawaczy | ||
Pylica azbestowa oraz pozostałe pylice krzemianowe | ||
Pylica talkowa | ||
Pylica grafitowa | ||
Pylice wywoływane pyłami metali | ||
Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu: (rozległe zgrubienia opłucnej, rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia, wysięk opłucnowy) | ||
Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60 % wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej co najmniej w 30 % przypadków stwierdzono na stanowisku pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń | ||
Astma oskrzelowa | ||
Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych: (postać ostra, podostra, przewlekłą) | ||
Ostre uogólnione reakcje alergiczne | ||
Beryloza | ||
Byssinoza | ||
Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych | ||
Alergiczny nieżyt nosa | ||
Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym | ||
Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym | ||
Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat: (guzki głosowe twarde, wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych, niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią) | ||
Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego: | ||
Ostra choroba popromienna uogólniona po napromieniowaniu całego ciała lub przeważającej jego części | ||
Ostra choroba popromienna o charakterze zmian zapalnych lub zapalno-martwiczych skóry i tkanki podskórnej | ||
Przewlekłe popromienne zapalenie skóry | ||
Przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego | ||
Zaćma popromienna | ||
Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi: | ||
Rak płuca, rak oskrzela | ||
Międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej | ||
Nowotwór układu krwiotwórczego | ||
Nowotwór skóry | ||
Nowotwór pęcherza moczowego | ||
Nowotwór wątroby | ||
Rak krtani | ||
Nowotwór nosa i zatok przynosowych | ||
Nowotwory wywołane działaniem promieniowania jonizującego z prawdopodobieństwem indukcji przekraczającym 10 % | ||
Choroby skóry: | ||
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry | ||
Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia | ||
Trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze | ||
Drożdżakowe zapalenie skóry rąk u osób pracujących w warunkach sprzyjających rozwojowi drożdżaków chorobotwórczych | ||
Grzybice skóry u osób stykających się z materiałem biologicznym pochodzącym od zwierząt | ||
Pokrzywka kontaktowa | ||
Fotodermatozy zawodowe | ||
Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy: | ||
Przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki | ||
Przewlekłe zapalenie kaletki maziowej | ||
Przewlekłe uszkodzenie łąkotki u osób wykonujących pracę w pozycji klęczącej lub kucznej | ||
Przewlekłe zapalenie okołostawowe barku | ||
Przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej | ||
Zmęczeniowe złamanie kości | ||
Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy: | ||
Zespół cieśni w obrębie nadgarstka | ||
Zespół rowka nerwu łokciowego | ||
Zespół kanału de Guyona | ||
Uszkodzenie nerwu strzałkowego wspólnego u osób wykonujących pracę w pozycji kucznej | ||
Obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz | ||
Zespół wibracyjny: | ||
Postać naczyniowo-nerwowa | ||
Postać kostno-stawowa | ||
Postać mieszana: naczyniowo-nerwowa i kostno-stawowa | ||
Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego: | ||
Choroba dekompresyjna | ||
Urazy ciśnieniowe | ||
Następstwa oddychania mieszaninami gazowymi pod zwiększonym ciśnieniem | ||
Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia: | ||
Udar cieplny albo jego następstwa | ||
Wyczerpanie cieplne albo jego następstwa | ||
Odmroziny | ||
Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi: | ||
Alergiczne zapalenie spojówek | ||
Ostre zapalenie spojówek wywołane promieniowaniem nadfioletowym | ||
Epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki | ||
Zwyrodnienie rogówki wywołane czynnikami drażniącymi | ||
Zaćma wywołana działaniem promieniowania podczerwonego lub długofalowego nadfioletowego | ||
Centralne zmiany zwyrodnieniowe siatkówki i naczyniówki wywołane krótkofalowym promieniowaniem podczerwonym lub promieniowaniem widzialnym z obszaru widma niebieskiego |
ZAŁĄCZNIK Nr 2
Wzór sprawozdania z wykonanych szczepień ochronnych wśród żołnierzy i pracowników wojska
Wzór sprawozdania z wykonanych szczepień ochronnych wśród żołnierzy i pracowników wojska
miesiąc / rok
Rodzaj szczepienia | Ogółem liczba zaszczepionych | Liczba zaszczepionych wyjeżdżających na misje | Odczyn poszczepienny | |
miejsc | ogólny | |||
p/durowi brzusznemu i tężcowi: podstawowe (2x) | ||||
doszczepienie (1x) | ||||
p/odrze | ||||
p/śwince | ||||
p/różyczce | ||||
p/ospie wietrznej | ||||
p/grypie | ||||
p/WZW A | ||||
p/WZW B | ||||
p/WZW A+B (Twinrix) | ||||
p/tężcowi | ||||
p/błonicy | ||||
p/durowi brzusznemu | ||||
p/meningokowemu zapaleniu OMR gr A | ||||
p/meningokowemu zapaleniu OMR gr C | ||||
p/meningokowemu zapaleniu OMR gr A,C,Y,W135 | ||||
p/KZM | ||||
p/polio | ||||
p/wściekliźnie | ||||
p/żółtej febrze | ||||
p/japoń. zapaleniu mózgu | ||||
inne: (wąglik, ospa prawdziwa, cholera) |
ZAŁĄCZNIK Nr 3
Wzór formularza zgłoszeniowego EpiNATO obowiązujący w języku angielskim
Wzór formularza zgłoszeniowego EpiNATO obowiązujący w języku angielskim
Item code | Event to report | Number of new case | Total estimate lost work days | ICD 10 code |
18-Romeo-01 | Acute Viral Hepatitis | B15 to B17-B19 | ||
18-Romeo-02 | Amoebiasis | A06 | ||
18-Romeo-03 | Anthrax | A22 | ||
18-Romeo-04 | Brucellosis | A23; M49.1 | ||
18-Romeo-05 | Botulism | A05.1 | ||
18-Romeo-06 | Campylobacteriosis | A04.5 | ||
18-Romeo-07 | Chikunguya infection | A92.0 | ||
18-Romeo-08 | Cholera | A00 | ||
18-Romeo-09 | Cryptosporidiosis | A07.2 | ||
18-Romeo-10 | Dengue fever | A90 -A91 | ||
18-Romeo-11 | Diphtheria | A36 | ||
18-Romeo-12 | Enterotoxigenic Escherichia Coli | A04.1 | ||
18-Romeo-13 | Giardiasis | A07.1 | ||
18-Romeo-14 | HIV infection | B20 to B24-R75-Z21 | ||
18-Romeo-15 | Infectious mononucleosis | B27 | ||
18-Romeo-16 | Influenza | J09 to J10 | ||
18-Romeo-17 | Legionellosis | A48.1 to 48.2 | ||
18-Romeo-18 | Leishmaniasis | B55 | ||
18-Romeo-19 | Leprosy | A30 | ||
18-Romeo-20 | Leptospirosis | A27 | ||
18-Romeo-21 | Listeriosis | A32 | ||
18-Romeo-22 | Lyme Disease | A69.2 | ||
18-Romeo-23 | Malaria | B50 - B53 | ||
18-Romeo-24 | Measles | B05 | ||
18-Romeo-25 | Meningococcal infection | A39 | ||
18-Romeo-26 | Methicillin-Resistant Agent | U80.1 | ||
18-Romeo-27 | Mumps | B26 | ||
18-Romeo-28 | Paratyphoid Fever | A01.1 to A01.4 | ||
18-Romeo-29 | Pertussis (Whooping cough) | A37 | ||
18-Romeo-30 | Plague | A20 | ||
18-Romeo-31 | Poliomyelitis | A80 | ||
18-Romeo-32 | Rabies | A82 | ||
18-Romeo-33 | Relapsing Fever | A68 | ||
18-Romeo-34 | Rickettsioses (incl. Q Fever, spotted fever & Typhus Fever) | A75 - A79 | ||
18-Romeo-35 | Rift Valley fever | A92.4 | ||
18-Romeo-36 | Rubella (German measles) | B06 | ||
18-Romeo-37 | Salmonellosis | A02 | ||
18-Romeo-38 | Scarlet Fever | A38 | ||
18-Romeo-39 | Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) | U04 | ||
18-Romeo-40 | Sexually Transmitted Diseases (excludes HIV infection) | A51 - A64 | ||
18-Romeo-41 | Shigellosis | A03 | ||
18-Romeo-42 | Smallpox | B03 | ||
18-Romeo-43 | Tetanus | A35 | ||
18-Romeo-44 | Trichinosis | B75 | ||
18-Romeo-45 | Tuberculosis | A15 - A19 | ||
18-Romeo-46 | Tularaemia | A21 | ||
18-Romeo-47 | Typhoid Fever | A01.0 | ||
18-Romeo-48 | Varicella (chickenpox) | B01 | ||
18-Romeo-49 | Venezuelan equine fever | A92.2 | ||
18-Romeo-50 | Viral Haemorrhagic Fevers | A96 - A99 | ||
18-Romeo-51 | West Nile Infection | A92.3 | ||
18-Romeo-52 | Yellow Fever | A95 |
ZAŁĄCZNIK Nr 4
Definicje zachorowań i zdarzeń epidemiologicznych w nadzorze EpiNATO.
Definicje zachorowań i zdarzeń epidemiologicznych w nadzorze EpiNATO.
Pozycja i kod | Zdarzenie | Definicja | Dawny kod kategorii DNBI |
1 - Alpha | Zakażenie przewodu pokarmowego (GII) | Wszystkie rozpoznania odpowiadające zakażeniom górnego lub dolnego odcinka układu pokarmowego. Dotyczy każdego rodzaju biegunki, nieżytu żołądkowo - jelitowego, "grypy żołądkowej", "zatrucia pokarmowego", nudności/wymiotów, itp. Z wyłączeniem niezakaźnych rozpoznań jelitowych, takich jak: hemoroidy, wrzody, przepukliny itp. oraz stanów przewlekłych, takich jak zespół jelita drażliwego. | ≈ 1 JS |
2 - Bravo | Zakażenie górnych dróg oddechowych | Ostre infekcje górnych dróg oddechowych: nosa, uszu i gardła. Obejmuje: "przeziębienia", zapalenie migdałków, zapalenie ucha, zapalenie zatok, izolowane ostre zapalenie krtani i tchawicy. Z wyłączeniem: ostrego zapalenia krtani i tchawicy związanego z zespołem grypopodobnym (odniesienie do ILI, pozycja 4-Delta). Z wyłączeniem: alergii lub czynników drażniących (w razie potrzeby odniesienie do pozycji 19-Sierra). | 7 JS |
3 - Charlie | Reaktywna choroba dróg oddechowych (RAD)/Astma | Ostra niegorączkowa reaktywna choroba dróg oddechowych (RAD) lub astma. RAD charakteryzuje: występowanie kaszlu, świszczącego oddechu lub duszność pochodzenia nieinfekcyjnego. Z wyłączeniem niespecyficznych rozpoznań zapaleń oskrzeli lub zapaleń płuc (odniesienie do ILI, pozycja 4-Delta lub gorączka, pozycja 5-Echo) | 8.1 JS |
4 - Delta | Zachorowanie grypopodobne (ILI) i zakażenie dolnych dróg oddechowych | Choroba charakteryzuje się gorączką (mediana temperatury > 38,5 °C lub > 101,3 °F), kaszlem lub bólem gardła, związanym lub nie z zapaleniem krtani i tchawicy. Włącznie z zapaleniem płuc. | 8 JS |
5 - Echo | Gorączka nieznanego pochodzenia | Mediana temperatury > 38,5 °C lub 101,3 °F, lub dreszcze i gorączka bez pewnego rozpoznania w wywiadzie. Przyczyn gorączki nie można wyjaśnić w powiązaniu z innymi zapalnymi lub zakaźnymi procesami, takimi jak: infekcje dróg oddechowych, przegrzanie organizmu lub nadmierny wysiłek fizyczny, włącznie z posocznicą i wiremią. | 10 JS |
6 - Foxtrot | Choroba krwotoczna | Ostra choroba układowa charakteryzująca się: gorączką, dreszczami, bólem pleców lub uogólnionymi bólami mięśni oraz różnymi manifestacjami krwotocznymi, takimi jak: krwawienia z dziąseł, krwawienia z nosa, krwawe wymioty, krwawe stolce, krwotoki z macicy, język malinowy, rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (DIC), wybroczyny lub zasinienia; zgodne z wirusową gorączką krwotoczną (VHF). Z wyłączeniem potwierdzonych mikrobiologicznie rozpoznań VHF, odniesienie do 18-Romeo. | 27 |
7 - Golf | Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe (MSD) | Wszelkie konsultacje z powodu zaburzeń mięśniowo-szkieletowych. Z wyłączeniem wszystkich ostrych urazów (odniesienie do NBI, pozycja 15-Oscar). | 16 |
8 - Hotel | Ostre zaburzenia neurologiczne | Ostre zakażenie lub zatrucie ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Obejmuje zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, encefalopatię i ostre lub niespecyficzne objawy, takie jak: objawy oponowe oraz majaczenie. Z wyłączeniem: zatrucia alkoholem lub jakimikolwiek przewlekłymi, dziedzicznymi lub zwyrodnieniowymi schorzeniami OUN, takimi jak: wodogłowie, choroby: Parkinsona lub Alzheimera. | 28 |
9 - India | Zaburzenia psychiczne lub umysłowe | behawioralne lub somatyczne objawy podmiotowe i przedmiotowe, które spełniają kryteria diagnostyczne lub zostały wcześniej zdiagnozowane jako psychiatryczne/ zaburzenia psychiczne włącznie ze związanymi z walką/operacyjnymi reakcjami stresowymi, zespołem stresu pourazowego oraz zaburzeniami regulacji. Z wyłączeniem objawów wywołanych przez rozpoznaną chorobę fizyczną lub uraz. | 5 JS + 5.1 JS |
10 - Juliet | Zaburzenia dermatologiczne | Choroby skóry i tkanki podskórnej, w tym: przegrzanie, wysypka, zakażenie grzybicze, zapalenia tkanki łącznej, liszajec, kontaktowe zapalenie skóry, pęcherze nie związane z urazem, wrastające paznokcie, ukąszenia kleszcza, ukłucia komara, nieokreślone zapalenie skóry, itp. , włącznie z oparzeniami, z wyłączeniem urazów i okaleczeń. | 13 JS + 25.2 |
11 - Kilo | Ekspozycja seksualna | Stosunek płciowy bez zabezpieczenia lub incydent stosowania prezerwatyw z partnerem o dodatnim/nieznanym HIV statusie serologicznym lub inna ekspozycja z dominującą płciową drogą transmisji (mapa do chorób podlegających obowiązkowi zgłoszenia, pozycja 18-Romeo, gdy warunek spełnia definicję przypadku dla HIV i chorób przenoszonych drogą płciową). | |
12 - Lima | Zaburzenia stomatologiczne | Zaburzenia dotyczące zębów, przyzębia i dziąseł oraz nieprawidłowości stomatologiczno-twarzowe, w tym żuchwy, oraz choroby gruczołów ślinowych i błony śluzowej jamy ustnej. | 9 |
13 - Mike | Ukąszenia zwierząt i użądlenia owadów | Ukąszenia powodowane przez zwierzęta prowadzące do przerwania ciągłości skóry, z wyjątkiem ukąszeń /użądlenia powodowanych przez owady, włącznie z ukąszeniami powodowanymi przez skorpiony i pająki. | |
14 - November | Urazy związane z walką (BI) | Wszystkie obrażenia odniesione w czasie operacji bojowych. Włącznie z bezpośrednimi obrażeniami powodowanymi przez pociski, odłamki, ekspozycję na falę uderzeniową, prowadzące do amputacji, urazów mózgu, urazów słuchu i/lub urazów oczu. Włącznie z pośrednimi obrażeniami, takimi jak, np.: zwichnięcie stawu skokowego podczas nurkowania, z powodu ognia snajperskiego. Z wyłączeniem: zatruć i innych obrażeń, które należą map kategorii NBI (odniesienie do NBI/Sp i NBI/NSp, pozycje: 15-Oscar i 16-Papa). | 22 JS |
15 - Oscar | Urazy nie związane z walką - urazy związane ze sportem (NBI/Sp) | Wszystkie obrażenia nie związane z operacjami bojowymi, powstające bezpośrednio w wyniku uprawiania sportu lub związane ze sportem. Włącznie z: wszystkimi złamaniami, zwichnięciami, skręceniami stawów i mięśni; wszystkie urazy wewnątrzczaszkowe, klatki piersiowej, brzucha i miednicy; wszystkie otwarte rany na wszystkich częściach ciała, urazy naczyń krwionośnych, późne skutki tych urazów oraz obrażenia powierzchowne, stłuczenia, zmiażdżenia, ciała obce w naturalnych otworach ciała, oparzenia, urazy nerwów, rdzenia kręgowego, oka, ucha, powikłania i następstwa urazów. Z wyłączeniem: zatruć substancjami toksycznymi i urazów związanych z polem walki (mapa do BI, pozycja 14-listopad) oraz jakimikolwiek obrażeniami powstałymi w wyniku wypadków komunikacyjnych, szkoleń, itp. (pozycja 16-Papa). | 19 JS + 20 JS + 21 JS |
16 - Papa | Urazy nie związane z walką - urazy nie związane ze sportem (NBI/NSp) | Wszystkie obrażenia nie związane z polem walki i ze sportem. Włącznie z wszystkimi: złamaniami, zwichnięciami, skręceniami stawów, mięśni i ścięgien; wszystkie urazy wewnątrzczaszkowe, klatki piersiowej, brzucha i miednicy; wszystkie rany otwarte we wszystkich częściach ciała, urazy naczyń krwionośnych, późne skutki urazów oraz powierzchowne obrażenia, stłuczenia, zmiażdżenia, ciała obce w naturalnych otworach ciała, oparzenia, urazy nerwów, rdzenia kręgowego, oka, ucha, powikłania i następstwa urazów. Dotyczy urazów powstałych w wyniku wypadków pojazdów lub ćwiczeń. Z wyłączeniem: zatruć substancjami toksycznymi, wszystkich urazów związanych z polem walki (mapa do BI, pozycja 14-listopad) oraz jakiekolwiek obrażenia powstałe w wyniku uprawiania sportu (, pozycja 15-Oscar). | |
17 - Quebec | Urazy klimatyczne lub środowiskowe | Urazy spowodowane przez czynniki klimatyczne, w tym udar cieplny, wyczerpanie cieplne, skurcze cieplne, odwodnienie w wyniku przegrzania, hipotermia, odmrożenia (w tym następstwa odmrożeń). Włącznie z chorobą wysokościową i innymi obrażeniami wywoływanymi przez czynniki środowiskowe. | 24 JS |
18 - Romeo | Chorobyzakaźne podlegające zgłaszaniu, zgłoszone w ciągu ostatnich 7 dni * | Wszystkie choroby zakaźne potwierdzone rozpoznaniem laboratoryjnym, zgłoszone w ciągu ostatnich 7 dni: ostre wirusowe zapalenie wątroby, pełzakowica, wąglik, bruceloza, zatrucie jadem kiełbasianym, kampylobakterioza, czikungunia, cholera, kryptosporydioza, gorączka denga, błonica, zakażenie enterotoksyczną Escherichia coli, lamblioza, zakażenie HIV, mononukleoza zakaźna, grypa, legionelloza, leiszmanioza, trąd, leptospiroza, listerioza, borelioza, malaria, odra, zakażenie meningokokowe, zakażenie drobnoustrojem opornym na metycylinę, świnka, dur rzekomy, krztusiec, dżuma, poliomyelitis, wścieklizna, gorączka nawracająca, riketsjozy (w tym: gorączka Q, dur plamisty), gorączka doliny Riftu, różyczka, salmonelloza, płonica, ciężki ostry zespół oddechowy (SARS), choroby przenoszone drogą płciową (z wyjątkiem zakażenia HIV), zakażenie pałeczkami Shigella, ospa prawdziwa, tężec, włośnica, gruźlica, tularemia, dur brzuszny, ospa wietrzna, wenezuelskie końskie zapalenie mózgu, wirusowe gorączki krwotoczne, zakażenie wirusem zachodniego Nilu, żółta gorączka. | |
19 - Sierra | Niezwykłe lub wyjątkowe wydarzenie zgłaszane w ciągu ostatnich 7 dni (określone w uwagach) | Wszystkie inne zdarzenia medyczne zgłoszone w ciągu ostatnich 7 dni, pozostające w zainteresowaniu wojska lub zdrowia publicznego, inne niezwykłe lub wyjątkowe zdarzenia medycznie, inne przypadki, ogniska epidemiczne nie wymienione powyżej. Przykładami stanów, które powinny być ujęte w tej pozycji są: nieoczekiwany wstrząs/śpiączka/zgon z powodu choroby zakaźnej, ognisko zatrucia pokarmowego, ognisko epidemicznego zapalenia spojówek, zakażenie drobnoustrojem wielolekoopornym, ogniska epidemiczne związane z użyciem broni masowego rażenia ... | |
*Te choroby należy raportować jak najszybciej. Ich raportowanie nie wyklucza raportowania podejrzanych przypadków nie potwierdzonych rozpoznaniem laboratoryjnym. Np. w przypadku malarii, z pozytywnym rozpoznaniem (Plasmodium spp. w rozmazie krwi, dodatni wynik testu ilościowego w kierunku malarii, czy pozytywny wynik szybkiego testu w kierunku malarii), należy zgłosić jak najszybciej, i jako przypadek "18-Romeo" bez żadnych bliższych danych; przypadek podejrzany malarii nie potwierdzony rozpoznaniem laboratoryjnym powinien być zgłaszany jako przypadek "5-Echo". |
ZAŁĄCZNIK Nr 5
Wykaz zakażeń i chorób zakaźnych podlegających obowiązkowi zgłaszania do Państwowej Inspekcji Sanitarnej
Wykaz zakażeń i chorób zakaźnych podlegających obowiązkowi zgłaszania do Państwowej Inspekcji Sanitarnej
ZAŁĄCZNIK Nr 6
Lista chorób podlegających obowiązkowej hospitalizacji
Lista chorób podlegających obowiązkowej hospitalizacji
ZAŁĄCZNIK Nr 7
Podział czynników biologicznych związanych z bronią biologiczną według Amerykańskiego Centrum Kontroli i Prewencji Chorób
(Center for Disease Control and Prevention - CDC):
Podział czynników biologicznych związanych z bronią biologiczną według Amerykańskiego Centrum Kontroli i Prewencji Chorób
(Center for Disease Control and Prevention - CDC):
Grupa B: czynniki powodujące umiarkowaną zachorowalność, śmiertelność i tempo rozprzestrzeniania. Zalicza się do nich niektóre czynniki wywołujące choroby zwierząt (gorączka Q - Coxiella burnetii, bruceloza - Brucella, nosacizna - Burkholderia pseudomallei, papuzica - Chlamydia psitacci), choroby wywołane przez patogeny żywnościowe (salmonellozy - Salmonella, czerwonka - Shigella dysenteriae, biegunki krwotoczne - E. coli, cholera - Vibrio cholerae, toksyna Epsilon - Clostridium perfringens), enterotoksyna gronkowcowa B - Staphylococcus aureus, wirusy zapalenia mózgu (końskiego, wenezuelskiego, wschodnio i zachodnioamerykańskiego zapalenia mózgu) oraz toksyna rycynowa (Ricinus communis).
Grupa C: patogeny, które w przyszłości mogą być obiektem badań inżynierii genetycznej w kierunku łatwej produkcji i szybkiego rozprzestrzeniania, przy dużej zachorowalności i śmiertelności ( np. wirus Nipah i hantawirus).
Grupa D: czasem dodatkowo wymienia się tę grupę, na którą składają się patogeny, które prawdopodobnie nie zostaną wykorzystane jako broń biologiczna (np. wirus grypy - łatwy do rozpoznania przez epidemiczne występowanie, wirus HIV - przez długi okres utajenia).
ZAŁĄCZNIK Nr 8
Przykładowe normatywy temperatury, oświetlenia i poziomu hałasu w pomieszczeniach koszarowych
Przykładowe normatywy temperatury, oświetlenia i poziomu hałasu w pomieszczeniach koszarowych
Lp. | Przeznaczenie pomieszczenia | Temperatury w pomieszczeniach [°C] | |
optymalne | minimalne | ||
1. | Pomieszczenia bez stałej obsługi (hale postojowe, magazyny) | 5 | 2 |
2. | Pomieszczenia (magazyny) w których obsługa przebywa w okryciach zewnętrznych do 1h | 8 | 2 |
3. | Pomieszczenia przeznaczone do stałego przebywania ludzi w okryciach zewnętrznych wykonujących pracę fizyczną (ładowanie akumulatorów, magazynu) | 12 | 5 |
4. | Sale gimnastyczne | 16 | 14 |
5. | Pomieszczenia sanitarne | 18 | 14 |
6. | Umywalnie | 21 | 18 |
7. | Łaźnie (zbiorowe) | 25 | 21 |
8. | Izby żołnierskie | 21 | 17 |
9. | Pokoje w internatach garnizonowych | 21 | 18 |
10. | Pokoje w hotelach garnizonowych | 21 | 18 |
11. | Kuchnie, stołówki | 18 | 16 |
12. | Sale konferencyjne | 21 | 18 |
13. | Pomieszczenia biurowe | 21 | 18 |
14. | Pomieszczenia administracyjne w obiektach tymczasowych | 21 | 16 |
15. | Gabinety badań lekarskich | 25 | 21 |
16. | Sale chorych | 21 | 18 |
17. | Kaplica | 18 | 16 |
18. | Kantyny, kawiarnie | 21 | 18 |
Tabela 2. Dopuszczalny poziom dźwięku A w pomieszczeniach koszarowych
Lp. | Przeznaczenie pomieszczenia | Dopuszczalny poziom dźwięku A | |
w dzień | w nocy | ||
1. | Izby żołnierskie | 45 | 35 |
2. | Pomieszczenia sanitarne | 45 | |
3. | Pokoje w internatach | 45 | 40 |
4. | Pokoje w hotelach | 40 | 30 |
5. | Kuchnie, stołówki | 45 | |
6. | Sale konferencyjne | 40 | |
7. | Pomieszczenia biurowe | 40 | |
8. | Pomieszczenia administracyjne w obiektach tymczasowych | 45 | |
9. | Gabinety badań lekarskich | 35 | |
10. | Kaplica | 45 | |
11. | Kantyny, kawiarnie | 50 |
Tabela 3. Oświetlenie światłem elektrycznym pomieszczeń w koszarach
Lp. | Przeznaczenie pomieszczenia lub rodzaj czynności | Najmniejsze dopuszczalne średnie natężenie oświetlenia [Lx] |
1. | Ogólna orientacja w pomieszczeniach. | 10 |
2. | Piwnice, strychy, magazyny sprzętu. | 20 |
3. | Korytarze, schody, przejścia, pomieszczenia łączności (na stanowiskach pracy 200 lx), magazyny MPS, stacje uzdatniania wody, węzły cieplne, kotłownie i pompownie | 50 |
4. | Izby żołnierskie, pomieszczenia mieszkalne w hotelach i internatach, pomieszczenia sanitarne, izolatki, pokoje chorych, kaplica, kabiny telefoniczne, prysznice, szatnie, kontrolowane bramy wyjściowe i wjazdowe | 100 |
5. | Pomieszczenia do czyszczenia broni, kuchnie, świetlice, sale gimnastyczne, pomieszczenia biurowe, biuro przepustek, pokój oficera dyżurnego, kąciki gospodarcze, jadalnie, bufety | 200 |
6. | Sale wykładowe, gabinety lekarskie, sale posiedzeń, gabinety, pokoje do nauki | 300 |
7. | Kreślarnie | 750 |
8. | Tarcze w strzelnicach krytych (hala 100 lx) | 1 000 |
ZAŁĄCZNIK Nr 9
Charakterystyka wybranych czynników biologicznych stanowiących potencjalne źródło broni biologicznej
Charakterystyka wybranych czynników biologicznych stanowiących potencjalne źródło broni biologicznej
Nazwa choroby, czynnik | Drogi zakażenia | Okres wylęgania, objawy kliniczne | Diagnostyka laboratoryjna, kryteria rozpoznania | Klasyfikacja przypadków | Leczenie, działania profilaktyczne | Użycie jako broń biologiczna |
Wąglik Bacillus anthracis | Choroba odzwierzęca (zoonoza); rezerwuar zarazka: bydło, kozy, owce, świnie i inne; zakażenie przez bezpośredni kontakt z zakażonym zwierzęciem lub produktami pochodzenia zwierzęcego; Choroba ta właściwie nie przenosi się z człowieka na człowieka | Okres wylęgania: 1- 6 dni (do 60 dni) Postaci choroby: - postać płucna (objawy sugerujące ciężkie zapalenie płuc) - postać skórna (charakterystyczna czarna krosta, niekiedy tzw. obrzęk złośliwy) - postać żołądkowo jelitowa (wymioty z domieszką krwi, krwista biegunka, bóle brzucha, objawy otrzewnowe, wysoka gorączka) | 1. Metoda barwienia bezpośredniego błękitem metylenowym oraz barwienie metodą Giemsy 2. Hodowle na podłożach agarowych. 3. Metoda ELISA na obecność przeciwciał przeciw antygenowi ochronnemu (PA) w klasie IgG 4. Testy PCR 5. Badania immunohistochemiczne Rozpoznanie ustala się na podstawie objawów klinicznych oraz dostępnych metod laboratoryjnych. Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - wykrycie w bezpośrednim preparacie krwi, płynu mózgowo - rdzeniowego lub w materiale pobranym ze zmian miejscowych objętych procesem chorobowym (skóra, płuca, jelita) B. anthracis; - obydwa z poniższych testów dodatkowych: - wykrycie DNA B. anthracis (np. za pomocą PCR) z próbki pobranej z miejsc , które w warunkach prawidłowych są jałowe (np. z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego) albo ze zmiany lub innego miejsca objętego procesem chorobowym (skóra, płuca, jelita) - wykrycie B. anthracis w materiale klinicznym za pomocą barwienia immunohistochemicznego zajętej tkanki (skóra, płuca, jelita) | - możliwy: nie dotyczy - prawdopodobny obraz kliniczny zgodny z opisem bez izolacji B. anthracis, przy braku rozpoznania alternatywnego, ale z wynikiem dodatnim jednego testu dodatkowego lub obraz kliniczny zgodny z opisem oraz powiązanie epidemiologiczne z potwierdzonym narażeniem na zakażenie wąglikiem, ale bez potwierdzenia laboratoryjnego zakażenia wąglikiem - potwierdzony obraz kliniczny zgodny z opisem oraz potwierdzenie laboratoryjne | Ciprofloksacyna lub doxycyclina przez okres 14 dni, dopuszczalne jest kojarzenie tych dwóch leków; W postaciach uogólnionych leki należy podawać parenteralnie. Wskazane są wysokie dawki penicyliny i doksycykliny. Można stosować ryfampicynę, klindamycynę,linezolid, makrolidy, aminoglikozydy, ampicylinę, amoksycylinę lub chloramfenikol Po kontakcie z materiałem zawierającym wąglik konieczne jest wdrożenie chemioprofilaktyki. Stosuje się fluorochinolony lub doksycyklinę doustnie przez 60 dni Przedekspozycyjnie zalecane są szczepionki przeciwwąglikowe oraz antybiotykoterapia jw. Protokół szczepienia szczepionką amerykańską składa się z 3 wstrzyknięć podskórnych co 2 tygodnie, po których następują 3 dawki dodatkowe w 6, 12 i 18 miesiącu. Należy podawać 1 dawkę przypominającą corocznie. Szczepionka nie jest obecnie dostępna w kraju Bezotoczkowe szczepionki Biotrax produkowane są w USA oraz AVA w Anglii. Zaobserwowano ich efektywność w inhalacyjnej i skórnej postaci wąglika. Są one produkowane w USA, Wielkiej Brytanii, Chinach i Rosji. Stanowią supernatant hodowlany toksycznego szczepu B. anthracis zaadsorbowany na wodorotlenku glinu. Preparat zalecany do protekcji immunologicznej personelu wojskowego. Schemat szczepień: w 1,2,4 tygodniu i po 6,12,18 miesiącach, a potem powtarzana dawka przypominająca co roku. | Preferowana forma przetrwalnikowa wąglika, w postaci aerozolu (wywołuje postać płucną wąglika). Długotrwałe skażenie terenu po bioataku zdeterminowane wyjątkową wytrzymałością przetrwalników na czynniki zewnętrzne. Pierwsze objawy przewiduje się po 1 - 6 dniach od ataku. Istnieje ryzyko użycia genetycznie zmodyfikowanych laseczek wąglika opornych na penicylinę. |
Dżuma Yersinia pestis | Zoonoza, przeniesienie bakterii następuje poprzez różne gatunki pcheł lub drogą kropelkową od zakażonej osoby lub zwierzęcia | Okres wylęgania różni się dla poszczególnych postaci. Dla postaci dymieniczej i posocznicowej wynosi 2 - 8 dni, a dla pierwotnie płucnej 1 - 3 dni. Postaci choroby: - postać dymienicza (powiększenie i ból węzłów chłonnych) - postać posocznicowa (stan zagrożenia życia, objawy rozwijają się burzliwie) - postać płucna (kaszel, ból w klatce piersiowej, stridor, sinica, krwioplucie, limfadenopatia, gorączka) | Rozpoznanie ustala się na podstawie objawów klinicznych i badań laboratoryjnych potwierdzających obecność pałeczek dżumy. Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - izolacja Yersinia pestis z materiału klinicznego - wykazanie wzrostu swoistych przeciwciał przeciw antygenowi F1 Y. pestis Dla przypadku prawdopodobnego: - podwyższone miano przeciwciał przeciw antygenowi F1 Y. pestis (bez udokumentowanego wzrostu miana) u osoby nieszczepionej przeciw dżumie - wykrycie antygenu F1 w materiale klinicznym metodą fluorescencyjną | - możliwy - obraz kliniczny zgodny z opisem - prawdopodobny obraz kliniczny zgodny z opisem oraz spełnione kryterium laboratoryjne dla przypadku prawdopodobnego - potwierdzony obraz kliniczny zgodny z opisem oraz potwierdzenie laboratoryjne | Postać płucna choroby - zaleca się natychmiastowe wdrożenie antybiotykoterapii: aminoglikozydy (streptomycyna, gentamycyna), fluorochinolony, tetracykliny i chloramfenikol. Kontakt z dżumą płucną - włączyć leki j.w. Leczenie kontynuować 7 dni po ostatniej ekspozycji. W sytuacji masowego bioataku rekomendowane jest podawanie tetracyklin lub chinolonów Zaleca się licencjonowaną szczepionkę z pełnych, zabitych komórek, ale jest ona skuteczna tylko dla postaci dymieniczej. Brak szczepionki przeciw płucnej postaci dżumy. Szczepionka III generacji przeciw dżumie poddawana jest obecnie badaniom. Zawiera oczyszczone antygeny F1 i V osadzone w mikrosferach, podawana drogą donosową. W trakcie badań klinicznych jest szczepionka żywa atenuowana. | Przewiduje się bioatak aerozolową formą patogenu i w konsekwencji zachorowania na postać płucną choroby. Pierwszych chorych objawowych należy spodziewać się po 2 - 4 dniach od ataku. |
Tularemia Francisela tularensis | Rezerwuar: dzikie i domowe ssaki (bydło, gryzonie, króliki, owce, psy, koty), dzikie ptactwo. Do zakażenia dochodzi poprzez wniknięcie drobnoustroju przez skórę, błonę śluzową, układ pokarmowy i oddechowy, a także spojówki. Bezpośredni kontakt z chorym zwierzęciem lub pośredni - poprzez wektory (kleszcze, komary, gzy) może powodować zachorowania. Do zakażenia może dochodzić również drogą inhalacyjną (skażony kurz) oraz pokarmową (spożycie skażonej żywności lub wody). | Okres wylęgania choroby: 2-10 dni (w przeważającej części przypadków 3 - 4 dni). Objawy zależne od miejsca wniknięcia zarazka i postaci choroby - postać płucna klinicznie ujawnia się pod postacią ciężkiego atypowego zapalenia płuc (zazwyczaj śródmiąższowego), zapalenia oskrzeli lub opłucnej. - postać trzewną charakteryzują nasilone objawy żołądkowo-jelitowe (bóle brzucha, biegunka, nudności, wymioty) - postać wrzodziejąco - gruczołowa lub gruczołowa objawia się limfadenopatią, gorączką, dreszczami, bólem głowy i złym samopoczuciem, owrzodzeniem lub bez niego w miejscu zakażenia. - w postaci oczno węzłowej dominuje zazwyczaj zapalenie spojówek, z towarzyszącą limfadenopatią przyuszną | 1. Identyfikacja drobnoustroju metodą hodowli na wzbogaconych podłożach (agar cysteinowy) 2. Testy wykrywające antygen: PCR, ELISA, immunoblotting, elektroforeza pulsacyjna 3. Bezpośrednie badanie rozmazu znakowanego przeciwciałami fluorescencyjnymi - wynik w ciągu kilku godzin 4. Badanie immunohistochemiczne 5. Wykrycie przeciwciał metodą ELISA, testami mikroaglutynacji, aglutynacji probówkowej. Rozpoznanie ustala się na podstawie danych klinicznych (szczególnie w postaciach przebiegających ze zmianami skórno-śluzówkowymi) oraz wyników badań laboratoryjnych. Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - Izolacja bakterii z próbek klinicznych (tylko w warunkach laboratorium wysokospecjalistycznego BSL-2. - Wykazanie znamiennego wzrostu poziomu przeciwciał swoistych dla F. tularensis - Dla przypadku prawdopodobnego: Wysokie miano przeciwciał w pojedynczym oznaczeniu Wykrycie F. tularensis w materiale klinicznym metodą immunofluorescencji | Możliwy: nie dotyczy Prawdopodobny: obraz choroby odpowiadający jednej z postaci klinicznej tularemii oraz spełnione kryterium laboratoryjne dla przypadku prawdopodobnego lub powiązanie epidemiologiczne Potwierdzony: kliniczny obraz choroby i dodatni wynik badania laboratoryjnego | Rekomendowane są aminoglikozydy w standardowych dawkach (preferowana streptomycyna lub gentamycyna), można stosować tetracykliny (zarówno w profilaktyce i leczeniu). W przypadku zmasowanego ataku bioterrorystycznego zaleca się leczenie poekspozycyjne: doustnie doxycykliną (do21 dni) lub ciprofloksacyną przez 14 dni. Ostatnie badania wykazują wysoką skuteczność stosowania ciprofloksacyny doustnie w leczeniu tularemii. Postępowanie w przypadku ataku skrytego(ekspozycja niepewna) - obserwacja w kierunku gorączki przez 14 dni lub włączenie terapii doxycycliną lub ciprofloksacyną przez 14 dni (jeśli chory gorączkuje). Szczepionka z żywymi, atenuowanymi bakteriami jest dostępna w Stanach Zjednoczonych, Szwecji i Rosji. Szczepionka genetyczna nadal jest w fazie badań, obecnie niedostępna. | Pałeczka F. tularensis należy do bakterii wysoce zakaźnych (ilość komórek bakteryjnych niezbędnych do wywołania schorzenia drogą inhalacyjną szacuje się na około 10 - 15). Największe ryzyko celowego użycia tego patogenu dotyczy formy aerozolowej. W ataku bioterrorystycznym istnieje możliwość zakażenia szczepami o dużym potencjale lekooporności (wskazana izolacja bakterii i oznaczenie antybiotyko-oporności). |
Bruceloza Brucella melitensis, Br. abortus, Br. suis, Br. canis | Rezerwuar: zwierzęta hodowlane, gospodarskie oraz dzikie. Do zakażeń u ludzi dochodzi poprzez wdychanie zakażonego aerozolu, spożycie zakażonego, surowego (niepasteryzowanego) mleka lub mięsa, a także poprzez uszkodzoną skórę lub spojówki. | Okres wylęgania: od 1 do 3 tygodni. W ostrym przebiegu choroby dominują bóle głowy, gorączka, utrata masy ciała, brak apetytu, dolegliwości kostno-stawowe i ogólne osłabienie. Postać podostra -objawy analogiczne jak w postaci ostrej, są słabiej wyrażone. Najczęstsze powikłania to: zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych, zapalenia stawów, zapalenie szpiku trzonów kręgów, zapalenie najądrzy i jąder oraz rzadziej zapalenie wsierdzia Choroba przewlekła, inwalidyzujące objawy, nawroty w postaci objawów psychotycznych | 1. Identyfikacja patogenu w materiale klinicznym udaje się rzadko. 2. badania serologiczne (odczyn aglutynacji Wrighta, OWD, odczyn Coombsa, odczyn hemaglutynacji biernej) 3. Test ELISA 4. odczyn immunofluorescencji pośredniej, Różnorodność objawów chorobowych brucelozy utrudnia w dużym stopniu rozpoznanie choroby. Powinno być ono zawsze potwierdzone badaniem laboratoryjnym. Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - wzrost miana swoistych przeciwciał - izolacja Brucella sp. z materiału klinicznego( np. ze szpiku, krwi). | - prawdopodobny kliniczne objawy brucelozy powiązane epidemiologicznie z przypadkiem potwierdzonym lub przypadek ze stwierdzonym pojedynczym wysokim mianem - potwierdzony kliniczne objawy brucelozy, potwierdzone laboratoryjnie | Zalecana kilkutygodniowa antybiotykoterapia. Rekomenduje się doxycyclinę z aminoglikozydami (streptomycyna, gentamycyna) lub rifampicyną. Sulfonamidy poprawiają skuteczność leczenia (niekiedy są podawane kobietom w ciąży i dzieciom). W przypadku toksemii dopuszcza się leczenie steroidami (prednizolon, metylprednizolon) Szczepienia - szczepionka RB51 o niewielkiej wirulencji przeznaczona jest do immunizacji ludzi. Odpowiedź humoralna wątpliwa dla zabezpieczenia immunologicznego przed zachorowaniem (niezbędna jest odporność komórkowa). | Patogen łatwo dostępny, łatwo ulegający aerolizacji, łatwy do namnożenia, powszechny na całym świecie. Duży potencjał zakażenia drogą wziewną (do zakażenia człowieka wystarczy inhalacja 10 - 100 bakterii). Bardzo duża możliwość wykorzystania jako środka w atakach terrorystycznych. Atrakcyjność celowego użycia zwiększa długi okres inkubacji choroby i jej wieloobjawowość |
Gorączka Q Coxiella burnetti | Rezerwuarem zarazka są kleszcze i małe gryzonie. Człowiek zakaża się przez kontakt ze zwierzętami domowymi: owce, bydło, kozy. Wrotami zakażenia są przede wszystkim drogi oddechowe, nieco rzadziej uszkodzona skóra, błony śluzowe, przewód pokarmowy | okres inkubacji 10-20 dni. Wśród objawów dominuje gorączka z dreszczami, bólem pozagałkowym, bólem głowy, mięśni i stawów. U połowy chorych pojawia się kaszel. Często występuje zapalenie płuc zazwyczaj manifestujące się tylko nieprawidłowym wynikiem badania radiologicznego klatki piersiowej | Rozpoznanie opiera się głównie na wynikach badań laboratoryjnych. Niespecyficzne objawy choroby utrudniają rozpoznanie 1. Badania serologiczne - odczyn immunofluorescencji pośredniej z antygenami C. burnetti fazy I i II. Przeciwciała fazy II pojawiają się wcześnie, w ostrej fazie choroby, przeciwciała fazy I po kilku tygodniach od zachorowania; 2. Metoda PCR Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - izolacja C. burnetti z materiału klinicznego - wykazanie wzrostu poziomu swoistych przeciwciał - wykrycie antygenów lub kwasu nukleinowego C. burnetti w materiale klinicznym Dla przypadku prawdopodobnego: - wysokie miano swoistych przeciwciał w pojedynczym oznaczeniu | - możliwy nie dotyczy - prawdopodobny obraz kliniczny zgodny z opisem oraz spełnione kryterium laboratoryjne dla przypadku prawdopodobnego lub obraz kliniczny zgodny z opisem oraz powiązanie epidemiologiczne - potwierdzony potwierdzenie laboratoryjne oraz obraz kliniczny zgodny z opisem lub potwierdzenie laboratoryjne oraz powiązanie epidemiologiczne | Zaleca się tetracykliny (zazwyczaj doxycyklinę przez 14-21 dni). Skuteczność wykazują również makrolity i chinolony Ko-trymoksazol jest lekiem z wyboru u dzieci poniżej 8 r. ż i kobiet ciężarnych W profilaktyce można stosować szczepienia ochronne oraz doxycyclinę. Komercyjnie dostępne szczepienia w Australii, zwierające inaktywowane szczepy C. burnetti. W celu uniknięcia miejscowych reakcji niepożądanych - zaleca się wykonanie próby śródskórnej z małą dawką rozcieńczonego preparatu szczepionkowego. | Wysoka zakaźność postaci aerozolowej patogenu determinuje możliwość jego użycia do masowych strat ludności. Minimalna liczba drobnoustroju wymagana do zakażenia oceniana jest na 1 do 10 mikroorganizmów. Zdolność patogenu do tworzenia form sporopodobnych powoduje wydłużenie okresu skażenia terenu i zwiększa ryzyko długotrwałej ekspozycji. Wg WHO w ataku biologicznym podobna zachorowalność jak w przypadku tularemii czy wąglika. Uznane za schorzenie obezwładniające i długotrwałe (chorzy obłożni, zależni od pomocy medycznej). |
Neisseria meningitidis | Meningokoki szerzą się drogą kropelkową lub poprzez kontakt z wydzieliną chorego. Zakażenie układu nerwowego jest krwiopochodne. Wrotami zakażenia jest jama ustna i błona śluzowa nosa. Rezerwuarem zarazka są osoby chore i zdrowi nosiciele. | Okres wylęgania: od 2 do 10 dni (najczęściej 3-4 dni). Choroba cechuje się objawami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Często towarzyszy jej wysypka plamisto-grudkowa. Obserwuje się niekiedy postaci piorunujące zakażenia - stan zagrożenia życia z wybroczynami i wstrząsem. Do zgonu dochodzi zazwyczaj w 1-2 dobie od zachorowania. Niekiedy występuje posocznica bez lub z zajęciem opon mózgowo-rdzeniowych. Po przebyciu choroby może dojść do inwalidyzacji narządu słuchu i innych powikłań. | Laboratoryjne kryteria rozpoznania: 1. Izolacja N. meningitidis z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego 2. Wykrycie antygenu otoczkowego N. meningitidis w płynie mózgowo-rdzeniowym lub moczu testem aglutynacji lateksowej | - możliwy: przypadek rozpoznany na podstawie obrazu klinicznego - prawdopodobny: obraz kliniczny potwierdzony badaniem ogólnym płynu mózgowo-rdzeniowego - potwierdzony: obraz kliniczny potwierdzony laboratoryjnie | W profilaktyce stosuje się szczepionki polisacharydowe przeciw serogrupom A i C oraz A C Y W135. W leczeniu znajdują zastosowanie penicyliny, cefalosporyny III generacji, chinoliny, rifampicyna. | Wrażliwość populacji na zakażenie jest powszechne. Chory zakaża jeszcze przez 24 godziny od wdrożenia celowanej antybiotykoterapii. Z powyższych względów istnieje ryzyko użycia patogenu w charakterze broni biologicznej. |
Ospa prawdziwa Poxvirus variola | Rezerwuarem: chory człowiek. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni i pośredni z chorym (przedmioty codziennego użytku skażone wydzielinami chorych lub materiałem ze zmian skórnych). Wrotami zakażenia są najczęściej błona śluzowa gardła i dróg oddechowych Chory jest przeważnie zakaźny przez okres 3 tygodni (od pojawienia się wysypki do odpadnięcia strupów). Najbardziej zakaźni pacjenci to chorzy kaszlący z postacią krwotoczną ospy. | Okres wylęgania: od 7 do 17 dni (niekiedy nawet 21 dni). Przebieg choroby i stopień nasilenia objawów zależy od sprawności układu immunologicznego gospodarza i zjadliwości wirusa. Okres objawów prodromalnych (złe samopoczucie, podwyższenie temperatury ciała, dreszcze, bóle kostno - mięśniowe, brak apetytu, wymioty). Rzadziej - bóle brzucha, biegunki, objawy neurologiczne (drgawki, majaczenia). Po około 2 - 4 dniach pojawia się wysypka, która występuje na skórze przez około 7 - 10 dni, zajmując przede wszystkim okolice tułowia i twarzy (odśrodkowy charakter zmian), a także dystalnie części kończyn (w tym dłonie i podeszwy) Ewolucja zmiany skórnej: grudka, pęcherzyk, krosta, strup. | Rozpoznanie ustala się na podstawie obrazu klinicznego i wyników przeprowadzonych badań laboratoryjnych. 1.Identyfikacja DNA wirusa metodą PCR (PCR-RFLP, multiplex PCR, RT-PCR), sekwencjonowanie genomu). 2. Izolacja wirusa z materiału klinicznego (wymaz z gardła, krew) Mikroskopia elektronowa - identyfikacja wirusa z rodzaju Orthopox 3.Badania serologiczne - wykrycie przeciwciał w 4-6 dobie po zakażeniu Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - izolacja wirusa ospy prawdziwej z materiału klinicznego - wykrycie materiału genetycznego wirusa w materiale klinicznym (metodą PCR, potwierdzoną sekwencjonowaniem) - obecność, tzw. wtrętów komórkowych Guarianiego w zakażonych komórkach, stwierdzonych w mikroskopii elektronowej (metoda rozpoznawania ospy prawdziwej za pomocą mikroskopu elektronowego) - badania serologiczne (miarodajne po upływie 2 tygodni od zachorowania) - metoda wykrywania przeciwciał neutralizujących, odczyn wiązania dopełniacza, metoda zahamowania hemaglutynacji | - możliwy - obraz kliniczny zgodny z opisem lub nietypowy obraz kliniczny oraz powiązanie epidemiologiczne z przypadkami prawdopodobnymi lub potwierdzonymi - prawdopodobny objawy kliniczne ospy oraz identyfikacja wirusa z grupy Orthopox w mikroskopie elektronowym lub metodą PCR lub obraz kliniczny zgodny z opisem oraz powiązanie epidemiologiczne z innymi prawdopodobnymi lub potwierdzonymi przypadkami - potwierdzony dla przypadku pierwszego: obraz kliniczny zgodny z opisem oraz potwierdzenie laboratoryjne w mikroskopie elektronowym i metodą PCR z sekwencjonowaniem ; w sytuacji wystąpienia ogniska: obraz kliniczny zgodny z opisem oraz powiązanie epidemiologiczne i (jeśli to możliwe) potwierdzenie w mikroskopii elektronowej lub PCR | Swoiste leczenie ospy prawdziwej - nie istnieje. W leczeniu ospy prawdziwej duże znaczenie ma zapobieganie wtórnym zakażeniom i terapia objawowa. W przypadku nadkażeń bakteryjnych wskazane jest stosowanie antybiotykoterapii W profilaktyce zakażenia należy unieszkodliwiać źródła zakażenia (izolacja chorych do momentu odpadnięcia strupów), przecięcie dróg zakażenia (unikanie kontaktów bezpośrednich i pośrednich z chorym). Przedmioty mające kontakt z chorym (w tym pościel, ubrania, karetki) wymagają dezynfekcji za pomocą opalania ogniem, wyparzania lub poddaniu działania podchlorynu sodu. Ważnym elementem profilaktyki jest uodparnianie czynne wirusem krowianki. Dostępna jest szczepionka zawierająca żywego, atenuowanego wirusa krowianki. Szczepienie rekomendowane jest do 4 dni od zakażenia, ale przed pojawieniem się wysypki - zapobiega lub zmniejsza ciężkość choroby. Po rozwinięciu obrazu klinicznego - leczenie objawowe. Cidofovir i pozostałe leki tej grupy są obecnie w trakcie badań potwierdzających skuteczność działania w tej jednostce chorobowej. Nowe generacje szczepionek są wciąż nie zarejestrowane (w trakcie badań). Szczepionki te wytwarzane są przy użyciu nowoczesnej biotechnologii, rekomendowana droga podania - domięśniowo lub podskórnie. W przypadku ekspozycji, od której minęło ponad 3 doby podać szczepionkę i immunoglobulinę. | Istnieje ryzyko uwolnienia tego patogenu zarówno w formie naturalnej i specjalnie do tego celu przygotowanej w formie zjadliwych wirusów metodami manipulacji genetycznych. Wirulencja wirusa determinuje ciężkość choroby. Postać krwotoczna ospy prawdziwej charakteryzuje się 100% śmiertelnością |
gorączka krwotoczna krymsko-kongijska RNA-wirusy z rodziny Bunyaviridae | Rezerwuarem: bydło, owce, jaskółki, zające. Wirus przenosi się przez kleszcze z rodzaju Hyalomma sp. Poza klasyczną drogą zakażenia istnieje możliwość przeniesienia wirusa z krwią i wydzielinami zwierząt zakażonych. Wrota zakażenia: uszkodzona skóra i śluzówki. | Okres wylęgania: 1-3 dni po ukłuciu kleszcza, po kontakcie z tkankami chorego zwierzęcia ok. 5-6 dni. Przyjmuje się, że okres inkubacji choroby nie przekracza 2 tygodni. Zespół objawów - wysoka temperatura ciała, dreszcze, ból głowy i mięśni, światłowstręt. W naturalnym przebiegu schorzenia obserwuje się objawy ze strony przewodu pokarmowego, hepatomegalię oraz żółtaczkę, w dalszej kolejności pojawiają się objawy sugerujące skazę krwotoczną, z towarzyszącą wysypką. Obserwuje się wybroczyny na błonach śluzowych jamy ustnej, skórze, wylewy krwawe podskórne (ze szczególną predylekcją do dołów pachowych, pachwinowych, zgięć łokciowych), limfadenopatię. Występuje krwawienie z dziąseł, nosa, przewodu pokarmowego (krwiste stolce, treść wymiotna), pojawia się krwiomocz. Zazwyczaj dołączają się objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego (tachykardia, spadek ciśnienia tętniczego krwi). | 1.Izolacja wirusa metody PCR 2.Badania serologiczne Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - izolacja wirusa - wykrycie materiału genetycznego wirusa - dodatnie badania serologiczne (w okresie późniejszym choroby) W rozpoznaniu należy uwzględnić dane kliniczne - burzliwe objawy rzekomogrypowe, przebiegające z fotofobią, bólem głowy i mięśni i pojawiająca się około 5-tego dnia cechy skazy krwotocznej (o mniejszym nasileniu niż w gorączce Ebola, Marburg i Lassa). Pomocne w rozpoznaniu mogą być rutynowe badania laboratoryjne krwi, wykazujące leukopenię, trombocytopenię, podwyższony poziom transaminaz i nieprawidłowy koagulogram. | Klasyfikacja przypadków: - możliwy - nie dotyczy - prawdopodobny objawy kliniczne z powiązaniem epidemiologicznym - potwierdzony objawy kliniczne + potwierdzenie laboratoryjne | Stosuje się antybiotyki przeciwwirusowe (rybawiryna - p.o. lub i.v.). Ich skuteczność jest niedokładnie określona, ale podanie w ciągu pierwszych 6 dni od wystąpienia objawów poprawia rokowanie. Notuje się niską odporność populacji na zakażenie. Nie wynaleziono dotychczas szczepionki przeciwko krymsko - kongijskiej gorączce krwotocznej. W postępowaniu prewencyjnym należy dążyć do eliminacji źródeł zakażenia Postępowanie lecznicze ogranicza się do leczenia objawowego - uzupełnianie niedoborów wodno-elektrolitowych. Pacjenci powinni być izolowani w pomieszczeniach wyposażonych w systemy filtrujące powietrze wydostające się z zewnątrz. | Wirusy te należą do patogenów o wysokim potencjale terrorystycznym. W przypadku świadomego ich użycia należy liczyć się z możliwością aerozolowej postaci skażenia, z następczą dominacją objawów pseudogrypowych. Początkowy przebieg zachorowań imitować może obraz zwykłego przeziębienia i niwelować czujność personelu medycznego. |
Gorączka krwotoczna Marburg i Ebola Wirusy: Marburg i Ebola | Rezerwuar niedokładnie zdefiniowany. Za źródło zakażenia uważa się tkanki małp, szympansów, wydaliny i wydzieliny chorego człowieka. Do zakażenia dochodzi w wyniku kontaktu przez uszkodzoną skórę, spojówki oraz narzędzia chirurgiczne. Nie wyklucza się drogi pokarmowej i oddechowej wnikania zarazków. | Okres wylęgania: 3 - 9 dni (Marburg), 2 - 21 dni (Ebola), Pierwszymi objawami jest zespół rzekomo grypowy z towarzyszącą wysypką plamisto-grudkową. Około 5 - 7 dnia choroby pojawiają się laboratoryjne i kliniczne symptomy zespołu DIC (zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego). W dalszej kolejności dołączają się objawy krwawienia z przewodu pokarmowego, układu oddechowego, moczowo - płciowego oraz zapalenia i następczej niewydolności narządów miąższowych (wątroby, trzustki, nerek, płuc oraz jąder). Stan chorych jest bardzo ciężki (zaburzenia krążeniowo - oddechowe, odwodnienie, poważne zaburzenia neurologiczne, wstrząs). | 1.wykazanie obecności wirusa techniką RT-PCR 2.Badania serologiczne(wykrywanie przeciwciał metodą immunoenzymatyczną) Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - izolacja wirusa, dodatni wynik badania immunohistochemicznego bioptatu skóry - wykrycie kwasu nukleinowego wirusa - dodatni wynik testów serologicznych (wyniki dodatnie obserwowane w późnym okresie choroby) - dodatni wynik biopsji skóry. Uwaga! W badaniach dodatkowych charakterystyczne jest wydłużenie czasów krzepnięcia, małopłytkowość, obniżenie stężenia fibrynogenu i zwiększenie poziomu produktów degradacji fibrynogenu | Klasyfikacja przypadków: - możliwy - nie dotyczy - prawdopodobny objawy kliniczne powiązany epidemiologicznie - potwierdzony objawy kliniczne + potwierdzenie laboratoryjne | Brak swoistego leczenia przeciwko chorobie nadaje jej status szczególnie niebezpiecznej. Szczepionkę przeciw wirusowi Ebola opracowano w USA W profilaktyce należy uwzględnić unieszkodliwianie źródeł zakażenia (odpowiednia utylizacja materiałów tkankowych, wydzielin, wydalin). Obowiązująca jest izolacja chorych i osób z kontaktu (kwarantanna 21- dniowa). W przypadku wystąpienia epidemii zapewnienie bezpieczeństwa personelowi medycznemu (odzież ochronna, filtry HEPA). | Wirusy te należą do patogenów o wysokim potencjale terrorystycznym. W przypadku świadomego użycia tych wirusów należy liczyć się z możliwością wziewnego ich rozprzestrzenienia z dominacją objawów pseudogrypowych. Początkowy przebieg zachorowań imitować może obraz pospolitych zakażeń dróg oddechowych. |
Gorączka krwotoczna Lassa wirus RNA należący do rodziny Arenaviridae | Rezerwuar: gryzonie (szczury, myszy). Źródłem zakażenia może być chory człowiek i gryzonie. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z materiałem biologicznym pochodzącym od zwierząt (wydaliny, wydzieliny). Możliwość zakażenia drogą oddechową. Wrotami zakażenia są układ pokarmowy, oddechowy, skóra. | Okres wylęgania: od 6 do 21 dni. Początkowo -złe samopoczucie, gorączka, ból głowy i gardła. W dalszej kolejności - objawy ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, nudności, biegunka), oddechowego (kaszel, ból w klatce piersiowej) oraz krwotoczne zmiany skórne. Następnie występuje okres powikłań narządowych, tj. zapalenie płuc wysiękiem w jamie opłucnowej, niewydolność nerek i układu krążenia. Niekiedy przebieg choroby bywa łagodny, a nawet bezobjawowy. | 1. Identyfikacja patogenu za pomocą testu ELISA, metodą PCR i IF. 2 Detekcja przeciwciał metodą ELISA i IF (swoiste przeciwciała IgM pojawiają się w przeciągu pierwszych 6 dni choroby). Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - izolacja wirusa - dodatnie badanie immunohistochemiczne bioptatu skóry - wykrycie kwasu nukleinowego wirusa - dodatnie badanie serologiczne (w późniejszym okresie choroby) | Klasyfikacja przypadków: - prawdopodobny objawy kliniczne + powiązanie epidemiologiczne - potwierdzony objawy kliniczne + potwierdzenie laboratoryjne | Zalecana w terapii rybawiryna (udowodniona jej skuteczność w przypadku wczesnego wdrożenia). Profilaktyka choroby: - unieszkodliwianie źródeł zakażenia (materiały tkankowe pochodzące od chorych ludzi i zwierząt i zwłok przy pochówku), zwalczanie szczurów, izolacja chorych i osób z kontaktu z chorymi. W przypadku wystąpienia epidemii należy zabezpieczyć personel medyczny odzież ochronną i maski z filtrami HEPA. Dotychczas nie wykryto skutecznej szczepionki przeciwko temu schorzeniu. | Wirus wywołujący gorączkę krwotoczną Lassa może być potencjalnie użyty do celowego uwolnienia. Imitacja zakażeń grypopodobnych stanowi ważny czynnik, który może uśpić czujność epidemiologiczną służb medycznych. |
Wenezuelskie końskie zapalenie mózgu arbowirusy z rodziny Togaviridae Togaviridae alphavirus | Rezerwuar: kręgowce (konie, świnie, gryzonie, ptactwo) oraz bezkręgowce (komary, kleszcze). Źródłem zakażenia są stawonogi żywiące się krwią. Wrotami zakażenia jest skóra w miejscu ukąszenia | Okres wylęgania: 3 - 5 dni Początek zachorowania nagły z objawami złego samopoczucia, wysoką gorączką, dreszczami, ostrymi bólami głowy, światłowstrętem, bólami mięśni kończyn dolnych i odcinka krzyżowo-lędźwiowego kręgosłupa, z następczymi nudnościami, wymiotami, kaszlem, bólami gardła i biegunką. Ta ostra faza choroby zazwyczaj trwa około 24-72 h. Po kilkudniowym okresie pozornej poprawy klinicznej mogą dołączać się objawy oponowe. | 1. Wysoka wiremia podczas ostrej fazy choroby (immunoenzymatyczny test wychwytu antygenu) 2. izolacja wirusa z surowicy krwi, niekiedy wymaz z gardła (wykorzystuje się hodowle komórkowe) 3. testy serologiczne: IgM ELISA, pośredni test immunofluorescencyjny (FA), test zahamowania hemaglutynacji, odczyn wiązania dopełniacza, test neutralizacji. - dla osób bez wcześniejszego kontaktu z grupą wirusów VEE na obszarach tropikalnych, wstępna diagnoza może być potwierdzona przez znalezienie przeciwciał w pojedynczych próbkach surowicy pobranych w 5-7 dniu od początku zachorowania 4.Test PCR Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - obecność specyficznych przeciwciał IgM w surowicy nieszczepionych (dotyczy przypadku prawdopodobnego) - obecność specyficznych przeciwciał IgM lub IgG w płynie mózgowo - rdzeniowym (dotyczy przypadku potwierdzonego) - co najmniej czterokrotny wzrost miana przeciwciał w surowicy, u nieszczepionych w okresie 3 miesięcy przed zachorowaniem (dotyczy przypadku potwierdzonego) - izolacja wirusa z tkanek, krwi, płynu mózgowo - rdzeniowego (dotyczy przypadku potwierdzonego) | Klasyfikacja przypadków: - podejrzany przypadek chorobowy rozpoznawany na podstawie objawów choroby, ze szczególnym uwzględnieniem zachorowań o podwyższonej zapadalności sezonowej - prawdopodobny obraz kliniczny + pobyt na terenie endemicznym lub obraz kliniczny + stwierdzenie specyficznych IgM w surowicy - potwierdzony objawy kliniczne, potwierdzone wywiadem epidemiologicznym dotyczącym ekspozycji i badaniem laboratoryjnym | Nie ma swoistego leczenia. Chorzy z niepowikłaną infekcją VEE mogą być leczeni przeciwbólowo (redukcja bólów głowy i mięśni). U pacjentów z rozwijającym się zapaleniem mózgu należy włączyć do terapii leczenie przeciwdrgawkowe, wyrównywać zaburzenia wodno- elektrolitowe i w razie potrzeby prowadzić sztuczną wentylację. W działaniach profilaktycznych - prowadzenie kontroli zakażonych chorych (w celu ograniczenia transmisji choroby przez wektory). Dostępna szczepionka oznaczona TC-83 (zawiera żywe, atenuowane kultury namnożonych komórek). | Może on stanowić źródło atrakcyjnego potencjału biologicznego ze względu na wyjątkową wirulencję. Do zakażenia dochodzi przy użyciu znikomej dawki 10 - 100 wirionów. Są doniesienia, że drobnoustrój poddawany był już próbom celowego uwalniania. |
Wirusy grypy A, B, C (rodzina Orthomyxoviridae) | Zakażenie drogą kropelkową (aerozol śluzowy) lub przez kontakt pośredni (sztućce, naczynia). Rezerwuarem wirusa jest człowiek, ptaki, świnie. Wrotami zakażenia jest błona śluzowa układu oddechowego. | Okres wylęgania jest bardzo krótki (18-72 godz.), średnio około 2 dni. Objawy choroby są początkowo niespecyficzne (uczucie ogólnego rozbicia, bóle kostno-mięśniowe, gorączka około 39°C). Następnie pojawiają się objawy ze strony układu oddechowego (katar, bóle gardła suchy kaszel, zapalenie spojówek). Istotnym problemem klinicznym są powikłania grypowe - zapalenia mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, osierdzia i inne. | Diagnostyka laboratoryjna: 1. Wyizolowanie wirusa na liniach komórkowych (wymaz z gardła - preferowany materiał) 2.Oznaczenie poziomu przeciwciał skierowanych przeciw antygenom wirusa - o rozpoznaniu decyduje 4-krotny wzrost przeciwciał 3.Wykrycie wirusa za pomocą szybkich metod (wykrycie RNA specyficznego dla grypy) lub metodą immunofluorescencji lub testu ELISA | Klasyfikacja przypadków: - prawdopodobny objawy kliniczne z powiązaniem epidemiologicznym - potwierdzony objawy kliniczne + potwierdzenie laboratoryjne | W profilaktyce przedzakażeniowej stosuje się szczepienia ochronne. Warunkiem odporności populacji jest utrzymanie odpowiedniego miana przeciwciał przeciw neuraminidazie i hemaglutyninie. Skład szczepionki jest corocznie weryfikowany na podstawie obserwacji typów i podtypów wirusa grypy. Grypa jest chorobą samoustępującą. W niepowikłanej grypie wyzdrowienie następuje po okresie leczenia bezobjawowego. W grypie powikłanej konieczne jest intensywne leczenie-antybiotykoterapia i leczenie przeciwwstrząsowe. W leczeniu i profilaktyce stosować można leki przeciwwirusowe. Zanamiwir i oseltamiwir, które należą do nowej generacji leków przeciwwirusowych. Ich mechanizm polega na selektywnym hamowaniu neuraminidazy wirusa grypy typu A i B. W przypadku powikłań bakteryjnych stosuje się antybiotykoterapię. | Duża zmienność antygenowa (skok i przesunięcie antygenowe) wirusa sprawia, że odporność populacji, pomimo naturalnego przechorowania nie zabezpiecza przed zachorowaniem. Istnieje możliwość użycia patogenu jako broni biologicznej po uzyskaniu zmiany genotypu wirusa metodą inżynierii genetycznej, warunkującego dużą zapadalność populacji (brak odporności). |
Toksyna botulinowa Neurotoksyna, wytwarzana przez bakterie Clostridium botulinum. | W warunkach naturalnych podstawową drogą ekspozycji jest przewód pokarmowy (konsumpcja skażonych toksyną pokarmów). W przypadku bioataku obok klasycznej formy ekspozycji może być wykorzystywana również droga inhalacyjna (metoda preferowana). | Botulizm inhalacyjny: objawy pojawiają się w przeciągu 24-36 h. po ekspozycji. (niekiedy później, nawet po kilku dniach). Do początkowych objawów należą: opadanie powiek, osłabienie, zawroty głowy, zmniejszenie wydzielania śliny, suchość w jamie ustnej i gardle. Charakterystycznym objawem dodatkowym jest zatrzymanie moczu oraz porażenie jelit, nieostre i podwójne widzenie, opadanie powiek, a także fotofobia, dysartie, dysfonie, dysfagie. Porażenia mięśni szkieletowych są zazwyczaj symetryczne i zstępujące (z góry na dół). Pacjent początkowo zazwyczaj zgłasza osłabienie mięśni kończyn, w późniejszym okresie dochodzi do ich porażenia. Upośledzona czynność mięśni oddechowych manifestuje się dusznością i innymi objawami niewydolności oddechowej | Wykrycie toksyny: 1.Metodą imunoenzymatyczną, radioimmunologiczną 2. Metodą PCR 3. Metoda z wykorzystaniem próby biologicznej na myszach Laboratoryjne kryteria rozpoznania: - wykrycie toksyny botulinowej w surowicy, kale, treści żołądkowej lub potrawie zjedzonej przez pacjenta - izolacja Clostridium botulinum z kału | Klasyfikacja przypadków: - możliwy - nie dotyczy - prawdopodobny obraz kliniczny zgodny z opisem oraz przypadek powiązany epidemiologicznie - potwierdzony obraz kliniczny zgodny z opisem oraz przypadek potwierdzony laboratoryjnie | Najpoważniejszym objawem zatrucia jest rozwijająca się niewydolność oddechowa. Należy wdrożyć wspomaganą wentylację wentylację mechaniczną, wykonać tracheotomię itp.). Poza terapią objawową stosuje się uodpornianie bierne. Antytoksynę botulinową (skierowaną przeciw szczepom A, B, E) należy podać tak wcześnie, jak tylko to możliwe. (najskuteczniejsza w przypadku zatruć inhalacyjnych). Uwaga! Przed podaniem preparatu należy wykluczyć uczulenie na surowicę końską! U chorego z obserwowanym zatruciem botuliną nie powinno podawać się amino glikozydów i klindamycyny, ponieważ hamują one przekaźnictwo w płytce nerwowo - mięśniowej. Metodą stosowaną w profilaktyce jest pięciowalentna szczepionka toksoidowa (anatoksyna) dla Clostridium botulinum typu A, B, C, D i E, dostępna pod statusem IND w USA. | Istnieje duże ryzyko użycia tej toksyny do masowych strat ludności. W przypadku bioataku należy spodziewać się wykorzystania formy inhalacyjnej lub skażenia żywności lub ujęć wody. |
Enterotoksyna gronkowcowa typ B (SEB) egzotoksyna produkowana przez szczepy Staphylococcus aureus | Objawy choroby: w 1-6 godzin po spożyciu skażonego pokarmu Ekspozycja wziewna: pierwsze objawy po około 10-ciu godzinach | Dominują klasyczne objawy zatrucia pokarmowego z nudnościami, wymiotami i biegunką. W przebiegu choroby, w mechanizmie odwodnienia, może dojść do wstrząsu. Gwałtowny początek, z wysoką gorączką, dreszczami, bólami głowy i mięśni oraz objawami ze strony układu oddechowego w zatruciu inhalacyjnym. | Rozpoznanie zatrucia SEB jest trudne, ponieważ w chwili pojawienia się objawów klinicznych toksyna nie jest już obecna w organizmie (szybko jest usuwana z osocza). Surowicę pobrać do diagnostyki jak najwcześniej po ekspozycji na czynnik toksyczny. W przypadkach wielu zachorowań próbki osocza winny zostać pobrane od tych, którzy nie wykazują jeszcze jawnych objawów chorobowych. U większości chorych po 2-4 tygodniach od zatrucia pojawiają się przeciwciała odpornościowe. W diagnostyce laboratoryjnej wykorzystuje się próbki wymazów z nosa, które poddaje się testowi ELISA i PCR. Rutynowe badania lab. krwi nie wykazują istotnych odchyleń od normy (niekiedy obserwuje się podwyższoną leukocytozę i OB). | Postępowanie lecznicze ma charakter objawowy i ograniczone jest do ogólnego leczenia wspomagającego (nawadnianie, tlenoterapia, leki przeciwbólowe). Obecnie nie jest również dostępna antytoksyna. Antybiotykoterapia: Cefalosporyny, wankomycyna klindamycyna, makrolidy (dla szczepów wrażliwych na metycylinę) oraz chinolony (dla szczepów opornych na metycylinę). Brak obecnie odpowiedniego postępowania profilaktycznego w przypadku zatrucia SEB. | Łatwy i tani proces produkcyjny może warunkować do celowe użycie SEB. W swoim działaniu zazwyczaj nie jest śmiertelny, ale zaburza prawidłowe funkcje życiowe zatrutego. Preferowana forma ekspozycji to droga inhalacyjna, możliwe również skażenie żywności. |