Wieloletnie program współpracy Ministra Klimatu i Środowiska z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021-2025.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MKiŚ.2021.35

Akt obowiązujący

Wersja od: 21 kwietnia 2021 r.

ZARZĄDZENIE

MINISTRA KLIMATU I ŚRODOWISKA ¹

z dnia 20 kwietnia 2021 r.

w sprawie Wieloletniego programu współpracy Ministra Klimatu i Środowiska z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021-2025

Na podstawie art. 5b ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1057) zarządza się, co następuje:

§ 1. Przyjmuje się Wieloletni program współpracy Ministra Klimatu i Środowiska z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021 - 2025, stanowiący załącznik do zarządzenia, jako kontynuację:

1) Wieloletniego programu współpracy Ministra Klimatu z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021 - 2025, przyjętego zarządzeniem Ministra Klimatu z dnia 29 lipca 2020 r. w sprawie Wieloletniego programu współpracy Ministra Klimatu z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021-2025 (Dz. Urz. Min. Klim. poz. 41);

2) Wieloletniego programu współpracy Ministra Środowiska z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021 - 2025, przyjętego zarządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 lipca 2020 r. w sprawie Wieloletniego programu współpracy Ministra Środowiska z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021-2025 (Dz. Urz. Min. Środ. poz. 12).

§ 2. Traci moc:

1) zarządzenie Ministra Klimatu z dnia 29 lipca 2020 r. w sprawie Wieloletniego programu współpracy Ministra Klimatu z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021-2025 (Dz. Urz. Min. Klim. poz. 41);

2) zarządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 lipca 2020 r. w sprawie Wieloletniego programu współpracy Ministra Środowiska z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021-2025 (Dz. Urz. Min. Śród. poz. 12).

§ 3. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

ZAŁĄCZNIK

grafika

Wieloletni program współpracy Ministra Klimatu i Środowiska z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021-2025

Spis treści

1 Wstęp

2 Cele Programu

3 Zasady współpracy z organizacjami pozarządowymi

4 Zakres przedmiotowy

5 Formy współpracy

5.1 Konsultacje publiczne

5.2 Wzajemne informowanie o kierunkach działań

5.3 Patronat honorowy Ministra

5.4 Udział przedstawicieli Ministerstwa w wydarzeniach organizowanych przez organizacje pozarządowe

5.5 Udział organizacji pozarządowych w przygotowywaniu wydarzeń organizowanych przez Ministerstwo

5.6 Organizacja cyklicznych spotkań Ministra z organizacjami pozarządowymi

6 Sposób realizacji Programu

7 Okres realizacji Programu

8 Środki na realizację Programu

9 Ocena realizacji Programu

10 Tworzenie Programu

1 

Wstęp

Resort środowiska jako jeden z pierwszych postanowił w końcu XX wieku kompleksowo uregulować zasady współpracy z organizacjami pozarządowymi, w tym pozarządowymi organizacjami ekologicznymi (POE). W maju 1998 roku Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa podpisał Deklarację MOŚZNiL dotyczącą współdziałania z POE oraz Kierunki Wdrażania Zasad Współpracy i Program Wykonawczy na rok 1998. W Deklaracji zawarto postanowienia, wedle których MOŚZNiL podejmuje i podejmować będzie działania służące umacnianiu POE zarówno w sferze prawnej, instytucjonalnej, jak edukacyjnej i organizacyjnej. W szczególności popierać będzie starania o prawne uregulowanie możliwości finansowego wspierania działalności POE - niezależnie od sum przeznaczanych na realizację konkretnych przedsięwzięć. Ministerstwo wspierać będzie inicjatywy umożliwiające POE podejmowanie niezależnych badań i kampanii proekologicznych.

Współpraca Ministra Klimatu i Środowiska z organizacjami pozarządowymi obejmuje pełny zakres zadań Ministra, wynikający z rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 października 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Klimatu i Środowiska (Dz. U. poz. 1720 i 2004), zgodnie z którym Minister Klimatu i Środowiska kieruje działami administracji rządowej - energia, klimat i środowisko.

Obecnie działania w zakresie współpracy administracji rządowej ze stroną społeczną są usystematyzowane przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1057), zwanej dalej "Ustawą", czego efektem jest opracowany na podstawie art. 5b Ustawy Wieloletni program współpracy Ministra Klimatu i Środowiska z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021-2025, zwany dalej "Programem".

2 

Cele Programu

Celem głównym Programu jest budowa partnerstwa pomiędzy administracją rządową a organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 Ustawy, zwanymi dalej "organizacjami pozarządowymi", w realizacji działań na rzecz ochrony i kształtowania środowiska, szczególnie w dziedzinie klimatu, zrównoważonego rozwoju, energii oraz na rzecz ochrony i zarządzania środowiskiem.

Celami szczegółowymi są:

1) stworzenie przez Ministra Klimatu i Środowiska, zwanego dalej "Ministrem", skutecznych kanałów komunikacji z organizacjami pozarządowymi w celu zwiększenia ich wpływu na kreowanie polityk: klimatycznej, energetycznej, środowiskowej oraz zrównoważonego rozwoju;

2) zwiększenie efektywności i usystematyzowanie współpracy Ministra z organizacjami pozarządowymi;

3) wspieranie, rozwijanie i wykorzystanie potencjału organizacji pozarządowych w sferach aktywności Ministra;

4) promowanie dobrych praktyk współpracy Ministra z organizacjami pozarządowymi.

3 

Zasady współpracy z organizacjami pozarządowymi

Współpraca Ministra z organizacjami pozarządowymi odbywa się w oparciu o zasady, o których mowa w art. 5 ust. 3 Ustawy, tj.: pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności.

4 

Zakres przedmiotowy

Współpraca Ministra z organizacjami pozarządowymi jest realizowana w ramach dostępnych narzędzi i dotyczy spraw mieszczących się w kompetencjach Ministra, tj. w zakresie działów administracji rządowej - klimat, energia i środowisko.

Zgodnie ustawą z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1220, z późn. zm.) dział "energia" (art. 7a) obejmuje sprawy energii, surowców energetycznych i paliw, a w szczególności sprawy:

1) polityki energetycznej państwa oraz udziału w kształtowaniu polityki energetycznej Unii Europejskiej;

2) rynków energii, surowców energetycznych i paliw, rozwoju i wykorzystania energii jądrowej na potrzeby społeczno-gospodarcze;

3) bezpieczeństwa energetycznego kraju, w tym bezpieczeństwa dostaw energii, surowców energetycznych i paliw;

4) infrastruktury energetycznej, w tym funkcjonowania systemów energetycznych, z uwzględnieniem zasad racjonalnej gospodarki i potrzeb bezpieczeństwa energetycznego kraju;

5) inicjowania, koordynowania i nadzorowania współpracy międzynarodowej w dziedzinie energii, surowców energetycznych i paliw oraz udział w pracach organów Unii Europejskiej.

Dział "klimat" (art. 13a) obejmuje sprawy klimatu i zrównoważonego rozwoju, w szczególności w zakresie:

1) udziałów w kształtowaniu polityki klimatycznej, w tym w ramach Unii Europejskiej, w szczególności w negocjacjach dotyczących polityki międzynarodowej w zakresie klimatu i zrównoważonego rozwoju;

2) wdrażania polityki klimatycznej Unii Europejskiej, w tym w zakresie zarządzania środkami na cele transformacji ekologicznej i klimatycznej, w szczególności zarządzania aukcjami uprawnień do emisji gazów cieplarnianych oraz zagospodarowania uzyskanych w ich wyniku środków, z uwzględnieniem bezpieczeństwa energetycznego kraju, w tym bezpieczeństwa dostaw energii, surowców energetycznych i paliw;

3) ochrony i kształtowania środowiska oraz racjonalnego wykorzystywania jego zasobów, z zastrzeżeniem spraw wymienionych w art. 28, tj. należących do działu środowisko;

4) ekologicznych warunków życia wynikających z ochrony powietrza, ochrony powierzchni ziemi, ochrony przed hałasem i ochrony przed polami elektromagnetycznymi;

5) kontroli przestrzegania wymagań ochrony środowiska i badania stanu środowiska;

6) systemu zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji oraz handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych;

7) gospodarki odpadami, w tym jako element gospodarki o obiegu zamkniętym;

8) wspierania, w tym promocji, ekologicznych innowacji i technologii, z uwzględnieniem celów transformacji klimatycznej i energetycznej;

9) zarządzania i koordynacji programami w zakresie upowszechniania, rozwoju i promocji wykorzystywania technologii niskoemisyjnych i zeroemisyjnych, w tym w szczególności w zakresie odnawialnych źródeł energii oraz transportu;

10) społeczno-ekonomicznych aspektów transformacji ekologicznej i klimatycznej;

11) efektywności energetycznej;

12) rozwoju i wykorzystania odnawialnych źródeł energii;

13) edukacji ekologicznej i promocji ekologicznych warunków życia.

Z kolei dział "środowisko" (art. 28) obejmuje sprawy ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego oraz racjonalnego wykorzystywania jego zasobów, w szczególności w zakresie:

1) ochrony przyrody, w tym w parkach narodowych i krajobrazowych, rezerwatach przyrody oraz bioróżnorodności, ochrony gatunków roślin i zwierząt, prawem chronionych lasów, zwierzyny i innych tworów przyrody;

2) geologii;

3) gospodarki zasobami naturalnymi;

4) leśnictwa;

5) ochrony lasów i gruntów leśnych;

6) łowiectwa;

7) edukacji ekologicznej i promocji ekologicznych warunków życia - w zakresie zadań należących do działu;

8) mikroorganizmów genetycznie zmodyfikowanych oraz organizmów genetycznie zmodyfikowanych, w tym nadzoru nad uprawami GMO w rozumieniu przepisów o mikroorganizmach genetycznie zmodyfikowanych oraz organizmach genetycznie zmodyfikowanych, z wyjątkiem spraw związanych z wydawaniem zezwoleń na wprowadzenie do obrotu żywności i środków farmaceutycznych, spraw organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do użytku paszowego i pasz genetycznie zmodyfikowanych w zakresie niektórych zadań lub czynności określonych właściwymi przepisami oraz kontroli upraw w zakresie organizmów genetycznie zmodyfikowanych.

Ponadto, przy Ministrze mogą funkcjonować organy opiniodawczo-doradcze, w których możliwy jest udział przedstawicieli organizacji pozarządowych. Powołanie niektórych z tych organów uzależnione jest od decyzji Ministra (ich funkcjonowanie nie jest obligatoryjne). W swojej działalności organy opiniodawczo- doradcze mogą wykorzystywać potencjał ekspercki organizacji pozarządowych.

Obecnie przy Ministrze funkcjonują m.in. następujące organy opiniodawczo-doradcze, które umożliwiają udział przedstawicieli organizacji pozarządowych na zasadzie dialogu społecznego:

- Zespół do spraw efektywności energetycznej;

- Zespół do spraw określenia modelu funkcjonowania rynku ciepła;

- Zespół do spraw wsparcia budowy elektrociepłowni opalanych wysokokaloryczną frakcją odpadów komunalnych;

- Zespół do spraw Realizacji Krajowego Planu Postępowania z Odpadami Promieniotwórczymi i Wypalonymi Paliwem Jądrowym;

- Komisja do spraw technologii i analityki w działalności geologiczno-górniczej;

- Zespół do spraw terenów zdegradowanych;

- Zespół doradczy do spraw systemowych rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami;

- Krajowa Komisja Nasiennictwa Leśnego;

- Rada geologiczna i górnicza;

- Zespół do spraw realizacji programu wieloletniego "Programu Rozpoznania Geologicznego Oceanów" - ProGeO;

- Państwowa Rada Ochrony Przyrody (PROP);

- Komisja ds. Mikroorganizmów i Organizmów Genetycznie Zmodyfikowanych;

- Państwowa Rada Ochrony Środowiska.

Niezależnie od wymienionych, także inne organy opiniodawczo-doradcze Ministra dopuszczają możliwość zapraszania do udziału w ich pracach osób spoza zespołu, w tym również przedstawicieli organizacji pozarządowych. Ponadto przy Ministrze działają Młodzieżowa Rada Klimatyczna i Młodzieżowa Rada Ekologiczna.

5 

Formy współpracy

5.1 Konsultacje publiczne

Konsultacje przygotowanych w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, dalej zwanym "Ministerstwem ", dokumentów, w tym aktów prawnych, dokumentów strategicznych lub programowych i ich założeń, służą zapewnieniu możliwości aktywnej partycypacji szeroko rozumianego społeczeństwa obywatelskiego w procesie stanowienia prawa. Podstawowe zasady prowadzenia konsultacji publicznych aktów prawnych zostały wyznaczone w Wytycznych do przeprowadzania oceny wpływu oraz konsultacji publicznych w ramach rządowego procesu legislacyjnego ² .

Konsultacje publiczne prowadzone są w sposób otwarty i powszechny, przy jednoczesnym zapewnieniu obywatelom możliwości zgłoszenia uwag, opinii i propozycji do konsultowanych dokumentów oraz otrzymania rzetelnej odpowiedzi na zgłoszone uwagi.

Dobrą praktyką jest wdrożenie i stosowanie w Ministerstwie tzw. Siedmiu zasad konsultacji ³ .

5.2 Wzajemne informowanie o kierunkach działań

Informowanie o kierunkach działań polega na przekazywaniu informacji np. poprzez stronę internetową Ministerstwa i organizacji pozarządowych (w miarę możliwości z uwzględnieniem zasad dostępności publikowanych treści dla osób z niepełnoprawnościami), oficjalne strony profilowe Ministerstwa i organizacji pozarządowych na portalach społecznościowych lub drogą e-mailową za pośrednictwem skrzynki elektronicznej Ministerstwa i organizacji pozarządowych lub indywidualnych kont e-mailowych pracowników tych instytucji. Minister i organizacje pozarządowe mogą także informować o kierunkach podejmowanych działań w wydawanych gazetach, newsletterach lub innych publikacjach.

5.3 Patronat honorowy Ministra

Organizatorzy przedsięwzięć o charakterze szczególnie istotnym z punktu widzenia polityki klimatycznej, energetycznej i środowiskowej oraz zrównoważonego rozwoju mogą ubiegać się o honorowy patronat Ministra, Sekretarza lub Podsekretarza Stanu. Obejmowane nim mogą być wydarzenia o zasięgu ogólnokrajowym (w szczególnych przypadkach - ponadwojewódzkim). Uzyskanie patronatu honorowego nie wiąże się z uzyskaniem wsparcia finansowego ani organizacyjnego ze strony Ministerstwa. Procedura uzyskiwania patronatu opisana jest na stronie internetowej Ministerstwa ⁴ .

5.4 Udział przedstawicieli Ministerstwa w wydarzeniach organizowanych przez organizacje pozarządowe

Możliwy jest udział przedstawicieli Ministerstwa w wydarzeniach organizowanych przez organizacje pozarządowe. Udział może mieć formę wsparcia merytorycznego na etapie przygotowania inicjatywy lub udziału w przedsięwzięciu w charakterze eksperta.

5.5 Udział organizacji pozarządowych w przygotowywaniu wydarzeń organizowanych przez Ministerstwo

Możliwy jest udział organizacji pozarządowych w wydarzeniach organizowanych przez Ministerstwo. Udział może mieć w szczególności formę wsparcia merytorycznego bądź logistycznego (lub obu) na etapie przygotowania inicjatywy lub udziału w przedsięwzięciu w charakterze eksperta.

5.6 Organizacja cyklicznych spotkań Ministra z organizacjami pozarządowymi

Minister może organizować spotkania z przedstawicielami organizacji pozarządowych m.in. w celu wymiany doświadczeń na temat współpracy, informowania o ewentualnych problemach we współpracy oraz wzajemnych kierunkach działań związanych z dalszą współpracą.

6 

Sposób realizacji Programu

Realizacja Programu będzie prowadzona w szczególności poprzez:

1) prowadzenie konsultacji publicznych z organizacjami pozarządowymi w zakresie opracowywanych w Ministerstwie aktów normatywnych i innych dokumentów; uwagi organizacji pozarządowych zgłaszane w ramach konsultacji będą wzięte pod uwagę tak dalece, jak to jest możliwe; odrzucenie każdej uwagi zostanie zaś przez Ministerstwo uzasadnione. Ramy czasowe konsultacji publicznych są określone w Regulaminie pracy Rady Ministrów. W przypadku dokumentów strategicznych, w uzasadnionych przypadkach, okres konsultacji będzie wynosił nawet 3 miesiące;

2) przekazywanie Ministerstwu przez organizacje pozarządowe ich stanowisk do negocjacji na forum Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu;

3) prowadzenie na stronie Ministerstwa zakładki dedykowanej współpracy Ministra z organizacjami pozarządowymi, w której umieszczony zostanie Program, informacje z zakresu nadzoru Ministra nad fundacjami oraz specjalna zakładka dotycząca prac nad projektami aktów normatywnych, zawierająca link do strony Rządowego Procesu Legislacyjnego (https://legislacja.rcl.gov.pl/), na której udostępniane są takie projekty oraz wszelkie dokumenty dotyczące prac nad nimi, wraz z instrukcją wyszukiwania na tej stronie projektów aktów normatywnych przygotowanych i procedowanych przez Ministra;

4) możliwość udziału strony społecznej w delegacji rządowej podczas spotkań Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, z uwzględnieniem istniejących ograniczeń logistycznych i budżetowych;

5) utworzenie i aktualizowanie (przy ewentualnym udziale organizacji pozarządowych) bazy danych kontaktowych organizacji pozarządowych współpracujących z Ministerstwem;

6) możliwość zlecania organizacjom pozarządowym przedsięwzięć do realizacji zgodnie z przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie oraz ustawy - Prawo zamówień publicznych;

7) współpracę z organizacjami pozarządowymi w zakresie wymiany wiedzy i doświadczeń oraz współpracę ekspercką przy podejmowanych zarówno przez Ministra, jak i organizacje pozarządowe, inicjatywach i przedsięwzięciach;

8) współpracę z organizacjami pozarządowymi w prowadzeniu akcji i kampanii edukacyjnych, promocyjnych i informacyjnych podejmowanych zarówno przez Ministerstwo, jak i przez organizacje pozarządowe;

9) wzajemny udział w spotkaniach, konferencjach, sympozjach, szkoleniach organizowanych przez Ministra, organizacje pozarządowe lub w inicjatywach wspólnych;

10) identyfikację i konsultację wzajemnych potrzeb i oczekiwań w zakresie przepisów, procedur oraz standardów obsługi dotyczących zakresu właściwości Ministra;

11) przyznawanie patronatów honorowych Ministra przedsięwzięciom organizowanym przez organizacje pozarządowe oraz udział Ministra w komitecie honorowym przedsięwzięć organizowanych przez organizacje pozarządowe;

12) możliwość zawierania porozumień o współpracy między Ministrem a organizacją pozarządową;

13) wzmacnianie kompetencji pracowników Ministerstwa w zakresie konsultacji publicznych oraz działalności pożytku publicznego;

14) organizowanie wolontariatu i staży;

15) integrację osób niepełnosprawnych m.in. poprzez promocję zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych.

7. 

Okres realizacji Programu

Niniejszy Program jest wieloletnim programem współpracy z organizacjami pozarządowymi i będzie realizowany w latach 2021-2025.

8. 

Środki na realizację Programu

Działania będą podejmowane w ramach zadań własnych komórek organizacyjnych Ministerstwa, w ramach środków przewidzianych na ich realizację w planach finansowych.

9. 

Ocena realizacji Programu

Ocena stopnia realizacji Programu odbywa się na podstawie sporządzanych przez Departament Edukacji i Komunikacji Ministerstwa:

1) raportu rocznego - opracowanego na podstawie rocznych raportów z realizacji Programu przekazywanych przez komórki organizacyjne Ministerstwa w terminie do dnia 28 lutego roku następującego po roku, którego dotyczy raport;

2) podsumowującego raportu pięcioletniego.

Bieżąca ocena realizacji Programu może się odbywać również na podstawie okresowych raportów o podjętej współpracy sporządzanych przez komórki organizacyjne Ministerstwa. Raporty dodatkowe mogą być sporządzane z inicjatywy komórek organizacyjnych Ministerstwa lub na wniosek Departamentu Edukacji i Komunikacji.

W przypadku sporządzania raportu z inicjatywy komórek organizacyjnych Ministerstwa są one zobowiązane do przekazania raportu do Departamentu Edukacji i Komunikacji do wiadomości.

Raporty zawierają w szczególności informację o:

- dokumentach, które podlegały konsultacji z organizacjami pozarządowymi;

- patronatach przyznanych w danym okresie przez Ministra przedsięwzięciom organizowanym przez organizacje pozarządowe.

Raporty roczne sporządzane przez Departament Edukacji i Komunikacji są zamieszczane na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa do dnia 30 kwietnia roku następującego po okresie, którego dotyczy raport. Podsumowujący raport pięcioletni Minister ogłosi w Biuletynie Informacji Publicznej do dnia 30 kwietnia 2026 r.

10. 

Tworzenie Programu

Program powstaje w procesie kilkuetapowej konsultacji wewnętrznej. Program podlega konsultacjom z organizacjami pozarządowymi poprzez udostępnienie na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa. Program jest opiniowany przez członków kierownictwa Ministerstwa. Po zaopiniowaniu i konsultacjach oraz ewentualnych korektach zostaje przekazany do podpisu Ministra.

¹ Minister Klimatu i Środowiska kieruje działami administracji rządowej - energia, klimat i środowisko, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1, 3 i 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 października 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Klimatu i Środowiska (Dz. U. poz. 1720 i 2004).

² Dokument przyjęty przez Radę Ministrów 5 maja 2015 r., http://wwwl.rcl.gov.pl/?q=book/wytyczne

³ Do pobrania w formie broszury ze strony: https://www.gov.pl/web/cyfrvzacja/jak-prowadzimy-konsultacje

⁴ https://www.gov.pl/web/klimat/patronaty