Uznanie praktyki stosowanej przez Hewlett - Packard w W. za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.
Dz.Urz.UOKiK.2005.1.6
Akt nienormatywnyDecyzja
z dnia 23 grudnia 2004 r.
w sprawie uznania praktyki stosowanej przez Hewlett - Packard w W. za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów
Na podstawie art. 23c ust. 1 w związku z art. 23a ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm.), zwanej dalej "ustawą", po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów na wniosek Rady Krajowej Federacji Konsumentów w W. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznaje, że działania przedsiębiorstwa Hewlett-Packard Polska Sp. z o.o. w W., polegające na: dokonywaniu, w ramach udzielonej przez Hewlett - Packard Polska Sp. z o.o. gwarancji, wymian rzeczy wadliwych na sprawne, lecz używane - regenerowane, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów zdefiniowaną w art. 23a ustawy, polegającą na bezprawnym działaniu Hewlett - Packard Polska Sp. z o.o. które stoi w sprzeczności z nakazem prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z dobrymi obyczajami, wynikającym z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.), zwanej dalej "u.z.n.k", i tym samym stanowi godzący w zbiorowe interesy konsumentów czyn nieuczciwej konkurencji i nakazuje zaniechanie jej stosowania.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zwany dalej "Prezesem Urzędu", w dniu 31 sierpnia 2004 r. wszczął na wniosek Rady Krajowej Federacji Konsumentów w W. zwanej dalej "Wnioskodawcą", na podstawie art. 44 ust. 1 w zw. z art. 100a ust. 1 pkt 4 oraz art. 23a ust. 1 i 2 ustawy, wobec przedsiębiorstwa Hewlett - Packard Polska Sp. z o.o. w W., zwanego dalej "Spółką", postępowanie o stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, polegających na dokonywaniu, w trakcie postępowania reklamacyjnego w ramach udzielonej przez Spółkę postępowania gwarancji, wymian rzeczy wadliwych na sprawne, lecz używane-regenerowane.
W toku postępowania Prezes Urzędu ustalił i zważył, co następuje.
Jedną z dostępnych w zakresie obrotu konsumenckiego form realizacji roszczeń wynikających z nienależytej jakości towaru, obok wynikającej z przepisów ustawy o sprzedaży konsumenckiej instytucji niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, jest gwarancja. Zobowiązanie gwarancyjne nie ma charakteru obowiązkowego i wynika z dobrowolnie zaciągniętego zobowiązania gwaranta, w świetle obowiązujących przepisów może ono oferować konsumentowi warunki mniej korzystne od tych wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. Gwarancja stanowi jeden z elementów, mających zachęcić konsumenta, do dokonania wyboru konkretnego produktu.
Zasady, na jakich Spółka, realizuje swoje zobowiązania gwarancyjne, określone są w punkcie 3 rozdziału Ogólne zasady gwarancji wzorca umownego Karta Gwarancyjna: Gwarant zobowiązuje się do bezpłatnego usunięcia ujawnionych w okresie gwarancyjnym wad materiału i wykonania zgodnie z zasadami zawartymi w niniejszej Karcie Gwarancyjnej poprzez naprawę lub wymianę na urządzenie wolne od wad. Należy przychylić się do twierdzeń Spółki, że gwarancja jest swego rodzaju dodatkowym, zabezpieczeniem interesów konsumenta, a producent nie ma obowiązku jej udzielenia. Konsumentom przysługuje bowiem alternatywna droga dochodzenia roszczeń związanych z nienależytą jakością towaru. Równolegle z uprawnieniami gwarancyjnymi istnieją uprawnienia wynikające z instytucji niezgodności towaru z umową. Art. 8 ust. 1 ustawy o sprzedaży konsumenckiej stwierdza wyraźnie, że w przypadku niezgodności towaru z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy. Przed zgłoszeniem reklamacji konsument dysponuje więc możliwością wyboru korzystniejszego w konkretnym przypadku reżimu dochodzenia swych roszczeń.
Należy jednak zwrócić uwagę, że z praktyki Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wynika, że większość konsumentów nie zdaje sobie sprawy z istnienia alternatywnego, wobec gwarancji, sposobu dochodzenia roszczeń związanych z nienależytą jakością nabytej rzeczy. Wobec powyższego gwarancja traktowana jest jak jedyny środek, umożliwiający konsumentowi bezpłatne doprowadzenie nabytego towaru do stanu zgodnego z umową.
W opinii Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, przyznanie nabywcom ochrony gwarancyjnej w praktyce uzasadnione jest tylko wówczas, gdy uprawnienia z niej wynikające są korzystniejsze, od tych wynikających z reżimu ustawowego (instytucja niezgodności towaru z umową). W przeciwnym razie rodzi się podejrzenie, że instytucja gwarancji jest wykorzystywana przez przedsiębiorców jej udzielających, wyłącznie do odwrócenia uwagi nabywców od uprawnień przysługujących im z tytułu niezgodności towaru z umową. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku treści karty gwarancyjnej Hewlett-Packard.
Taki stan rzeczy jest również korzystny dla sprzedawców, którzy przyjmując zgłoszenie reklamacyjne zazwyczaj zwracają się do reklamującego o okazanie dokumentu gwarancyjnego, automatycznie "definiując" reżim odpowiedzialności, z jakiego ma korzystać konsument i jednocześnie zdejmując z siebie odpowiedzialność za zgodność towaru z umową, wynikającą z przepisów ustawy o sprzedaży konsumenckiej.
Wobec uzasadnionego powyższym stwierdzenia, że gwarancja stanowi dla konsumentów najczęściej wykorzystywany środek, umożliwiający dochodzenie roszczeń związanych z nienależytą jakością towaru, konieczne staje się przywiązywanie ogromnej roli do treści dokumentów gwarancyjnych, kształtujących zakres obowiązków gwaranta, a przede wszystkim do form, jakie przyjmuje ich praktyczna realizacja.
Z treści wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów z dnia 2 lipca 2004 r., wynika, że do jednostek organizacyjnych Wnioskodawcy zgłaszają się nabywcy sprzętu wyprodukowanego przez Spółkę, którzy wskazują, że dokonuje ona wymian rzeczy wadliwych na rzeczy sprawne, lecz używane - regenerowane. W rezultacie tak wykonanego zobowiązania gwarancyjnego uprawnieni otrzymują często rzecz bardziej zużytą niż ta, którą uprzednio przekazali gwarantowi w ramach reklamacji. Należy dodać, że Spółka w związku z wymianą towaru na podstawie gwarancji, przedłuża jej trwanie tylko o okres, w ciągu którego wskutek wystąpienia wady rzeczy objętej gwarancją, uprawniony z gwarancji nie mógł z niej korzystać. Powyższe działania Spółki stanowią praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, polegającą na bezprawnym działaniu, które stoi w sprzeczności z nakazem prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z dobrymi obyczajami, który można wywieść z przepisu art. 3 ust. 1 u.z.n.k. i tym samym stanowi naruszający zbiorowe interesy konsumentów czyn nieuczciwej konkurencji. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny, dla uznania konkretnego działania za czyn nieuczciwej konkurencji wystarczy, jeżeli narusza on prawo lub dobre obyczaje. Sprzeczność z dobrymi obyczajami nie polega w tym przypadku na umieszczeniu w treści wzorca umownego Karty gwarancyjnej postanowienia, na którego podstawie gwarant zobowiązuje się do usunięcia wad towaru poprzez wymianę na urządzenie wolne od wad, ale sposób, w jaki wykonywane są obowiązki gwaranta z niego wynikające, tzn. dostarczanie uprawnionym z tytułu gwarancji towarów w stanie znacznie gorszym od stanu z chwili składania reklamacji.
Należy zwrócić uwagę, że zwrot użyty w punkcie 3, rozdziału Ogólne zasady gwarancji wzorca umownego Karta Gwarancyjna (Gwarant zobowiązuje się do bezpłatnego usunięcia ujawnionych w okresie gwarancyjnym wad materiału i wykonania zgodnie z zasadami zawartymi w niniejszej Karcie Gwarancyjnej poprzez naprawę lub wymianę na urządzenie wolne od wad.), nie daje konsumentowi pełnego wyobrażenia o formie, jaką może przyjąć zadośćuczynienie jego roszczeniom poprzez wymianę reklamowanego towaru na wolny od wad. Przeciętny konsument, będąc przekonanym, że Spółka, jako gwarant, zachowa się w sposób zgodny z jego dotychczasowymi doświadczeniami w tym zakresie i jednocześnie tożsamy z powszechną praktyką rynkową (wymieni towar na nowy), zaakceptuje przedstawione mu warunki gwarancji i w przypadku wystąpienia usterki objętego gwarancją towaru, złoży reklamację na jej podstawie. W efekcie może on otrzymać rzecz inną niż ta, która stanowiła jego własność, często starszą, bardziej zniszczoną i z bardziej zużytymi podzespołami, której faktyczny stan jest dla konsumenta niewiadomą. Powyższe naraża konsumenta na dyskomfort psychiczny, a także na szkody związane z koniecznością dokonywania dalszych napraw. Należy dodać, że podzespoły, z których zbudowany jest sprzęt elektroniczny dysponują określoną żywotnością. Ich regeneracja przywraca im sprawność, jednak w niewielkim stopniu wpływa na przedłużenie żywotności, wobec czego używanie ich jest w większym stopniu obarczone ryzykiem wystąpienia usterki spowodowanej naturalnym zużyciem, niż w przypadku podzespołów fabrycznie nowych.
Należy jednocześnie zwrócić uwagę, że Spółka w związku z wymianą towaru na podstawie gwarancji, przedłuża jej trwanie tylko o okres, w ciągu którego wskutek wystąpienia wady rzeczy objętej gwarancją, uprawniony z gwarancji nie mógł z niej korzystać. Należy również zgodzić się z twierdzeniem Wnioskodawcy, wynikającym z doświadczeń praktycznych (wieloletnie obserwacje zachowań rynkowych przedsiębiorców), że powszechną praktyką rynkową w zakresie wykonywania obowiązków gwarancyjnych jest dokonywanie wymiany rzeczy wadliwej na wolną od wad, nową fabrycznie. Tylko takie wykonanie zobowiązania gwarancyjnego zabezpiecza w sposób dostateczny interesy konsumenta. Wydanie konsumentowi rzeczy używanej, choć sprawnej w chwili jej wydania, naraża konsumenta na dolegliwości związane z niemożliwym do przewidzenia zużyciem rzeczy przez wcześniejszego jej użytkownika. Tym samym taka praktyka godzi w interesy konsumenta.
Ilość skarg, jakie otrzymał na przestrzeni ostatnich kilku lat Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Wnioskodawca (niezależna organizacja pozarządowa, której głównym celem jest ochrona indywidualnego konsumenta w Polsce), w związku ze stosowaniem przez Spółkę kwestionowanych praktyk, wskazuje, że mają one charakter powszechny i długotrwały. Powyższe, w połączeniu z popularnością sprzętu marki Hewlett - Packard na polskim rynku, wskazuje, że mamy do czynienia z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów, ponieważ każdy potencjalny nabywca, narażony jest na niedogodności związane ze stosowaniem przez Spółkę niniejszej praktyki.
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, co wynika z treści jej art. 1 ust. 2. Zbiorowy interes konsumentów oznacza: dotyczący ogółu, a naruszenie tego interesu może mieć miejsce, gdy skutkami działań sprzecznych z ustawą dotknięty jest szerszy krąg uczestników rynku, jak i wtedy, gdy działania te wywołują inne niekorzystne zjawiska. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów w odniesieniu do konsumentów chroni ich interesy jako zjawiska o charakterze instytucjonalnym, zbiorowym. Działaniami antykonsumenckimi są jedynie takie działania, które dotykają sfery interesów szerokiego kręgu uczestników rynku. W przedmiotowej sprawie Spółka dopuściła się działań antykonsumenckich, dotykających sfery interesów szerokiego kręgu uczestników rynku. Skutkami działań Spółki dotknięci są zarówno wszyscy konsumenci, którzy stali się nabywcami sprzętu produkowanego przez Spółkę, jak i ci, którzy mogą się nimi stać. Działania Spółki naruszają bezpieczeństwo ekonomiczne konsumentów, wywołują niekorzystne zjawiska, albowiem są niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa.
Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że "naruszenie indywidualnego interesu konsumenta nie wyklucza dopuszczalności równoczesnego uznania, że dochodzi do naruszenia publicznego zbiorowego interesu konsumentów, jeżeli indywidualne pogwałcenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów mogłoby w jakikolwiek sposób prowadzić do ustanowienia lub utrwalenia monopolistycznych praktyk rynkowych, które wywołują lub mogą wywołać zakazane skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej" (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2004 r. sygn. akt III SK 2/04).
W opinii Prezesa Urzędu jednym z podstawowych praw konsumentów jest prawo do bezpieczeństwa ekonomicznego, wobec czego konsumenci powinni mieć zapewnioną możliwość świadomego podejmowania decyzji w zakresie dokonywania wyboru dóbr i usług. Dlatego też w trybie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów podjęto działania w celu zapobieżenia sprzecznym z prawem działaniom Spółki, godzącym w prawa nieograniczonej liczby konsumentów. W związku z powyższym należy stwierdzić, iż w niniejszej sprawie został naruszony zbiorowy interes konsumentów i tym samym zasadne jest podjęcie działań przewidzianych w ustawie dla zapewnienia odpowiedniej ochrony konsumentów.
Podsumowując należy stwierdzić, że w ocenie Prezesa Urzędu, działania Spółki, określone w petitum, mają charakter bezprawny i stanowią praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, polegającą na bezprawnym działaniu "Hewlett - Packard Polska" Sp. z o.o. w W., które stoi w sprzeczności z nakazem prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z dobrymi obyczajami, wynikającym z art. 3 ust. 1 u.z.n.k., i tym samym stanowi godzący w zbiorowe interesy konsumentów czyn nieuczciwej konkurencji.
Wobec powyższego orzeka się jak w sentencji.[...]