Uznanie praktyk stosowanych przez Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. w W. za naruszające zbiorowe interesy konsumentów.
Dz.Urz.UOKiK.2005.1.1
Akt nienormatywnyDecyzja
z dnia 13 września 2004 r.
w sprawie uznania praktyk stosowanych przez Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. w W. za naruszające zbiorowe interesy konsumentów
Na podstawie art. 23c ust. 1 i 2, art. 100e ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm.), oraz stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i § 6 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie określenia właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 18, poz. 172 ze zm.) po przeprowadzeniu postępowania, wszczętego na wniosek Miejskiego Rzecznika Konsumentów w T. przeciwko Międzynarodowemu Funduszowi Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. w W., w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
1) zamieszczaniu w lokalnym tytule prasowym "ECHO" w T. ogłoszeń o treści - "Finansujemy Twoje marzenia - Potrzebujesz gotówki - budujesz dom, kupujesz mieszkanie, zmieniasz samochód?" oraz "Na dom samochód lub spłatę zobowiązań - proste i szybkie procedury, gwarancja równych rat";
2) zamieszczaniu na stronie internetowej Międzynarodowego Funduszu Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. - www.mfrr.com.pl. - informacji o treści: "MFRR swoją ofertę tworzył przede wszystkim z myślą o przeciętnym Kowalskim, czyli o osobie o dochodach poniżej średniej krajowej. W dzisiejszych czasach okazuje się to strzałem w dziesiątkę - do MFRR trafiają rzesze klientów, które ze względu na małe dochody Bank odprawił z kwitkiem" oraz "... fundusze - organizacje podobne do MFRR służące samoobronie przed lichwą i stosujące zasady pomocy finansowej, istniały już w średniowieczu. Nosiły nazwę ... Kupieckich, banków pobożnych. Później nazwano je fundacjami taniego kredytu ... tak było", co może wprowadzać w błąd konsumentów zainteresowanych uzyskaniem kredytu w gotówce lub nabyciem określonego towaru i w związku z tym może wpływać na podejmowane przez nich decyzje zawarcia umowy z Międzynarodowym Funduszem Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. bez podejrzeń, iż wstępują do tzw. systemu argentyńskiego - jako stanowiące wprowadzającą w błąd reklamę i nakazuje zaniechanie jej stosowania.
II. zobowiązuje Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. do dwukrotnej, w tygodniowych odstępach czasu publikacji sentencji decyzji, na własny koszt, w terminie miesiąca od uprawomocnienia się decyzji, w lokalnej gazecie tyskiej "ECHO", na jednej z pierwszych czterech stron, w rozmiarze czcionki nie mniejszej niż 9.
III. nadaje się decyzji w zakresie punktu I rygor natychmiastowej wykonalności.
UZASADNIENIE
Do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wpłynął wniosek Miejskiego Rzecznika Konsumentów w T. (zwanego dalej: "Rzecznikiem", "Wnioskodawcą") o wszczęcie postępowania o uznanie praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazanie jej zaniechania, przeciwko Międzynarodowemu Funduszowi Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. (zwanego dalej: "Spółką"). Rzecznik wskazał, iż działalność Spółki polegająca na zawieraniu z konsumentami umów dotyczących uczestnictwa w konsorcjum finansowym, odbywa się z naruszeniem przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, a w szczególności może stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, określoną w art. 23a powołanej ustawy, polegającą na stosowaniu reklamy wprowadzającej w błąd zarówno na stronie internetowej Spółki www.mfrr.com.pl, jak i w ogłoszeniach prasowych zamieszczanych w lokalnym tytule prasowym "ECHO" ukazującym się w T.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje.
Przesłankami zastosowania art. 23a powołanej ustawy w niniejszej sprawie jest:
a) bezprawność działania przedsiębiorcy polegająca na stosowaniu wprowadzającej w błąd reklamy,
b) godzenie tych działań w interes konsumenta,
c) naruszenie zbiorowego interesu konsumentów.
W przedmiotowej sprawie poddano analizie sposób informowania i zakres przekazywanych informacji konsumentowi w zamieszczanych w lokalnej prasie i witrynie internetowej ogłoszeniach reklamujących działalność Spółki. Zarzuty wymienione w postanowieniu o wszczęciu postępowania, odnoszą się do zamieszczania w lokalnym dzienniku "ECHO" ogłoszeń reklamowych "Finansujemy Twoje marzenia - Potrzebujesz gotówki - budujesz dom, kupujesz mieszkanie, zmieniasz samochód?" oraz "Na dom samochód lub spłatę zobowiązań - proste i szybkie procedury, gwarancja równych rat" a także zamieszczania na stronie internetowej Spółki - www.mfrr.com.pl. - informacji o treści: "MFRR swoją ofertę tworzył przede wszystkim z myślą o przeciętnym Kowalskim, czyli o osobie o dochodach poniżej średniej krajowej. W dzisiejszych czasach okazuje się to strzałem w dziesiątkę - do MFRR trafiają rzesze klientów, które ze względu na małe dochody Bank odprawił z kwitkiem" oraz "... fundusze - organizacje podobne do MFRR służące samoobronie przed lichwą i stosujące zasady pomocy finansowej, istniały już w średniowieczu. Nosiły nazwę ... Kupieckich, banków pobożnych. Później nazwano je fundacjami taniego kredytu ... tak było" - których treść należy uznać jako reklamę wprowadzającą w błąd, o której stanowi art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. Nr 47, poz. 211 ze zm.).
Zdaniem Prezesa UOKiK nie ulega wątpliwości, że wyobrażenia konsumenta powstałe po przeczytaniu ww. haseł reklamowych o możliwości szybkiego uzyskania kredytu/pożyczki w postaci otrzymania do dyspozycji środków finansowych na określone cele nie były zgodne ze stanem rzeczywistym, ponieważ opierały się na nieprawdziwych informacjach reklamowych.
Jedną z funkcji reklamy jest funkcja informacyjna, w związku z czym przy ocenie reklamy wprowadzającej w błąd, zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, należy uwzględnić m.in. jej wpływ na zachowanie konsumenta i podejmowane przez niego decyzje co do wyboru przedmiotu transakcji i kontrahenta. Jest oczywiste, że decyzje podjęte przez konsumenta w oparciu o informacje nierzetelne, niepełne lub zafałszowane mogą być dla niego niekorzystne i prawdopodobnie konsument w ogóle by ich nie podjął, gdyby informacje zawarte w ogłoszeniach prasowych informowały, iż Spółka prowadzi działalność kredytową w ramach samofinansującego się konsorcjum. Tak więc niewątpliwie reklama zawierająca informacje nierzetelne, niepełne lub zafałszowane stanowi reklamę wprowadzającą w błąd, o którym stanowi art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Jak wspomniano, przy ocenie reklamy wprowadzającej w błąd należy uwzględnić wszystkie jej elementy dotyczące nie tylko reklamowanych towarów lub usług, ale także zachowanie się klienta. Takie znaczenie niewątpliwie mogła mieć informacja o możliwości uzyskania kredytu przez osoby którym odmówiono udzielenia kredytu w banku (hasło: "do MFRR trafiają rzesze klientów, które ze względu na małe dochody Bank odprawił z kwitkiem" - hasło z witryny internetowej). Informacja ta, w przypadku wielu klientów, miała decydujące znaczenie dla podjęcia decyzji w kwestii skorzystania z oferty Spółki. Z informacji Rzecznika wynika, iż ofertą Spółki zainteresowali się ludzie starsi - emeryci i renciści, o niskim statucie materialnym, którzy mieliby poważne trudności z uzyskaniem kredytu w banku.
Ponadto stosowane przez Spółkę ww. hasła reklamowe zawierają zwroty sugerujące, że środki finansowe zostaną niebawem udostępnione (np. hasła "szybkie i proste procedury", "budujesz dom", "kupujesz mieszkanie", "zmieniasz samochód"). Slogany te wywołują przekonanie u konsumenta, że realizacja potrzeb konsumpcyjnych następuje w sposób prosty i szybki, zanim nastąpi konieczność wpłacania konkretnych rat. Analizując wymienione ogłoszenia reklamowe odnosi się wrażenie, że oferta Spółki zbliżona jest do oferty bankowej, jednak bez konieczności spełnienia szeregu warunków wymaganych przez instytucje bankowe, przy składaniu wniosku kredytowego.
Tymczasem propozycja dotyczy przystąpienia do grupy i pozyskiwania środków pieniężnych w drodze wzajemnego finansowania "Klientów", czyli potencjalnych kredytobiorców (uczestników gremium), o czym stanowią m.in. następujące zapisy umowne: Przedmiotem umowy jest uczestnictwo Klienta w programie MFRR, którego celem jest zakup przez Uczestnika gremium produktu określonego na pierwszej stronie, przydział produktu następuje po pisemnym zobowiązaniu się Uczestnika gremium do wpłacenia rat kompletnych oferowanych w ofercie pisemnej, zgodnie z treścią umowy w przypadku gdy oferta okaże się najwyższa (§7 pkt 1 umowy) oraz MFRR zbierze podpisaną przez Uczestnika gremium umowę z innymi umowami z terenu całej Polski, tworząc gremium w ratach tych samych, bądź różnych zestawów kwotowych. Ponadto z treści umowy w ogóle nie wynika, kiedy dokładnie dany klient może otrzymać "produkt", ponieważ jest to uzależnione od wysokości oferowanych przez niego "rat kompletnych". Tak więc niektórzy uczestnicy gremium mogą oczekiwać na "produkt" nawet przez kilka lat (w zależności od okresu na jaki zorganizowano grupę).
Ponadto wprowadzanie w błąd przez Spółkę przybiera jeszcze jedną formę, wskutek tworzenia mylnego wyobrażenia u adresata reklamy, polegające na pominięciu istotnych dla niego informacji. W żadnej z reklam (zarówno zamieszczanej w gazecie "ECHO", na stronie internetowej, jak i w innych publikatorach na terenie kraju, nie zamieszczono najmniejszej wzmianki o tym, że środki finansowe przydzielane są ze wspólnego funduszu utworzonego z comiesięcznych wpłat wszystkich "Uczestników gremium". W tekstach tych, wystarczyłoby zasygnalizować, że przedmiotem umowy jest uczestnictwo w konsorcjum finansowym, albo w grupie samofinansującej się. Brak rzetelnej prezentacji, podstawowej dla konsumenta informacji, jaką jest członkostwo klienta w samofinansującej się grupie (tzn. Programie MFRR, o czym stanowi § 2 pkt 1 umowy), którego celem "jest zakup przez Uczestnika gremium" określonego produktu przeznaczonego m.in. na budowę domu, remont budynku, mieszkania, wypełnia znamiona reklamy niepełnej. Reklama niepełna uważana jest w doktrynie za informację reklamową wprowadzającą w błąd (por. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, pod red. J. Szwaji, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2000, str. 460).
Biorąc powyższe pod uwagę, Prezes UOKiK uznał, iż zamieszczanie w prasie oraz na stronie internetowej omówionych wyżej ogłoszeń reklamowych, stanowiło bezprawne działanie polegające na stosowaniu nieuczciwej oraz wprowadzającej w błąd reklamy i jednocześnie wypełniają pierwszą z przesłanek praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, wymienionych szczegółowo w art. 23a ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zgodnie z którym "za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów uważa się w szczególności (...) nieuczciwą lub wprowadzającą w błąd reklamę".
Wymienione wyżej działania Spółki dotyczyły niewątpliwie zbiorowego interesu konsumentów. Zgodnie z art. 23a ust. 1 zdanie 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zbiorowym interesem konsumentów nie jest suma indywidualnych interesów konsumentów. Umowę ze Spółką mógł zawrzeć każdy, kto w jakikolwiek sposób, zwłaszcza z ogłoszeń prasowych, czy informacji zamieszczanych na stronie internetowej, dowiedział się o działalności Spółki i jej ofercie. Reklama zamieszczana w prasie (nie tylko w lokalnym tytule "ECHO", ale w publikatorach na terenie całego kraju) była dostępna dla każdego konsumenta, który potencjalnie mógłby się z nią zetknąć. "Oznacza to, że była [reklama] skierowana do nieokreślonej zbiorowości, której interes naruszano przez publikację reklamy" (wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 23 czerwca 2004 r., sygn. akt XVII Ama 66/03).
Tym samym wypełniona została trzecia z przesłanek ww. art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, tj. naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.
Mając powyższe na względzie, Prezes UOKiK stwierdził, że zostały spełnione łącznie wszystkie przesłanki dla zakwalifikowania opisanych działań Spółki jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w art. 23a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Na podstawie art. 23c ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwałych skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu. W szczególności może zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia wielokrotnego oświadczenia o określonej w decyzji treści i formie. Poinformowanie konsumentów o rzeczywistym charakterze działalności prowadzonej przez Spółkę Urząd uważa za niezbędne. Jedynie w oparciu o prawdziwe informacje zamieszczone w reklamie konsument może dokonać rzeczowo uzasadnionego wyboru a jego decyzja może zostać oceniona jako racjonalna bądź też nierozsądna. Wyznaczając tytuł prasowy do zamieszczenia sentencji niniejszej decyzji (tj. lokalna gazeta tyska "ECHO"), Prezes UOKiK kierował się zakresem zarzutów, określonych przez Wnioskodawcę we wniosku o wszczęcie postępowania. Ponadto, stosownie do art. 100e ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu może nadać decyzji rygor natychmiastowej wykonalności w całości lub w części, jeżeli wymaga tego ważny interes konsumentów. Rozstrzygając sprawę będącą przedmiotem niniejszego postępowania Prezes Urzędu uznał, że zbiorowy interes konsumentów wymaga szczególnej ochrony. Dalsze stosowanie wprowadzającej w błąd reklamy (mimo wejścia w życie przepisów zakazujących działalności konsorcjów finansowych) może dalej prowadzić do zawierania kolejnych umów z naruszeniem ekonomicznych interesów kolejnych osób i mogłoby spowodować nieodwracalne, negatywne skutki dla chronionych ustawą interesów konsumentów.
Wobec powyższego należało orzec jak w sentencji.[...]