Uznanie praktyki stosowanej przez Gminę Rybnik i Gminę Żory za ograniczającą konkurencję.
Dz.Urz.UOKiK.2003.2.250
Akt nienormatywnyDECYZJA
PREZESA URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
z dnia 17 stycznia 2003 r.
w sprawie uznania praktyki stosowanej przez Gminę Rybnik i Gminę Żory za ograniczającą konkurencję
Na podstawie:
II. art. 104 Kpa i art. 28 ust. 6 oraz art. 10 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy antymonopolowej, po rozpatrzeniu sprawy wszczętej z urzędu przeciwko Gminie Rybnik i Gminie Żory, w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznaje się, że działania ww. przedsiębiorców stanowią praktykę ograniczającą konkurencję i stwierdza się zaniechanie stosowania ww. praktyki polegającej na zawarciu przez ww. Gminy porozumienia ograniczającego konkurencję polegającego na stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji poprzez ustalenie zasad współpracy przy organizacji transportu lokalnego pomiędzy miastami Rybnik i Żory w ten sposób, że przedsiębiorcy, którzy wygrają przetargi organizowane przez ww. Gminy na obsługę linii komunikacyjnych Żory Rybnik - Żory nie będą zobowiązani do wnoszenia opłat za korzystanie z przystanków komunikacyjnych stanowiących własność ww. Gmin.
III. art. 104 Kpa oraz art. 28 ust. 6 i art. 101 ust. 2 pkt 1 ustawy antymonopolowej, po rozpatrzeniu sprawy wszczętej z urzędu oraz na wniosek z dnia 20 sierpnia 2002 r. uzupełniony pismem z dnia 16 września 2002 r. wniesiony przez przedsiębiorców Dariusza Hoim oraz Jarosława Ryżyj - "BOSS" Usługi Transportowo Przewozowe s.c. Żory w związku z dopuszczeniem się naruszenia zakazów określonych w art. 5 ust. 1 pkt 4 i 6 ww. ustawy, w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada się na Gminę Rybnik karę pieniężną w wysokości 14.070,70 zł (słownie: czternaście tysięcy siedemdziesiąt złotych siedemdziesiąt groszy), co stanowi równowartość 3.500 euro.
IV. art. 104 Kpa oraz art. 28 ust. 6 i art. 101 ust. 2 pkt 1 ustawy antymonopolowej, po rozpatrzeniu sprawy wszczętej z urzędu oraz na wniosek z dnia 20 sierpnia 2002 r. uzupełniony pismem z dnia 16 września 2002 r. wniesiony przez przedsiębiorców Dariusza Hoim oraz Jarosława Ryżyj - "BOSS" Usługi Transportowo Przewozowe s.c. Żory w związku z dopuszczeniem się naruszenia zakazów określonych w art. 5 ust 1 pkt 4 i 6 ww. ustawy, w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada się na Gminę Żory karę pieniężną w wysokości 6.030,30 zł (słownie: sześć tysięcy trzydzieści złotych trzydzieści groszy), co stanowi równowartość 1.500 euro.
V. art. 28 ust. 6 oraz art. 75 w związku z art. 72 ustawy antymonopolowej, w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po przeprowadzeniu postępowania wszczętego z urzędu oraz na wniosek z dnia 20 sierpnia 2002 r. uzupełniony pismem z dnia 16 września 2002 r. wniesiony przez przedsiębiorców Dariusza Hoim oraz Jarosława Ryżyj - "BOSS" Usługi Transportowo Przewozowe s.c. Żory przeciwko Gminie Rybnik i Gminie Żory, postanawia się nakazać ww. przedsiębiorcom ponieść koszty niniejszego postępowania tytułem zwrotu kosztów postępowania w ww. sprawie.
VI. art. 75 w związku z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy antymonopolowej, w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów postanawia się nakazać Gminie Rybnik i Gminie Żory uiszczenie solidarnie na rzecz przedsiębiorców Dariusza Hoim oraz Jarosława Ryżyj - "BOSS" Usługi Transportowo - Przewozowe s.c. Żory, tytułem zwrotu kosztów postępowania kwoty 500 zł (słownie: pięćset złotych).
UZASADNIENIE
W oparciu o zgromadzony w postępowaniu materiał dowodowy Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zwany dalej Prezesem Urzędu bądź organem antymonopolowym, ustalił następujący stan faktyczny.
W dniu 4 lutego 2002 r. Gmina Rybnik i Gmina Żory zawarły porozumienie, którego przedmiotem jest ustalenie zasad współpracy przy organizacji transportu lokalnego pomiędzy miastami Rybnik i Żory. Realizacja porozumienia nastąpi poprzez uruchomienie linii ŻR, łączącej obydwa miasta. Organizatorami i realizatorami przedmiotowego transportu będą: Zarząd Transportu Zbiorowego w Rybniku w zakresie komunikacji relacji Rybnik - Żory działający w imieniu Gminy Rybnik oraz Biuro Międzygminnego Związku Komunikacyjnego w Jastrzębiu Zdroju w zakresie komunikacji relacji Żory - Rybnik działające w imieniu Gminy Żory. Ww. jednostki przeprowadzą przetarg na obsługę organizowanej przez siebie części linii. Zgodnie z § 7 ust. 2 Porozumienia jego strony udzielą zezwolenia na nieodpłatne zatrzymywanie się na wszystkich przystankach wynikających z rozkładu jazdy uruchomionych na przedmiotowej trasie linii.
Decyzją z dnia 4 lipca 2002 r. (sygn. akt Nr KT.II.5432/317/2002) Zarząd Województwa Śląskiego po rozpatrzeniu wniosku Gminy Rybnik dotyczącego koordynacji rozkładu jazdy na linii komunikacyjnej: Rybnik - Żory oraz Żory - Rybnik orzekł o skoordynowaniu rozkładu jazdy na ww. liniach komunikacyjnych. Po przeprowadzeniu przetargów wyłoniono przewoźników na obsługę linii komunikacyjnej: Rybnik - Żory oraz Żory - Rybnik oraz począwszy od 1 listopada 2002 r. rozpoczęto prowadzenie działalności przewozowej na tej linii w oparciu o ustalenia Porozumienia komunalnego zawartego w dniu 4 lutego 2002 r. pomiędzy Gminami Rybnik i Żory.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, a w szczególności w zakresie lokalnego transportu zbiorowego. Wykonując zadania publiczne jednostek samorządu terytorialnego we wskazanym powyżej zakresie, Gminy organizują lokalny transport zbiorowy, zlecając wykonywanie usług przewozu pasażerów podmiotom gospodarczym posiadającym odpowiednią infrastrukturę techniczną.
Jak ustalono w toku postępowania administracyjnego Gminy są jedynymi właścicielami przystanków autobusowej komunikacji miejskiej na swoim terenie. Zgodnie z art. 19 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 71, poz. 838 ze zm.) organ administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego, do właściwości którego należą sprawy z zakresu planowania, budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg jest zarządcą drogi. W granicach miast na prawach powiatu zarządcą wszystkich dróg publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych jest zarząd miasta. Korzystając z ww. uprawnień wyłącznie Gminy są uprawnione do tworzenia przystanków komunikacji miejskiej na swoim terenie, a także do wyrażania zgody na korzystanie z przystanków przez inne podmioty.
Zarówno Gmina Żory, jak i Gmina Rybnik pobierają opłaty od przedsiębiorców za korzystanie z przystanków stanowiących własność Gmin.
W Gminie Żory wysokość opłat określana jest każdorazowo w umowach zawieranych z przewoźnikami i obecnie kształtują się one następująco dla przewozów zbiorowych publicznej komunikacji krajowej:
- 0,05 zł + VAT za jednokrotne zatrzymanie się na przystanku,
- 0,15 zł + VAT za jednokrotne zatrzymanie się na dworcu autobusowym.
Kwota do zapłaty wyliczana jest na podstawie rozkładu jazdy i zróżnicowana dla różnych przewoźników zależnie od liczby wykonywanych kursów, przystanków oraz liczby zatrzymań.
Podstawę do pobierania opłat od przedsiębiorców za korzystanie z przystanków przez Gminę Rybnik stanowi Regulamin korzystania z przystanków i dworców miejskiej komunikacji autobusowej na terenie Rybnika stanowiący załącznik do Uchwały Nr 172/XV/96 Rady Miasta Rybnika z dnia 14 lutego 1996 r. Obecnie wysokość opłat kształtuje się w wysokości 0,05 zł za jednokrotne zatrzymanie się na przystanku.
Po zawiadomieniu stron o rozszerzeniu postępowania o zarzut zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy antymonopolowej Gminy aneksem z dnia 16 sierpnia 2002 r. do Porozumienia zawartego w dniu 4 lutego 2002 r. zmieniły jego § 7 ust. 2 poprzez wykreślenie zapisu dotyczącego zezwolenia na nieodpłatne zatrzymywanie się na przystankach.
Pismem z dnia 3 czerwca 2002 r. zawierającym odpowiedzi na pytania organu antymonopolowego zawarte w piśmie z dnia 23 maja 2002 r. Gmina Rybnik stwierdziła, że przewoźnicy, którzy nie wezmą udziału w przetargu na obsługę linii komunikacyjnej: Rybnik - Żory i Żory - Rybnik lub też nie zostaną w nim wybrani, nie będą mogli prowadzić działalności na tej linii. Podstawę prawną takiego działania miałby stanowić § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 5 września 2000 r. w sprawie treści, sposobu i terminów ogłaszania rozkładów jazdy, trybu ich uzgadniania i koordynacji oraz warunków ponoszenia kosztów z tym związanych (Dz. U. Nr 82, poz. 833), który dotyczy zabezpieczenia potrzeb przewozowych na danej linii, jak również jakości i standardu świadczonych usług.
Gmina Żory pismem z dnia 28 maja 2002 r. zawierającym odpowiedzi na pytania organu antymonopolowego zawarte w piśmie z dnia 23 maja 2002 r. stwierdziła, że rezygnacja z przystąpienia do przetargu przez przewoźnika nie uniemożliwia mu wykonywania lub podjęcia wykonywania przewozów na innych liniach komunikacyjnych np. do Katowic, Pszczyny, Jastrzębia, czy Wodzisławia Śląskiego. Możliwe jest również wykonywanie kursów do Rybnika z uwzględnieniem trasy przez Rój i Świerklany. A contrario należy stwierdzić, że przewoźnicy prowadzący dotychczas działalność przewozową na linii komunikacyjnej: Rybnik - Żory i Żory - Rybnik po rozstrzygnięciu przetargów nie będą mogli prowadzić jej w dalszym ciągu.
Ponadto w pismach z dnia 18 lipca 2002 r. kierowanych do Wnioskodawców Gmina Rybnik poinformowała ich, że Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego wydał decyzję o koordynacji rozkładu komunikacji miejskiej na linii: Rybnik - Żory i Żory - Rybnik. W związku z tą decyzją Gminy Rybnik i Żory ogłoszą przetargi na realizację tej linii. Z chwilą rozstrzygnięcia przetargów inni przewoźnicy poza wyłonionymi w przetargach, nie będą mogli wykonywać komunikacji na tej linii.
W oparciu o ustalony stan faktyczny organ antymonopolowy zważył, co następuje:
Dla uznania, że sprawa ma charakter antymonopolowy niezbędne jest ustalenie czy w okolicznościach sprawy doszło do naruszenia interesu publicznoprawnego. W świetle treści art. 1 ust. 1 i 2 ustawy antymonopolowej celem regulacji w niej przyjętej jest zapewnienie rozwoju konkurencji, ochrona przedsiębiorców narażonych na stosowanie praktyk ograniczających konkurencję i ochrona interesów konsumentów. Pozwala to przyjąć, że ma ona charakter publicznoprawny i służy ochronie interesu ogólnospołecznego. Znajduje więc zastosowanie tylko wówczas, gdy zagrożony lub naruszony zostaje interes publiczny, polegający na zapewnieniu właściwych warunków funkcjonowania rynku gospodarczego. Ustawa zatem w odniesieniu do przedsiębiorców chroni konkurencję, a w odniesieniu do konsumentów ich interesy jako zjawiska o charakterze instytucjonalnym. Działaniami antykonkurencyjnymi bądź antykonsumenckimi, w tym rozumieniu są jedynie takie działania, które dotykają sfery interesów szerszego kręgu uczestników rynku, a więc gdy dotyczą nie sytuacji pojedynczego przedsiębiorcy czy konsumenta, lecz zaburzeń na rynku, w rozumieniu negatywnych zjawisk charakteryzujących jego funkcjonowanie. Ingerencja Prezesa Urzędu uzasadniona byłaby tylko wówczas, gdyby służyła ochronie tak pojętej konkurencji lub interesu konsumentów. Celem ustawy antymonopolowej nie jest więc ochrona prywatnoprawnego interesu przedsiębiorcy bądź konsumenta. Podstawą do zastosowania przepisów ww. ustawy winno być zatem stwierdzenie, że został naruszony interes publicznoprawny, a nie interes wyłącznie grupy lub jednostki. (Wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 3 kwietnia 2002 r. sygn. akt XVII Ama 88/01).
W rozpatrywanej sprawie skutkami praktyki ograniczającej konkurencję mogli zostać dotknięci przedsiębiorcy, prowadzący działalność gospodarczą polegającą na krajowym transporcie drogowym osób na linii komunikacyjnej: Rybnik - Żory i Żory - Rybnik wnoszący opłaty za korzystanie z przystanków miejskiej komunikacji autobusowej na terenie Rybnika i Żor. Próba eliminacji części przewoźników z rynku przewozów w istotnym stopniu może wpłynąć na zaburzenie konkurencji na tym rynku. Ponadto pobieranie od niektórych z przewoźników opłat za korzystanie z przystanków i zamiar nie pobierania ich od pozostałych w istotnym stopniu skutkuje zaburzeniem konkurencji na rynku, gdyż stworzone przez Gminy warunki konkurowania nie byłyby jednakowe dla wszystkich przedsiębiorców. Tak więc w niniejszej sprawie mamy do czynienia z występowaniem interesu publicznoprawnego.
Zgodnie z art. 4 pkt 1 lit. a ustawy antymonopolowej przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej organizująca lub świadcząca usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej. W związku z powyższym Gminy Rybnik i Żory jako osoby prawne świadczące usługi o charakterze użyteczności publicznej w pełni podlegają ograniczeniom wynikającym z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
W związku z faktem, iż praktyki ograniczające konkurencję ujawniają się na rynku konieczne jest wyznaczenie w niniejszej sprawie rynku właściwego. Zgodnie z art. 4 pkt 8 ustawy antymonopolowej rynek właściwy to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen oraz koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Wyróżnić można zatem dwa ujęcia definiowanego w powyższy sposób rynku, tj. rynek w ujęciu produktowym oraz w ujęciu geograficznym.
Rynek w ujęciu terytorialnym obejmuje linię komunikacyjną Rybnik - Żory i Żory - Rybnik. Powodem takiego wyznaczenia rynku geograficznego jest fakt, iż zezwolenie na prowadzenie działalności przewozowej dla każdej linii komunikacyjnej udzielane jest odrębnie, na poszczególnych liniach panują ponadto zróżnicowane warunki konkurencji. Jeżeli rozpatrywać rynek w jego ujęciu produktowym, to już na wstępie podnieść należy, że Gminy samodzielnie nie świadczą usług przewozowych, jednakże organizują je, pośrednicząc zarazem w ich finansowaniu. Na terenie Gmin są one jedynym takim podmiotem. Charakter działalności prowadzonej przez Gminy polegającej na organizacji lokalnego transportu zbiorowego (obejmujący zasięg terytorialny, potencjał ekonomiczny oraz środki komunikacji, których działalność jest finansowana) powoduje, iż są one w stanie zorganizować komunikację na obszarze i na warunkach nieosiągalnych dla innych podmiotów. Dla osób regularnie korzystających ze środków komunikacji publicznej usługi świadczone przez inne podmioty nie stanowią wobec powyższego rzeczywistej alternatywy, przyjąć zatem należy, iż Gminy nie spotykają się z istotną konkurencją.
Ponadto, jak ustalono w toku postępowania administracyjnego, Gminy są jedynym właścicielem przystanków komunikacji miejskiej na swoim terenie. W granicach miast na prawach powiatu zarządcą wszystkich dróg publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych jest zarząd miasta. Korzystając z ww. uprawnień wyłącznie Gminy są uprawnione do tworzenia przystanków komunikacji miejskiej na swoim terenie, a także do wyrażania zgody na korzystanie z przystanków przez inne podmioty oraz pobierania z tego tytułu stosownych opłat.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że Gminy, jako zarządcy wszystkich dróg na swoim obszarze zajmują dominującą pozycję na rynku udostępniania części pasa drogowego - wydzielonego jako przystanek komunikacyjny - w celu zatrzymywania się na nim pojazdów przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie przewozu osób.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy antymonopolowej zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym polegające w szczególności na ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem.
Porozumienie, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy antymonopolowej może być określone jako porozumienie ograniczające dostęp do rynku. Zauważyć bowiem należy, że zarówno ograniczenie dostępu do rynku, jak też eliminowanie przedsiębiorców są działaniami zwróconymi przeciwko innym uczestnikom rynku. Nie jest przy tym sprecyzowane, kim są przedsiębiorcy dotknięci skutkami porozumienia. Z reguły nie są to wyłącznie konkurenci uczestników porozumienia, ale również kontrahenci, czyli podmioty znajdujące się na różnych szczeblach obrotu gospodarczego. Dyskryminujący charakter porozumień ograniczających dostęp do rynku wymaga, aby ocena takich praktyk przebiegała zawsze pod kątem ustalenia negatywnego oddziaływania na innych przedsiębiorców. Zakres porozumień tego typu chroni w szczególności indywidualny interes uczestników rynku. Ograniczenie swobody wejścia na rynek jest uznawane za jedną z najcięższych praktyk ograniczających konkurencję.
W niniejszym postępowaniu celem porozumienia zawartego pomiędzy Gminami Rybnik i Żory jest ograniczenie dostępu do rynku lub eliminowanie z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem poprzez ustalenie zasad współpracy przy organizacji transportu lokalnego pomiędzy miastami Rybnik i Żory w ten sposób, że przedsiębiorcy, którzy nie wygrają lub nie przystąpią do przetargu organizowanego przez ww. Gminy na obsługę linii komunikacyjnych Żory - Rybnik - Żory nie będą mogli prowadzić działalności w zakresie przewozu osób na tych liniach komunikacyjnych.
Jak wskazano to wcześniej Gmina Rybnik w toku korespondencji z organem antymonopolowym stwierdziła, że przewoźnicy, którzy nie wezmą udziału w przetargu na obsługę linii komunikacyjnej: Rybnik - Żory i Żory - Rybnik lub też nie zostaną w nim wybrani, nie będą mogli prowadzić działalności na tej linii.
Również Gmina Żory stwierdziła, że rezygnacja z przystąpienia do przetargu przez przewoźnika nie uniemożliwia mu wykonywania lub podjęcia wykonywania przewozów na innych liniach komunikacyjnych np. do Katowic, Pszczyny, Jastrzębia czy Wodzisławia Śląskiego. Możliwe jest również wykonywanie kursów do Rybnika z uwzględnieniem trasy przez Rój i Świerklany.
Ponadto w pismach z dnia 18 lipca 2002 r. kierowanych do Wnioskodawców Gmina Rybnik poinformowała ich, że z chwilą rozstrzygnięcia przetargów inni przewoźnicy poza wyłonionymi w przetargach, nie będą mogli wykonywać komunikacji na linii: Rybnik-Żory i Żory- Rybnik.
Z powyższego wynika, że celem zawarcia przez Gminy Porozumienia z dnia 4 lutego 2002 r., którego przedmiotem jest ustalenie zasad współpracy przy organizacji transportu lokalnego pomiędzy miastami Rybnik i Żory było ograniczenie, a wręcz wyeliminowanie konkurencji na rynku zarobkowego przewozu osób na linii komunikacyjnej: Rybnik - Żory i Żory - Rybnik.
Gminy wykonując zadania własne postanowiły zorganizować i uruchomić przewóz osób na linii komunikacyjnej pomiędzy Żorami i Rybnikiem. W tym celu przeprowadziły przetargi i wyłoniły przewoźników, którzy będą świadczyć usługi przewozu osób na tej linii komunikacyjnej. Równocześnie opracowały wspólny rozkład jazdy, który został skoordynowany oraz przeprowadziły emisję biletów. Opłaty za bilety wpływają na rachunki ZTZ w Rybniku i MZK w Jastrzębiu Zdroju, których Gminy wskazały jako organizatorów i realizatorów transportu na ich terenie. Przedsiębiorcy faktycznie świadczący usługi przewozowe otrzymują wynagrodzenie w wysokości zaoferowanej w przetargu tzn. określoną kwotę za tzw. wozokilometr.
Brak konkurencji na rynku założony przez Gminy wywołałby ten skutek, iż mogłyby one niezależnie od warunków zewnętrznych wywołanych konkurencją kształtować wysokość cen za bilety oraz decydować o jakości świadczonych usług. Równocześnie zagwarantowałyby sobie odpowiedni wpływ, który czyniłby całe przedsięwzięcie dochodowym, bez względu na okoliczności.
O tym, czy dany przedsiębiorca będzie prowadził działalność na określonym rynku powinny decydować czynniki rynkowe tzn. w przypadku działalności polegającej na przewozie osób pasażerowie.
Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt, że istnienie konkurencji na rynku przewozów w pozytywny sposób wpływa na wzrost poziomu obsługi mieszkańców. Zwiększenie ilości kursów na linii komunikacyjnej: Rybnik - Żory i Żory - Rybnik spowodowałoby, że komunikacja autobusowa byłaby bardziej dostępna dla pasażerów oraz zwiększyłby się komfort podróżowania. Podmioty działające w warunkach konkurencji zmuszane są do racjonalnego kalkulowania swoich kosztów, co w efekcie powoduje, że mają mniejsze, w przeciwieństwie do podmiotów zajmujących monopolistyczną pozycję na rynku, możliwości wkalkulowania do ceny pozornych kosztów działalności. Konkurencja zmusza przedsiębiorców do oferowania niższych cen lub lepszych warunków świadczenia usług w celu pozyskania jak największej liczby kontrahentów. W związku z powyższym należy stwierdzić, że Porozumienie zawarte przez Gminy skutkuje w negatywny sposób nie tylko w stosunku do przedsiębiorców zamierzających prowadzić działalność przewozową, ale także w stosunku do mieszkańców Rybnika i Żor i innych pasażerów. Potwierdzeniem faktu, że mieszkańcy chcą korzystać z przewozów oferowanych przez innych przewoźników w tym Wnioskodawców jest to, iż od wielu lat wykonują oni usługi przewozu na ww. linii komunikacyjnej. Pasażerowie powinni mieć możliwość wyboru przewoźnika, z którym zawrą umowę przewozu. O tym, który z przewoźników oferuje usługi lepszej jakości powinni decydować pasażerowie, a nie Gminy wykorzystując zajmowaną przez siebie pozycję na rynku. Stąd też Gminy swoim zachowaniem godzącym w wolną konkurencję na rynku przewozów osób, tym samym działają na niekorzyść swoich mieszkańców, jak i mieszkańców okolicznych miejscowości.
Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że Gminy posiadają środki, którymi mogą wyeliminować przewoźników z rynku. W pierwszej kolejności można wskazać na niewyrażenie przez Gminy zgody na korzystanie z przystanków stanowiących ich własność. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 125, poz. 1371 ze zm.), wykonywanie przewozów regularnych wymaga zezwolenia. Art. 22 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że do wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywanie przewozów regularnych w transporcie krajowym dołącza się m.in. rozkład jazdy uzgodniony na zasadach koordynacji określonych w przepisach prawa przewozowego oraz zasady korzystania z obiektów dworcowych i przystanków ustalone z ich właścicielami lub zarządzającymi.
Zgoda taka jest w świetle ww. przepisów niezbędna do otrzymania zezwolenia na prowadzenie działalności przewozowej. Innymi słowy brak zgody właściciela przystanków na korzystanie z nich uniemożliwia przedsiębiorcy prowadzenie działalności przewozowej. Gmina Rybnik wykorzystując fakt, iż jest właścicielem przystanków na swoim terenie próbowała już wyeliminować z rynku niektórych z przewoźników prowadzących działalność gospodarczą na linii komunikacyjnej Rybnik - Żory - Rybnik, co przesądzone zostało w prawomocnej decyzji Prezesa Urzędu z dnia 28 marca 2001 r. Nr RKT-7/2001 i zaaprobowane przez Sąd Antymonopolowy w wyroku z dnia 24 kwietnia 2002 r. (sygn. akt XVII Ama 76/01) oddalającym odwołanie Gminy Rybnik od ww. decyzji.
W świetle powyższego zarzut zawarcia przez Gminy Rybnik i Żory porozumienia ograniczającego konkurencję, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy antymonopolowej jest uzasadniony.
Dla oceny zachowania Gmin w niniejszej sprawie bez znaczenia jest dowód z informacji Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach na okoliczność dokonanych koordynacji rozkładów jazdy z przewoźnikami realizującymi przewozy na trasie Rybnik - Żory, zgłoszony przez Gminę Rybnik po zakończeniu postępowania dowodowego. Powyższy dowód zdaniem Gminy miałby wskazywać na fakt, iż wprowadzone rozkłady jazdy na linii Rybnik - Żory w żaden sposób nie uniemożliwiają prowadzenia przewozów na tej linii przez innych przewoźników i Urząd Marszałkowski w zakresie swoich uprawnień dokonuje koordynacji rozkładów jazdy innym przewoźnikom. Organ antymonopolowy nie kwestionuje faktu, iż Urząd Marszałkowski w Katowicach dokonuje koordynacji rozkładów jazdy zgodnie ze swoją właściwością. Ponadto organ antymonopolowy nie kwestionuje, iż Gminy jako organizatorzy transportu lokalnego na swoim terenie miały prawo zorganizować przewóz osób na linii komunikacyjnej pomiędzy Rybnikiem i Żorami, stąd też samo uruchomienie przewozów na ww. linii przez Gminy nie stanowi praktyki ograniczającej konkurencję.
Praktyką tą jest jednak zachowanie Gmin zmierzające do ograniczenia dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem w ten sposób, że przedsiębiorcy, którzy nie wygrają lub nie przystąpią do przetargu organizowanego przez ww. Gminy na obsługę linii komunikacyjnych Żory - Rybnik - Żory nie będą mogli prowadzić działalności w zakresie przewozu osób na tych liniach komunikacyjnych, na skutek wskazanych wyżej okoliczności.
W tym miejscu należy również zwrócić uwagę na fakt, iż S.M. wycofał swój wniosek o wszczęcie postępowania antymonopolowego powołując się na korzystną dla niego decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach. Decyzja ta została wydana po rozpatrzeniu odwołania S.M. od decyzji Zarządu Województwa Śląskiego z dnia 4 lipca 2002 r. odmawiającej zmiany terminu ważności rozkładu jazdy na okres od 16 czerwca 2002 r. do 16 czerwca 2003 r. Zarówno Gmina Rybnik, jak i Gmina Żory nie miały żadnego wpływu na ww. decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego, stąd też korzystne rozstrzygnięcie dla S.M. zapadło bez udziału Gmin. Ponadto w toku postępowania Gminy poinformowały, że po wprowadzeniu wspólnej linii pozostali przewoźnicy niebiorący udziału w przetargu będą mogli wykonywać usługi przewozowe na trasie Rybnik - Żory według zasad, które zostaną ustalone na kolejnych spotkaniach między nimi. Pomimo, iż organ antymonopolowy zwrócił się o wskazanie zasad, na jakich przewoźnicy, którzy nie przystąpią lub też nie wygrają przetargów na obsługę linii komunikacyjnych Rybnik - Żory i Żory - Rybnik, będą mogli prowadzić działalność przewozową na ww. liniach komunikacyjnych, Gminy ich nie przedstawiły. Dlatego też dokonywanie przez właściwy organ koordynacji rozkładów jazdy z przewoźnikami realizującymi przewozy na trasie Rybnik - Żory, a także wycofanie wniosku o wszczęcie postępowania przez S.M. nie świadczą o zaniechaniu praktyki ograniczającej konkurencję, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy antymonopolowej.
W związku z powyższym należało orzec jak w pkt I sentencji.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy antymonopolowej zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji.
Jak wynika z powyższego zapisu zakazane są porozumienia ograniczające konkurencję, których celem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. Stąd też nie jest konieczne wystąpienie negatywnego skutku na rynku, aby dane porozumienie można było uznać za naruszające przepisy ustawy antymonopolowej.
Ponadto dla bytu ww. praktyki konieczne jest stosowanie w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji.
Zgodnie z § 7 ust. 2 Porozumienia Gminy zobowiązały się do udzielenia zezwolenia na nieodpłatne zatrzymywanie się na wszystkich przystankach wynikających z rozkładu jazdy uruchomionych na linii komunikacyjnej: Rybnik - Żory i Żory - Rybnik przedsiębiorcom, którzy wygrają przeprowadzone przez nie przetargi.
W niniejszym postępowaniu podobnymi umowami są umowy, których przedmiotem jest udostępnienie przystanków autobusowej komunikacji miejskiej na terenie Gmin Rybnik i Żory.
Powyższe uciążliwe lub niejednolite warunki umów muszą skutkować tym, iż stwarzają przedsiębiorcom prowadzącym działalność przewozową zróżnicowane warunki konkurencji. Tym samym występowanie przedmiotowej praktyki ograniczającej konkurencję musi wywoływać ten skutek, iż podmiot (podmioty) nią dotknięty ma stworzone gorsze warunki konkurencji, niż pozostałe podmioty niedotknięte tą praktyką. W związku z tym byt praktyki z art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy antymonopolowej wymaga udowodnienia, iż istnieją konkurenci na rynku w stosunku do których stosowane są zróżnicowane warunki umów.
Zgodnie z art. 4 pkt 10 ustawy antymonopolowej przez konkurentów należy rozumieć przedsiębiorców, którzy wprowadzają lub mogą wprowadzać albo nabywają lub mogą nabywać, w tym samym czasie, towary na rynku właściwym.
W niniejszej sprawie konkurentami są wszyscy przedsiębiorcy prowadzący aktualnie lub zamierzający prowadzić działalność gospodarczą polegającą na krajowym transporcie drogowym osób korzystający z przystanków komunikacji autobusowej na terenie Gmin Rybnik i Żory.
Jak wskazano to wcześniej zarówno Gmina Żory, jak i Gmina Rybnik pobierają opłaty od przedsiębiorców za korzystanie z przystanków stanowiących ich własność.
W Gminie Żory wysokość opłat wynosi obecnie 0,05 zł + VAT za jednokrotne zatrzymanie się na przystanku oraz 0,15 zł + VAT za jednokrotne zatrzymanie się na dworcu autobusowym. W Gminie Rybnik aktualna wysokość opłat kształtuje się w wysokości 0,05 zł za jednokrotne zatrzymanie się na przystanku. Powyższe opłaty były i są również pobierane od wnioskodawców prowadzących działalność przewozową pomiędzy Rybnikiem i Żorami.
Zgodnie z celem Porozumienia przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie przewozu osób, którzy wygrają przetargi przeprowadzone przez Gminy będą mogli nieodpłatnie korzystać z przystanków komunikacji autobusowej stanowiących ich własność.
Stąd też, celem Porozumienia zawartego przez Gminy było stosowanie w umowach zawieranych z przedsiębiorcami korzystającymi z przystanków komunikacji autobusowej stanowiących ich własność zróżnicowanych (niejednolitych) warunków, które są również uciążliwe dla części przedsiębiorców.
Cena jest podstawowym elementem, za pomocą którego przedsiębiorcy konkurują na rynku. W zależności od wysokości ponoszonych kosztów poszczególne ceny pobierane przez przedsiębiorców są zróżnicowane. W niniejszej sprawie kosztem dla części przedsiębiorców świadczących usługi przewozowe na linii komunikacyjnej Rybnik - Żory i Żory - Rybnik jest konieczność partycypowania w kosztach utrzymania przystanków na terenie Gmin Rybnik i Żory w wysokości wskazanej we wcześniejszej części niniejszej decyzji. Konieczność ponoszenia tych kosztów w oczywisty sposób wpływa na wysokość pobieranych cen za przewóz osób. Pozostali przedsiębiorcy nie będący zobowiązani do ponoszenia ww. kosztów mogą oferować niższe ceny za wykonywane przez siebie usługi.
W niniejszej sprawie Porozumienie mogło wywołać ten skutek, że przedsiębiorcy przystępujący do przetargu organizowanego przez Gminy i oferujący ceny za tzw. wozokilometr, nie uwzględniliby w kalkulacji ceny kosztów związanych z odpłatnością za korzystanie z przystanków. W następstwie powyższego Gminy jako emitenci biletów (lub wskazane przez nie podmioty tj. MZK w Jastrzębiu Zdroju odnośnie Gminy Żory) mogłyby ustalić ich ceny w niższej wysokości.
Dlatego też Gminy nakładając na niektórych z przewoźników obowiązek partycypowania w kosztach utrzymania przystanków na ich terenie i nie nakładając takiego obowiązku na pozostałych stworzyły tym przedsiębiorcom zróżnicowane warunki konkurowania na rynku.
Posiłkowo można również wskazać, że pkt 6 Regulaminu korzystania z przystanków i dworców miejskiej komunikacji autobusowej na terenie Rybnika stanowiący załącznik do Uchwały Nr 172/XV/96 Rady Miasta Rybnika z dnia 14 lutego 1996 r. stanowi, iż kosztami związanymi z utrzymaniem porządku i czystości na przystankach oraz remontem wiat przystankowych będą równomiernie obciążeni wszyscy przewoźnicy. Zapis § 7 ust. 2 Porozumienia stał więc w jasnej sprzeczności z powyższym zapisem.
Stosownie do art. 140 Kc w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, a w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. Powołany przepis nie może być usprawiedliwieniem dla stosowania praktyk ograniczających konkurencję. Ustawa antymonopolowa uchwalona w interesie publicznym zawiera regulacje bezwzględnie obowiązujące. Zatem właściciel, wykonując swe prawa podmiotowe w działalności gospodarczej, musi to czynić w zgodności z tą ustawą. Może więc jak każdy właściciel pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. Natomiast nie może się to odbywać kosztem ograniczenia konkurencji. W świetle orzecznictwa, jeżeli właściciel rzeczy jest przedsiębiorcą, ustawa antymonopolowa jest jedną z tych ustaw, do których odsyła art. 140 Kc dla określenia granic wykonywania przez właściciela swego prawa. Dlatego też zdaniem organu antymonopolowego, Gminy jako właściciel przystanków i dworców miejskiej komunikacji autobusowej pobierając opłaty od przedsiębiorców korzystających z nich, mogą to czynić tylko w granicach określonych przez ustawę antymonopolową, którą wcześniej wskazano.
W związku z tym, iż Gminy aneksem z dnia 16 sierpnia 2002 r. do Porozumienia zawartego w dniu 4 lutego 2002 r. zmieniły jego § 7 ust. 2 poprzez wykreślenie zapisu dotyczącego zezwolenia na nieodpłatne zatrzymywanie się na przystankach uznano, że działania ww. przedsiębiorców stanowią praktykę ograniczającą konkurencję i stwierdzono jej zaniechanie.
Stąd należało orzec jak w pkt II sentencji. [...]