Uznanie praktyki stosowanej przez "LEVEL" Sp. z o.o. w K. za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.
Dz.Urz.UOKiK.2004.3.304
Akt nienormatywnyDecyzja
z dnia 9 kwietnia 2004 r.
w sprawie uznania praktyki stosowanej przez "LEVEL" Sp. z o.o. w K. za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów
II. Na podstawie art. 23c ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm.) oraz stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i § 6 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie określenia właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 18, poz. 172 ze zm.), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko "LEVEL" Sp. z o.o. w K. - działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: określa się "LEVEL" Sp. z o.o. w K., środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu wykonania nakazu określonego w pkt I sentencji niniejszej decyzji, polegające na zaniechaniu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego, o którym mowa w pkt 7 Regulaminu zacytowanego w pkt I sentencji: "Po rozpoczęciu kursu lub zamknięciu list Szkoła nie zwraca opłat bez względu na przyczynę rezygnacji" poprzez zaprzestanie wykorzystywania treści przedmiotowego postanowienia w Regulaminie Szkoły Języków Obcych "LEVEL" począwszy od dnia po dacie otrzymania niniejszej decyzji.
III. Na podstawie art. 100e ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm.) oraz stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i § 6 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie określenia właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 18, poz. 172 ze zm.), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przeciwko "LEVEL" Sp. z o.o. w K. - działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów mając na uwadze ważny interes konsumentów nadaje się decyzji w zakresie punktów I i II rygor natychmiastowej wykonalności.
UZASADNIENIE
W dniu 14 sierpnia 2003 r. w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zwanego dalej Prezesem Urzędu bądź organem antymonopolowym, z urzędu wszczęte zostało postępowanie wyjaśniające mające na celu wstępne ustalenie, czy "LEVEL" Sp. z o.o. w K. (zwany dalej LEVEL) w umowach zawieranych z konsumentami stosuje postanowienia noszące znamiona niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w kodeksie cywilnym.
W związku z ustaleniami dokonanymi w trakcie ww. postępowania wyjaśniającego oraz na podstawie analizy uzyskanych dokumentów, w dniu 16 stycznia 2004 r. wszczęte zostało postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w związku z podejrzeniem podejmowania przez "LEVEL", bezprawnych działań noszących znamiona praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, co może stanowić naruszenie art. 23a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm.) - zwanej dalej ustawą antymonopolową, poprzez stosowanie w Regulaminie Szkoły Języków Obcych "LEVEL" dołączonego do pisma z dnia 22 sierpnia 2003 r. postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowienia wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945 Kpc: pkt 7 Regulaminu Szkoły Języków Obcych "LEVEL" "Po rozpoczęciu kursu lub zamknięciu list Szkoła nie zwraca opłat bez względu na przyczynę rezygnacji."
Organ antymonopolowy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 23a ust. 2 ustawy antymonopolowej, za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów uważa się w szczególności stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945 Kpc, naruszenie obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, nieuczciwą lub wprowadzającą w błąd reklamę i inne czyny nieuczciwej konkurencji godzące w zbiorowe interesy konsumentów.
"LEVEL", co potwierdza Regulamin Szkoły Języków Obcych "LEVEL" załączony do pisma z dnia 22 sierpnia 2003 r., do którego inkorporowano kwestionowaną klauzulę, stosuje w tymże Regulaminie postanowienie wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone: "Po rozpoczęciu kursu lub zamknięciu list Szkoła nie zwraca opłat bez względu na przyczynę rezygnacji." Postanowienie wskazane powyżej zostało uznane za niedozwolone wyrokiem z dnia 24 czerwca 2003 r. Sygn. akt XVII Amc 34/01 przez Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a następnie wpisane do rejestru niedozwolonych postanowień umownych w dniu 1 sierpnia 2003 r. w sprawie z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeciwko "The American Academy of English" Sp. z o.o. w K. Sąd uznał za niedozwolone i zakazał stosowania postanowienia w brzmieniu: "Płatność za kurs: po dokonaniu wpłaty pieniądze nie ulegają zwrotowi". Sąd dokonując oceny przedmiotowego postanowienia stanął na stanowisku, iż generalna zasada niezwracania stronie umowy ceny pomimo niekorzystania z przedmiotu umowy jest sprzeczna z dobrymi obyczajami oraz rażąco narusza interesy konsumenta. Słuchacz bowiem nie może zostać całkowicie pozbawiony możliwości zrezygnowania z uczestnictwa w kursie. Brak możliwości otrzymania wpłaconych pieniędzy jest nieadekwatny do ochrony kupca przed pochopnością decyzji i działań konsumenta. Takie postanowienie narusza zdaniem Sądu, zasady współżycia społecznego takie jak: zaufanie stron, życzliwość, uczciwość. Taki wzorzec umowny koliduje również z dobrymi obyczajami kupieckimi, które nie przewidują właśnie zachowań takich jak: nadmierna chęć zysku czy wyzysk. W opinii Sądu, ustawodawca umieścił postanowienie odpowiadające zakazanemu postanowieniu umownemu w katalogu niedozwolonych postanowień w art. 3853 pkt 12 i 13 Kc. Stanowisko Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zostało uznane za słuszne przez Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział Cywilny, który w wyroku z dnia 24 czerwca 2003 r. Sygn. akt I ACa 1672/02 stwierdził, iż ww. postanowienie stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 3851 § 1 Kc, gdyż wprost wynika to z art. 3853 pkt 12 Kc. Art. 3853 pkt 12 Kc określa, iż wyłączenie obowiązku zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania w razie wątpliwości jest niedozwolonym postanowieniem umowy. Dodatkowo Sąd Apelacyjny w pełni podzielił stanowisko Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, iż postanowienie w rażący sposób narusza interes konsumenta przez naruszenie zasady równorzędności stron, zasady ekwiwalentności świadczeń.
Biorąc pod uwagę powyższą wykładnię, można przyjąć, iż zacytowane postanowienia w swej treści są tożsame. Wszystkie one są sprzeczne z art. 3853 pkt 12 i 13 Kc. Przepisy te uznają za niedozwolone postanowienia wzorca umowy, które wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania, lub też przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy.
Opłaty, które konsument wnosi na rzecz przedsiębiorcy są wynagrodzeniem ponoszonym w związku z uczęszczaniem na zajęcia z języka obcego zorganizowane przez "LEVEL". Tak więc dzięki wnoszonym opłatom, konsument ma prawo do uczestniczenia w zorganizowanych przez "LEVEL" zajęciach. Można stąd wnioskować, iż "LEVEL" przysługują środki pieniężne odpowiadające wartości świadczonych usług. Natomiast kwestionowany zapis mówi, iż po rozpoczęciu kursu lub zamknięciu list wniesione opłaty nie podlegają zwrotowi, bez względu na powód rezygnacji. Tak więc kwestionowany zapis umożliwia "LEVEL" zatrzymanie opłat, które zostały wpłacone z tytułu zorganizowania zajęć językowych, nawet, gdy konsument zrezygnował z korzystania z usług "LEVEL" po rozpoczęciu kursu lub zamknięciu list, a więc zatrzymania środków, którym nie odpowiada ekwiwalent świadczenia na rzecz konsumenta. "LEVEL" może zatrzymać wpłacone wcześniej środki, nawet, gdy nie zostało spełnione świadczenie w części lub całości na rzecz konsumenta.
Tak więc, biorąc pod uwagę powyższe uzasadnienie, należy przyjąć, iż ww. postanowienia różnią się tylko podmiotowo, a wszelkie inne różnice nie mają wpływu na sposób zachowania przedsiębiorcy. Wyżej wymienione zapisy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone w powołanych wyrokach, gdyż jako postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie, kształtowały jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.
Zgodnie z art. 23a ust. 1 ustawy antymonopolowej przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działania przedsiębiorcy. Przedmiotem niniejszego postępowania było dokonanie oceny, czy przedsiębiorca stosuje niedozwolone postanowienia umowne, których wykorzystywanie w obrocie z konsumentami jest zabronione. Przez stosowanie niedozwolonych postanowień umownych rozumieć należy realizowanie zawartej umowy w oparciu o zakazane postanowienia, tak więc realizację umowy w sposób zakazany. Jak wykazano powyżej, przedsiębiorca naruszył prawo poprzez stosowanie zakazanych postanowień wpisanych do rejestru niedozwolonych postanowień umownych.
Posługiwanie się postanowieniem, które zostało wpisane do rejestru niedozwolonych postanowień umownych, po uznaniu go przez Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone jest zakazane z mocy prawa. Art. 47943 Kpc rozszerza prawomocność wyroku wydanego w sprawie o uznanie postanowień wzorca umownego za niedozwolone na osoby trzecie. Skutek tzw. prawomocności rozszerzonej następuje od chwili wpisania wzorca umowy do rejestru postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone, prowadzonego przez organ antymonopolowy. Konsekwencją umieszczenia postanowienia klauzuli umownej w rejestrze jest to, że posłużenie się nią będzie miało skutek wprowadzenia do umowy elementu bezwzględnie przez prawo zakazanego. Wpis do rejestru oznacza zatem, że od tej chwili klauzula taka jest zakazana we wszystkich wzorcach umów. Stosowanie klauzuli wpisanych do rejestru jest wykroczeniem, zagrożonym karą grzywny. Dodatkowo zgodnie z art. 58 § 1 i 3 Kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustaw. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba, że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana. Zgodnie z art. 365 § 1 Kpc orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i organy państwowe, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Sąd orzekając co do postanowienia, iż jest to niedozwolone postanowienie umowne stwierdza, iż kształtuje ono prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, równocześnie rażąco naruszając jego interesy. Zgodnie z art. 3851 § 1 Kc przez niedozwolone postanowienie umowne uważa się, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Biorąc pod uwagę powyższą wykładnię, można stwierdzić, iż praktyki polegające na generalnej zasadzie niezwracania wniesionych środków, które nie mają później ekwiwalentu w świadczonych usługach, narusza zbiorowy interes konsumentów.
W świetle powyższego, należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie został naruszony zbiorowy interes konsumentów i tym samym zasadne było podjęcie działań przewidzianych w ustawie dla zapewnienia ochrony konsumentów.
Wobec powyższego orzeka się jak w pkt I sentencji. [... ]