Szczegółowe przepisy o prowadzeniu ruchu i gospodarki złożem w uzdrowiskowych zakładach górniczych oraz określenie stanowisk pracy wymagających szczególnych kwalifikacji, rodzaju tych kwalifikacji oraz sposobu ich stwierdzania.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MZiOS.1985.7.26

Akt utracił moc

Wersja od: 19 lipca 1985 r.

ZARZĄDZENIE

MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ

z dnia 16 maja 1985 r.

w sprawie szczegółowych przepisów o prowadzeniu ruchu i gospodarki złożem w uzdrowiskowych zakładach górniczych oraz określenia stanowisk pracy wymagających szczególnych kwalifikacji, rodzaju tych kwalifikacji oraz sposobu ich stwierdzania.

Na podstawie art. 104 ust. 1 oraz art. 137 ust. 2 dekretu z dnia 6 maja 1953 r. - Prawo górnicze (Dz. U. z 1978 r. Nr 4, poz. 12) zarządza się, co następuje:

§ 1. Ustala się dla uzdrowiskowych zakładów górniczych:

1) szczegółowe przepisy o prowadzeniu ruchu i gospodarki złożem w uzdrowiskowych zakładach górniczych, stanowiące załącznik Nr 1 do zarządzenia,

2) wykaz stanowisk pracy w ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego wymagającego szczególnych kwalifikacji wraz z określeniem rodzaju tych kwalifikacji oraz sposobu ich stwierdzania, stanowiącego załącznik Nr 2 do zarządzenia.

§ 2. W przypadkach szczególnie uzasadnionych odstępstwa od przepisów określonych w § 1 pkt 1 mogą nastąpić wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w porozumieniu z Prezesem Wyższego Urzędu Górniczego.

§ 3. Zobowiązuje się jednostki prowadzące eksploatację złoża do opracowania lub aktualizacji instrukcji i wytycznych przewidzianych przepisami, o których mowa w § 1 pkt 1 zarządzenia.

§ 4. Traci moc zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 16 listopada 1970 r. w sprawie szczegółowych przepisów o prowadzeniu ruchu i gospodarki złożem w uzdrowiskowych zakładach górniczych (Dz. Urz. MZiOS Nr 22, poz. 78).

§ 5. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK  Nr 1

SZCZEGÓŁOWE PRZEPISY O PROWADZENIU RUCHU I GOSPODARKI ZŁOŻEM W UZDROWISKOWYCH ZAKŁADACH GÓRNICZYCH ORAZ OKREŚLENIE STANOWISK PRACY WYMAGAJĄCYCH SZCZEGÓLNYCH KWALIFIKACJI, RODZAJU TYCH KWALIFIKACJI ORAZ SPOSOBU ICH STWIERDZANIA

Szczegółowe przepisy o prowadzeniu ruchu i gospodarki złożem w uzdrowiskowych zakładach górniczych.

Dział  I

Postanowienia ogólne

§  1.

1. Szczegółowe przepisy prowadzenia ruchu i gospodarki złożem, zwane dalej "Szczegółowymi przepisami" ustalają zasady prowadzenia ruchu oraz gospodarki złożem w uzdrowiskowych zakładach górniczych, wydobywających wody lecznicze wraz z towarzyszącymi im gazami oraz peloidy lecznicze.

2. Szczegółowe przepisy mają odpowiednie zastosowanie również do innych jednostek organizacyjnych wykonujących prace związane z ruchem uzdrowiskowego zakładu górniczego.

3. Szczegółowe przepisy stosuje się również odpowiednio do budowy, rozbudowy, modernizacji oraz rekonstrukcji ujęć wód leczniczych oraz budowy i rozbudowy odkrywkowych wyrobisk górniczych peloidu leczniczego, jak również urządzeń do wydobywania, magazynowania i transportu kopaliny do punktów odbioru.

§ 2. Stosownie do obowiązujących przepisów w zakresie prowadzenia ruchu i gospodarki złożem należy stosować odpowiednio Polskie Normy i normy branżowe.

§ 3. Uzdrowiskowy zakład górniczy obejmuje wszystkie obiekty, wyrobiska i urządzenia techniczne służące do:

1) eksploatacji wód leczniczych, a w szczególności odwierty, szybiki, sztolnie, baseny stanowiące ujęcia źródeł, płytkie źródła, urządzenia pompowe,

2) eksploatacji peloidów leczniczych, a w szczególności odkrywkowe wyrobiska górnicze oraz obiekty i urządzenia służące do urabiania, składowania, wstępnej obróbki i transportu peloidu leczniczego na złożu,

3) magazynowania wody leczniczej i peloidu,

4) pomiarów wody leczniczej i badania parametrów złoża,

5) wierceń eksploatacyjnych, rekonstrukcji, pogłębiania i oczyszczania otworów oraz innych ujęć,

6) wydobywania, oddzielania, magazynowania, rozprowadzania i odprowadzania gazów towarzyszących wodom leczniczym, a w szczególności: separatory gazu, kompresowanie, gazociągi, tłocznie i zbiorniki gazu,

7) pomiarów gazu i badań parametrów złoża.

§ 4. Przed przystąpieniem do jakichkolwiek prac w terenie, przedsiębiorstwo uzdrowiskowe powinno uregulować stan prawny w stosunku do właściciela lub użytkowników nieruchomości, na której prace te dla potrzeb uzdrowiskowego zakładu górniczego będą wykonywane.

§  5.

1. Obiekty i urządzenia uzdrowiskowego zakładu górniczego powinny być utrzymane w takim stanie aby nie stwarzały zagrożenia dla ludzi i środowiska oraz powinny być użytkowane zgodnie z ich przeznaczeniem.

2. Stan techniczny i sposób użytkowania obiektu budowlanego lub urządzenia powinien być kontrolowany przez osoby kierownictwa i dozoru ruchu w drodze przeprowadzania przeglądów bieżących, okresowych i specjalnych.

§  6.

1. Osoby kierownictwa i wyższego dozoru ruchu zakładu górniczego obowiązane są do prowadzenia kontroli poszczególnych oddziałów ruchu na wszystkich zmianach roboczych.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego określa częstotliwość kontroli przez osoby kierownictwa i wyższego dozoru ruchu oraz zatwierdza plan tych kontroli.

§ 7. Kierownik ruchu zakładu górniczego jest obowiązany określić teren bezpośrednio związany z ruchem zakładu górniczego, na który ze względu na bezpieczeństwo ruchu i ludzi wstęp osób nieuprawnionych jest zabroniony, jak również określić sposób zabezpieczenia tych terenów.

§ 8. Instrukcje przewidziane w szczegółowych przepisach powinny być okresowo aktualizowane.

§  9.

1. Roboty związane z budową lub rozbudową uzdrowiskowego zakładu górniczego lub jego podstawowych obiektów i urządzeń związanych z prowadzeniem ruchu - mogą być prowadzone tylko w oparciu o dokumentację techniczną zatwierdzoną zgodnie z obowiązującymi przepisami.

2. Oddanie do ruchu nowego uzdrowiskowego zakładu górniczego albo podstawowego obiektu lub urządzenia, o którym mowa w ust. 1, może nastąpić tylko po uprzednim odbiorze technicznym zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Dział  II

Gospodarka złożem

Rozdział  1

Dokumentacja techniczna

§  10.

1. Przedsiębiorstwo uzdrowiskowe powinno posiadać dla każdego uzdrowiskowego zakładu górniczego wymaganą dokumentację mierniczo-geologiczną oraz techniczno-ruchową, aktualizowaną w przewidzianych terminach.

2. Dokumentacja, o której mowa w ust. 1 powinna być przechowywana w uzdrowiskowym zakładzie górniczym i być dostępna do wglądu organom kontrolnym.

§  11.

1. Rodzaje dokumentacji mierniczo-geologicznej oraz sposób i terminy jej sporządzania i uzupełniania regulują odrębne przepisy.

2. Dopuszcza się sporządzanie i aktualizowanie dokumentacji wymienionej w ust. 1, za zgodą okręgowego urzędu górniczego, przez specjalistyczną resortową jednostkę organizacyjną obsługującą w tym zakresie przedsiębiorstwa uzdrowiskowe.

3. Podstawowa dokumentacja mierniczo-geologiczna może być przechowywana poza przedsiębiorstwem górniczym w jednostce organizacyjnej wymienionej w ustępie 2, za zgodą okręgowego urzędu górniczego.

4. Sporządzanie i uzupełnianie map dla potrzeb okręgowego urzędu górniczego i Wyższego Urzędu Górniczego regulują odrębne przepisy.

§ 12. Dokumentację techniczno-ruchową uzdrowiskowego zakładu górniczego stanowią dokumentacja eksploatacyjna oraz dokumentacja techniczna urządzeń energomechanicznych.

§ 13. Dokumentacja eksploatacyjna obejmuje w szczególności:

1) dokumenty z wykonania badań fizyko-chemicznych, w tym ewidencji analiz fizyko-chemicznych, wyniki analiz i badań fizyko-chemicznych wód, gazów i peloidów oraz opracowania wynikowe specjalnych badań fizyko-chemicznych wód, gazów i peloidów,

2) dokumenty z wykonywanych badań bakteriologicznych wód i peloidów z eksploatowanego złoża, przede wszystkim ewidencję i wyniki analiz bakteriologicznych oraz opracowanie wynikowe specjalnych badań bakteriologicznych,

3) dokumentacje techniczne budowy, rozbudowy, rekonstrukcji, likwidacji ujęć i urządzeń eksploatacyjnych oraz plan lokalizacji nowych wierceń lub innego rodzaju ujęć,

4) projekty techniczne eksploatacji złoża peloidu,

5) dzienniki pomiarów i badań stacjonarnych (hydrogeologicznych i meteorologicznych),

6) książki pracy ujęć eksploatacyjnych oraz schematy sieci rurociągów rozprowadzających wody lecznicze,

7) dzienne raporty wydobycia peloidów,

8) rejestr bezpieczeństwa.

§  14.

1. Dokumentacja techniczna urządzeń energo-mechanicznych i sprzętu obejmuje w szczególności dokumentację fabryczną lub instrukcję ruchowo-eksploatacyjną zatwierdzone przez kierownika ruchu zakładu górniczego, oraz książki eksploatacji urządzeń i książki kontroli urządzeń energo-mechanicznych.

2. Dokumentacja techniczna urządzeń energo-mechanicznych i sprzętu zawiera w szczególności charakterystykę techniczną poszczególnych podzespołów i sprzętu, opis montażu, demontażu, obsługi, konserwacji oraz rysunki lub schematy niezbędne dla właściwego montażu, eksploatacji i demontażu.

§  15.

1. Książka eksploatacji urządzeń energo-mechanicznych i sprzętu powinna zawierać w szczególności dane dotyczące liczby godzin pracy oraz dokonywanych napraw, remontów i konserwacji danego urządzenia.

2. Książki kontroli urządzeń energo-mechanicznych i sprzętu powinna zawierać zapisy dotyczące w szczególności nazwy uszkodzonych urządzeń lub sprzętu, daty kontroli, sposobu kontroli oraz wyniki kontroli z podaniem nazwiska i stanowiska osoby, która wykonała kontrolę oraz wydane zalecenia, jak również zapisy odnośnie skuteczności zerowania.

§ 16. Rejestr bezpieczeństwa zawiera w szczególności: wykaz pracowników uzdrowiskowego zakładu górniczego wraz z odpisami dowodów posiadanych przez nich uprawnień do wykonywania określonych czynności, książkę szkolenia załogi, ewidencję okresowych badań lekarskich pracowników zakładu górniczego, zarządzenia, przepisy oraz instrukcje dotyczące bezpiecznego wykonywania robót oraz dokumentację paszportową - atestową urządzeń i sprzętu np. liny wiertnicze, haki, wielokrążki, głowice eksploatacyjne, rury wiertnicze.

§ 17. Rodzaje dokumentacji wymienionych w §§ 13 i 14 oraz sposób i terminy jej sporządzania i uzupełniania zobowiązany jest określić kierownik ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego.

Rozdział  2

Ochrona złoża

§ 18. Podstawą działalności zakładu górniczego w zakresie gospodarki złożem i jego ochrony jest dokumentacja geologiczna zasobów eksploatacyjnych złoża wód leczniczych lub peloidu leczniczego sporządzona i zatwierdzona w trybie odrębnych przepisów.

§ 19. Ustalone w dokumentacji geologicznej warunki eksploatacji złoża powinny stanowić dla uzdrowiskowego zakładu górniczego podstawę do wyboru systemu eksploatacji złoża wód leczniczych i ustalenia jego warunków (reżimu) eksploatacji.

§ 20. Ustalone warunki eksploatacji wód leczniczych powinny być ujęte w planie ruchu.

§ 21. Teren złoża peloidu leczniczego przewidzianego do eksploatacji należy zabezpieczyć przez oznakowanie granic i ustawienie tablic informacyjno-ostrzegawczych. Zgodnie z projektem technicznym eksploatacji należy wyznaczyć wokół złoża pasy ochronne. Eksploatowaną część złoża należy ogrodzić dla zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem i dostępem osób postronnych.

Rozdział  3

Ochrona terenów górniczych

§ 22. Uzdrowiskowy zakład górniczy obowiązany jest do ochrony terenu górniczego przez stosowanie technicznych i gospodarczo uzasadnionych środków zapewniających minimalizację wpływów działalności na szkodliwe przeobrażenie powierzchni.

§ 23. Dla zapewnienia ochrony terenu górniczego uzdrowiskowy zakład górniczy obowiązany jest do:

1) ograniczenia powierzchni terenu zajmowanego pod obiekty i urządzenia zakładu górniczego,

2) zapobiegania zagrożeniom bezpieczeństwa użytkowników powierzchni w związku z działalnością górniczą,

3) niezwłocznej rekultywacji nieczynnych wyrobisk pozaeksploatacyjnych,

4) niezwłocznej likwidacji zbędnych obiektów zakładu górniczego.

§ 24. Zadania przedsiębiorstwa uzdrowiskowego w zakresie ochrony złoża i terenów górniczych powinny być ujęte w programie ochrony terenów górniczych - sporządzanego zgodnie z odrębnymi przepisami.

§ 25. Uzdrowiskowy zakład górniczy powinien ująć w planie ruchu ustalenia programu ochrony terenów górniczych w zakresie wynikającym z przepisów regulujących zasady sporządzania i trybu zatwierdzania planów ruchu.

Rozdział  4

Ochrona środowiska

§ 26. Uzdrowiskowy zakład górniczy powinien prowadzić eksploatację złóż kopalin przy zastosowaniu środków ograniczających szkody w środowisku.

§  27.

1. Uzdrowiskowy zakład górniczy obowiązany jest do prowadzenia obserwacji wpływu eksploatacji górniczej na otoczenie.

2. Zakres obserwacji i ich częstotliwość powinny umożliwić:

1) określenie aktualnego zasięgu i wielkości wpływu eksploatacji górniczej,

2) ocenę stanu zagrożenia dla środowiska naturalnego.

3. Zadania zakładu górniczego, o których mowa w ust. 1 i 2 powinny być ujęte w planie ruchu przy uwzględnieniu specyfiki górnictwa kopalin leczniczych.

§ 28. Uzdrowiskowy zakład górniczy obowiązany jest bieżąco śledzić zachodzące zmiany zagospodarowania powierzchni w obrębie terenu górniczego w aspekcie eksploatowanych złóż, a w szczególności kontrolować:

1) sposób wykonywania wykopów i wierceń, mogących naruszyć płytko zalegające złoże wód mineralnych,

2) stan sanitarny terenu złoża peloidu leczniczego i jego pasów ochronnych.

§ 29. Uzdrowiskowy zakład górniczy obowiązany jest prowadzić ewidencję wydanych opinii o warunkach geologiczno-górniczych do wniosków o zezwolenie na istotną zmianę charakteru nieruchomości na terenie górniczym w trybie art. 37 prawa górniczego.

Uzdrowiskowy zakład górniczy obowiązany jest prowadzić inwentaryzację i dokumentację wszystkich sztucznych odsłonięć w granicach terenu górniczego.

Dział  III

Zasady eksploatacji złóż wód leczniczych

Rozdział  1

Warunki eksploatacji

§ 30. Eksploatacja wody leczniczej i gazu leczniczego ze złoża może odbywać się tylko przy pomocy prawidłowo wykonanego ujęcia wyposażonego w odpowiednie urządzenia eksploatacyjne.

§ 31. Wprowadza się następującą klasyfikację podstawowych ujęć eksploatacyjnych:

1) ujęcie odwiertowe - ujmujące wody i gazy lecznicze przy pomocy otworu wiertniczego, odpowiednio orurowanego, wyposażonego w urządzenia eksploatacyjne oraz pomiarowe,

2) ujęcie szybikowe, sztolnie - wyrobiska górnicze w obudowie murowej, wyposażone w urządzenia ujmujące wody lecznicze i gaz,

3) ujęcie płytkie - ujmujące przypowierzchniowe wypływy wody leczniczej i gaz.

§  32.

1. Jeżeli warunki hydrogeologiczne i złożowe na to pozwalają powinno się zastosować system eksploatacji samoczynnej. Ujęcia do eksploatacji samoczynnej powinny być dostosowane do warunków wydajności i rodzaju złóż wody i gazów leczniczych.

2. W przypadku braku warunków do prowadzenia eksploatacji samoczynnej powinno się stosować systemy i urządzenia eksploatacyjne, które nie spowodują szkodliwych zmian warunków złożowych i jakości kopaliny.

§ 33. Urządzenia eksploatacyjne przestarzałe, nieracjonalne, niedostosowane gabarytowo, niewłaściwe pod względem balneotechnicznym, a stosowane nadal w ujęciach eksploatacyjnych, powinny być sukcesywnie wymieniane, lub modernizowane.

§ 34. Niedopuszczalne jest stosowanie instalacji pompowych pobierających wodę leczniczą nierównomiernie.

§ 35. Kontakt wody leczniczej z powietrzem atmosferycznym w procesie eksploatacji powinien być ograniczony do niezbędnego minimum.

§ 36. W ujęciach płytkich powinno stosować się zbiorniki przelewowo-pośrednie i w nich instalować urządzenia pompowe. Zabrania się stosowania instalacji pompowych pobierających wodę leczniczą wprost z ujęcia.

§  37.

1. Ujęcia i urządzenia eksploatacyjne powinny odpowiadać wymaganiom sanitarnym i estetycznym.

2. Projekty techniczne ujęć kopalin mogą sporządzać: powołana do tego celu resortowa jednostka specjalistyczna lub osoby do tego uprawnione.

3. Projekty ujęcia kopalin powinny uwzględniać warunki hydrogeologiczne i geologiczne występowania wód leczniczych i gazów oraz ich charakter.

Rozdział  2

Ujęcia eksploatacyjne

§ 38. Ujęcia eksploatacyjne powinny odpowiadać warunkom technicznym i sanitarnym do poboru kopalin, określonych w normach i niniejszych przepisach.

§ 39. Rury osłonowe zapuszczane do otworów wiertniczych powinny być wykonane z materiałów odpornych na agresywną działalność eksploatacyjną kopalin.

§ 40. Warstwa wodonośna może być ujęta bez filtra siatkowego, jeżeli warunki litologiczne (skały lite niesypliwe) na to pozwalają. W innych przypadkach powinno się stosować filtry zaprojektowane w oparciu o uzyskane dane geologiczne.

§  41.

1. Każde ujęcie płytkie powinno zapewniać warunki techniczne właściwe dla poboru kopaliny i umożliwiać prowadzenie obserwacji, a także spełniać wymogi sanitarne. W szczególności ujęcie to powinno posiadać przelew o stałej wysokości oraz zabezpieczenie przed możliwością spiętrzenia wody w ujęciu. W przypadku ujęć wody z zawartością gazu przelew powinien posiadać zabezpieczenie syfonowe.

2. Ujęcia płytkie powinny być posadowione bezpośrednio na skale macierzystej, z której wypływa woda i szczelnie z nią zespolone.

3. Rozwiązanie techniczne budowy ujęcia płytkiego powinno zapewnić całkowite odizolowanie od wpływu wód opadowych i gruntowych na wody lecznicze; w przypadku gdy nie ma praktycznie możliwości wyeliminowania takiego wpływu metody eksploatacji powinny gwarantować niezmienność naturalnych warunków równowagi obydwóch systemów wodnych.

§ 42. Obudowa ujęcia powinna być trwała, wykonana z materiałów odpornych na korozję, dobranych w zależności od rodzaju wody.

§ 43. W celu zabezpieczenia ujęcia przed dopływem wód pierwszego poziomu wodonośnego i wód powierzchniowych, wokół ujęcia należy wykonać warstwę ochronną z odpowiedniego szczeliwa. Grubość warstwy ochronnej wokół ujęcia nie może być mniejsza niż 1 m a głębokość posadowienia warstwy ochronnej nie może być płytsza niż obudowa ujęcia i powinna być dostosowana do grubości warstwy filtrującej wodę pierwszego poziomu wodonośnego.

§ 44. Powierzchnia terenu wokół ujęcia w promieniu nie mniejszym niż 2 m powinna być wybetonowana lub wyasfaltowana ze spadkiem od źródła. Wody opadowe powinny być odprowadzane w taki sposób, aby nie mogły przedostawać się do urządzeń służących do ujmowania wód leczniczych.

§ 45. Odległość źródeł zanieczyszczeń (urządzenia do gromadzenia, odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków, urządzenia do gromadzenia odpadów stałych) od ujęć i zbiorników kopaliny nie może być mniejsza niż 50 m zaś odległość drenaży niż 70 m. Teren wokół ujęcia powinien być należycie uporządkowany.

§ 46. W przypadkach konieczności prowadzenia ciągów (kolektorów) kanalizacyjnych w odległości mniejszej niż 50 m od ujęcia, rurociągi te należy wykonywać z żeliwnych, kielichowych rur wodociągowych łączonych na sznur i ołów. Rurociągi należy prowadzić w murowanych przełazach kanałowych wyposażonych w studzienki kontrolne co 25 m. Dno kanałów powinno być wybetonowane i wyprawione na gładko oraz ułożone ze spadkiem w kierunku kolektora głównego.

§ 47. Wszelkie źródła zakażenia bakteriologicznego stwarzające bezpośrednie zagrożenie dla ujęć eksploatacyjnych kopalin należy likwidować niezwłocznie.

§ 48. Naziemna lub podziemna obudowa ujęć powinna zapewniać dogodne rozmieszczenie, ustawienie i obsługę urządzeń eksploatacyjnych i pomiarowych, instalacji i przewodów, przechowywania niezbędnych części zapasowych oraz innego potrzebnego sprzętu.

§ 49. Konstrukcja ujęcia powinna gwarantować możliwość wykonywania pomiarów, a w szczególności: wydajności, temperatury wody w źródle oraz poboru prób wody do badań fizyko-chemicznych i bakteriologicznych bezpośrednio ze źródła lub przewodu.

§  50.

1. Wszelkie budowle dla ujęć, transportu i magazynowania wód leczniczych z zawartością gazu należy projektować tak, aby nie mogła występować możliwość gromadzenia się gazu. Dotyczy to w szczególności dwutlenku węgla (CO₂), którego odprowadzenie powinno odbywać się w sposób grawitacyjny, a tam gdzie to nie jest możliwe należy stosować wentylację wymuszoną.

2. Ujęcia, w których podczas eksploatacji wody leczniczej wydobywają się gazy palne powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia do separacji gazu.

Rozdział  3

Urządzenia do transportu

§  51.

1. Rurociągi, przepompownie, zbiorniki wyrównawcze i przelewowe (trasa transportu) nie mogą powodować zmian fizyko-chemicznych wody. Wyjątek stanowią urządzenia specjalne służące do uzdatniania wody.

2. Urządzenia do transportu wód leczniczych nie mogą się łączyć z innymi instalacjami wodociągowymi.

3. Drogi transportu kopaliny od ujęcia do punktu odbioru powinny być najkrótsze. O ile warunki terenowe na to pozwalają należy stosować przepływ grawitacyjny.

4. Rurociąg dla wody z zawartością gazu w miarę możności należy prowadzić ze wzniosem, a równolegle nad nim prowadzić rurociąg dla gazu.

5. W przypadku konieczności, ze względu na warunki terenowe, stosowania przepływu grawitacyjnego (w dół) ciśnienie w punkcie odbioru, w przypadku wód nagazowanych, nie powinno przekraczać 0,2 Mpa.

§ 52. Przewody prowadzone w ziemi należy układać poniżej strefy zamarzania. Złącza rur powinny być szczelne i ułożone na podłożu w sposób zabezpieczający je przed odkształceniami.

§ 53. Przewody prowadzone w gruntach spoistych (gliny, iły), skalistych oraz w zawodnionych piaskach, należy układać na odpowiedniej podsypce.

§ 54. Na trasie rurociągów należy zabudować odpowiednią ilość studzienek kontrolnych. Odległość pomiędzy studzienkami kontrolnymi powinno się określić w projekcie technicznym.

§ 55. W celu wyeliminowania wpływu temperatury zewnętrznej na wodę leczniczą rurociągi naziemne, a także rurociągi dla wody termalnej powinny mieć izolację cieplną, utrzymywaną w należytym stanie.

§ 56. Prędkość przepływu wód nie powinna przekraczać 1 m/sek., a w przypadku wód nagazowanych 0,5 m/sek.

§ 57. Kolana rurociągów powinny mieć duże łuki i skośne trójniki. Stosowanie rozgałęzień prostopadłych dopuszczalne jest tylko w wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych warunkami terenowymi.

§  58.

1. Do regulacji wielkości przepływu należy stosować zwężki lub kryzy normalne, przelewowe. Zawory i zasuwy powinny służyć tylko do wyłączania przepływu wody i gazu. Regulowanie ciśnienia lub natężenia przepływu przy pomocy zasuw jest niedozwolone.

2. Stosowanie kolan, trójników, zaworów, zasuw, zmian przekroju dopuszczalne jest tylko w wyjątkowych przypadkach.

§ 59. Rurociągi tras dłuższych o dużym ciśnieniu i natężeniu przepływu powinny posiadać zabezpieczenie na wypadek udarów hydraulicznych, jak również na wypadek nagłego zatrzymania pracy pomp lub punktów odbioru.

§ 60. Przy projektowaniu tras rurociągów dla wód leczniczych zawierających gaz, nie wolno stosować załamań rurociągów w płaszczyźnie pionowej. Jeżeli wyeliminowanie załamań nie jest możliwe w najwyżej położonych miejscach należy stosować odpowietrzanie (odpuszczanie) gazów.

§ 61. Rurociągi dla wód leczniczych zawierających gaz powinny być tak zaprojektowane, aby przy założonych maksymalnych szybkościach przepływu, woda płynęła pełnym przekrojem rurociągu.

§ 62. Postanowienia §§ 56, 57, 58, 60 i 61 nie mają zastosowania przy projektowaniu, budowie i eksploatacji tras rurociągów dla wód leczniczych - solanek.

Rozdział  4

Urządzenia do magazynowania wód leczniczych

§ 63. Magazynowanie wód leczniczych należy ograniczać do niezbędnych potrzeb co do ilości wody, jak i czasu magazynowania.

§ 64. W celu ograniczenia do niezbędnego minimum magazynowania wód, o ile warunki złożowe (zasoby złoża) na to pozwalają, należy wykonać dostateczną ilość ujęć eksploatacyjnych.

§ 65. W przypadkach konieczności magazynowania wód nagazowanych, należy budować zbiorniki o znacznej wysokości i małej powierzchni. W zbiornikach należy utrzymywać stałe poduszki gazowe o grubości 0,7-1,0 m.

§  66.

1. Należy budować zbiorniki przynajmniej dwukomorowe z doprowadzeniem wody przez dno. Przepływ wody ma być laminarny.

2. Przy projektowaniu i budowie zbiorników powinno się wykorzystywać ukształtowanie terenu pozwalające na lokalizację zbiorników w ziemi i zastosowanie rozwiązań szybikowo-sztolniowych.

3. Zbiornik powinien być zaopatrzony w dwa szczelnie zamykane włazy z podwójnym zamknięciem. Jeden z włazów należy umieścić u dołu w ścianie, a drugi na przeciwległej stronie w pokrywie zbiornika. Właz w pokrywie zbiornika i otwór pomiarowy, jak również dojścia do nich powinny być zabezpieczone poręczami.

4. Zbiornik powinien być zaopatrzony w urządzenia do pomiaru poziomu płynu ciśnień i poboru próbek.

5. Komory zbiornika wód powinny posiadać wyprowadzone ponad teren odpowietrzniki, których wyloty zasłania się gęstą siatką.

6. Celem wyeliminowania wpływu temperatury otoczenia na magazynowaną wodę, zbiorniki powinny posiadać dobrą izolację cieplną.

7. Zbiorniki na wodę leczniczą zawierającą gaz palny powinny być uziemione i zabezpieczone przed wyładowaniami elektrycznymi.

§ 67. Wszystkie pomieszczenia pomocnicze w zbiornikach do magazynowania wód zawierających gaz (komory zasuw, korytarze itp.) powinny być tak wybudowane, aby wykluczyć możliwość zbierania się w nich gazów (CO₂, H₂8, CH₄).

§ 68. Postanowienia §§ 65, 66 ust. 1 - nie mają zastosowania przy projektowaniu, budowie i użytkowaniu zbiorników na solankę.

Rozdział  5

Pomiary stacjonarne i badania kontrolne

§  69.

1. W celu dokładnego poznania charakteru złoża, kontroli pracy złoża i ujęcia, ustalenia zachodzących zmian (ich wielkości i przebiegu w czasie) na złożach i ujęciach wód leczniczych należy prowadzić stałą kontrolę ilości wydobywanej kopaliny oraz stałe pomiary, obserwacje i badania hydrogeologiczne, meteorologiczne, chemiczne i bakteriologiczne.

2. Wyniki prowadzonych badań, obserwacji i pomiarów stanowią podstawę do prawidłowego gospodarowania złożem i kierowania jego eksploatacją.

3. W miarę potrzeb i istniejących możliwości należy wprowadzać samoczynną automatyczną rejestrację mierzonych parametrów oraz ich interpretacji przy pomocy metod matematycznych.

§ 70. W celu przeprowadzenia kontroli własności leczniczych wody oraz właściwej oceny pracy urządzeń eksploatacyjnych, ustala się następujący zakres badań fizyko-chemicznych wody:

1) analizy duże,

2) analizy małe,

3) analizy kontrolne,

4) badania faz eksploatacji.

§  71.

1. Analizę dużą wykonuje się co najmniej 1 raz na 10 lat. W analizie tej wykonuje się wszystkie oznaczenia.

2. Analizę małą wykonuje się co 3 lata.

3. Analizy kontrolne wykonuje się co najmniej raz na kwartał.

4. Badania faz eksploatacji wykonuje się co najmniej raz w roku.

§  72.

1. Uzdrowiskowy Zakład Górniczy obowiązany jest posiadać program badań stacjonarnych określający sposób wykonywania i dokumentowania badań, obserwacji i pomiarów każdego eksploatowanego złoża i ujęcia kopaliny, ustalając również ich częstotliwość.

2. Program powinien uwzględniać niezbędny zakres pomiarów, ich częstotliwość dla parametrów dotyczących wydajności, temperatury, mineralizacji głównych składników, poziomu zwierciadła wód, ciśnienia powietrza, ilości opadów atmosferycznych, temperatury otoczenia oraz pomiary parametrów gazów towarzyszących wodom w zależności od potrzeb i możliwości technicznych ich wykonywania.

3. Program badań stacjonarnych winien być zatwierdzony przez Naczelny Inspektorat Lecznictwa Uzdrowiskowego.

§ 73. Pobór prób wody do badań fizyko-chemicznych oraz sposób wykonywania oznaczeń określają normy branżowe. W przypadkach nie uregulowanych dotychczas przez normy branżowe należy zasięgnąć opinii właściwych jednostek naukowo-badawczych.

§ 74. Dla celów użytkowych górnictwa wód leczniczych wprowadza się następującą formę przedstawiania składu chemicznego wody:

1) wzór Kurłowe-Karstena - uzupełniony w następującej postaci:

2) klasyfikację wód stosowaną w balneologii zgodnie z uchwałą II Kongresu Balneoklimatycznego w 1956 r. do czasu uregulowania tych zagadnień w Polskich Normach.

§ 75. Uzdrowiskowy zakład górniczy dokonuje analizy wyników rocznych pomiarów, obserwacji i badań eksploatacyjnych oraz zmian zaistniałych w złożu wód leczniczych i ewentualnie ich przyczyn według zasad ujętych w planie ruchu.

Dział  IV

Zasady eksploatacji złóż peloidów leczniczych

Rozdział  1

Warunki eksploatacji

§ 76. Eksploatacja złoża peloidu leczniczego może odbywać się tylko przy pomocy odkrywkowego wyrobiska górniczego wyposażonego w odpowiednie urządzenia eksploatacyjne oraz urządzenia do transportu i wstępnej obróbki kopaliny.

§ 77. Roboty udostępniające, przygotowawcze i eksploatacyjne należy prowadzić zgodnie z projektem technicznym eksploatacji.

§ 78. Projekty techniczne eksploatacji (§ 77) mogą sporządzać wyłącznie specjalistyczne jednostki wyznaczone przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej.

§ 79. Projekty techniczne eksploatacji powinny przy uwzględnieniu warunków hydrogeologicznych występowania złoża peloidu leczniczego oraz jego charakteru określić warunki techniczne wydobycia, sposób eksploatacji, głębokość wydobycia, plan (układ) wyrobisk, schemat dróg transportowych, sposób transportu, organizację pracy, sposoby zabezpieczeń higieniczno-sanitarnych złoża, jak oznakowanie, ogrodzenie, pasy ochronne i ich zagospodarowanie itp.

§ 80. Rejon eksploatowanego złoża powinien być zabezpieczony przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z nawożenia gleb i używania środków ochrony roślin.

Rozdział  2

Wyrobiska eksploatacyjne i urabianie

§ 81. Wyrobisko górnicze służące do eksploatacji złoża peloidu powinno zapewniać warunki techniczne właściwe dla wybierania tej kopaliny oraz spełniać wymogi sanitarne.

§ 82. Wyrobisko górnicze powinno być zabezpieczone przed zanieczyszczaniem wodami przepływowymi i spływowymi.

§ 83. Urabianie złoża może się odbywać ręcznie lub mechanicznie.

§ 84. Przy urabianiu ręcznym należy przestrzegać następujących zasad:

1) zabronione jest posługiwanie się narzędziami nieprzystosowanymi lub uszkodzonymi,

2) narzędzia służące do urabiania powinny być utrzymywane w należytej czystości.

§ 85. Przy urabianiu mechanicznym należy przestrzegać następujących zasad:

1) do obsługi maszyn urabiających mogą być dopuszczone osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia,

2) maszyny urabiające należy zabezpieczyć przed dostępem osób nie należących do obsługi,

3) maszyny urabiające należy zabezpieczyć przed możliwością pozostawiania w urobku jej części lub elementów.

§  86.

1. Bezpieczną wysokość urabiania należy określić w planie ruchu.

2. Przekroczenie wysokości, o której mowa w ust. 1 może nastąpić za zgodą okręgowego urzędu górniczego.

§ 87. W miejscu pracy maszyny urabiającej powinien się znajdować sprzęt ratunkowy.

Rozdział  3

Urządzenia do transportu i obróbki wstępnej

§ 88. Podczas transportu peloidu należy przestrzegać następujących zasad:

1) transport nie może powodować poruszenia lub fizycznego zanieczyszczenia kopaliny,

2) peloid powinien być zabezpieczony przed zanieczyszczeniem bakteriologicznym.

§  89.

1. Urządzenia do transportu powinny być eksploatowane zgodnie z przeznaczeniem i warunkami określonymi w dokumentacji techniczno-ruchowej.

2. Dokumentacja techniczno-ruchowa powinna zawierać w szczególności:

- dokumentacje techniczne urządzeń zawierające opisy, schematy, sposoby zabezpieczenia, zakresy stosowania, plan sieci elektrycznej i zabezpieczeń, schematy podstawowych urządzeń elektromechanicznych, warunki i zasady eksploatacji

- instrukcje ruchowo-eksploatacyjne

- książki eksploatacji urządzeń

- książki kontroli urządzeń elektromechanicznych i sprzętu.

3. Obsługa urządzeń do transportu powinna odbywać się zgodnie z instrukcjami szczegółowymi zatwierdzonymi przez kierownika ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego.

§ 90. Pracownicy obsługujący urządzenia transportowe i do obróbki wstępnej kopaliny obowiązani są:

1) przestrzegać przepisów instrukcji obsługi urządzenia,

2) zatrzymać urządzenia w razie stwierdzenia usterki powodującej zakłócenia w procesie technologicznym lub zagrożenia życia i zdrowia członków załogi,

3) zawiadomić osoby dozoru o wszystkich brakach i usterkach zauważonych na swoim stanowisku pracy.

§ 91. Stan techniczny urządzeń transportowych i do obróbki wstępnej powinien być kontrolowany przez osoby dozoru w zakresie i terminach ustalonych przez kierownika ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego.

Rozdział  4

Magazynowanie peloidu leczniczego

§ 92. Magazynowanie peloidu leczniczego należy ograniczać do niezbędnych potrzeb co do ilości, jak i czasu magazynowania.

§ 93. Zbiorniki i pomieszczenia do magazynowania peloidu powinny zabezpieczać przed przesuszeniem i przemarzaniem tej kopaliny.

Rozdział  5

Kontrola procesu wydobywczego i jakości kopaliny

§  94.

1. W celu dokładnego poznania charakteru złoża peloidu należy prowadzić na bieżąco kontrolę ilości i jakości wydobywanej kopaliny, odnotowując wyniki w dziennych raportach wydobycia kopaliny, a także prowadzić systematyczne badania sanitarne.

2. Wyniki kontroli i badań, o których mowa w ust. 1 powinny stanowić podstawę do prawidłowego kierowania eksploatacją złoża i racjonalnego gospodarowania kopaliną.

§ 95. W celu przeprowadzenia kontroli właściwości peloidu ustala się następujący zakres badań fizyko-chemicznych i bakteriologicznych:

1) analiza duża - wykonywana z próby ogólnej wykonanej z prób pierwotnych pobranych ze złoża w wyrobisku. Analiza duża powinna objąć wszystkie oznaczenia zgodnie z obowiązującą normą branżową,

2) badania faz eksploatacji, które obejmują podstawowe parametry fizyko-chemiczne i badania bakteriologiczne.

§ 96. Zakres niezbędnych badań, obserwacji i pomiarów dla każdego eksploatowanego złoża peloidu powinna ustalić specjalistyczna jednostka naukowo-badawcza wyznaczona przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, określając również częstotliwość oraz sposób wykonywania i rodzaju badań kontrolnych oraz badań faz eksploatacji.

Dział  V

Rozbudowa, rekonstrukcja i modernizacja ujęć oraz urządzeń eksploatacyjnych

§  97.

1. Rozbudowę, rekonstrukcję bądź modernizację ujęć i urządzeń eksploatacyjnych przeprowadza się na podstawie odpowiedniej dokumentacji oraz zatwierdzonego przez okręgowy urząd górniczy planu ruchu (dodatku do planu ruchu).

2. Prace określone w ust. 1 oraz badania specjalne (geofizyczne, izotopowe i inne) na złożach wód leczniczych, mogą być wykonywane we własnym zakresie lub poprzez zlecenie ich wykonania odpowiedniej jednostce organizacyjnej.

§  98.

1. W przypadku wykonywania prac, o których mowa w § 97 w drodze zlecenia, prace te mogą wykonywać specjalistyczne przedsiębiorstwa wykonawcze.

2. W przypadkach określonych w ust. 1 z ramienia przedsiębiorstwa uzdrowiskowego jako inwestora, prace są nadzorowane przez wyznaczonych pracowników, posiadających odpowiednie kwalifikacje.

3. Do obowiązków wykonawcy należy wykonanie robót, zleconych przez inwestora zgodnie z planem ruchu, dokumentacją techniczną, uzgodnionym harmonogramem robót oraz uzasadnionymi technicznie wskazówkami inwestora. Odpowiedzialność za prawidłowe, bezpieczne i zgodne z obowiązującymi przepisami wykonawstwo robót ponosi wykonawca.

Dział  VI

Eksploatacja urządzeń energo-mechanicznych oraz gospodarka sprzętem i materiałami

§  99.

1. Eksploatowane urządzenia energo-mechaniczne oraz sprzęt, np. wieże, maszty, trójnogi, czwórnogi, wyciągi, pompy, silniki, liny wiertnicze, urządzenia do urabiania i transportu oraz wstępnej obróbki peloidów powinny być kontrolowane:

1) przez pracowników obsługujących dane urządzenia - przed rozpoczęciem pracy na każdej zmianie,

2) przez osoby dozoru średniego - co najmniej raz na miesiąc,

3) przez osoby kierownictwa ruchu zakładu górniczego oraz osoby dozoru wyższego - co najmniej raz na trzy miesiące.

2. Wyniki kontroli, o której mowa w pkt 2 i 3 ust. 1 powinny być wpisane do książki kontroli urządzeń i sprzętu, wydanej przez przedsiębiorstwo uzdrowiskowe i podpisanej przez uprawnionego pracownika przedsiębiorstwa. Książka kontroli urządzeń i sprzętu powinna posiadać numerowane i przesznurowane kartki.

§ 100. Smarowanie urządzenia lub jego poszczególnych części dozwolone jest tylko po ich uruchomieniu.

§  101.

1. Zabrania się pozostawiać bez obsługi maszyny i urządzenia będące w ruchu.

2. Przed odejściem ze stanowiska roboczego urządzenia należy wyłączyć i odpowiednio zabezpieczyć przed uruchomieniem przez osoby niepowołane.

3. Kierownik ruchu zakładu górniczego powinien określić, które urządzenia można pozostawić w ruchu bez potrzeby utrzymywania stałej obsługi.

§  102.

1. Eksploatację oraz badania kontrole urządzeń energo-mechanicznych i sprzętu należy prowadzić zgodnie z instrukcją, wydaną przez kierownika ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego.

2. Badania oraz kontrole urządzeń energo-mechanicznych sprzętu obejmują oględziny, pomiary i próby funkcjonowania.

§  103.

1. Dla urządzeń energo-mechanicznych, w szczególności wież, masztów, silników, wyciągów, pomp, głowic eksploatacyjnych urządzeń urabiających, transportu oraz do wstępnej obróbki peloidów należy prowadzić odrębne książki eksploatacji.

2. Książka eksploatacji powinna zawierać w szczególności datę produkcji urządzenia, nazwę wytwórcy, dopuszczalne parametry ruchu, symbol urządzenia oraz miejsce na opisy dokonywanych napraw, remontów i zakwalifikowania urządzenia na złom.

§  104.

1. Urządzenie energo-mechaniczne wymagające remontu należy przekazywać do warsztatu remontowo-naprawczego razem z książką eksploatacji, w której opisuje się stan techniczny urządzenia oraz charakter wymaganego remontu.

2. Przy przekazywaniu do innych jednostek organizacyjnych urządzeń energo-mechanicznych, z przyczyn innych niż określono w ust. 1, przesyła się je razem z książką eksploatacji, odnotowując w niej uwagi dotyczące stanu technicznego urządzenia oraz przebiegu i czasokresu jego pracy w ostatnim miejscu.

§ 105. Urządzenia energo-mechaniczne oraz sprzęt składowany powinny być uporządkowane i zabezpieczone przed niszczeniem, korozją i uszkodzeniem. Gwinty rur, przewodów itp. należy odpowiednio konserwować.

§ 106. Wszelkie urządzenia energo-mechaniczne i sprzęt nie przydatne do prowadzenia dalszego ruchu zakładu należy oczyścić odpowiednio, konserwować oraz przekazać w zależności od ich stanu technicznego do właściwych magazynów lub warsztatów.

§ 107. Obsługę i konserwację silników, pomp oraz innych urządzeń energo-mechanicznych wykonują tylko pracownicy posiadający odpowiednie kwalifikacje.

§ 108. W celu utrzymania w należytym stanie technicznym ujęć i urządzeń eksploatacyjnych należy prowadzić systematyczną ich kontrolę pracy. Przy kontroli tej stwierdza się:

1) czy w dostatecznym stopniu zabezpieczone są normalne warunki eksploatacji, oraz

2) czy ujęcia i urządzenia eksploatacyjne są należycie konserwowane i utrzymane w odpowiednim stanie sanitarnym.

§ 109. Kontroli dokonuje się przez przeprowadzenie przeglądów:

1) bieżących,

2) okresowych,

3) specjalnych.

§  110.

1. Przeglądy bieżące przeprowadzają konserwatorzy ujęć i urządzeń eksploatacyjnych, względnie inni pracownicy wyznaczenia przez kierownika ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego.

2. Kierownik ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego ustala częstotliwość przeglądów, określonych w ust. 1, z uwzględnieniem rodzaju urządzenia, warunków jego pracy oraz natężenia pracy urządzenia w zależności od pory roku.

§  111.

1. Przeglądy okresowe i specjalne przeprowadza komisja powołana przez kierownika ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego w składzie nie mniejszym niż 3 osoby i w ustalonym przez niego terminie.

2. Przeglądy okresowe należy przeprowadzać co najmniej raz na kwartał. Przynajmniej w jednym przeglądzie okresowym w ciągu roku biorą udział dyrektor przedsiębiorstwa uzdrowiskowego oraz kierownik ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego.

3. Przeglądy specjalne zarządza kierownik ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego w wyjątkowych okolicznościach, tj. w razie awarii, wichury, pożaru, opadów śnieżnych, mrozów, ruchów terenowych. Przeglądy specjalne mają na celu ustalenie przyczyn i rozmiarów ewentualnych uszkodzeń w urządzeniach eksploatacyjnych i ustalenie sposobu ich usunięcia oraz w przypadku zmiany warunków eksploatacji lub przeznaczenia urządzeń (w szczególności przed remontem kapitalnym w celu ustalenia jego zakresu, a także przed podjęciem badań specjalnych).

§ 112. Wyniki przeglądów okresowych i specjalnych powinny być wpisane do książki kontroli urządzeń i sprzętu, wyznaczając równocześnie osoby odpowiedzialne za usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości.

§ 113. Wyniki przeglądów stanowią podstawę do podejmowania decyzji dotyczących napraw bieżących, remontów całych obiektów, względnie poszczególnych elementów.

§ 114. W rozumieniu niniejszych przepisów:

1) za "naprawę" uważa się wymianę szybko zużywających się części lub elementów, przy której nie występuje konieczność demontażu i postoju urządzenia oraz przerywania cyklu produkcyjnego,

2) za "remont" uważa się wymianę tych elementów obiektu lub urządzenia, których zużycie uniemożliwia należytą i prawidłową pracę oraz wymaga przynajmniej częściowego demontażu obiektów lub urządzeń i związane jest z ich postojem i przerwaniem planowanego cyklu produkcyjnego.

§  115.

1. Jednostka eksploatująca złoże powinna zaopatrywać uzdrowiskowy zakład górniczy w narzędzia i materiały pomocnicze, potrzebne do wykonywania określonych robót niezbędnych dla zapewnienia ciągłości ruchu zakładu górniczego.

2. W szczególności uzdrowiskowy zakład górniczy powinien być zaopatrzony w następujące materiały i narzędzia: hełmy ochronne, rękawice ochronne, szelki bezpieczeństwa, buty gumowe, ubrania ochronne, lampy elektryczne hermetyczne o zredukowanym napięciu, łopaty, kilofy, kliny, młoty, narzędzia ślusarskie, narzędzia ciesielskie, narzędzia murarskie, kubły, liny, łańcuchy, trójnogi, bloki, windy, ręczne dźwigacze, olejarki, smarowniczki, naczynia do przechowywania smarów i olejów, farby, lakiery, smary, oleje.

3. Narzędzia mogą być przydzielone na stałe dla zakładu górniczego bądź też mogą być przydzielone na określony czas dla wykonania niezbędnych robót.

§  116.

1. Narzędzia przydzielone na stałe dla uzdrowiskowego zakładu górniczego należy oznaczyć trwałym znakiem zakładu i wpisać do kartotek prowadzonych dla poszczególnych narzędzi bądź ich zestawów.

2. Ewidencję narzędzi stanowiących stałe wyposażenie oraz narzędzi przydzielonych czasowo dla wykonania określonych robót, a także materiałów podręcznych powinien prowadzić pracownik wyznaczony przez kierownictwo ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego. Pracownik ten jest również odpowiedzialny za przekazywanie na złom narzędzi całkowicie zużytych lub trwale uszkodzonych, oraz narzędzi uszkodzonych do naprawy.

§  117.

1. Dla zapewnienia należytego przechowywania i konserwacji narzędzi oraz podręcznych materiałów, każdy uzdrowiskowy zakład górniczy powinien posiadać odpowiednią przechowalnię.

2. Pomieszczenie przechowalni powinno:

1) zapewnić zabezpieczenie narzędzi i przechowywanych materiałów przed samowolnym ich zabieraniem,

2) być wyposażone w półki i regały do przechowywania poszczególnych rodzajów narzędzi, materiałów i aparatury,

3) mieścić zapas środków potrzebnych do konserwacji urządzeń (oleje, smary, pakuły, materiały izolacyjne, części zamienne, farby, lakiery itp.).

3. Smary, oleje, farby, lakiery należy przechowywać w naczyniach szczelnie zamkniętych o trwałym oznaczeniu gatunku i nazwy przechowywanego w nich produktu.

§ 118. W celu zapewnienia normalnego biegu procesów produkcyjnych i ciągłości ruchu urządzeń uzdrowiskowego zakładu górniczego w okresie zimowym należy corocznie odpowiednio zabezpieczać wszystkie obiekty i urządzenia.

§ 119. Środki zapobiegawcze na okres zimy w szczególności powinny zapewnić:

1) ograniczenie strat ciepła w budynkach, urządzeniach, przewodach tak, żeby temperatura powietrza nie spadała poniżej dopuszczalnej,

2) doprowadzenie w miarę potrzeby do pomieszczeń i budynków dodatkowej ilości ciepła dla wyrównania strat wynikłych wskutek niskiej temperatury na zewnątrz,

3) usunięcie przeszkód powodowanych gromadzeniem się śniegu lub lodu,

4) konserwację przy użyciu odpowiednich smarów części instalacji i urządzeń eksploatacyjnych, narażonych na działanie mrozu i wody.

§ 120. Instalację elektryczną wewnętrzną i zewnętrzną doprowadzającą energię należy dokładnie kontrolować ze szczególnym zwróceniem uwagi na:

1) stan i sprawność bezpieczników i rozdzielni,

2) stan izolacji oraz uziemienia instalacji,

3) zawieszenie oraz naciąg przewodów napowietrznych.

§  121.

1. Zbiorniki wody należy dokładnie oczyszczać z osadów oraz zabezpieczać przed mrozami, izolując je matami, trzcinami, ziemią lub w inny skuteczny sposób.

2. Nieczynne w ciągu zimy odcinki rurociągów należy odwadniać i odcinać zasuwami.

§ 122. Wszystkie przewody (rurociąg) pracujące w okresie zimy, znajdujące się w pomieszczeniach niedostatecznie ogrzewanych lub znajdujące się na wolnym powietrzu powinny być izolowane i należycie chronione przed skutkami mrozu.

§ 123. Studzienki kontrolne i włazy do nich, zasuwy, zawory itp. należy odpowiednio konserwować, sprawdzać ich działanie oraz zabezpieczyć przed mrozami.

§ 124. Na okres zimy każdy uzdrowiskowy zakład górniczy powinien być zaopatrzony w dostateczną ilość części zamiennych, smarów, olejów, materiałów izolacyjnych, urządzeń ogrzewczych oraz urządzeń do usuwania śniegu, lodu itp.

Dział  VII

Organizacja i ochrona pracy

§ 125. W ramach nadzoru nad kierownictwem i dozorem ruchu (art. 110 prawa górniczego), dyrektor przedsiębiorstwa uzdrowiskowego obowiązany jest w drodze instrukcji wewnętrznej określić współpracę i zależność pomiędzy uzdrowiskowym zakładem górniczym, a innymi komórkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa uzdrowiskowego.

§ 126. Za całokształt prac wykonywanych w uzdrowiskowym zakładzie górniczym odpowiedzialne są, zgodnie ze swym zakresem działania, osoby kierownictwa i dozoru ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego, zatwierdzone przez właściwy terenowo okręgowy urząd górniczy oraz osoby zgłoszone do okręgowego urzędu górniczego w trybie określonym w art. art. 110 i 111 prawa górniczego.

§ 127. Ilość osób dozoru wszystkich oddziałów ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego oraz liczbowy skład załogi ma być na wszystkich zmianach roboczych wystarczający do właściwego i bezpiecznego wykonywania prowadzonych prac.

§  128.

1. Zabrania się zatrudnienia w uzdrowiskowym zakładzie górniczym pracowników nowo przyjętych, którzy nie przeszli wstępnego szkolenia teoretycznego i praktycznego w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego i nie zostali przygotowani do pracy w zakładzie górniczym.

2. Okresowe szkolenia należy przeprowadzać dla:

1) pracowników fizycznych niekwalifikowanych raz w ciągu roku, ze sprawdzeniem umiejętności w drodze egzaminu,

2) osób dozoru niższego i średniego raz na 2 lata ze sprawdzeniem wiadomości objętych programem szkolenia w drodze egzaminu przeprowadzonego przez komisję kwalifikacyjną, powołaną przez przedsiębiorstwo uzdrowiskowe,

3) osób kierownictwa i dozoru wyższego, raz na 3 lata i kończące się egzaminem przed komisją powołaną przez Naczelny Inspektorat Lecznictwa Uzdrowiskowego. Do komisji mogą być zaproszeni przedstawiciele organów administracji górniczej i geologicznej.

§ 129. Zakresy czynności i odpowiedzialności osób kierownictwa i dozoru ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego opracowują przedsiębiorstwa uzdrowiskowe w oparciu o ramowe wytyczne dotyczące zakresów czynności i specyfiki danego przedsiębiorstwa, w oparciu o obowiązujące taryfikatory kwalifikacyjne.

§ 130. Do obowiązków kierownika ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego należy kierowanie całokształtem zagadnień objętych ruchem zakładu górniczego, zgodnie z przepisami i zasadami techniki górniczej, a w szczególności:

1) nadzór nad wydobyciem wód leczniczych według zasad ustalonych planem ruchu,

2) opracowywanie instrukcji eksploatacyjno-ruchowych,

3) nadzór nad przestrzeganiem przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny prac, ochrony przeciwpożarowej oraz regulaminu pracy,

4) zgłaszanie do okręgowego urzędu górniczego wypadków i awarii oraz innych niebezpiecznych zdarzeń w uzdrowiskowym zakładzie górniczym, zagrażających interesowi społecznemu, a w szczególności zdrowiu i życiu ludzkiemu,

5) nadzór nad robotami związanymi z nowymi inwestycjami i rozbudową uzdrowiskowego zakładu górniczego,

6) opiniowanie w zakresie robót planowanych i wykonywanych przez obce przedsiębiorstwa (instytucje) na terenie uzdrowiskowego zakładu górniczego,

7) opracowywanie perspektywicznych planów rozwoju zakładu górniczego.

§ 131. Do obowiązków st. inżyniera, inżyniera lub technika złożowego należy w szczególności:

1) zapewnienie ciągłości ruchu urządzeń eksploatacyjnych oraz bieżący nadzór nad przestrzeganiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz obowiązujących instrukcji,

2) prowadzenie wydobycia wód leczniczych i peloidów według zasad ustalonych w zatwierdzonym planie ruchu,

3) kontrolowanie zasobów,

4) współdziałanie w pracach dotyczących opracowywania projektu planu ruchu,

5) zawiadomienie kierownika ruchu o zachodzących zmianach w sposobie eksploatacji wód i peloidów,

6) prowadzenie systematycznych badań hydrogeologicznych według ustalonych zasad,

7) opracowywanie graficzne i liczbowe wyników pomiarów i badań na złożach kopalin,

8) przeprowadzanie doraźnych kontroli sprawności działania stosowanych aparatów kontrolno-pomiarowych,

9) kierowanie pracami przy usuwaniu awarii ujęć i instalacji,

10) opracowywanie projektów planów eksploatacji urządzeń, remontów, konserwacji ujęć,

11) inicjowanie nowoczesnych metod eksploatacji złóż, unowocześnianie technologii wydobycia oraz wdrażania postępu technicznego.

§ 132. Do obowiązków głównego mechanika należy w szczególności:

1) kierowanie ruchem energo-maszynowym uzdrowiskowego zakładu górniczego, planowanie kapitalnych, średnich i bieżących remontów i przeglądów maszyn i urządzeń, dbanie o stan gotowości maszyn i urządzeń,

2) opracowywanie planu zaopatrzenia,

3) okresowa i bieżąca kontrola maszyn i urządzeń,

4) nadzór nad montażem maszyn i urządzeń,

5) opracowywanie i uzgadnianie planów zapotrzebowania na energię elektryczną i cieplną,

6) dozór nad zużyciem energii elektrycznej,

7) dozór nad gospodarką olejowo-smarowniczą,

8) techniczny odbiór maszyn i urządzeń przed dopuszczeniem do ruchu,

9) badanie przyczyn awarii maszyn i urządzeń, ustalenie środków zaradczych,

10) nadzór nad przestrzeganiem bezpieczeństwa pożarowego, przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 133. Do obowiązków asystenta st. inżyniera (inżyniera, technika) złożowego należy w szczególności bezpośredni nadzór nad:

1) obiektami i urządzeniami eksploatacyjnymi,

2) stosowaniem właściwych metod wydobywania kopalin,

3) pobieranie prób do analiz chemicznych i bakteriologicznych kopalin leczniczych,

4) przestrzeganiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

5) prowadzenie dokumentacji ujęć kopalin leczniczych, dotyczących wydobycia i wyników pomiarów oraz opracowywanie sprawozdawczości w tym zakresie.

§ 134. Do obowiązków brygadzisty lub maszynisty ruchu maszynowego należy w szczególności bezpośredni nadzór nad:

1) eksploatacją maszyn i urządzeń oraz utrzymanie ich w stanie gotowości ruchowej,

2) robotami montażowymi i demontażowymi silników i podzespołów,

3) pracami związanymi z regulowaniem zaworów bezpieczeństwa urządzeń kontrolnych,

4) przestrzeganiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

5) usuwanie nieskomplikowanych awarii maszyn,

6) docieranie silników,

7) konserwacja narzędzi i kontrola zużytych materiałów i paliw,

8) zgłaszanie o zauważonych nieprawidłowościach i funkcjonowaniu ruchu maszynowego oraz wadliwego działania maszyn i urządzeń,

9) prowadzenie książki kontroli urządzeń i sprzętu.

§ 135. Do obowiązków brygadzisty lub maszynisty ruchu elektrycznego należy w szczególności bezpośredni nadzór nad:

1) całością ruchu elektrycznego,

2) montażem urządzeń elektrycznych oraz zgodnością z dokumentacją techniczną i przepisami eksploatacji urządzeń elektrycznych w zakładach górniczych,

3) dokonywanie przeglądów maszyn i urządzeń elektrycznych (okresowa i bieżąca kontrola urządzeń elektrycznych),

4) wykonywanie instalacji elektrycznych, konserwacja urządzeń i sieci elektrycznej,

5) wyłączanie urządzeń i sieci spod napięcia,

6) dopilnowanie okresowych przeglądów i pomiarów urządzeń,

7) dopilnowanie okresowych kontroli stanu instalacji ochronnych i pomiary spadku napięć,

8) zaopatrzenie w sprzęt ochronny i kontrola jego stanu technicznego,

9) prowadzenie książek kontroli urządzeń i sprzętu,

10) nadzór nad przestrzeganiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 136. Pracownicy uzdrowiskowego zakładu górniczego powinni być poddawani profilaktycznym badaniom lekarskim, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

§  137.

1. Uzdrowiskowy zakład górniczy obowiązany jest przeprowadzać badania i pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia.

2. Częstotliwość badań i pomiarów powinna być określona w planie ruchu.

3. W przypadku stwierdzenia przekroczeń obowiązujących norm czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia, zakład górniczy obowiązany jest zastosować odpowiednią profilaktykę techniczną, organizacyjną i medyczną.

§ 138. W pomieszczeniach lub na stanowiskach pracy, gdzie stwierdzono w powietrzu obecność gazów palnych zabrania się palenia tytoniu, używania otwartego światła i niecenia ognia.

§  139.

1. Pomiary zawartości gazów w powietrzu należy wykonywać przy użyciu indykatorów lub interferometrów dopuszczalnych do użytku przez Wyższy Urząd Górniczy.

2. Zakres i częstotliwość pomiarów ustala kierownik ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego. Osoby wyznaczone do wykonywania pomiarów powinny być odpowiednio przeszkolone.

§ 140. W miejscach i pomieszczeniach znajdujących się w strefie zagrożenia wybuchowego wolno używać tylko urządzeń elektrycznych budowy przeciwwybuchowej, których typ został dopuszczony przez Wyższy Urząd Górniczy.

§ 141. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu zobowiązane są do bieżącej kontroli stanu technicznego miejsc pracy maszyn i urządzeń, narzędzi pracy oraz stosowania nowoczesnej organizacji i metod pracy w ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego.

§ 142. W przypadkach występowania promieniowania jonizującego, pochodzącego od pierwiastków promieniotwórczych, znajdujących się w złożach lub promieniowania pochodzącego od stosowanych urządzeń lub aparatów kontrolno-pomiarowych, ochronę radiologiczną należy zorganizować według przepisów obowiązujących w tym zakresie.

§ 143. Przy prowadzeniu robót należy każdorazowo wyznaczać przodowego spośród członków brygady. Przodowy ma obowiązek organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczeństwo załogi i otoczenia.

§  144.

1. Oświetlenie stanowisk pracy powinno być dostosowane do odpowiednich przepisów oraz wymogów Polskich Norm.

2. W pomieszczeniach i miejscach znajdujących się w strefie zagrożenia wybuchowego zezwolenie na wykonanie robót spawalniczych wydaje kierownik ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego. Roboty spawalnicze powinny być prowadzone pod bezpośrednim dozorem osoby wyznaczonej spośród kierownictwa i dozoru ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego. Przed wykonaniem i w czasie prowadzenia robót spawalniczych należy dokonać pomiaru stężenia mieszaniny wybuchowej.

§  145.

1. Członek załogi górniczej ma obowiązek zgłoszenia o każdym wypadku odpowiedniej osobie dozoru.

2. Osoby dozoru ruchu podlegają obowiązkowemu przeszkoleniu w udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku.

3. Zabrania się zatrudniania pracowników, u których stwierdzono użycie alkoholu lub innych środków powodujących zaburzenia psychofizyczne.

Dział  VIII

Likwidacja ujęć i urządzeń eksploatacyjnych oraz rekultywacja terenów

§  146.

1. Każdy odwiert lub inne ujęcie, które nie nadaje się do eksploatacji wody leczniczej, wskutek jej zakażenia bakteriologicznego, demineralizacji lub spadku wydajności zabezpiecza się, a następnie likwiduje, jeżeli z powodów technicznych, bądź ze względów ekonomicznych doprowadzenie odwiertu (ujęcia) do właściwej sprawności nie jest możliwe.

2. Kwalifikacji odwiertu do likwidacji, względnie rekonstrukcji dokonuje odpowiedni zespół, powołany przez kierownika ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego.

3. Likwidację odwiertu lub innego ujęcia przeprowadza się na podstawie dokumentacji zatwierdzonej w trybie przepisów o planach ruchu zakładów górniczych.

4. Protokół z czynności związanych z likwidacją odwiertu (ujęcia) powinien zawierać w szczególności lokalizację oraz nazwę odwiertu (ujęcia) i przedsiębiorstwa, które wykonało i zlikwidowało odwiert (ujęcie), nazwę inwestora, sposób likwidacji z podaniem ilości i jakości użytego materiału, wykaz sprzętu pozostawionego w odwiercie (ujęciu), przeprowadzone próby, pomiary, badania, opis zaobserwowanych przy likwidacji objawów występowania gazów, wód lub kurzawek, opis oznaczenia miejsca po zlikwidowanym odwiercie (ujęciu) oraz sposób doprowadzenia terenu do stanu użyteczności.

5. Kopie protokółu z likwidacji odwiertu (ujęcia) (ust. 4) przesyła się do okręgowego urzędu górniczego i Naczelnego Inspektoratu Lecznictwa Uzdrowiskowego.

§ 147. Rury okładzinowe oraz eksploatacyjne, jak również wgłębne wyposażenie odwiertowe w czasie likwidacji, należy w miarę możliwości technicznych i ekonomicznych wydobyć z odwiertu.

§ 148. Likwidacja odwiertu lub innego ujęcia powinna być wykonana w sposób zapewniający izolację przewierconych warstw lub horyzontów wodnych, ropnych i gazowych.

§ 149. W miejsce zlikwidowanego odwiertu lub innego ujęcia należy wkopać słupek betonowy o wielkości 400 x 400 x 1.000 mm z wbetonowaną w niego tabliczką zawierającą nazwę i numer otworu oraz datę likwidacji.

§  150.

1. Teren, na którym zlikwidowano odwiert lub inne ujęcie należy doprowadzić do stanu gospodarczej używalności.

2. Likwidacja wyrobiska górniczego może być przeprowadzona w wypadku całkowitego wybrania złoża peloidu lub zaniechania jego eksploatacji i powinna być prowadzona zgodnie z zatwierdzonym planem likwidacji.

3. Sposób sporządzania i zatwierdzania planu likwidacji, o którym mowa w ust. 2 regulują odrębne przepisy.

§  151.

1. Zbędne dla uzdrowiskowego zakładu górniczego tereny pogórnicze należy rekultywować na podstawie odpowiednich przepisów.

2. W przypadku niemożności niezwłocznego przywrócenia terenu do stanu gospodarczej użyteczności wszelkie wykopy, doły i wyrobiska zabezpiecza się i oznacza tablicami ostrzegawczymi.

ZAŁĄCZNIK  Nr 2

Wykaz stanowisk pracy w ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego wymagających szczególnych kwalifikacji, rodzaju tych kwalifikacji oraz sposobu ich stwierdzania.

§ 1. Stanowiska pracy w ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego, które wymagają szczególnych kwalifikacji w zakresie wykształcenia, stażu pracy, stanu zdrowia oraz szkolenia specjalistycznego, określa zamieszczona poniżej tabela:

Lp	Stanowisko pracy	Wykształcenie	Staż pracy	Stan zdrowia	Szkolenie specjalist.
1	ślusarz, hydraulik - instalator, murarz, cieśla	świadectwo ukończenia szkoły zawodowej lub świadectwo złożenia egzaminu na czeladnika	3 miesiące w ruchu zakładu górniczego	zgodnie z obowiązującymi przepisami o badaniach profilaktycznych pracowników	egzamin kwalifikacyjny przed zakładową komisją kwalifikacyjną
2	elektryk instalator	j.w. oraz świadectwo posiadania aktualnej III grupy bezpieczeństwa i higieny pracy	j.w.	j.w.	j.w.
3	spawacz operator sprzętu maszynista, konserwator mechanik	świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej oraz ukończony kurs specjalistyczny	j.w.	j.w.	j.w.

§  2.

1. Kwalifikacje kandydata na stanowisko określone w § 1 stwierdza zakładowa komisja kwalifikacyjna powołana przez kierownika ruchu uzdrowiskowego zakładu górniczego.

2. Stwierdzenie kwalifikacji, o których mowa w ust. 1 powinno nastąpić przed dopuszczeniem do pracy na stanowisku wymagającym szczególnych kwalifikacji.

§  3.

1. Zakładowa komisja kwalifikacyjna, niezależnie od sprawdzenia wiadomości teoretycznych i praktycznych pracownika oraz jego umiejętności w zakresie wykonywania określonych prac, stwierdza czy kandydat posiada szczególne kwalifikacje określone w § 1.

2. Egzaminowi kwalifikacyjnemu podlegają również pracownicy, którzy przeszli przeszkolenie w uzdrowiskowym zakładzie górniczym w formie przygotowania zawodowego, nauki zawodu lub przyuczenia do określonej pracy.

§ 4. Zakładowa komisja kwalifikacyjna zwalnia z egzaminu określonego w § 1 pracowników, którzy posiadają warunki kwalifikacyjne na dane stanowisko, a szkolenie (kurs) specjalistyczne mają zakończone egzaminem z wynikiem pozytywnym i potwierdzone zaświadczeniem.

§  5.

1. Przy przechodzeniu pracownika z jednego uzdrowiskowego zakładu górniczego do innego, pracownik zachowuje stwierdzone zaświadczeniem kwalifikacyjnym uprawnienie do zajmowanego stanowiska, wymagającego szczególnych kwalifikacji.

2. Postanowień ust. 1 nie stosuje się w przypadku, jeśli:

1) przerwa w zatrudnieniu trwała dłużej niż 12 miesięcy,

2) warunki górniczo-techniczne występujące w nowym zakładzie górniczym - w zakresie zagrożeń górniczych - są znacznie trudniejsze.

§ 6. Zakład górniczy zobowiązany jest prowadzić bieżącą ewidencję pracowników, którym wydano zaświadczenia kwalifikacyjne, zawierającą podstawowe dane dotyczące pracownika.