Uznanie praktyki stosowanej przez Adama Krauze, Edwarda Ratyńskiego, Artura Mindewicza - wspólników Posnet s.c. Systemy Kas Fiskalnych w Warszawie oraz jego przedstawicieli regionalnych za ograniczającą konkurencję.
Dz.Urz.UOKiK.2001.3.115
Akt nienormatywnyDECYZJA
PREZESA URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW
z dnia 16 października 2001 r.
w sprawie uznania praktyki stosowanej przez Adama Krauze, Edwarda Ratyńskiego, Artura Mindewicza - wspólników Posnet s.c. Systemy Kas Fiskalnych w Warszawie oraz jego przedstawicieli regionalnych za ograniczającą konkurencję
(Nr RWR-26/2001)
I. art. 104 Kpa i art. 9 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 122, poz. 1319-zwanej dalej "ustawą"), art. 104 Kpa i art. 11 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, art. 105 § 1 Kpa w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po rozpoznaniu wszczętej z urzędu sprawy przeciwko Adamowi Krauze, Edwardowi Ratyńskiemu, Arturowi Mindewiczowi - wspólnikom spółki Posnet s.c. Systemy Kas Fiskalnych w Warszawie oraz jego dealerom:
- EL - Hurt Sp. z o.o., Gdańsk;
- Mirosławowi Świerczewskiemu - 2 M. P.P.H.U, Pruszków;
- Teneg Sp. z o.o., Warszawa;
- Zakładom Techniki Biurowej Biuro - Technika Sp. z o.o., Gdańsk,
- Adama Krauze, Edwarda Ratyńskiego, Artura Mindewicza - wspólników spółki Posnet s.c. Systemy Kas Fiskalnych, Warszawa;
- Bożenę Szymańską - "Karekol", Kałuszyn;
- EL - Hurt Sp. z o.o., Gdańsk;
- Mirosława Świerczewskiego - 2 M. P.P.H.U., Pruszków;
- Zakłady Techniki Biurowej Biuro - Technika Sp. z o.o., Gdańsk,
praktyki ograniczającej konkurencję, polegającej na zawarciu porozumienia cenowego pomiędzy Adamem Krauze, Edwardem Ratyńskim, Arturem Mindewiczem - wspólnikami spółki Posnet s.c. Systemy Kas Fiskalnych w Warszawie i ww. dealerami, w wyniku którego zostały ustalone ceny sprzedaży (detaliczne) urządzeń fiskalnych użytkownikom końcowym,
UZASADNIENIE
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów - Delegatura we Wrocławiu (dalej Delegatura) przeprowadził z urzędu postępowanie wyjaśniające dotyczące ustalenia pozycji rynkowej i warunków handlowych firm działających na krajowym rynku sprzedaży urządzeń fiskalnych. W wyniku powyższego postępowania Urząd m.in. określił udziały największych firm działających na ww. rynku oraz ustalił, iż w umowach dystrybucyjnych niektórych firm, w tym w umowach dystrybucyjnych Adama Krauze, Edwarda Ratyńskiego, Artura Mindewicza - wspólników spółki Posnet s.c. Systemy Kas Fiskalnych w Warszawie (dalej Posnet), występują postanowienia umowne mogące naruszać przepisy ustawy.
Przeprowadzone postępowanie wyjaśniające wobec firmy Posnet wykazało, iż w zawartych umowach dystrybucyjnych pomiędzy Posnet i jej przedstawicielami regionalnymi oraz dealerami, w których zostały ustalone sztywne ceny sprzedaży (detaliczne) urządzeń fiskalnych użytkownikom końcowym, mogło dojść do naruszenia art. 5 ust. 1 pkt 1. ustawy antymonopolowej.
W związku z powyższym Urząd pismem z dnia 17 maja 2001 r. wszczął postępowanie antymonopolowe przeciwko Posnet oraz jej dealerom: B.S. - "Karekol", Kałuszyn, EL - Hurt Sp. z o.o., Gdańsk, M.S. - 2 M. P.P.H.U., Pruszków, Teneg Sp. z o.o., Warszawa, Zakłady Techniki Biurowej Biuro - Technika Sp. z o.o., Gdańsk, (zwanymi dalej dealerami) w sprawie możliwości naruszenia przez ww. przedsiębiorców art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy antymonopolowej poprzez zawarcie porozumienia cenowego pomiędzy Posnet i dealerami, w wyniku którego zostały ustalone ceny sprzedaży (detaliczne) urządzeń fiskalnych użytkownikom końcowym. Jednocześnie Urząd na podstawie art. 62 Kpa połączył postępowanie przeciwko Adamowi Krauze, Edwardowi Ratyńskiemu, Arturowi Mindewiczowi - wspólnikom spółki Posnet s.c. Systemy Kas Fiskalnych w Warszawie - w jedno postępowanie.
III. Mając na uwadze zebrany materiał dowodowy Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:
Art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, w ramach którego rozstrzygane jest prowadzone postępowanie administracyjne o stosowanie zakazanych prawem praktyk ograniczających konkurencję stanowi, że ww. praktykami są porozumienia, których celem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym polegające na ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów. Porozumienia cenowe są zakazane prawem antymonopolowym, ponieważ uderzają one wprost w konkurencję, eliminując ją lub znacznie ograniczając, co jest sprzeczne z interesem publicznym. W interesie publicznym leży bowiem to, aby konkurencja na rynku była efektywna. Dlatego Prezes Urzędu przeciwdziałając ograniczaniu, eliminowaniu bądź zniekształcaniu konkurencji, wypełnia cel art. 1 ust. 1 ustawy.
Art. 6 ust. 1 ustawy stanowi, iż zakazu, o którym mowa w art. 5, nie stosuje się do:
1. porozumień zawieranych między konkurentami, których łączny udział w rynku w roku kalendarzowym poprzedzającym zawarcie porozumienia nie przekracza 5%,
2. porozumień zawieranych między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu, których łączny udział w rynku w roku kalendarzowym poprzedzającym zawarcie porozumienia nie przekracza 10%.
Przedmiotowe postępowanie antymonopolowe kwalifikowane jest jako porozumienie pionowe, w związku z czym mają do niego zastosowanie przepisy wymienione powyżej w pkt 2. Według tych przepisów porozumieniami ograniczającymi konkurencję są porozumienia przedsiębiorców których łączny udział w rynku przekracza 10%. Ponieważ łączny udział w rynku Posnet i jego dystrybutorów osiągnął 27%, stąd do zawartych między nimi porozumień mają zastosowanie przepisy art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy antymonopolowej.
W świetle art. 4 pkt 4 ustawy antymonopolowej przez porozumienia rozumie się sprzeczne z ustawą:
umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów, uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki, uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych.
W myśl tego przepisu porozumieniem jest umowa, uzgodnienie lub podjęcie uchwały przez co najmniej dwóch przedsiębiorców, bez względu na to, na jakim szczeblu obrotu gospodarczego się znajdują.
Art. 4 pkt 5 ustawy definiuje porozumienia dystrybucyjne jako porozumienia zawierane między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu, których celem jest zakup towarów dokonywany z zamiarem ich dalszej odsprzedaży.
W związku z powyższym - w niniejszej sprawie - dla prawnego bytu praktyki ograniczającej konkurencję opisanej w art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 4 pkt 4 i 5 oraz art. 6, niezbędne jest więc łączne wystąpienie następujących przesłanek:
Ad 1.
Na gruncie ustawy antymonopolowej praktyki ograniczające konkurencję można podzielić na praktyki indywidualne oraz porozumienia, w zależności od tego, czy uczestnikiem zakazanego ustawą zachowania jest jeden podmiot gospodarczy, czy też grupa takich podmiotów, współdziałająca ze sobą z zamiarem osiągnięcia celu zakazanego ustawą. W praktyce wyłania się czasem kwestia, jak w sprawie niniejszej, w jakich sytuacjach ocena konkretnej czynności prawnej jest praktyką indywidualną, a kiedy porozumieniem ograniczającym konkurencję. Prezes Urzędu podziela pogląd wyrażony przez sędziego Stanisława Gronowskiego, iż z porozumieniem ograniczającym konkurencję mamy do czynienia wówczas, gdy przynajmniej zasadniczo udział w nim ze strony wszystkich uczestników jest dobrowolny i skierowany przeciwko innym uczestnikom rynku (S. Gronowski "Ustawa antymonopolowa w orzecznictwie" wyd. C.H. Beck W-wa 1996 r. s. 7).
W niniejszej sprawie - zdaniem Prezesa Urzędu - poprzez zawarcie umów dystrybucyjnych nastąpiło porozumienie cenowe pomiędzy Posnet s.c. a jej dealerami. Posnet posiada bowiem niewątpliwie silniejszą pozycję rynkową niż pozostali Uczestnicy postępowania, jednakże nie posiada na krajowym rynku sprzedaży urządzeń fiskalnych pozycji dominującej, która pozwalałaby narzucać określone zachowania pozostałym podmiotom działającym na przedmiotowym rynku. Jednocześnie należy zaakcentować, iż dealerzy Posnet w trakcie postępowania nie podnieśli, iż ww. przepis umowy dystrybucyjnej dotyczący stosowania cen producenta został im przez ww. Spółkę narzucony. Należy więc przyjąć, że powyższy przepis został przez wszystkich Uczestników niniejszego postępowania przyjęty (przynajmniej zasadniczo) w sposób dobrowolny, co powoduje, iż w niniejszej sprawie mamy niewątpliwie do czynienia z porozumieniem ograniczającym konkurencję, a nie z indywidualną praktyką.
Ad 2.
Ponieważ zachowania przedsiębiorców odbywają się w strukturze rynkowej, istotne znaczenie ma określenie rynku właściwego w niniejszej sprawie.
Art. 4 pkt 8 ww. ustawy rynek właściwy definiuje jako rynek towarów, które ze względu na swe przeznaczenie, cenę oraz właściwość, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na rodzaj oraz właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Rynek właściwy składa się z rynku geograficznego i produktowego.
W rozpatrywanej sprawie, z uwagi na to, iż sprzedaż urządzeń fiskalnych odbywa się na terenie całego kraju, rynkiem w ujęciu geograficznym jest obszar Polski.
Jeżeli chodzi o wyznaczanie rynku produktowego podstawową zasadą w postępowaniu antymonopolowym jest stosowanie wąskich kryteriów segmentacji takiego rynku. Kryteria te muszą wynikać z obiektywnych parametrów produktu, mających zasadniczy wpływ na ich zakup przez nabywców. W danej sprawie są nimi przeznaczenie, funkcje użytkowe i cena. Cechy te pozwalają nabywcom łatwo identyfikować produkty, odróżniać od siebie i ewentualnie traktować jako bliskie substytuty.
Biorąc pod uwagę powyższe kryteria Delegatura stanęła na stanowisku, iż rynkiem produktowym w niniejszej sprawie są urządzenia fiskalne, na które składają się kasy fiskalne (proste, systemowe, komputerowe) oraz drukarki fiskalne.
Tak więc w wymiarze produktowym Uczestnicy postępowania operują na rynku sprzedaży urządzeń fiskalnych, a w wymiarze geograficznym na obszarze Polski. Rynkiem właściwym w niniejszej sprawie jest więc krajowy rynek sprzedaży urządzeń fiskalnych.
Przeprowadzone przez organ antymonopolowy badanie ww. rynku pozwoliło na ustalenie, iż udział Posnet na krajowym rynku sprzedaży urządzeń fiskalnych w 1999 r. wynosił 21 %, zaś w 2000 r. 27%.
Nie ulega więc wątpliwości, iż na tak wyznaczonym rynku Uczestnicy porozumienia mają łączny udział w rynku przekraczający 10% - zwłaszcza iż, zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy antymonopolowej w przypadku porozumień dystrybucyjnych zawieranych przez przedsiębiorcę co najmniej z dwoma innymi przedsiębiorcami (tak jak w niniejszej sprawie) łączny udział w rynku tych przedsiębiorców podlega sumowaniu - a więc podlegają zakazom wynikającym z art. 5 ww. ustawy.
W związku z powyższym została spełniona pierwsza z przesłanek art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy antymonopolowej, tj. posiadanie przez Uczestników porozumienia ponad 10 % udziału w rynku.
Ad. 3
Określenie istoty zawartego porozumienia w zakresie narzucania dealerom sztywnych cen odsprzedaży dystrybuowanych produktów Posnet s.c. wymaga określenia czym są i jakie skutki rynkowe wywołują cenowe praktyki antykonkurencyjne.
Obowiązek stosowania do ewidencji obrotu i kwot podatku VAT (należnego) kas rejestrujących wynika z art. 29 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. z 1993 r. Nr 11, poz. 50 ze zm.). Gdyby jednak brać pod uwagę wyłącznie ten przepis, okazałoby się, że do prowadzenia takiej ewidencji zobowiązany jest każdy podatnik VAT, który dokonał jakiejkolwiek sprzedaży na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej lub prowadzących taką działalność w formie indywidualnych gospodarstw rolnych. I to nawet, gdyby była to sprzedaż za przysłowiową złotówkę. Aby uniknąć sytuacji, w której podatnik musi zainwestować w kasę fiskalną wielokrotność wartości ewidencjonowanej sprzedaży, a także aby dać podatnikom czas na przygotowanie się do zaprowadzenia takiej ewidencji, ustawodawca upoważnił Ministra Finansów do zwolnienia na określony czas niektórych rodzajów działalności z obowiązku ewidencjonowania za pośrednictwem kas rejestrujących. Zwolnienie takie Minister Finansów może ustanowić ze względu na rodzaj prowadzonej przez podatników działalności lub wysokość uzyskanego przez nich obrotu. Powinien dokonać tego w formie rozporządzenia. Z upoważnienia tego Minister Finansów korzysta, wydając każdego niemal roku nowe rozporządzenie dotyczące kas rejestrujących.
Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. Nr 121, poz. 1295). Powyższe rozporządzenie w § 1 ust. 2 stanowi, iż obowiązek ewidencjonowania w 2001 r. - bez względu na osiągniętą w ubiegłym roku wartość obrotu - dotyczy podatników kontynuujących po 1 stycznia 2001 r. sprzedaż towarów i świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej lub prowadzących taką działalność w formie indywidualnych gospodarstw rolnych, jeżeli byli zobowiązani do rozpoczęcia ewidencjonowania sprzedaży za pośrednictwem kas rejestrujących przed tą datą.
Dla podatników, którzy kontynuują działalność rozpoczętą przed dniem 1 stycznia 2001 r. i nie mieli dotychczas obowiązku stosowania kas rejestrujących, a uzyskali w ubiegłym roku ponad 40.000 zł. obrotu, obowiązek ten powstał 1 marca 2001 r. Niezależnie od tego obowiązek zainstalowania kas w określonym terminie dotyczy w 2001 r. także tych podatników, którzy obrót w wysokości 40.000 zł. uzyskają w trakcie bieżącego roku, co jest zupełnie nowym rozwiązaniem w przepisach dotyczących kas rejestrujących. Stanowią oni grupę potencjalnych nowych klientów dla firm sprzedających urządzenia fiskalne. Jednocześnie, obecnie w coraz większym stopniu obserwujemy rozwój rynku odtworzeniowego. Podatnicy wymieniają stary sprzęt na nowy lub uzupełniają o nowoczesne elementy. Istotnym czynnikiem, który determinuje sposób sprzedaży urządzeń fiskalnych, są wymogi stosownych przepisów nakazujących utrzymywanie przez dostawców kas fiskalnych odpowiedniego serwisu na terenie całego kraju. Szczegółowe wymogi w tym zakresie wprowadziły przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 23 grudnia 1999 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące oraz warunków stosowania tych kas przez podatników (Dz. U. Nr 109, poz. 1249 ze zm.). Od 1 lipca 2001 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy dotyczące wprowadzania do obrotu kas fiskalnych zgodnych z nową homologacją. Producenci i importerzy mieli 18 miesięcy na dostosowanie oferowanych przez siebie urządzeń, aby spełniały obowiązujące obecnie kryteria.
Rynek sprzedaży urządzeń fiskalnych na terenie Polski jest więc w dużej mierze rynkiem regulowanym. Regulacje te wszakże nie odnoszą się do cen sprzedaży. W związku z czym, w tym przedmiocie mają w pełni zastosowanie przepisy ustawy antymonopolowej.
Większość firm, które zostały objęte przez Delegaturę badaniem krajowego rynku sprzedaży urządzeń fiskalnych, posiada otwarty system dystrybucji (zmienna liczba dystrybutorów, dealerów), oparty na dystrybucji selektywnej, charakteryzującej się tym, iż producent (dostawca) sprzedaje swoje produkty tylko za pośrednictwem określonej liczby odsprzedawców wybieranych (selekcjonowanych) według określonych kryteriów i zobowiązanych do określonych działań handlowych i promocyjnych.
Przedmiotem selektywnej dystrybucji są towary posiadające szczególne właściwości, których w normalnych warunkach obrotu i użytkowania nie może znać ich przeciętny nabywca (np. samochody, sprzęt elektroniczny, komputery), a także towary wysokiego społecznego prestiżu (np. kosmetyki czy biżuteria). Specyfika obrotu tymi towarami wymaga zatem wyspecjalizowanej pomocy ze strony sprzedawcy, który pomoże nabywcy dokonać racjonalnego zakupu, informując go jednocześnie o właściwościach towaru, sposobie użytkowania itp. Nie ulega wątpliwości, iż za towary stanowiące przedmiot selektywnej dystrybucji mogą być uznane urządzenia fiskalne.
Wspomniana forma dystrybucji, przynajmniej na rynku Unii Europejskiej, a tym bardziej w Polsce, nie została dostatecznie wyodrębniona pod względem prawnym. Dlatego selektywna dystrybucja w praktyce funkcjonuje obok sprzedaży na zasadach wyłączności lub dystrybucji na zasadach franchisingu. Systemy te mogą się częściowo pokrywać, uzupełniać lub przenikać. Należy wskazać, iż Kodeks Cywilny zna instytucję wyłączności sprzedaży i zakupu (por. art. 550 Kc). Także ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów nie traktuje samo przez się wyłączności za przejaw praktyki ograniczającej konkurencję. Z uwagi na znaczenie gospodarcze transakcji wyłącznych, w których wynikające z nich korzyści gospodarcze z reguły przeważają nad negatywnymi skutkami ograniczenia konkurencji oraz brak na gruncie polskiej ustawy szczególnych regulacji dotyczących tej formy organizacji obrotu towarowego, nie ma przeszkód dla interpretowania przepisów ustawy antymonopolowej dla uwzględnienia także pozytywnych doświadczeń wynikających z wypracowanych w tym względzie standardów prawnych funkcjonujących w Unii Europejskiej. Porozumienia o wyłącznej sprzedaży i zakupie doczekały się tam grupowego zwolnienia, jako nie naruszające art. 81 (dawniej art. 85) Traktatu o Wspólnocie Europejskiej (TWE).
Niemniej jednak niedozwolone są postanowienia umów dystrybucyjnych zawieranych pomiędzy Posnet i jej Dealerami dotyczące ustalania cen odsprzedaży. Istnieje bowiem pewna grupa praktyk cenowych, które prawo antymonopolowe traktuje jako godzące w konkurencję. Do powyższych praktyk należy m.in.:
- stosowanie cen drapieżnych (dumpingowych),
- dyskryminacja cenowa,
- ustalanie cen odsprzedaży,
- pobieranie cen nadmiernie wygórowanych.
Ustalanie cen odsprzedaży należy do grupy praktyk określanych mianem porozumień wertykalnych. Ograniczenia w nich zawarte uszczuplają wolność gospodarczą - szczególnie handlową - dystrybutorów, co należy kwalifikować jako występek przeciwko zasadom efektywnej konkurencji. Ograniczenie autonomii gospodarczej przedsiębiorców w relacjach rynkowych zawsze bowiem oznacza w praktyce ograniczenie konkurencji. Jest to sposób panowania producenta nad rynkiem poprzez wyznaczanie sprzedawcy ceny, po jakiej mają być sprzedawane jego wyroby. Ustalanie cen rynkowych w sposób przymusowy ogranicza działanie naturalnego mechanizmu popytu i podaży. Dzięki temu zniekształcone zostają warunki efektywnej konkurencji, w wyniku czego naruszone zostają również interesy konsumentów. Rynek jest bowiem konkurencyjny, jeśli posiada co najmniej trzy główne charakterystyki:
- decyzje cenowe są decyzjami indywidualnymi,
- żaden uczestnik rynku nie jest pewien decyzji swoich konkurentów,
- nie istnieją sztuczne bariery wejścia na rynek.
Z tego punktu widzenia praktyka ustalania cen odsprzedaży przez Posnet i jego dealerów, sprzeniewierzają się dwom pierwszych cechom chronionej w prawie antymonopolowym efektywnej konkurencji. Sztywne ceny odsprzedaży pozbawiają bowiem jednego z uczestników rynku, tj. dystrybutora (dealera), zdolności do bezpośredniego kształtowania w relacji z nabywcą cen sprzedawanych przez siebie produktów. Tym samym producent pozbawiając samodzielności cenowej swoich dystrybutorów (dealerów) sprawia, że ceny nie mogą być zróżnicowane, czyli eliminuje możliwość cenowej konkurencji między nimi. W ten sposób najistotniejszy mechanizm gospodarki rynkowej - mechanizm cenowy ulega usztywnieniu, staje się mało wrażliwy na zmiany w popycie i podaży, co w istocie ogranicza konkurencję i w konsekwencji mechanizm ten przestaje skutecznie pełnić funkcje alokacyjne. Przedsiębiorstwa mają co prawda prawo do poszukiwania takich konfiguracji swoich zachowań rynkowych, które podnoszą ich skuteczność ekonomiczną, lecz poprawa ta nie może być otrzymana przez strategie handlowe, które są restrykcyjne dla konkurencji. Takimi restrykcyjnymi strategiami są bez wątpienia strategie oparte na budowaniu sieci dystrybucyjnych, w których obowiązują klauzule o przymusowych cenach odsprzedaży (Z. Jurczyk "Cenowe praktyki monopolistyczne", Rzeczpospolita Nr 163 z 15 lipca 1996 r.).
Dla stwierdzenia naruszenia reguł konkurencji nie jest konieczna świadomość naruszenia przepisów prawa przez strony porozumienia. Wystarczy, aby nie mogli być nieświadomi faktu, że celem lub skutkiem danego zachowania było ograniczenie lub zniekształcenie konkurencji. Obojętne dla ocen, czy porozumienie narusza reguły konkurencji, jest również to, czy w praktyce nastąpiła jego realizacja. Prawo antymonopolowe ma bowiem nie tylko usuwać skutki rynkowe praktyk ograniczających konkurencje, ale także przeciwdziałać tym skutkom. Europejskie prawo antymonopolowe przewiduje stosowanie zwolnień z zakazu karteli (porozumień pomiędzy firmami co do ograniczenia ich wolności gospodarczej w zakresie produkcji i marketingu towarów). Korzystanie ze zwolnień może odbywać się w trybie zwolnień indywidualnych lub grupowych. Ze zwolnień grupowych są wyłączone przede wszystkim tzw. twarde ograniczenia konkurencji (hardcore restriction), do których zalicza się m.in. postanowienia umowne, według których producent nie może narzucać swoim dystrybutorom, po jakiej cenie mają odsprzedawać swoje produkty; dopuszczalne są wszakże ceny maksymalne i rekomendowane (sugerowane), pod warunkiem że nie będą one stanowiły ceny ustalonej lub minimalnej w wyniku nacisków lub zachęt oferowanych przez którąkolwiek ze stron. Wprowadzenie tych ograniczeń do umów pionowych jest sprzeczne z art. 81(1) TWE, ponieważ zakłócają one swobodne funkcjonowanie mechanizmów konkurencji w wyniku naruszenia wolności handlowej dystrybutorów oraz godzenia w interesy osób trzecich, w wyniku czego naruszone zostają również interesy konsumentów. Zakaz umieszczania klauzul zawierających wskazane wyżej ograniczenia ma na celu utrzymanie swobody cenowej dystrybutorów i konkurencji cenowej pomiędzy dystrybutorami oraz zagwarantowanie konsumentom prawa do zakupu towaru po cenie najniższej (Z. Jurczyk. "Kartele w prawie konkurencji Unii Europejskiej" Prawo Spółek INFOR maj 2001 r).
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Antymonopolowego (wyrok S.A. z 31 maja 2000 r. sygn. akt XVII Ama 49/99) praktykę narzucenia dystrybutorowi ceny odsprzedaży towarów ściśle według ceny z cennika należy uznać za niedozwoloną ingerencję w te decyzje uczestnika sieci, które muszą pozostać w sferze jego swobodnego wyboru. Tylko w takim przypadku, gdy żaden z uczestników rynku nie jest pewien decyzji cenowych swoich konkurentów, można mówić o regulacyjnej roli rynku i swobodzie konkurencji. Zgodnie z powyższym wyrokiem Sądu, na samą istotę omawianej praktyki nie ma nawet wpływu okoliczność niekarania dystrybutorów za nieprzestrzeganie narzuconych cen odsprzedaży. Także w wyroku Sądu Antymonopolowego z 25 czerwca 1997 r. (sygn. akt XVII Ama 19/97) stwierdza się, iż narusza prawo porozumienie tworzące sieć handlową, jeżeli zawiera po stronie odsprzedawcy klauzule restrykcyjne, a w szczególności stosowania ściśle określonych cen.
W świetle ustawy antymonopolowej zakazane jest już samo zawarcie (istnienie) porozumienia ukierunkowanego na ograniczenie konkurencji, nie zaś osiągnięcie takiego skutku, a sam efekt ograniczenia konkurencji wcale nie musi wystąpić. Doświadczenie uczy, iż profesjonalni uczestnicy rynku - jakimi niewątpliwie są Uczestnicy postępowania, zawiązujący porozumienie ograniczające konkurencję, dobrze znają rynek i swoje możliwości wpływania na niego. Toteż już samo udowodnienie zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję winno powodować uznanie tej czynności za bezprawną. Takie rozwiązania, zakazujące na równi porozumień, których rezultatem lub celem byłoby ograniczenie bądź zniekształcenie konkurencji, funkcjonują w USA i w UE (S. Gronowski, Ustawa antymonopolowa. Komentarz, Wydawnictwo C.H. BECK, W-wa 1996, s. 52-53).
W świetle przedstawionych powyżej faktów oraz doktryny orzeczniczej - europejskiej i polskiej - Prezes Urzędu uznał, że zostały spełnione łącznie wszystkie wymagane przesłanki dla zakwalifikowania działań podmiotów: Adama Krauze, Edwarda Ratyńskiego, Artura Mindewicza - wspólników spółki Posnet s.c. Systemy Kas Fiskalnych oraz B.S. - "Karekol", Kałuszyn, EL - Hurt Sp. z o.o., Gdańsk, M.S. - 2 M. P.P.H.U., Pruszków, Zakładów Techniki Biurowej Biuro - Technika Sp. z o.o., Gdańsk, jako praktyki ograniczającej konkurencję określonej w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy antymonopolowej.
Prezes Urzędu natomiast nie stwierdził, iż doszło do zawarcia porozumienia cenowego pomiędzy Adamem Krauze, Edwardem Ratyńskim, Arturem Mindewiczem - wspólnikami spółki Posnet s.c. i spółką Teneg Sp. z o.o. Przeprowadzone postępowanie wykazało, iż ww. spółka Teneg nie podpisała z POSNET umowy dystrybucyjnej (dealerskiej) i bez ograniczeń kształtowała własną politykę cenową zbywanych urządzeń fiskalnych.[...]