Szczegółowe wskazania lekarskie co do zakresu badań wstępnych oraz zakres i częstotliwość badań okresowych.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MZiOS.1987.10.70

Akt utracił moc

Wersja od: 11 sierpnia 1987 r.

INSTRUKCJA Nr 5/87

MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ

z dnia 11 sierpnia 1987 r.

w sprawie szczegółowych wskazań lekarskich co do zakresu badań wstępnych i częstotliwości badań okresowych

Na podstawie § 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 10 grudnia 1974 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników (Dz. U. Nr 48, poz. 296), ustala się, co następuje:

§ 1. Wstępne i okresowe badania lekarskie przeprowadza się w oparciu o wskazówki metodologiczne, stanowiące załącznik do instrukcji.

§ 2. Lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne określa częstotliwość oraz zakres tych badań w zależności od stanu zdrowia pracownika i warunków środowiska pracy.

§ 3. Traci moc instrukcja Nr 10/74 z dnia 10 grudnia 1974 r. (Dz. Urz. MZiOS Nr 24, poz. 107, z 1975 r. Nr 9, poz. 32).

§ 4. Instrukcja wchodzi w życie z dniem podpisania.

ZAŁĄCZNIK 

WSKAZÓWKI METODOLOGICZNE DO PRZEPROWADZANIA BADAŃ WSTĘPNYCH I OKRESOWYCH

I.

Część ogólna

W lekarskich badaniach profilaktycznych stosowano dotychczas zalecenia zawarte w instrukcji Nr 10/74 Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 10 grudnia 1974 r. w sprawie szczegółowych wskazań lekarskich co do zakresu badań wstępnych oraz zakresu i częstotliwości badań okresowych (Dz. Urz. MZiOS Nr 24, poz. 107, z 1975 r. Nr 9, poz. 32).

Opracowane obecnie "Wskazówki metodologiczne ..." uwzględniają postęp w metodyce oceny stanu zdrowia pracowników oraz oceny środowiska pracy.

Wytyczne przeznaczone są do użytku lekarzy i stanowią ramowe zasady lekarskich badań profilaktycznych (wstępnych i okresowych) pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i uciążliwe.

1. Badaniom wstępnym podlegają pracownicy rozpoczynający pracę zarobkową oraz przenoszeni na stanowiska pracy, na których czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe występują w większym stopniu niż na stanowisku zajmowanym dotychczas.

Badanie stanu zdrowia osób podejmujących pracę w przemyśle ma szczególne znaczenie ze względu na to, że pozwala na ocenę psychofizycznych możliwości wykonywania przez kandydata pracy zawodowej na danym stanowisku i w środowisku przemysłowym, cechującym się określonymi warunkami psychosocjologicznymi i materialnymi.

Przeprowadzając badania wstępne należy konsekwentnie stosować tryb wydawania orzeczeń o warunkowej przydatności do pracy, jeżeli w toku przeprowadzania badań ogólnych nie stwierdzono przeciwwskazań a badanie wstępne nie może być zakończone w dniu zgłoszenia się kandydata do pracy ze względu na konieczność przeprowadzania badań dodatkowych.

Badaniom okresowym podlegają osoby zatrudnione na stanowiskach pracy, na których występują czynniki szkodliwe, zwłaszcza wymienione w wykazie obowiązujących najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.

Ponadto badaniom okresowym podlegają pracownicy wykonujący prace uciążliwe, przy czym lekarz przemysłowy rozstrzyga, które prace należy uznać za uciążliwe.

Częstotliwość badań okresowych określa lekarz zakładu służby zdrowia właściwego w myśl § 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 10 grudnia 1974 r. (Dz. U. Nr 48, poz. 296) w zależności od wyników pomiarów czynników szkodliwych.

Jeżeli stężenie lub natężenie czynnika szkodliwego jest równe lub przekracza dopuszczalne parametry higieniczne, (NDS, NDN), to badanie okresowe należy wykonać wg wskazań zawartych w wytycznych. Jeżeli wartość pomiarów waha się od 1/2 NDS do NDS, to lekarz przemysłowy ustala zakres badań i ich częstotliwość wg swojej opinii.

W tych sytuacjach badania okresowe mogą być wykonywane w dłuższych odstępach czasu, niż podane w wytycznych. Wyjątek stanowią badania pracowników zatrudnionych pod ziemią do chwili ukończenia 21 lat oraz młodocianych, którzy powinni być badani nie rzadziej niż co 12 miesięcy.

Nie obowiązują badania okresowe, jeżeli stężenia lub natężenia czynników szkodliwych są niższe niż 1/2 NDS lub 1/2 NDN, jednak wówczas lekarz może także uznać za celowe wykonanie badań okresowych, jeżeli ma wątpliwości co do dotychczasowej oceny stężeń i natężeń czynników szkodliwych. W powyższych przypadkach lekarz winien porozumieć się z państwowym inspektorem sanitarnym celem przeprowadzenia ponownej oceny środowiska pracy. Lekarz może również uznać za celowe wykonanie badań okresowych, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo łącznego (synergistycznego) działania czynników szkodliwych, albo występują w środowisku pracy czynniki szkodliwe, dla których w Polsce nie ustalono obowiązujących normatywów higienicznych.

Badania okresowe osób zatrudnionych na stanowiskach, na których występują substancje uczulające, rakotwórcze lub czynniki mikrobiologiczne, są obowiązujące niezależnie od wyników pomiarów tych czynników w środowisku pracy.

Znowelizowane "Wskazówki metodologiczne..." mają na celu ułatwienie lekarzom planowanie tych badań, zawierają one najważniejsze przeciwwskazania lekarskie do niektórych prac oraz zakres badań lekarskich i dodatkowych w zasadzie możliwych do wykonania w placówkach społecznej służby zdrowia. Zakres ten może ulegać modyfikacji w zależności od indywidualnych wskazań lekarskich wynikających ze stanu zdrowia badanego kandydata lub pracownika.

Ustalając częstotliwość badań okresowych należy uwzględniać nie tylko sposób działania czynników szkodliwych na stan zdrowia, ale także płeć oraz wiek pracownika i związane z nim procesy starzenia się zwiększające ryzyko niektórych chorób.

W razie wątpliwości dotyczących zakresu i częstotliwości badań okresowych lekarz odpowiedzialny za ich prowadzenie powinien uzyskać konsultację w przemysłowych specjalistycznych zespołach opieki zdrowotnej lub wojewódzkich przychodniach przemysłowych.

W wytycznych utrzymano porządek alfabetyczny haseł, dotyczących czynników toksycznych, przy czym starano się zgrupować czynniki o zbliżonym działaniu biologicznym. Pominięte zostały niektóre substancje chemiczne, które nie są stosowane i produkowane w Polsce lub nie wykazują działania szkodliwego w warunkach pracy zawodowej.

Dla niektórych grup zawodowych obowiązują odrębne przepisy dotyczące badań profilaktycznych, nie zamieszczone w niniejszych wytycznych (np. dla nurków, kierowców i in.). Prace wzbronione kobietom są wymienione w odrębnym przepisie. W wytycznych uwzględniono jedynie przeciwwskazania do pracy kobiet w okresie rozrodczym.

2. Za badanie lekarskie "ogólne" uważa się badania podmiotowe (wywiad) i przedmiotowe (wg zasad ogólnego badania lekarskiego, w którego skład wchodzi m. in.: oglądanie skóry, orientacyjne badanie słuchu, drożności nosa, stanu noso-gardzieli, spojówek, badanie ruchomości gałek ocznych i reakcji źrenic, ostrości widzenia, orientacyjne badanie neurologiczne (odruchy ścięgnowe, okostnowe, fizjologiczne i patologiczne, badanie zmysłu równowagi, symetrii siły mięśniowej itp.), badanie układu krążenia z pomiarem ciśnienia tętniczego krwi na kończynach, układu oddechowego, narządów jamy brzusznej.

Należy zwracać uwagę na odchylenia ze strony narządów wykazujących najwcześniejsze lub największe zmiany pod wpływem określonego czynnika szkodliwego. Wątpliwości co do ich charakteru lub przyczyny mogą uzasadniać skierowanie do konsultacji lekarzy specjalistów.

3. Do badań dodatkowych rutynowych potrzebnych dla oceny stanu zdrowia zalicza się:

- badanie moczu (ciężar właściwy, urobilinogen, białko, cukier, ocena elementów komórkowych i innych w osadzie),

- szybkość opadania krwinek po 1 godzinie,

- badanie krwi (zawartość hemoglobiny, liczba erytrocytów, liczba leukocytów, ewentualnie z wzorem odsetkowym w razie wskazań lekarskich),

- małoobrazkowe zdjęcia rtg klatki piersiowej.

Badań tych nie należy powtarzać, jeżeli pracownik przedstawia wyniki badań z ostatniego półrocza i nie zachodzi okoliczność uzasadniająca ich ponowne wykonanie. Małoobrazkowe zdjęcie rtg klatki piersiowej jest zbędne, jeżeli rodzaj czynnika szkodliwego w miejscu pracy lub wynik lekarskiego badania uzasadniają wykonanie pełnowymiarowego zdjęcia rtg.

U młodocianych (do 18 roku życia) nie zaleca się wykonywania profilaktycznych badań radiofotograficznych. Zdjęcia pełnowymiarowe klatki piersiowej i inne badania radiologiczne mogą być wykonywane w przypadkach uzasadnionych potrzebami diagnostycznymi.

4. U osób pracujących na stanowiskach szkodliwych, na których mogą wystąpić określone zmiany chorobowe, niezbędne jest wykonywanie badań pracownianych, które mogą ujawnić objawy uszkodzenia danego narządu lub określone zaburzenia czynnościowe:

a) w przypadku występowania w środowisku czynników powodujących uszkodzenie wątroby należy wykonać badania czynności tego narządu. Wielorakie funkcje wątroby uzasadniają badania w indywidualnych przypadkach:

– zaburzeń syntezy białek tj. próbę tymolową, oznaczenie albumin w surowicy krwi, czasu protrombinowego,

– zmian w drogach żółciowych: oznaczanie zawartości bilirubiny, aktywności fosfatazy zasadowej i gamma-glutamylotransferazy w surowicy krwi,

– zaburzeń syntezy hemu: oznaczanie porfiryn wydalanych z moczem.

Te badania stanowią minimum niezbędne dla diagnostyki przewlekłych chorób wątroby. Zwiększenie ich zakresu zwiększa możliwość ustalenia dokładnego rozpoznawania i zróżnicowania zmian pod warunkiem właściwej interpretacji wyników.

b) w przypadku występowania czynników powodujących zmiany w nerkach zaleca się poza ogólnym badaniem moczu:

– badania poziomu kreatyniny lub mocznika w surowicy krwi

– badanie zdolności zagęszczania moczu.

c) w przypadku występowania czynników powodujących zmiany w układzie oddechowym zaleca się:

– badanie czynności układu oddechowego (spirometryczne tj. VC, FEV i TLC). Poszerzenie badań o ocenę zdolności dyfuzyjnej, ocenę wymiany gazowej jest możliwe w pracowniach specjalistycznych wyposażonych w odpowiednią aparaturę,

– zdjęcia pełnowymiarowe klatki piersiowej w przypadku działania pyłów zwłókniających.

Z badań czynnościowych układu oddechowego i krążenia wymienione zostały "próby wysiłkowe". Można je wykonywać w pracowniach wyposażonych np. w ergometr rowerowy lub urządzenie do próby schodkowej; w razie braku sprzętu można je ograniczyć np. do 10-15 przysiadów w narzuconym tempie przed badaniem elektrokardiograficznym,

d) w przypadku występowania na stanowisku pracy czynników powodujących uszkodzenie układu krwiotwórczego zaleca się w zależności od rodzaju zaburzeń:

– dla oceny układu czerownokrwinkowego określenie bezwzględnej liczby retykulocytów, stężenie żelaza i zdolności wiązania żelaza przez surowicę,

– dla oceny układu płytkotwórczego określenie liczby płytek (metodą bezpośrednią), określenie czasu krwawienia.

e) w ocenie narażenia zawodowego oraz planowaniu zakresu badań okresowych należy stosować wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 4 stycznia 1985 roku w sprawie przeprowadzania i oceny wyników pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

5. Za przeciwwskazania do pracy, związanej z wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych uznaje się choroby, które:

- uniemożliwiają sprawne wykonywanie pracy (np. niedorozwój umysłowy uniemożliwia sprawną obsługę pulpitów sterowniczych),

- rokują postępujące upośledzenie sprawności (np. wady serca lub choroba niedokrwienna serca),

- mogą ulec nasileniu pod wpływem czynników szkodliwych lub uciążliwych (np. choroby miąższu wątroby pod wpływem narażenia na substancje hepatotoksyczne),

- mogą ułatwić występowanie chorób zawodowych (np. choroby nerek z upośledzoną czynnością wydalniczą mogą przyczynić się do zatrucia niektórymi metalami ciężkimi),

- upośledzają zdolność oceny ryzyka wypadku lub zatrucia (głównie choroby psychiczne) lub zwiększają ryzyko wypadku (choroby przebiegające z utratą przytomności).

Zmiany chorobowe wymienione jako "przeciwwskazania do pracy" powinny stanowić dla lekarzy informację na jakie objawy zwrócić uwagę w wywiadzie i badaniu przedmiotowym.

Jest oczywiste, że zmiany chorobowe uznane za przeciwwskazania do pracy mogą wystąpić u osób, które zostały przyjęte do pracy jako zdrowe. W tych przypadkach lekarz powinien szczególnie wnikliwie rozważyć dynamikę procesu chorobowego, wiek chorego, rokowanie, możliwości zmiany stanowiska pracy lub zawodu. Szczególnym przykładem trudności w ocenie dalszej możliwości pracy może być miażdżyca naczyń związana z wiekiem, występująca u pracowników narażonych na wchłanianie dwusiarczku węgla - substancji wpływającej na przyspieszenie miażdżycy.

6. Proponowana częstotliwość badań okresowych w przedziałach paroletnich umożliwia lekarzowi uwzględnienie w planowaniu badań specyficznych warunków środowiska pracy i charakteru zatrudnionej grupy pracowników. Niektóre propozycje zawierają wskazówki dotyczące zmiany częstotliwości badań w zależności od poznanej dynamiki procesu chorobowego (u narażonych na pyły zwłókniające) lub w zależności od fizjologicznych procesów starzenia się.

7. Ekspozycja na czynniki szkodliwe na stanowisku pracy ma najczęściej charakter złożony, toteż powinna być oceniana przez lekarza prowadzącego badania profilaktyczne pod kątem kompleksowego wpływu na stan zdrowia. Z tego względu wytyczne mają charakter ramowy, a nie obligatoryjny i zakres oraz częstotliwość badań powinny być ustalone przez lekarza po uwzględnieniu oceny ekspozycji.

Obowiązujące - jak wspomniano - są natomiast przepisy odnoszące się do częstotliwości badań pracowników młodocianych oraz zatrudnionych pod ziemią do chwili ukończenia 21 lat, a także niektórych innych grup zawodowych, np. nurków, kobiet ciężarnych itd.

Wynik badania okresowego pracowników jest podstawą dla indywidualnej oceny stanu zdrowia, dynamiki zmian w porównaniu z wynikami poprzedzających badań okresowych pracownika oraz orzeczenia o dalszej zdolności do pracy na dotychczasowym stanowisku.

Zbiorcza ocena wyników badań okresowych grup pracowników zatrudnionych w określonych warunkach powinna umożliwić wnioskowanie o częstości występowania zmian chorobowych związanych z wykonaną pracą, o potrzebie przedsięwzięć profilaktycznych podejmowanych przez zakład przemysłowy, służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne.

Wyniki zbiorczej oceny zdrowia mogą uzasadnić zmianę częstotliwości lub zakresu badań okresowych pracowników.

Wskazówki zostały opracowane przez krajowy zespół specjalistyczny w dziedzinie medycyny przemysłowej.

II.

Część szczegółowa

Lp.	Czynnik szkodliwy lub uciążliwy	Badanie wstępne		Badanie okresowe		Przeciwwskazania do pracy	Częstotliwość badań okresowych	Uwagi
		lekarskie	pomocnicze	lekarskie	pomocnicze
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1	Praca fizyczna z wydatkiem energetycznym na pracę powyżej 1.500 Kcal/8 godz. lub 3 Kcal/min. dla mężczyzn i powyżej 1.000 Kcal/8 godz. lub ponad 2 Kcal/min. dla kobiet	ogólne	rutynowe, ekg spoczynkowe po wysiłku^*)	ogólne	rutynowe, ekg	Wady serca, choroby mięśnia sercowego, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia ukrwienia mózgu. Wysoka krótkowzroczność, zagrażające odklejenie siatkówki, jaskra. Przepukliny. Znacznego stopnia zmiany żylakowe. Zmiany w układzie ruchu upośledzające jego sprawność	2-4 lata	Badania okresowe u osób w wieku do 45 roku życia co 3 lata, po 45 roku życia raz na rok
2	Praca w wymuszonej pozycji	ogólne	w zależności od wskazań lekarskich	ogólne	w zależności od wskazań lekarskich	Zmiany w układzie ruchu w zależności od ich umiejscowienia i od sposobu wykonywania pracy	2-4 lata
3	Prace wymagające ruchów monotypowych kończyn	ogólne	w zależności od wskazań lekarskich	ogólne	w zależności od wskazań lekarskich	Choroby nerwów, mięśni, układu kostno-stawowego w zakresie odpowiadającym obciążeniu sposobem wykonywania pracy	3-4 lata
4	Praca na wysokości a) powyżej 3 m	ogólne specjalistyczne: neurologiczne, okulistyczne, laryngologiczne	rutynowe	ogólne, specjalistyczne w zależności od wskazań lekarskich	w zależności od wskazań lekarskich	Choroby przebiegające z nagłą utratą świadomości, choroby ośrodkowego układy nerwowego, choroby psychiczne i niedorozwój umysłowy, asymetria reakcji błędników, choroba Meniere'a, zaburzenia równowagi o innej etiologii, lęk przestrzeni i subiektywne zawroty głowy, znaczne upośledzenie słuchu utrudniające rozumienie mowy, nadciśnienie tętnicze. Cukrzyca leczona farmakologicznie. Zaburzenia rytmu serca, zaawansowana miażdżyca tętnic. Nerwice znacznego stopnia, używanie leków uspokajających, psychotropowych itp., narkomania. Brak widzenia obuocznego, ograniczenia pola widzenia. Choroby ograniczające w sposób istotny sprawność narządu ruchu	1-3	Badania okresowe u osób w wieku do 50 lat co 3 lata. w wieku powyżej 50 r. życia raz w roku. Wady wzroku wymagające stałego noszenia szkieł korekcyjnych stanowią przeciwskazanie do pracy na wysokości na otwartej przestrzeni.
	b) do 3 m	ogólne, specjalistyczne w zależności od wskazań lekarskich	zależności od wskazań lekarskich	ogólne specjalistyczne w zależności od wskazań lekarskich	w zależności od wskazań lekarskich	jak wyżej	4
5	Prace wymagające stałego i długotrwałego wysiłku głosowego	specjalistyczne laryngologiczne	w zależności od wskazań lekarskich	specjalistyczne laryngologiczne	w zależności od wskazań lekarskich	Czynnościowe i organiczne zaburzenia głosu	2 lata	wskazane badania foniatryczne co 5 lat
6	Prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej (np. obsługa suwnic, pulpitów sterowniczych i innych urządzeń, praca kierowców transportu wewnętrznego, wymagająca podzielności uwagi)	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego i psychicznego	rutynowe, psychologiczne, specjalistyczne okulistyczne w zależności od wskazań	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego i psychicznego	rutynowe i okulistyczne w zależności od wskazań	Choroby ośrodkowego układu nerwowego, choroby psychiczne i niedorozwój umysłowy, wzmożona pobudliwość nerwowa. Częste naczynioruchowe bóle głowy. Miażdżyca tętnic, nadciśnienie tętnicze, stany nagłej utraty świadomości	2	Badanie okresowe psychologiczne co 4 lata. Badania profilaktyczne kierowców samochodowych, pilotów itp. regulują odrębne przepisy
7	Praca nocna	ogólne	w zależności od wskazań lekarskich	ogólne	w zależności od wskazań lekarskich	Choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze. Niektóre choroby układu trawienia np. choroba wrzodowa i choroby dróg żółciowych wymagające uregulowanego trybu życia. Nerwice ze złą tolerancją pracy nocnej. Cukrzyca insulinozależna	2-4
8	Oświetlenie		w zależności od wskazań lekarskich		w zależności od wskazań lekarskich		3
	a) niedostateczne	ogólne, specjalistyczne, okulistyczne		ogólne, specjalistyczne, okulistyczne		Zaburzenia adaptacji wzroku do ciemności, jaskra		Wskazana nyktometria lub adaptometria. Badania okresowe osób po 50 roku życia co 2 lata
	b) nadmierne	jak wyżej		jak wyżej		Przewlekłe stany zapalne spojówek, powiek i rogówek		jak wyżej
9	Promieniowanie podczerwone i nadfioletowe	jak wyżej	jak wyżej	jak wyżej	jak wyżej	jak wyżej, uczulenie na światło (fotodermatozy)		jak wyżej
10	Mikroklimat gorący tj. powyżej 27º temperatury efektywnej	ogólne	rutynowe, ekg	ogólne	rutynowe, ekg	Choroby mięśnia sercowego, wady serca, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu, nadciśnienie tętnicze. Otyłość znacznego stopnia, zaburzenia wydzielania potu, cukrzyca, nadczynność tarczycy	2-4	Badania okresowe osób w wieku do 40 roku życia co 2-4 lata; po 40 roku życia - raz na rok
11	Mikroklimat chłodny tj. poniżej 10º temp. efektywnej	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe	ogólne	w zależności od wskazań lekarskich	Przewlekłe choroby górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli i dychawica oskrzelowa, odmrożenia skóry, zespół Raynauda, choroba Bürgera i inne choroby naczyń obwodowych, choroby reumatoidalne i inne zaostrzające się pod wpływem ochłodzenia	2-4	W badaniu wstępnym i okresowym pożądana termometria skóry rąk
12	Hałas przekraczający 80 dB A	ogólne, specjalistyczne badanie laryngologiczne i audiometryczne, określenie przewodnictwa powietrznego i kostnego	w zależności od wskazań lekarskich	ogólne, specjalistyczne laryngologiczne i audiometryczne	w zależności od wskazań lekarskich	Choroby ucha środkowego i wewnętrznego. Nadciśnienie tętnicze. Nadczynność tarczycy. Nerwice znacznego stopnia. Ciąża - przeciwwskazanie do pracy w hałasie przekraczającym 90 dBA i impulsowym	1-2	Pierwsze badanie audiometryczne po 6 miesiącach pracy, następne co 2 lata; w razie narażenia na hałas przekraczający 110 dBA i impulsowy - nie rzadziej niż raz w roku
13	Wibracja przekazywana na kończyny górne	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, zdjęcia rtg kości rąk, stawów barkowych i łokciowych, próba oziębienia z termometrią skórną i próbą uciskową, ocena czucia wibracji (najlepiej metodą palestezjometryczną)	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, zdjęcia rtg kości i w zależności od wskazań łokciowych i barkowych; próba oziębienia z termometrią skóry i próbą uciskową, ocena czucia wibracji najlepiej metodą palestezjometryczną	Choroby naczyń obwodowych, choroby obwodowego układu nerwowego, przebyte odmrożenia kończyn górnych zwłaszcza rąk, choroba zwyrodnieniowa kości i stawów, upośledzenie sprawności stawów kończyn górnych, osteoporoza, znaczne pourazowe deformacje kości i stawów kończyn górnych, choroby w przebiegu których występuje objaw Raynauda, zespół żebra szyjnego, zespół mięśnia pochyłego przedniego	2	Pierwsze badania po 6 miesiącach zatrudnienia. Zdjęcie rtg kości i stawów kończyn górnych co 3 lata. Osoby z objawami akroparestezji należy wyodrębnić do grupy dyspanseryjnej i badać co 6 miesięcy. Niewskazane zatrudnienie osób poniżej 23 roku życia
14	Wibracja ogólna, ogólne, specjalistyczne: neurologiczne, laryngologiczne z oceną narządu równowagi	ogólne, specjalistyczne: neurologiczne, laryngologiczne z oceną narządu równowagi	rutynowe, zdjęcia rtg kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego, rtg kości stóp i stawów kolanowych	ogólne, specjalistyczne neurologiczne	rutynowe	Choroby ośrodkowego układu nerwowego, nerwice znacznego stopnia, uszkodzenia błędników, zaburzenia równowagi o różnej etiologii. Nadciśnienie tętnicze. Zaburzenia hormonalne. Kręgozmyk, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, zespoły bólowe lędźwiowo-krzyżowe, dyskopatia, choroba zwyrodnieniowa kości i stawów. Miażdżyca zarostowa kończyn dolnych, choroba Bürgera	2-4	Zdjęcie rtg kości stóp i stawów kolanowych w zależności od wskazań lekarskich
15	Promieniowanie jonizujące	ogólne, specjalistyczne: okulistyczne z oceną soczewek w lampie szczelinowej	rutynowe, liczba płytek krwi	ogólne, specjalistyczne: okulistyczne z oceną soczewek w lampie szczelinowej. W zależności od wskazań badanie ginekologiczne i dermatologiczne	rutynowe, liczba płytek krwi	Przebyte zmiany popromienne, przewlekłe zatrucie benzenem i inne choroby układu krwiotwórczego. Stany przednowotworowe i po leczeniu nowotworów. Ciąża. Okres karmienia w przypadku pracy przy otwartych źródłach promieniowania. Zmętnienie soczewek	3	W razie przekroczenia dopuszczalnej dawki promieniowania obowiązuje badanie celowe. W razie stwierdzenia utrzymującej się granulocytopenii należy przeprowadzić badanie czynnościowe układu białokrwinkowego i badanie szpiku kostnego
16	Pola elektromagnetyczne	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, specjalistyczne okulistyczne z oceną soczewek w lampie szczelinowej	rutynowe, ekg	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, specjalistyczne okulistyczne. W zależności od wskazań badanie ginekologiczne i dermatologiczne	rutynowe, ekg	Choroby ośrodkowego układu nerwowego, choroby psychiczne, nerwice znacznego stopnia, zmętnienia soczewek oczu, choroby gruczołów dokrewnych, okres ciąży, choroby układu bodźcotwórczego i przewodzącego serca, upośledzenie funkcji gonad	2-4	Pożądane badanie eeg i badanie nasienia
17	Zwiększone lub obniżone ciśnienie atmosferyczne środowiska	ogólne i specjalistyczne: laryngologiczne, neurologiczne, okulistyczne, stomatologiczne	rutynowe, ekg	ogólne i specjalistyczne: laryngologiczne, okulistyczne, stomatologiczne	rutynowe, ekg	Choroby mięśnia sercowego, wady serca, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia ukrwienia mózgu, choroby przebiegające z utratą przytomności, przewlekłe zapalenie ucha środkowego, zaburzenia błędnikowe, zmiany zapalne okołozębowe i rozległe wypełnienia zębów. Choroba wrzodowa	1/2-2 lat	Badania profilaktyczne nurków są uregulowane odrębnymi przepisami
18	Pyły zawierające krzemionkę:	ogólne	rutynowe, spirometryczne, zdjęcia rtg klatki piersiowej pełnowymiarowe	ogólne	rutynowe, spirometryczne, zdjęcia rtg płuc według rubryki 9	Zmiany pylicze i inne pyłopochodne choroby płuc, rozległe zmiany pogruźlicze i inne zwłóknienia śródmiąższowe niezależnie od etiologii, rozległe zrosty opłucnowe, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, rozedma płuc, dychawica oskrzelowa, sarkoidoza. Znaczne zniekształcenia klatki piersiowej, upośledzenie drożności nosa. Zaburzenia sprawności wentylacyjnej płuc, upośledzenie zdolności wysiłkowej niezależnie od przyczyny. Przewlekłe choroby układu krążenia.	1 raz w roku
	a) powyżej 50% SiO2							a) zdjęcia rtg pełnowymiarowe klatki piersiowej po 5 latach pracy, następne co rok; u narażonych na ziemię krzemionkową rtg klatki piersiowej w bad. wstępnych po 6 miesiącach pracy, następnie co rok. Pożądane badania zdolności wysiłkowej
	b) 10-50% SiO2							b) zdjęcie rtg pełnowymiarowe klatki piersiowej: po 5 latach pracy, następne co 2 lata
	c) poniżej 10% SiO2							c) zdjęcia rtg pełnowymiarowe klatki piersiowej po 8 latach pracy, następnie co 3 lata
19	Pyły kopalń węgla kamiennego	ogólne	rutynowe, pełnowymiarowe zdjęcia rtg klatki piersiowej, spirometryczne	ogólne	rutynowe, spirometryczne, pełnowymiarowe zdjęcia klatki rtg płuc - wg rubryki 9	jak wyżej	2-4	Zdjęcia rtg płuc pełnowymiarowe po roku i po 8 latach pracy, następnie co 4 lata
20	Pył azbestu	ogólne, specjalistyczne laryngologiczne	rutynowe, zdjęcie rtg klatki piersiowej pełnowymiarowe, spirometryczne, ekg	ogólne i pozostałe wg rub. 9	rutynowe i pozostałe wg rub. 9	Upośledzenie drożności nosa, nieżyty zanikowe, przerostowe i alergiczne górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, zwłóknienie płuc o różnej etiologii, rozedma płuc, zgrubienia i zwapnienia opłucnej, zrosty opłucnowe, znaczne zniekształcenia klatki piersiowej, zaburzenia sprawności wentylacyjnej płuc i upośledzenie zdolności wysiłkowej niezależnie od przyczyny	1-2	U osób zatrudnionych w ekspozycji na azbest do 10 lat zleca się wykonywanie pełnowymiarowego zdjęcia rtg klatki piersiowej, badanie spirometryczne oraz badanie laryngologiczne co 3 lata. Przeprowadzanie ww. badań w odstępach rocznych uzasadniają następujące sytuacje:
								1) okres narażenia przekraczający 10 lat
								2) obecność zmian radiologicznych pod małych, nieregularnych cieni oraz zgrubień i zwapnień opłucnej
								3) pojawienie się zaburzeń wentylacji, zwłaszcza typu restrykcyjnego i mieszanego
21	Pyły tworzyw sztucznych i włókien mineralnych	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe, rtg klatki piersiowej pełnowymiarowe, spirometryczne, ekg	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe, rtg klatki piersiowej pełnowymiarowe, spirometryczne, ekg	Przewlekłe spastyczne zapalenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, znacznego stopnia upośledzenie drożności nosa i przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych zwłóknienia pogróźlicze, rozległe zrosty opłucnowe i zwapnienia opłucnej	2-4	Pożądane wstępne badanie laryngologiczne
22	Pyły organiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego	ogólne	rutynowe, spirometryczne, ekg, zdjęcie rtg klatki piersiowej	ogólne	rutynowe, spirometryczne, ekg, zdjęcie rtg klatki piersiowej	Przewlekłe zapalenie oskrzeli (proste i spastyczne), dychawica oskrzelowa atopia; znacznego stopnia upośledzenie drożności nosa, przewlekłe stany zapalne (przyrostowe i zanikowe) górnych dróg oddechowych	1-2	Pożądane testy punktowe skórne w badaniach wstępnych i okresowych
23	Czynniki biologiczne:	ogólne	rutynowe, spirometryczne, rtg klatki piersiowej	ogólne	rutynowe, spirometryczne, rtg klatki piersiowej	Przewlekłe choroby układu pokarmowego	1-4	Pożądane testy immunologiczne
	a) termofilne promieniowce - Micropolyspora faeni. Saccharomonospora viridis, Thermoactinomyces vulgaris
	b) Pałeczki Brucella	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan wątroby, układu ruchu, układu nerwowego	rutynowe, badanie czynności wątroby, rtg klatki piersiowej, ekg	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan wątroby, układu ruchu i nerwowego	rutynowe, badanie czynności wątroby	Przewlekła bruceloza, choroby miąższu wątroby i nerek	co 2 lata	W badaniu wstępnym i okresowym pożądane badanie serologiczne
	c) wirus Hepatitis typu B	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan wątroby	antygen HB oraz badania czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan wątroby	antygen HB, przeciwciała anty-HB oraz inne w zależności od wskazań lekarskich	Choroby miąższu wątroby i nerek	1	Zasady dotyczą podejmujących pracę w oddziałach zabiegowych, laboratoriach pracujących z krwią, oddziałach sztucznych nerek i pomocy doraźnej
24	Akrylonitryl i akrylany	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, spojówek i skóry	rutynowe, zdjęcie rtg klatki piersiowej	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, spojówek i skóry	rutynowe	Przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, przewlekłe zapalenie spojówek, przewlekłe zapalenie skóry, zmiany uczuleniowe skóry, choroby układu nerwowego i nerwice o znacznym nasileniu	2-4	Pożądane badanie laryngologiczne
25	Aldehydy							Działanie uczulające (zmiany skórne)
	a) akrylowy	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych i oskrzeli oraz spojówek, przewlekłe zapalenie skóry, atopia	2-4
	b) mrówkowy (formaldehyd)	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych oraz spojówek, przewlekłe zapalenie skóry, dychawica oskrzelowa	2-4
26	Alkohol butylowy	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Przewlekłe zapalenie spojówek, przewlekłe zapalenie skóry	2-4
27	Amoniak	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych i spojówek, dychawica oskrzelowa	2-4
28	Arsen i jego związki	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan wątroby	rutynowe badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe, badanie czynności wątroby	Choroby miąższu wątroby, choroby nerek, układu krwiotwórczego, układu nerwowego, cukrzyca, zapalne i alergiczne choroby skóry	2-4	Działanie rakotwórcze (skóra, płuca)
29	Azotu tlenki	ogólne	rutynowe spirometryczne, ekg	ogólne	rutynowe spirometryczne, ekg	Choroby układu oddechowego i układu krążenia, przewlekłe zapalenie spojówek	1
30	Bar i jego związki	ogólne	rutynowe, rtg klatki piersiowej, spirometryczne, ekg	ogólne	rutynowe, rtg klatki piersiowej, spirometryczne, ekg	Choroby układu oddechowego, choroby mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca	2-4
31	Benzen	ogólne	rutynowe, płytki krwi, retykulocyty	ogólne	rutynowe, płytki krwi, retykulocyty	Choroby układu krwiotwórczego, hemoglobinuria napadowa, porfirie. Choroby ośrodkowego układu nerwowego. Ciąża	1 raz w roku	Pierwsze badania po 6 miesiącach pracy. Wskazane monitorowanie narażenia z zastosowaniem testu ekspozycyjnego (oznaczanie poziomu fenolu w moczu). W razie zwiększonego narażenia - badania czynności leukocytów
32	Beryl	ogólne	rutynowe, rtg klatki piersiowej, spirometryczne	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry i błon śluzowych noso-gardzieli	rutynowe	Choroby układu oddechowego. Kamica nerkowa. Atopia	2-4	Pożądane okresowe badanie laryngologiczne
33	Brom i jego związki	ogólne	rutynowe, ekg, spirometryczne	ogólne	rutynowe, ekg, spirometryczne	Przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych, skóry i spojówek. Uszkodzenie mięśnia sercowego.	2	rtg klatki piersiowej pełnowymiarowe w przypadku zaburzeń spirometrycznych
34	Chlor, chlorowodór, tlenki chloru	ogólne	rutynowe, spirometryczne	ogólne	rutynowe	Przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych, choroby aparatu ochronnego oczu.	2-4
35	Chrom i chromiany	ogólne i specjalistyczne laryngologiczne	rutynowe ze zwróceniem uwagi na stan skóry, rtg klatki piersiowej	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry i układu oddechowego, specjalistyczne laryngologiczne	rutynowe	Choroby układu oddechowego, w tym przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa. Choroby miąższu wątroby, nerek. Przewlekłe choroby skóry, uczulenie na chrom	1-2	Rtg klatki piersiowej pełnowymiarowe co 3-4 lata po 10 latach zatrudnienia
36	Czterochlorek węgla	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego i skóry	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego i skóry	rutynowe, badanie czynności wątroby	Choroby miąższu wątroby, choroby nerek, choroby ośrodkowego układu nerwowego, choroby skóry	1 raz w roku	W badaniu wstępnym i badaniach okresowych co 3 lata wskazane wykluczenie nosicielstwa HBsAg
37	Czterochloroetylen	ogólne i specjalistyczne neurologiczne	rutynowe, badanie czynności wątroby, ekg	ogólne i specjalistyczne neurologiczne	rutynowe, badanie czynności wątroby, ekg	Organiczne choroby układu nerwowego, zaburzenia psychiczne, znaczna dystonia układu wegetatywnego. Choroba nadciśnieniowa, choroby serca z zaburzeniami rytmu. Uszkodzenie miąższu wątroby. Choroby nerek. Spastyczny nieżyt oskrzeli: zanikowy, przerostowy lub alergiczny nieżyt górnych dróg oddechowych.	2-4	Ekg co 3 lata. Pierwsze okresowe badanie neurologiczne po 5 latach pracy, następne co 2-3 lata. Pożądane eeg jako uzupełnienie wstępnego i okresowego badania neurologicznego
38	Czteroetylek ołowiu	ogólne i specjalistyczne neurologiczne	rutynowe, oznaczanie poziomu ołowiu w moczu	ogólne i specjalistyczne neurologiczne	rutynowe, oznaczanie poziomu ołowiu w moczu. Pożądane badanie psychologiczne	Choroby ośrodkowego układu nerwowego, choroby psychiczne i niedorozwój umysłowy, nerwice, przebyte urazy czaszki z wstrząśnieniem mózgu	1 raz w roku	U osób, u których poziom ołowiu w moczu przekracza 100 µg/l, badania okresowe powinny być wykonywane co 6 miesięcy. Wymieniony zakres badań profilaktycznych nie dotyczy kierowców samochodowych i pracowników obsługujących stacje
39	Dwumetyloformamid	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Uszkodzenie miąższu wątroby, choroby nerek. Zapalne i alergiczne choroby skóry	2-4
40	Epichlorhydryna	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Choroby układu oddechowego, przewlekłe choroby skóry, atopia, przewlekłe zapalenie spojówek.	2
41	Fenol i polifenole	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry, wątroby i układu nerwowego	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry, wątroby i układu nerwowego	rutynowe, badanie czynności wątroby	Przewlekłe zapalenie skóry. Choroby miąższu wątroby, nerek. Choroby ośrodkowego układu nerwowego	2
42	Fluor i fluorki	ogólne, stomatologiczne	rutynowe, rtg kości miednicy i podudzi, spirometria	ogólne, specjalistyczne: stomatologiczne, laryngologiczne	rutynowe, spirometryczne, oznaczanie fluorków w moczu	Choroby układu oddechowego, nerek, kości i stawów	2-4	Zdjęcie rtg kości
								1. w badaniu wstępnym
								2. po 5 latach pracy
								3. następnie co 3 lata
43	Fosfor biały	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Rozległa próchnica zębów, choroby miąższu wątroby i nerek.	1-2	Pożądane badania czynności wątroby
44	Fosforu związki chlorowe (pięciochlorek fosforu)	ogólne	rutynowe, spirometryczne	ogólne	rutynowe, spirometryczne	Choroby układu oddechowego, przewlekłe zapalenie spojówek.	1-2
45	Ftalowy bezwodnik	ogólne	rutynowe, zdjęcie rtg klatki piersiowej	ogólne	rutynowe	Zanikowy, przerostowy lub alergiczny nieżyt górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, zapalne i alergiczne choroby skóry.	4 lata
46	Furfural	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, spojówek i skóry	rutynowe	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, spojówek i skóry	rutynowe	Zanikowy, przerostowy i alergiczny nieżyt górnych dróg oddechowych, przewlekły nieżyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa, przewlekłe zapalenie spojówek, zapalne i alergiczne choroby skóry. Choroby ośrodkowego układu nerwowego.	2 lata	Pożądane okresowe badanie okulistyczne
47	Glinu tlenek	ogólne	rutynowe, spirometryczne, rtg klatki piersiowej	ogólne	rutynowe, spirometryczne, rtg klatki piersiowej	Choroby układu oddechowego. Przewlekłe choroby skóry. Atopia.	2-4
48	Izocyjanianowe związki	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan spojówek i stan skóry	rutynowe, zdjęcie rtg klatki piersiowej, spirometryczne	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan spojówek i skóry	rutynowe, spirometryczne	Dychawica oskrzelowa i inne stany bronchospastyczne, przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedma płuc, przewlekłe zapalenie spojówek, stany zapalne skóry.	1 raz w roku	Pierwsze badanie po 6 miesiącach zatrudnienia
49	Kadmu tlenek	ogólne i specjalistyczne laryngologiczne	rutynowe, badanie czynności wątroby, zdjęcia rtg klatki piersiowej spirometryczne	ogólne i specjalistyczne laryngologiczne	rutynowe, badanie czynności wątroby, spirometryczne, zdjęcia rtg klatki piersiowej	Choroby układu oddechowego. Choroby miąższu wątroby i nerek. Choroby gruczołów dokrewnych. Choroby układu krwiotwórczego. Czynna choroba wrzodowa.	1 raz w roku	Zdjęcia rtg kręgosłupa, miednicy i wybranych kości długich oraz zdjęcia klatki piersiowej - pierwsze po 5 latach ekspozycji, następne co 3-4 lata
50	Ketony (aceton, metyloetyloketon, metyloizobutyloketon i in.)	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, skóry i błon śluzowych	rutynowe	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego skóry i błon śluzowych	rutynowe	Przewlekłe zapalenie skóry i spojówek. Zapalenie wielonerwowe.	2-4	Metyloetyloketon i metylobutyloketon mogą wywoływać obwodowe neuropatie. Alkohol dwuacetonowy i tlenek mezytylu może wywoływać uszkodzenie wątroby i nerek
51	Kobalt	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe	Przewlekłe zapalne i uczuleniowe choroby skóry	2-4	Patrz: substancje pierwotnie uczulające i drażniące skórę (poz. 75)
52	Ksylen	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, oznaczanie liczby płytek i retykulocytów, badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, oznaczanie liczby płytek i retykulocytów, badanie czynności wątroby	Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, choroby miąższu wątroby, choroby układu krwiotwórczego.	2 lata
53	Mangan i jego nieorganiczne związki	ogólne, specjalistyczne neurologiczne	rutynowe, bad. czynności wątroby, zdjęcie rtg klatki piersiowej	ogólne, specjalistyczne neurologiczne	rutynowe, bad. czynności wątroby, zdjęcie rtg klatki piersiowej	Choroby ośrodkowego układu nerwowego, przebyte zapalenie mózgu, przebyte wstrząśnienie mózgu, zaburzenia psychiczne. Choroby układu oddechowego. Choroby wątroby i nerek	1 raz w roku	Zdjęcie rtg klatki piersiowej co 3 lata. Pożądane w badaniach okresowych oznaczanie manganu w moczu i we krwi.
54	Nafta i produkty destylacji ropy naftowej i węgla kamiennego						2-4	Pełnowymiarowe zdjęcie rtg klatki piersiowej po 10 latach pracy, następnie co 1-2 lata
	a) benzyna i nafta	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry i układy nerwowego	rutynowe	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe	Choroby układu krwiotwórczego. Przewlekłe zapalenie skóry. Przewlekłe choroby ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Przewlekłe zapalenia górnych dróg oddechowych i spojówek (uczuleniowe)
	b) mieszaniny zawierające wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (np. pak, smoła, asfalt, sadza)	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe, rtg klatki piersiowej	ogólne z oceną stanu skóry	rutynowe, rtg klatki piersiowej	Przewlekłe zapalenie skóry, przewlekłe zapalenie dróg oddechowych i spojówek
55	Naftalen i pochodne np. naftol, dekalina, tetralina	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry	rutynowe, badanie czynności wątroby	Choroby miąższu wątroby, choroby nerek, choroby skóry.	2 lata
56	a) Nitrogliceryna	ogólne ze zwróceniem uwagi na układ krążenia i układ nerwowy oraz skórę	rutynowe, ekg	ogólne ze zwróceniem uwagi na układ krążenia i układ nerwowy oraz skórę	rutynowe, ekg	Zaburzenia naczyniowo-ruchowe, miażdżyca tętnic.	1 raz w roku
	b) Nitroglikol
57	Ołów i nieorganiczne związki ołowiu	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, oznaczanie poziomu ołowiu we krwi, koproporfiryny w moczu, kreatyniny w surowicy	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, oznaczanie poziomu ołowiu we krwi, ALA i koproporfiryny w moczu	Choroby układu krwiotwórczego, porfirie. Choroby układu nerwowego, zaburzenia psychiczne. Choroby nerek.	1 raz w roku	Zasady monitorowania stanu zdrowia prac. narażonych na wchłanianie ołowiu zawarte są w odrębnych wytycznych MZiOS
58	Pirydyna	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan wątroby, układu trawienia, skóry i błon śluzowych	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan wątroby, układu trawienia, skóry i błon śluzowych	rutynowe, badanie czynności wątroby	Przewlekłe choroby miąższu wątroby. Przewlekłe zapalenie skóry i spojówek, fotodermatozy.	4 lata
59	Rtęć
	a) pary rtęci metalicznej, związki nieorganiczne rtęci	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, stan psychiczny oraz na błony śluzowe jamy ustnej	rutynowe	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, stan psychiczny, błony śluzowe jamy ustnej	rutynowe, oznaczanie zawartości rtęci w moczu	Choroby ośrodkowego układu nerwowego, zaburzenia psychiczne, stany nerwicowe o znacznym nasileniu. Choroby nerek (miedniczek nerkowych, miąższu nerek, kamica). Przewlekłe choroby skóry. Zakaz pracy kobiet w okresie rozrodczym.	1-2	Pożądane okresowe badanie neurologiczne i psychologiczne co 2 lata. Pożądane oznaczanie kreatyniny w surowicy krwi w badaniach okresowych
	b) związki organiczne rtęci	ogólne i specjalistyczne neurologiczne	rutynowe	ogólne i specjalistyczne neurologiczne	rutynowe, oznaczanie rtęci w moczu	jak wyżej ponadto: choroby miąższu wątroby	1-2	Pożądane badanie okulistyczne i psychologiczne co 2 lata
60	Siarkowodór	ogólne	rutynowe	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan błon śluzowych	rutynowe	Przewlekły zanikowy, przerostowy lub alergiczny nieżyt górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, przewlekłe zapalenie spojówek, przewlekłe choroby ośrodkowego układu nerwowego i zaburzenia psychiczne, zaburzenia rytmu serca.	2-4	Pożądane w badaniu wstępnym i okresowym ekg i spirograficzne. W razie zwiększonego narażenia pożądane badanie neurologiczne i okulistyczne z oceną stanu rogówki
61	Siarki tlenki	ogólne	rutynowe, zdjęcie rtg klatki piersiowej, spirometria	ogólne, z oceną stanu skóry	rutynowe, rtg klatki piersiowej, spirometria	Choroby układu oddechowego, przewlekłe zapalenie spojówek, choroby skóry.	2-4
62	Toluen	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, oznaczanie liczby płytek i retykulocytów, badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, oznaczanie liczby płytek i retykulocytów, badanie czynności wątroby	Uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego choroby wątroby, choroby układu krwiotwórczego.	2-4
63	Trioksan (paraformaldehyd)	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Przewlekłe zapalenie spojówek, górnych dróg oddechowych, oskrzeli.	2-4	Pożądane oznaczanie cholinesterazy w surowicy krwi w czasie badania wstępnego i okresowych
64	Trójchloroetylen	ogólne i specjalistyczne neurologiczne	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne i specjalistyczne neurologiczne	rutynowe, badanie czynności wątroby	Organiczne choroby układu nerwowego, zaburzenia psychiczne, znaczna dystonia wegetatywna. Choroba nadciśnieniowa, choroby serca z zaburzeniami rytmu. Uszkodzenie miąższu wątroby, choroby nerek. Przewlekły spastyczny nieżyt oskrzeli, zanikowy, przerostowy lub alergiczny nieżyt górnych dróg oddechowych	2-4	Ekg co 3 lata. Pierwsze okresowe badanie neurologiczne po 5 latach ekspozycji, następne co 2-3 lata. Pożądane eeg jako uzupełnienie wstępnego i okresowego badania neurologicznego. Wskazane monitorowanie biologiczne, oznaczanie kwasu trójchlorooctowego w moczu
65	Wanadu pięciotlenek	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan spojówek i skóry, specjalistyczne laryngologiczne	rutynowe, zdjęcie rtg klatki piersiowej, spirometryczne, ekg, proteinogram	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan spojówek i skóry, laryngologiczne	rutynowe, zdjęcie rtg klatki piersiowej, spirometryczne, ekg, proteinogram	Przewlekłe zanikowe, przerostowe i alergiczne nieżyty dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, przewlekłe zapalenie spojówek, zapalenie i zmiany uczuleniowe skóry. Zwłóknienia płuc niezależnie od etiologii. Zaburzenia rytmu serca.	1 raz w roku	Badanie laryngologiczne co 3 lata
66	Węgla dwusiarczek	ogólne i specjalistyczne: neurologiczne, okulistyczne	rutynowe, ekg	ogólne i specjalistyczne: neurologiczne, okulistyczne	rutynowe, ekg	Organiczne uszkodzenie układu nerwowego, padaczka, przebyte psychozy, psychonerwice i inne nerwice o znacznym stopniu nasilenia, przebyte wstrząśnienia mózgu. Nadciśnienie tętnicze, zaawansowana miażdżyca tętnic, choroba niedokrwienna serca. Cukrzyca. Przewlekłe zapalenie nerek. Choroba Meniera.	1-2	Okresowe badanie neurologiczne i okulistyczne oraz ekg do 40 roku życia co 3 lata, powyżej 40 roku życia 1 raz w roku
67	Węgla tlenek	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, ekg	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, ekg	Choroby ośrodkowe układu nerwowego, zaburzenia psychiczne, przebyte urazy czaszki z wstrząśnieniem mózgu. Choroba niedokrwienna serca, przebyty zawał mięśnia sercowego.	1-2
68	Węglowodorów alifatycznych związki nitrowe i aminowe	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Niedokrwistości	2-4
69	Węglowodorów aromatycznych związki nitrowe i aminowe	ogólne	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne	rutynowe, badanie czynności wątroby, oznaczanie methemoglobiny we krwi	Choroby układu krwiotwórczego, choroby miąższu wątroby i nerek	1 raz w roku	U pracujących w styczności z benzydyną, betanaftylaminą badanie cystoskopowe. W badaniu wstępnym pożądane badanie dehydrogenazy glukozo-6-fosforanu
70	Węglowodory aromatyczne chlorowane	ogólne	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne	rutynowe, badanie czynności wątroby	Choroby układu krwiotwórczego, choroby miąższu wątroby, przewlekłe stany zapalne spojówek i skóry.	1 raz w roku
71	Węglowodory cykliczne (związki cykloheksanu, cykloheksanolu i cykloheksanonu)	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Zaburzenia psychiczne, choroby ośrodkowego układu nerwowego. Choroby miąższu wątroby i nerek. Choroby uczuleniowe i przewlekłe zapalenie skóry.	2-4
72	Winylobenzen (styren)	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, spojówek, skóry	rutynowe, badanie czynności wątroby (oznaczanie gammaglutamylotransferazy GGT, cholinesterazy (Ch-e)	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego, spojówki, skórę	rutynowe, badanie czynności wątroby GGT (Ch-e)	Organiczne choroby ośrodkowego układu nerwowego. Choroby miąższu wątroby. Przewlekłe stany zapalne spojówek, górnych dróg oddechowych, skóry. Ciąża.	2	Pożądane wstępne i okresowe badanie psychologiczne
73	Winylu chlorek	ogólne, specjalistyczne neurologiczne i dermatologiczne	rutynowe, liczba płytek, badanie czynności wątroby. Antygen HB, próba oziębiania kończyn	ogólne, specjalistyczne: neurologiczne, dermatologiczne	rutynowe, oznaczanie liczby płytek, badanie czynności wątroby, próba oziębiania kończyn z termometrią	Choroby miąższu wątroby, nosicielstwo HB Ag. Choroba Raynauda, zarostowa miażdżyca tętnic kończyn. Choroby układu nerwowego, znaczna dystonia wegetatywna. Kolagenozy, cukrzyca, choroby skóry i rąk, odmroziny. Przebyte istotne narażenie na wibrację.	1-2	Badanie neurologiczne i dermatologiczne co 2 lata. Zdjęcie rtg kości rąk w przypadku zaburzeń ukrwienia odsiebnych odcinków kończyn
74	Środki ochrony roślin				Nie należy zatrudniać kobiet w wieku rozrodczym przy stosowaniu środków ochrony roślin
	1) fosforoorganiczne	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, oznaczanie czynności wątroby, oznaczanie aktywności cholinesterazy	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, oznaczanie czynności wątroby, oznaczanie aktywności cholinesterazy	Choroby ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, choroby psychiczne również w okresie remisji, przewlekły alkoholizm. Uszkodzenia nerek, miąższu wątroby. Przewlekłe zapalenie skóry. Obniżenie aktywności cholinesterazy o 30% w stosunku do aktywności oznaczonej w badaniu wstępnym	2	Oznaczanie aktywności cholinesterazy u rolników należy wykonywać co 2 tygodnie w okresie stosowania pestycydów fosforoorganicznych. Pożądane oznaczanie aktywności cholinesterazy krwinkowej i osoczowej
	2) karbaminowego kwasu pochodne	jak wyżej	jak wyżej	jak wyżej	jak wyżej	jak wyżej: przeciwwskazane zatrudnienie kobiet	2
	3) dwutiokarbaminowego kwasu pochodne	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego i skóry	rutynowe, badanie czynności wątroby	Choroby ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Alkoholizm. Uszkodzenie miąższu wątroby, przewlekłe stany zapalne nerek. Choroby gruczołu tarczowego, zmiany uczuleniowe skóry.	4	Pożądane okresowe badanie czynności tarczycy
	4) dwunitroalkilofenole	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry, badanie okulistyczne z oceną soczewek w lampie szczelinowej	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan skóry, badanie okulistyczne	rutynowe, badanie czynności wątroby	Uszkodzenie miąższu wątroby, przewlekłe stany zapalne nerek. Zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze. Nadczynność tarczycy. Choroby układu krwiotwórczego	2	Badanie okulistyczne co 4 lata
	5) węglowodory chlorowane	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego	rutynowe, badanie czynności wątroby	ogólne ze zwróceniem uwagi na stan układu nerwowego i skóry	rutynowe, badanie czynności wątroby	Choroby ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Uszkodzenia miąższu wątroby. Przewlekłe stany zapalne nerek. Zmiany uczuleniowe skóry, choroby układu krwiotwórczego. Przeciwwskazane zatrudnianie kobiet.	2
75	Substancje chemiczne pierwotnie drażniące i uczulające skórę (np. związki chromu, niklu, kobaltu, terpentyna, formalina, żywice epoksydowe) bez względu na ich stężenie w środowisku pracy	ogólne i specjalistyczne dermatologiczne	rutynowe	ogólne i specjalistyczne dermatologiczne	rutynowe	Choroby uczuleniowe skóry, wyprysk kontaktowy, inne rodzaje wyprysku, atopowe zapalenie skóry, pokrzywka o etiologii alergicznej, liszaj przewlekły (neurodermitis)	1-4	U osób, u których w czasie trwania zatrudnienia wystąpiły zmiany zapalne skóry konieczne jest uzupełnienie badania dermatologicznego wykonaniem testów skórnych w celu ustalenia etiologii zmian chorobowych skóry
76	Materiały wybuchowe	ogólne	rutynowe	ogólne	rutynowe	Stany nagłej utraty świadomości niezależnie od przyczyny, choroby ośrodkowego układu nerwowego, nerwice znacznego stopnia, choroby psychiczne, upośledzenie sprawności ruchowej	1 raz w roku
77	Substancje chemiczne wywołujące wyłącznie ostre zatrucia (np. cyjanowodór, fosgen)	ogólne		ogólne		Stany nagłej utraty świadomości niezależnie od przyczyny, choroby ośrodkowego układu nerwowego, nerwice znacznego stopnia, choroby psychiczne, upośledzenie sprawności ruchowej, zmiany chorobowe uniemożliwiające noszenie sprzętu ochrony osobistej (np. maski), dychawica oskrzelowa, przewlekłe zapalenie oskrzeli	1 raz w roku