Stosowanie praktyk ograniczających konkurencję przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w W.
Dz.Urz.UOKiK.2004.4.320
Akt nienormatywnyDecyzja
z dnia 16 lipca 2004 r.
w sprawie stosowania praktyk ograniczających konkurencję przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w W.
a) uznaje się za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w W. pozycji dominującej na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych, poprzez wymuszanie na autorach, oddających utwory pod ochronę będących członkami tego stowarzyszenia, udzielenia Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych - i nakazuje zaniechanie jej stosowania;
b) uznaje się za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w W. pozycji dominującej na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych, poprzez wymuszanie na autorach, oddających utwory pod ochronę niebędących członkami tego stowarzyszenia, udzielenia Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie publicznego wykonania - i nakazuje zaniechanie jej stosowania;
c) uznaje się za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w W. pozycji dominującej na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych, poprzez uzależnianie sprawowania zbiorowego zarządu tymi prawami na rzecz osób będących członkami tego stowarzyszenia, od oddania w zarząd łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo - telewizyjne - i nakazuje zaniechanie jej stosowania.
II. Na podstawie art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i § 6 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie określenia właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego, wszczętego na wniosek członków zespołu "Brathanki", działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
a) uznaje się za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w W. pozycji dominującej na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych, poprzez wymuszanie na autorach, oddających utwory pod ochronę niebędących członkami tego stowarzyszenia, udzielenia Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie nagrań mechanicznych i stwierdza się zaniechanie jej stosowania z dniem 1 stycznia 2004 r.;
b) uznaje się za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w W. pozycji dominującej na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych, poprzez uzależnianie sprawowania zbiorowego zarządu tymi prawami na rzecz autorów, niebędących członkami tego stowarzyszenia, od oddania w zarząd łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo - telewizyjne i stwierdza się zaniechanie jej stosowania z dniem 1 stycznia 2004 r.
III. Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i § 6 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie określenia właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego, wszczętego na wniosek członków zespołu "Brathanki", działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie stwierdza się stosowania przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS praktyki ograniczającej konkurencję, o której mowa w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych, poprzez ograniczanie autorom swobody określenia warunków sprawowania przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS zbiorowego zarządu ich prawami autorskimi w zakresie publicznych wykonań oraz nagrań mechanicznych, w stopniu nieuzasadnionym potrzebami skutecznego zarządzania tymi prawami.
IV. Na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i §6 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie określenia właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego, wszczętego na wniosek członków zespołu "Brathanki" w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada się na Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w W. karę pieniężną w wysokości 500.000 zł (słownie: pięćset tysięcy złotych), płatną do budżetu państwa.
UZASADNIENIE
Do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego dalej "Prezesem Urzędu") wpłynął wniosek członków zespołu "Brathanki": Pani Haliny M., Pana Janusza M., Pana Stefana B., Pana Adama P., Pana Jacka K., Pana Grzegorza P. oraz Pana Piotra K. (zwanych dalej: Wnioskodawcami) o wszczęcie postępowania antymonopolowego w sprawie uznania za praktyki ograniczające konkurencję działań Stowarzyszenia Autorów ZAiKS w W. (zwanego dalej "ZAiKS"). Wnioskodawcy zwrócili się o nakazanie ZAiKS zaniechania uzależniania przyjęcia utworów muzycznych pod ochronę od upoważnienia ZAiKS na zasadzie wyłączności do udzielania licencji na wykonania publiczne tych utworów, ich nagrywanie mechaniczne lub wykonywanie nadań radiowo-telewizyjnych.
W uzasadnieniu Wnioskodawcy podnieśli, iż jako organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi ZAiKS z mocy decyzji ministra właściwego w sprawach kultury posiada pozycję monopolisty w zakresie zarządu prawami autorskimi. Podmiot praw autorskich, chcący korzystać z ochrony swoich praw, jest zmuszony do zawierania umowy z ZAiKS. W opinii Wnioskodawców ZAiKS uzależnia przyjęcie pod ochronę utworów twórców niebędących jego członkami od udzielania ZAiKS wyłącznego uprawnienia do udzielania zezwoleń na nagrywanie mechaniczne lub wykonywanie publiczne utworów określonego twórcy. Autor oddający ZAiKS utwory pod ochronę jest pozbawiony możliwości decydowania w sprawach związanych z eksploatacją swoich utworów.
We wniosku o wszczęcie postępowania antymonopolowego i w jego uzupełnieniu Wnioskodawcy zarzucili ZAiKS stosowanie praktyk ograniczających konkurencję polegających na nadużywaniu przez to stowarzyszenie pozycji dominującej poprzez:
- wymuszanie na autorach, oddających utwory pod ochronę, udzielenia ZAiKS wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych (art. 8 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów);
- ograniczanie autorom swobody określenia warunków sprawowania przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS zbiorowego zarządu ich prawami autorskimi w zakresie publicznych wykonań oraz nagrań mechanicznych, w stopniu nieuzasadnionym potrzebami skutecznego zarządzania tymi prawami (art. 8 ust. 1 i ust. 2 ww. ustawy);
- narzucanie uciążliwych warunków umów, przynoszących ZAiKS nieuzasadnione korzyści (art. 8 ust. 1 i 2 pkt 6 ww. ustawy);
- narzucanie uciążliwych warunków umów, przynoszących nieuzasadnione korzyści innym podmiotom gospodarczym kosztem Wnioskodawców (art. 8 ust. 1 i 2 ww. ustawy).
Członkowie zespołu "Brathanki" wnieśli o nakazanie ZAiKS zaniechania stosowania zarzucanych mu praktyk ograniczających konkurencję oraz o nałożenie na ZAiKS obowiązku zwrotu kosztów postępowania, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego.
Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności, które zdaniem Prezesa Urzędu mogły wskazywać na naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, postanowieniem z dnia 19 września 2002 r. w imieniu Prezesa Urzędu zostało wszczęte postępowanie wyjaśniające, mające na celu wstępne ustalenie, czy poprzez działania podejmowane przez ZAiKS w zakresie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi nastąpiło naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, uzasadniające wszczęcie postępowania antymonopolowego.
Prezes Urzędu zważył, co następuje.
I. Strony postępowania.
Rozważając kwestię kompetencji Prezesa Urzędu do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy należy mieć na uwadze, iż ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów ściśle określa krąg podmiotów legitymowanych do wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania antymonopolowego przed Prezesem Urzędu w związku z podejrzeniem naruszenia przepisów ww. ustawy. Zgodnie z art. 84 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy z wnioskiem o wszczęcie postępowania antymonopolowego może wystąpić przedsiębiorca lub związek przedsiębiorców, którzy wykażą swój interes prawny. Tym samym wszczęcie przez Prezesa Urzędu postępowania antymonopolowego uzależnione jest tym samym od uprzedniego wykazania, iż Wnioskodawcy, którzy są autorami - artystami wykonawcami, członkami zespołu muzycznego "Brathanki", posiadają status przedsiębiorcy w rozumieniu ww. ustawy. W świetle wszystkich powyższych okoliczności zastosowanie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów do oceny relacji organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (zwanej dalej "OZZ") z osobami, których prawami zarządzają, uzależnione jest zatem od tego, czy obu stronom tych stosunków można przypisać przymiot przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 pkt 1 ww. ustawy.
Zdaniem Prezesa Urzędu powyższy warunek został w niniejszym przypadku spełniony. Zarówno ZAiKS, jak i Wnioskodawców należy traktować jak przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, o czym będzie mowa dalej w pkt II i III.
II. ZAiKS w świetle definicji przedsiębiorcy.
Zdaniem Prezesa Urzędu OZZ należy uznać za przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Za przedsiębiorcę należy tym samym uznać również skarżone w niniejszym postępowaniu antymonopolowym stowarzyszenie ZAiKS, które jest taką organizacją i sprawuje zbiorowy zarząd prawami autorskimi, w oparciu o zezwolenie udzielone decyzją Ministra Kultury i Sztuki nr DP.041/Z/8/95 z dnia 1 lutego 1995 r. Należy zauważyć, że zgodnie z literalną wykładnią pojęcia "przedsiębiorca" z art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, bierną legitymację w postępowaniu antymonopolowym należałoby ograniczyć wyłącznie do podmiotów ściśle spełniających wymogi formalnej definicji zawartej w powoływanym przepisie, która przymiot przedsiębiorcy uzależnia od podejmowania i prowadzenia zawodowo we własnym imieniu działalności gospodarczej, świadczenia lub organizowania usług o charakterze użyteczności publicznej (art. 4 pkt 1 lit. a ustawy) lub - w odniesieniu do osób fizycznych - wykonywania zawodu we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzenia działalności w ramach wykonywania takiego zawodu (art. 4 pkt 1 lit. b ustawy). OZZ, a więc również ZAiKS, nie prowadzą działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, formą organizacyjno-prawną, w jakiej działają OZZ jest forma stowarzyszenia. Do OZZ stosuje się przepisy prawa o stowarzyszeniach (art. 104 ust. 2 ww. ustawy). W myśl art. 2 ust. 1 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach1 stowarzyszenia są dobrowolnymi, samorządnymi i trwałymi zrzeszeniami o celach niezarobkowych. Ich celem nie jest prowadzenie działalności gospodarczej.
Zdaniem Prezesa Urzędu przesądzenie w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, że OZZ nie prowadzą działalności gospodarczej nie przesądza o braku antymonopolowej podmiotowości ZAiKS. W ocenie Prezesa Urzędu rozstrzygając o podmiotowości ZAiKS w postępowaniu antymonopolowym należy w pierwszym rzędzie wziąć pod uwagę charakter prowadzonej przez to stowarzyszenie działalności. Do statutowych zadań OZZ należy zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W granicach udzielonego upoważnienia OZZ, w tym ZAiKS, udzielają użytkownikom praw autorskich zezwoleń na korzystanie z utworów będących w ich repertuarze, sprawują kontrolę nad sposobem eksploatacji praw, a także inkasują i dokonują podziału między uprawnionych środków finansowych uzyskanych od użytkowników. OZZ odgrywają istotną rolę w obrocie prawami autorskimi i pokrewnymi.
Wobec powyższych okoliczności należy stwierdzić, że wykonując funkcje określone w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych ZAiKS świadczy usługi na rzecz autorów (będących członkami ZAiKS, nieposiadającymi takiego statusu) oraz użytkowników praw autorskich, którym ZAiKS odpłatnie udostępnia prawa do utworów będących w jego repertuarze. Tym samym ZAiKS uczestniczy w wymianie handlowej, której przedmiotem są prawa autorskie. Działalność ZAiKS w sposób bezpośredni wpływa na poziom konkurencji na rynkach związanych z masową eksploatacją dóbr niematerialnych. O faktycznym oddziaływaniu OZZ na rynki związane z obrotem dobrami intelektualnymi świadczy fakt, iż w światowym piśmiennictwie antymonopolowym właśnie w działalności OZZ upatruje się największych potencjalnych zagrożeń dla konkurencji w sferze wykonywania praw autorskich, co ma uzasadniać ich objęcie regułami prawa antymonopolowego2. Stanowisko Prezesa Urzędu zbieżne jest z ustalonym orzecznictwem antymonopolowym, które traktuje OZZ jak przedsiębiorców na potrzeby stosowania przepisów prawa antymonopolowego3. Także w krajowym piśmiennictwie antymonopolowym uznaje się, że OZZ należy traktować jak przedsiębiorców na potrzeby przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów4. Stanowisko Prezesa Urzędu co do antymonopolowej podmiotowości OZZ jest zgodne z ustalonym orzecznictwem wspólnotowym na tle art. 81 i 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (zwanego dalej "TWE"). Zdaniem Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (zwanego dalej "ETS") przesądza o tym charakter ich działalności, której istotą jest odpłatne świadczenie usług zarówno w stosunku do podmiotów uprawnionych z tytułu praw zarządzanych przez OZZ, jak i użytkowników tych praw, co oznacza, że OZZ uczestniczą w gospodarczej wymianie usług i tym samym są zaangażowane w wykonywanie działalności gospodarczej5. Za nieistotny dla oceny antymonopolowej podmiotowości OZZ uznany został fakt, iż organizacje te nie działają w celu osiągnięcia zysku6.
Należy podkreślić, że na Prezesie Urzędu spoczywa obowiązek wykładni krajowych przepisów o ochronie konkurencji w zgodzie z prawem Unii Europejskiej. Obowiązek taki jeszcze przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej wynikał z art. 68 i art. 69 Układu Europejskiego, ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, podpisanego w Brukseli w dniu 16 grudnia 1991 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 11, poz. 38). Układ nakazuje Polsce zbliżanie istniejącego i przyszłego ustawodawstwa do ustawodawstwa istniejącego we Wspólnocie - również w dziedzinie dotyczącej ochrony konkurencji. Sąd Najwyższy jednoznacznie wypowiedział się w wyroku z dnia 29 maja 2001 r., iż obowiązek ten realizowany może być tak przez tworzone ustawodawstwo, jak i w drodze wykładni obowiązujących przepisów prawa. Wątpliwości, co do zakresu pojęcia "przedsiębiorcy" powinny być rozstrzygane w oparciu o wykładnię funkcjonalną, tak aby uzyskać rezultat zgodny z prawem Unii Europejskiej7.
W świetle powyższego oczywistym jest - zdaniem Prezesa Urzędu - że ewentualne uznanie OZZ za niepodlegające ocenie z punktu widzenia ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów byłoby jednoznaczne z legalizacją ex ante ich działań w świetle prawa konkurencji, co stanowiłoby naruszenie ciążących na Polsce obowiązków wynikających z członkostwa we Wspólnocie Europejskiej. Uniemożliwiałoby bowiem praktycznie poddanie ich działań reżimowi prawa antymonopolowego.
III. Wnioskodawcy w świetle definicji przedsiębiorcy.
Zdaniem Prezesa Urzędu Wnioskodawców należy uznać za przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Wnioskodawcy są członkami zespołu muzycznego "Brathanki". W związku z tym każdy z nich wykonuje na własny rachunek i we własnym imieniu zawód muzyka i piosenkarza. Wnioskodawcy są autorami oryginalnych utworów lub opracowań utworów słowno-muzycznych (piosenek). Z tytułu wykorzystywania tych utworów przez użytkowników praw autorskich (m.in. poprzez publiczne wykonanie, odtworzenie oraz nadawanie, wprowadzanie do obrotu, utrwalanie i zwielokrotnianie) Wnioskodawcy uzyskują, za pośrednictwem ZAiKS, stosowne wynagrodzenie autorskie. Wnioskodawcy prowadzą też działalność koncertową, wykonując odpłatnie utwory muzyczne. W związku z tym należy stwierdzić, że Wnioskodawcy uczestniczą w obrocie gospodarczym, prowadząc we własnym imieniu i na własny rachunek w sposób profesjonalny działalność twórczą i artystyczną, nastawioną na osiąganie zysku. Opisany charakter działalności Wnioskodawców przesądza, zdaniem Prezesa Urzędu, o możliwości traktowania ich jak przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
We wspólnotowym prawie konkurencji brak jest legalnej definicji "przedsiębiorcy" na potrzeby art. 81 i 82 TWE. Ramy pojęciowe tego terminu zostały ukształtowane w orzecznictwie Komisji Europejskiej i ETS w drodze rozszerzającej interpretacji funkcjonalnej przepisów TWE. Przez "przedsiębiorcę" rozumie się każdą samodzielną jednostkę8 prowadzącą działalność o charakterze gospodarczym, której działania nie są skierowane na zaspokajanie codziennych potrzeb, bez względu na formę prawną i sposób finansowania tej jednostki9. Dla uznania danej osoby za przedsiębiorcę nie ma znaczenia okoliczność, czy działa ona w celu osiągnięcia zysku, jak również czy powstała w celu prowadzenia działalności o charakterze ekonomicznym, jeżeli tylko faktycznie prowadzi taką działalność komercyjną. Istotny jest zatem rzeczywisty skutek, jaki zachowanie danej osoby wywiera lub może wywierać. Komisja oraz ETS uznały za przedsiębiorców m.in. artystów - wykonawców - śpiewaków operowych włoskiego teatru La Scala, jak również wynalazcę, dokonującego komercyjnej eksploatacji swojego wynalazku poprzez firmę, której udzielił licencji na swój wynalazek.
W świetle powyższego oczywistym jest, że uznanie przez Prezesa Urzędu, iż na potrzeby stosowania przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Wnioskodawców należy traktować jak przedsiębiorców, jest zgodne z wykładnią pojęcia "przedsiębiorca" w europejskim wspólnotowym prawie konkurencji, w tym - zbieżne ze stanowiskiem przyjętym w orzecznictwie wspólnotowym.
Ponieważ, jak wykazano powyżej, zarówno ZAiKS, jak i Wnioskodawców należy traktować jak przedsiębiorców na potrzeby stosowania przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, podmioty te są legitymowane do udziału w niniejszym postępowaniu w charakterze stron.
IV. Rynek właściwy.
Postępowanie w niniejszej sprawie dotyczy ograniczania Wnioskodawcom, którzy są kompozytorami i artystami-wykonawcami utworów muzycznych, swobody w zakresie zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych ich autorstwa. W wykonywaniu tych praw w imieniu Wnioskodawców pośredniczy ZAiKS, zbiorowo nimi zarządzając. Sprawowanie zbiorowego zarządu prawami swoich członków i innych osób powierzających ZAiKS wykonywanie swoich praw wyłącznych stanowi bez wątpienia "usługę", mieszczącą się w definicji towaru z art. 4 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Stosownie do ww. przepisu ustawy, ilekroć mowa jest o "towarach" - rozumie się przez to rzeczy, jak również energię, papiery wartościowe i inne prawa majątkowe, usługi, a także roboty budowlane. Szeroka definicja pojęcia "towar" z art. 4 pkt 6 ww. ustawy obejmuje również prawa na dobrach niematerialnych10.
Podobnie szeroko interpretuje się pojęcie "usługi" w orzecznictwie Komisji Europejskiej i ETS. W decyzji w sprawie GVL, Komisja Europejska uznała, że usługę stanowi zarówno udzielanie przez OZZ licencji praw autorskich na rzecz użytkowników praw, jak i świadczenie podmiotom praw autorskich zarządu prawami11.
Wykonywanie zbiorowego zarządu prawami autorskimi do utworów muzycznych stanowi wyodrębniony rynek właściwy w wymiarze produktowym. Prawa autorskie mają charakter praw wyłącznych skutecznych erga omnes, mających postać ustawowych monopoli, w ramach których uprawniony może co do zasady swobodnie decydować o sposobie eksploatacji utworów, a także uzyskuje prawo do wynagrodzenia za korzystanie z nich przez osoby trzecie. W ramach swoich uprawnień autorzy zawierają w szczególności umowy licencji przysługujących im praw, decydując o warunkach korzystania przez osoby trzecie z materialnych przedmiotów, w których zawarte są prawa wyłączne. Przynależne autorowi prawo do decydowania o sposobie wykorzystania jego utworów może on realizować samodzielnie, jak i poprzez wyspecjalizowane organizacje, które kolektywnie zarządzają takimi prawami - OZZ. Każdy z tych dwóch sposobów wykonywania prawa ma swoiste cechy, które czynią oczywistym ich niesubstytutywność.
Prezes Urzędu uznał, że w niniejszej sprawie rynek właściwy będzie, od strony produktowej, stanowić rynek zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych.
Niezbędnym elementem rynku właściwego jest jego wymiar geograficzny, oznaczający konieczność wskazania obszaru, na którym warunki konkurencji, mające zastosowanie do określonych towarów są jednakowe dla wszystkich konkurentów. Definicja ustawowa odnosi rynek geograficzny do obszaru "na którym, ze względu na ich [towarów] rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji" (art. 4 pkt 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów).
Zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która określa zasady zbiorowego zarządu prawami autorskimi na terenie Polski, zadania te wykonują stowarzyszenia, posiadające na podstawie decyzji ministra właściwego w sprawach kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, status organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi w rozumieniu ww. ustawy. Minister udziela zezwolenia na prowadzenie takiej działalności organizacjom dającym rękojmię należytego zarządzania powierzonymi prawami (art. 104 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy). ZAiKS zarządza na terytorium Polski prawami autorskimi twórców polskich oraz zagranicznych, reprezentowanych na podstawie zawieranych przez ZAiKS z OZZ działającymi w innych krajach umów o wzajemnej reprezentacji repertuarowej. Na podstawie ww. umów ZAiKS zarządza prawami autorskimi będącymi w repertuarze OZZ z obcych państw. Jak informuje ZAiKS na swoich stronach internetowych, "ZAiKS współpracuje z blisko setką stowarzyszeń i agencji z całego świata, z którymi podpisał umowy o wzajemnej reprezentacji. Na mocy tych umów, ZAiKS reprezentuje i chroni na terenie Polski prawa kompozytorów i autorów z innych krajów świata, których utwory wykorzystywane są w Polsce. Na tej samej zasadzie chronione są dzieła polskich twórców eksploatowane poza granicami naszego kraju"12.
Wskazane powyżej okoliczności przemawiają za tym, by za rynek właściwy w niniejszej sprawie uznać krajowy rynek zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych.
V. Pozycja dominująca ZAiKS na rynku właściwym.
ZAiKS jest największą polską organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Ze złożonych w niniejszej sprawie wyjaśnień oraz informacji będących w posiadaniu Prezesa Urzędu wynika, iż ZAiKS posiada pozycję dominującą na rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych. ZAiKS legitymuje się umowami o zarządzanie prawami autorskimi ponad ośmiu tysięcy twórców polskich, wydawców muzycznych oraz ponad 2,5 mln autorów i kompozytorów zagranicznych, reprezentowanych w Polsce na podstawie ponad stu umów o wzajemnej reprezentacji repertuarowej, zawartych ze wszystkimi znaczącymi OZZ do w sumie ponad 14.000.000 utworów, czyli więcej niż 96% całego światowego repertuaru13. Na pozycję rynkową ZAiKS wpływa okoliczność, iż stowarzyszenie to jest jedyną organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi w Polsce, obejmującą swym działaniem obszar całego kraju.
Posiadanie pozycji dominującej przez ZAiKS potwierdzone zostało również w orzecznictwie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów14.
W związku z powyższym należy stwierdzić, iż ZAiKS posiada pozycję dominującą na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych.
VI. Nadużywanie pozycji dominującej przez ZAiKS.
Prezes Urzędu rozpatrzył zarzut naruszenia przez ZAiKS zakazu nadużywania pozycji dominującej na rynku właściwym poprzez:
1. wymuszanie na autorach, oddających utwory pod ochronę, udzielenia ZAiKS wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych, co może stanowić naruszenie art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;
2. uzależnianie sprawowania zbiorowego zarządu tymi prawami od oddania ZAiKS w zarząd łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo-telewizyjne, co może stanowić naruszenie art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;
3. ograniczanie autorom swobody określenia warunków sprawowania przez ZAiKS zbiorowego zarządu ich prawami autorskimi w zakresie publicznych wykonań oraz nagrań mechanicznych, w stopniu nieuzasadnionym potrzebami skutecznego zarządzania tymi prawami, co może stanowić naruszenie art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Ad. 1.
W ocenie Prezesa Urzędu kwestionowane przez Wnioskodawców działanie ZAiKS polegające na wymuszaniu na autorach, oddających ZAiKS utwory pod ochronę, udzielenia temu stowarzyszeniu wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych stanowi naruszenie art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Prezes Urzędu uznał, że nie jest uzasadnione żądanie przez OZZ od osób powierzających im zarząd swoimi prawami autorskimi do utworów muzycznych, upoważnienia OZZ do zarządzania prawami na zasadzie wyłączności w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych, przy jednoczesnym zobowiązaniu autora do powierzenia tych praw na zasadzie wyłączności. Brak jest uzasadnienia wymuszania przez OZZ na osobach, powierzających tym organizacjom zarząd prawami autorskimi do utworów muzycznych, udzielenia upoważnienia do zarządzania tymi prawami na określonych autonomicznie przez OZZ polach eksploatacji w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych.
Zdaniem Prezesa Urzędu skutkiem rozpatrywanego działania jest ograniczenie, w nieuzasadnionym stopniu, osobom powierzającym OZZ wykonywanie zarządu prawami, swobody prowadzenia działalności. Powoduje to wyłączenie autorom utworów muzycznych możliwości wyboru innej organizacji zbiorowego zarządzania w zakresie publicznego wykonania lub nagrań mechanicznych. Uniemożliwia też podjęcie się indywidualnego wykonywania swoich praw do utworów w zakresie któregoś z ww. pól eksploatacji - podczas gdy twórca powinien mieć swobodę decydowania, na jakich polach eksploatacji określona OZZ zarządza jego prawami lub możliwość samodzielnego zarządzania tymi prawami na wybranych polach eksploatacji.
Należy ponadto zauważyć, że również ustawodawca w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie wprowadził generalnego obowiązku powierzania OZZ zarządu prawami autorskimi lub pokrewnymi, jak również generalnego obowiązku pośrednictwa tych organizacji przy pobieraniu od użytkowników opłat z tytułu korzystania z praw autorskich lub pokrewnych. Wymóg taki istnieje jedynie w odniesieniu do wymienionych wyżej pewnych rodzajów utworów i dóbr chronionych i tylko na niektórych obszarach eksploatacji. Pośrednictwo OZZ nie zostało jednak przesądzone w odniesieniu do praw reprodukcji fonograficznej utworów muzycznych. Dobitnie świadczy to o intencji ustawodawcy umożliwienia twórcom indywidualnego decydowania o sposobie wykonywania ww. praw.
Dokonując oceny, czy w rozpatrywanej sprawie ZAiKS naruszył opisane wyżej reguły konkurencji w wykonywaniu zbiorowego zarządu prawami autorskimi, należy wziąć pod uwagę, że ZAiKS stosuje odrębne zasady sprawowania zarządu prawami oddających ZAiKS utwory pod ochronę:
a) twórców będących członkami tego stowarzyszenia;
b) twórców, którzy nie posiadają takiego statusu.
W związku z tym odrębnie należy rozpatrzyć, w aspekcie stosowania praktyk ograniczających konkurencję, zachowanie ZAiKS w stosunku do każdej z tych dwóch kategorii twórców.
Ad. a.
Jak zostanie to wykazane poniżej, do chwili obecnej ZAiKS narzuca swoim członkom obowiązek powierzenia wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do utworów muzycznych w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych. Bezsporne jest, iż powierzenie ZAiKS wykonywania praw według kwestionowanych tu zasad jest przez ZAiKS wymuszane. Twórcy oddający ZAiKS prawa pod ochronę (niezależnie do tego, czy chcą być członkami ZAiKS, czy tylko powierzyć mu ochronę praw) muszą przyjąć warunki zarządu stosowanego przez ZAiKS przymusowo, tj. w sposób wymuszony siłą rynkową tego stowarzyszenia. Oczywiste jest, iż autorzy, mając zapewnioną możliwość wyboru, nie skorzystaliby z usług OZZ, która narzuca im niekorzystne warunki zbiorowego zarządu. Uzasadniony jest więc wniosek, iż warunki te są przez ZAiKS narzucane. Bez znaczenia dla powyższej oceny jest okoliczność braku ustawowego przymusu powierzania ZAiKS pod ochronę praw autorskich służących twórcom do utworów, poza kilkoma polami eksploatacji, na których ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wprowadza obowiązkowe pośrednictwo OZZ. Jak bowiem wykazano w niniejszej decyzji zbiorowy zarząd nie jest substytutywny wobec innych form wykonywania praw autorskich. Tym samym, chcąc skutecznie wykonywać swoje prawa, twórcy są de facto zmuszeni zawrzeć umowę z właściwą OZZ, co ZAiKS pośrednio przyznało.
Fakt wymuszania przez ZAiKS powierzania mu przez jego członków zarządzania prawami do utworów muzycznych w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych jest bezsporny. Na podstawie zobowiązania organizacyjnego stosowanego przez ZAiKS członkowie tego stowarzyszenia muszą mu powierzyć zarząd swoimi autorskimi prawami majątkowymi do wszystkich utworów, już istniejących oraz powstałych w okresie przynależności do ZAiKS. Nie jest możliwe powierzenie przez autora pod ochronę praw autorskich do utworów w odniesieniu do niektórych pól eksploatacji, np. z wyłączeniem nagrań mechanicznych. Zgodnie ze zobowiązaniem organizacyjnym obecnie obowiązującym, powierzenie obejmuje łącznie prawo wyrażania zgody:
a) na wykonanie publiczne;
b) na nadania przewodowe i bezprzewodowe, w tym satelitarne oraz kablowe i transmisje (także równoczesne) tymi środkami;
c) na utrwalanie na nośnikach dźwięku oraz obrazu, zwielokrotnianie i rozporządzanie tymi nośnikami, w tym dla publicznego wykonania, nadania, odtwarzania, wprowadzania do obrotu najmu i dzierżawy;
d) na utrwalanie na nośnikach dźwięku oraz obrazu, zwielokrotnianie i rozporządzanie tymi nośnikami, w tym dla publicznego wykonania, nadania, odtwarzania, wprowadzania do obrotu najmu i dzierżawy.
Uniemożliwianie przez ZAiKS powierzenia mu wykonywania praw autorskich na tylko niektórych polach eksploatacji zostało w toku postępowania w niniejszej sprawie potwierdzone przez samo stowarzyszenie ZAiKS, które przyznało, że wszyscy autorzy, którzy powierzają mu zarząd prawami autorskimi, są chronieni łącznie w zakresie publicznego wykonywania oraz nagrań mechanicznych. ZAiKS podkreślało, iż "wszyscy autorzy, którzy powierzyli ZAiKS - owi w zarząd prawa autorskie są chronieni łącznie w zakresie obu powyższych kategorii wykorzystania". Jak podkreśla ZAiKS, "nie jest możliwe powierzenie przez autora pod ochronę praw autorskich do utworów w odniesieniu do niektórych pól eksploatacji, np. z wyłączeniem wykonywania publicznego utworu lub z wyłączeniem nagrań mechanicznych. Takie zasady sprawowania ochrony praw autorskich zostały przyjęte przez władze Stowarzyszenia poprzez uchwalenie zobowiązania organizacyjnego oraz wniosku o przyjęcie twórczości pod ochronę".
Tym samym za bezsprzeczny należy uznać fakt, iż przez cały okres, kiedy Prezes Urzędu prowadził postępowanie w niniejszej sprawie autorzy będący członkami ZAiKS są zobligowani do udzielenia temu stowarzyszeniu wyłącznego upoważnienia do wykonywania ich praw autorskich obejmujących publiczne wykonanie i nagrania mechaniczne. Nie mogą wyłączyć spod zarządu ZAiKS któregoś z tych pól eksploatacji. ZAiKS nie zmieniło swojej praktyki w tym zakresie ani bezpośrednio po wszczęciu, ani w chwili wydawania niniejszej decyzji.
W świetle powyższych okoliczności należy uznać za udowodnione bezprawne wymuszanie przez ZAiKS na autorach oddających utwory pod ochronę, którzy są członkami ZAiKS, udzielenia temu stowarzyszeniu wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych.
Ad. b.
Jak wynika z akt sprawy, obowiązek powierzenia wyłącznego upoważnienia do zarządzania, na zasadzie wyłączności, prawami do utworów muzycznych w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych stowarzyszenie ZAiKS narzucało również osobom niebędącym jego członkami, które powierzały ZAiKS zarząd swoimi prawami na zasadach określonych w Regulaminie ZAiKS.
Zgodnie z przedkładanym autorom wzorem wniosku o przyjęcie utworu pod ochronę, stosowanym przez ZAiKS do dnia 31 grudnia 2003 r., autor mógł oddać ZAiKS pod ochronę swoje prawa wyłącznie po upoważnieniu ZAiKS na zasadzie wyłączności do udzielania zezwoleń na nagrywanie mechaniczne lub wykonywanie publiczne jego utworów oraz do inkasowania wynagrodzeń z tego tytułu, zobowiązując się również, iż w zakresie umocowania ZAiKS, autor nie będzie podejmował żadnych działań bez pośrednictwa ZAiKS. Tym samym do dnia 31 grudnia 2003 r. ZAiKS wyłączyło możliwość powierzenia mu przez osoby niebędące członkami tego stowarzyszenia zarządu prawami autorskimi tylko na wybranych polach eksploatacji.
Powyższe ustalenia potwierdziło w toku postępowania w niniejszej sprawie samo stowarzyszenie ZAiKS, przyznając, że wszyscy autorzy, którzy powierzają mu zarząd prawami autorskimi, są chronieni łącznie w zakresie publicznego wykonywania oraz nagrań mechanicznych.
Bezsporne jest również, iż ZAiKS wymusiło na autorach niebędących jego członkami powierzanie mu wykonywania praw według kwestionowanych tu zasad, co zostało już dowiedzione w niniejszej decyzji.
W związku z powyższym za udowodnione należy uznać stosowanie przez ZAiKS praktyki ograniczającej konkurencję, określonej w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na rynku, wskutek wymuszania na oddających ZAiKS utwory pod ochronę autorach niebędących członkami tego stowarzyszenia, udzielenia wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych.
Jednocześnie należy zauważyć, że od dnia 1 stycznia 2004 r. stowarzyszenie ZAiKS zmieniło zasady wykonywania zbiorowego zarządu prawami twórców, którzy nie są członkami tego stowarzyszenia. Stosownie do treści wprowadzonego wówczas i stosowanego obecnie "Oświadczenia o powierniczym przeniesieniu na ZAiKS autorskich praw majątkowych", na podstawie którego od dnia 1 stycznia 2004 r. autorzy niebędący członkami ZAiKS powierzają temu stowarzyszeniu zarząd prawami, ZAiKS przyjmuje w zarząd, na zasadzie powierniczej, autorskie prawa majątkowe do stworzonych przez autora utworów w odniesieniu do terytorium całego świata, bez ograniczenia ze względu na sposób i miejsce korzystania, na zasadach przyjętych w ZAiKS. Przeniesienie to ma charakter wyłączny. Autor przyjmuje do wiadomości, że wszelkie rozporządzenia lub zobowiązania w zakresie objętym niniejszym przeniesieniem będą nieważne, wobec czego ponosić będzie odpowiedzialność za szkodę wynikłą z ich zawarcia. Należy jednak przy tym zauważyć, że stosownie do § 3 ust. 6 ww. Oświadczenia, autor oddający ZAiKS utwory pod ochronę, może złożyć oświadczenie, że z dokonanego nim przeniesienia wyłączone zostają wszystkie rodzaje utrwaleń i zwielokrotnień wszystkich jego utworów przez czas oznaczony. Wyłączenie, o którym mowa wyżej, wywiera skutek na koniec kwartału następującego po tym, w którym oświadczenie złożono, chyba że złożenie oświadczenia o zastrzeżeniu następuje wraz ze złożeniem oświadczenia o powierzeniu powierniczym autorskich praw majątkowych.
Oświadczenie rozesłane zostało przez ZAiKS wszystkim twórcom, którzy podpisali wnioski o przyjęcie ich praw pod ochronę do 31 grudnia 2003 r. Obowiązuje ono również twórców powierzających ZAiKS utwory pod ochronę po dniu 1 stycznia 2004 r. Wskazane tu informacje, przekazane w toku postępowania przez ZAiKS nie zostały przez Wnioskodawców zakwestionowane.
Z powyższych okoliczności wynika, że od 1 stycznia 2004 r. twórcy niebędący członkami ZAiKS mogą wybrać między powierzeniem temu stowarzyszeniu prawa do udzielenia ZAiKS wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do utworów w zakresie wszystkich pól eksploatacji lub z wyłączeniem nagrań mechanicznych. Od tego momentu stowarzyszenie ZAiKS zaprzestało zatem wymuszania na autorach niebędących członkami tego stowarzyszenia, udzielenia wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami w zakresie nagrań mechanicznych.
Okoliczność, iż zaprzestano stosowania zarzucanej przedsiębiorcy praktyki ograniczającej konkurencję stanowi podstawę wydania decyzji, o której mowa w art. 10 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Ad. 2.
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zakazuje nadużywania pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców, poprzez uzależnianie zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy (art. 8 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów). Ustawa nie precyzuje, co należy rozumieć pod pojęciem rzeczowego lub zwyczajowego związku z przedmiotem umowy. Jednakże w piśmiennictwie antymonopolowym uznaje się, iż związek rzeczowy występuje wtedy, gdy dane świadczenie gwarantuje prawidłową, zgodną z wolą i oczekiwaniem stron realizację zasadniczej umowy. Uzależnianie zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia może być uznane za dopuszczalne, gdy ma oparcie w typowej praktyce rynkowej, pod warunkiem, że nie jest to zwyczaj przedsiębiorcy dominującego15.
Ponieważ ZAiKS odrębnie reguluje zasady zbiorowego zarządu prawami:
a) twórców będących członkami tego stowarzyszenia;
b) twórców, którzy nie posiadają takiego statusu,
dokonując oceny, czy w rozpatrywanej tu sprawie ZAiKS naruszyło art. 8 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, należy oddzielnie rozpatrzyć praktykę ZAiKS w stosunku do każdej z tych kategorii twórców.
Ad. a.
Jak wynika z informacji zebranych w niniejszym postępowaniu, do chwili obecnej ZAiKS uzależnia członkostwo i związane z tym wykonywanie zbiorowego zarządu prawami od powierzenia ZAiKS zarządu prawami autorskimi do utworów muzycznych łącznie w zakresie wszystkich pól eksploatacji. Twórca nie może udzielić ZAiKS upoważnienia do zarządzania jego twórczością tylko w odniesieniu do niektórych form wykorzystania utworów, co potwierdziło samo stowarzyszenie ZAiKS.
Ze stosowanego zobowiązania organizacyjnego ZAiKS wynika, iż z chwilą przyjęcia utworu pod ochronę, ZAiKS uzyskuje wyłączne prawo udzielania zezwoleń na wykonywanie publiczne utworu, jego nagrywania mechaniczne, nadania radiowo-telewizyjne oraz prawo inkasowania z tych tytułów wynagrodzeń autorskich oraz dochodzenie roszczeń w tym zakresie. Oznacza to, iż ZAiKS nie dopuszcza zawarcia umowy o oddanie pod ochronę utworów na jedynie niektórych polach eksploatacji. Tym samym wyklucza to możliwość decydowania przez autora, w zakresie których pól eksploatacji chce, by prawa do jego utworów były zarządzane przez ZAiKS.
Za udowodnione należy zatem przyjąć, że wskutek działań ZAiKS nie jest możliwe powierzenie przez członka ZAiKS wykonywania przez to stowarzyszenie praw autorskich tylko w odniesieniu do niektórych pól eksploatacji, na przykład z wyłączeniem nagrywania mechanicznego. ZAiKS uzależniło sprawowanie zbiorowego zarządu prawami autorskimi do utworów muzycznych od oddania sobie w zarząd łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo - telewizyjne.
Powyższemu zachowaniu ZAiKS zarzuca się naruszenie zakazu uzależniania zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy (art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów). W świetle ustalonych w orzecznictwie zasad oceny spraw w aspekcie naruszenia ww. zakazu, w niniejszej sprawie zasadnicze znaczenie ma ustalenie:
- czy rozpatrywane zachowanie ZAiKS ma oparcie w typowej praktyce rynkowej, która nie jest zwyczajem przedsiębiorcy dominującego;
- czy powierzenie przez autora wykonywania praw autorskich łącznie w zakresie ww. trzech form eksploatacji jest niezbędne dla prawidłowego wykonywania przez to stowarzyszenie zbiorowego zarządu.
Zdaniem Prezesa Urzędu nie ulega wątpliwości, że w omawianej sprawie nie został spełniony żaden z powyższych warunków, co oznacza brak przesłanek do legalizacji rozpatrywanego zachowania ZAiKS na gruncie przepisów o ochronie konkurencji.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należy stwierdzić, iż między wykonywaniem zbiorowego zarządu prawami i obligacją do powierzenia ZAiKS wykonywania praw łącznie w zakresie publicznego wykonania utworów, ich nagrywania mechanicznego oraz nadania radiowo-telewizyjnego nie ma związku rzeczowego, ponieważ OZZ może prawidłowo wykonywać kolektywny zarząd wyłącznie na jednym z ww. pól eksploatacji. Natomiast uzależniając wykonywanie zarządu prawami autorskimi od ich powierzenia łącznie w zakresie ww. pól eksploatacji ZAiKS wykorzystywał przymusową sytuację twórców, którzy musieli korzystać z usług ZAiKS.
W świetle powyższego za bezpodstawne i nieznajdujące uzasadnienia z punktu widzenia prawa konkurencji należy uznać uzależnianie sprawowania zbiorowego zarządu prawami autorskimi do utworów muzycznych od oddania w zarząd praw łącznie w zakresie ww. pól eksploatacji. Bezprawne i sprzeczne z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów jest stwarzanie autorom barier, ograniczających możliwość wyboru zakresu powierzanych OZZ praw autorskich - w odniesieniu do sposobów korzystania z nich.
Zdaniem Prezesa Urzędu uzależnianie sprawowania zbiorowego zarządu prawami autorskimi do utworów muzycznych od oddania w zarząd łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne tych utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo-telewizyjne, istotnie ogranicza możliwość swobodnego kształtowania przez twórców warunków wykonywania ich praw.
Skutkiem opisanych tutaj działań ZAiKS jest również istotne ograniczenie konkurencji na rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych, uniemożliwiające w praktyce powstanie konkurencji na tym rynku. Rozpatrywane praktyki ZAiKS wywierają negatywny wpływ w strukturze konkurencji na rynku, hamując powstanie i rozwój konkurencji między OZZ16. Działanie ZAiKS ogranicza także możliwość prowadzenia działalności gospodarczej agentom, którzy mogliby w zastępstwie ZAiKS zarządzać prawami autorów na polach eksploatacji, na których nie jest konieczny zbiorowy nimi zarząd.
Za udowodnione należy uznać stosowanie przez ZAiKS praktyki ograniczającej konkurencję, określonej w art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez uzależnianie sprawowania zbiorowego zarządu tymi prawami na rzecz autorów, będących członkami ZAiKS, od oddania w zarząd łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo - telewizyjne.
Ad. b.
Jak wynika z akt sprawy, uznany za naruszający art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów obowiązek powierzenia wyłącznego upoważnienia do zarządzania, na zasadzie wyłączności, prawami do utworów muzycznych jedynie łącznie w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych, ZAiKS stosowało również wobec osób niebędących jego członkami, które powierzały ZAiKS zarząd swoimi prawami na zasadach określonych w "Regulaminie udzielania ochrony utworom osób niebędących członkami ZAiKS-u".
Zgodnie z przedkładanym autorom wzorem wniosku o przyjęcie utworu pod ochronę, stosowanym przez ZAiKS do dnia 31 grudnia 2003 r., autor mógł oddać ZAiKS pod ochronę swoje prawa wyłącznie po upoważnieniu ZAiKS na zasadzie wyłączności do udzielania zezwoleń na nagrywanie mechaniczne lub wykonywanie publiczne jego utworów oraz do inkasowania wynagrodzeń z tego tytułu, zobowiązując się również, iż w zakresie umocowania ZAiKS, autor nie będzie podejmował żadnych działań bez pośrednictwa ZAiKS.
Tym samym do dnia 31 grudnia 2003 r. ZAiKS wyłączył możliwość powierzenia mu przez osoby niebędące członkami tego stowarzyszenia zarządu prawami autorskimi tylko na wybranych polach eksploatacji. Powyższe ustalenia potwierdziło w toku postępowania w niniejszej sprawie samo stowarzyszenie ZAiKS, przyznając, że wszyscy autorzy, którzy powierzają mu zarząd prawami autorskimi, są chronieni łącznie w zakresie publicznego wykonywania oraz nagrań mechanicznych.
W związku z tym za udowodnione należy uznać stosowanie przez ZAiKS praktyki ograniczającej konkurencję, określonej w art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez uzależnianie sprawowania zbiorowego zarządu tymi prawami na rzecz autorów, niebędących członkami ZAiKS, od oddania w zarząd łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo-telewizyjne.
Jednocześnie należy zauważyć, że od dnia 1 stycznia 2004 r. ZAiKS zmienił zasady wykonywania zbiorowego zarządu prawami twórców, którzy nie są członkami tego stowarzyszenia. Stosownie do treści wprowadzonego wówczas i stosowanego obecnie "Oświadczenia o powierniczym przeniesieniu na ZAiKS autorskich praw majątkowych", na podstawie którego od dnia 1 stycznia 2004 r. autorzy niebędący członkami ZAiKS oddając utwory pod ochronę tego stowarzyszenia mogą złożyć oświadczenie, że z dokonanego nim przeniesienia wyłączone zostają wszystkie rodzaje utrwaleń i zwielokrotnień wszystkich utworów przez czas oznaczony. Wyłączenie, o którym mowa wyżej, wywiera skutek na koniec kwartału następującego po tym, w którym oświadczenie złożono, chyba że złożenie oświadczenia o zastrzeżeniu następuje wraz ze złożeniem oświadczenia o powierzeniu powierniczym autorskich praw majątkowych.
Z powyższych okoliczności wynika, że od 1 stycznia 2004 r., twórcy niebędący członkami ZAiKS mogą wybrać między powierzeniem temu stowarzyszeniu prawa do udzielenia ZAiKS wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do utworów łącznie w zakresie publicznego wykonania, nagrań mechanicznych oraz nadań radiowo - telewizyjnych lub z wyłączeniem nagrań mechanicznych. Od tego momentu ZAiKS zaprzestało uzależniać sprawowanie zbiorowego zarządu prawami autorskimi twórców niebędących członkami ZAiKS, od oddania temu stowarzyszeniu w zarząd łącznie wszystkich ww. praw.
Okoliczność, iż zaprzestano stosowania zarzucanej przedsiębiorcy praktyki ograniczającej konkurencję stanowi podstawę wydania decyzji, o której mowa w art. 10 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Ad. 3.
Wnioskodawcy zarzucają ZAiKS stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej poprzez ograniczanie autorom swobody określenia warunków sprawowania przez ZAiKS zbiorowego zarządu ich prawami autorskimi w zakresie publicznych wykonań oraz nagrań mechanicznych, w stopniu nieuzasadnionym potrzebami skutecznego zarządzania tymi prawami.
Wobec braku - jak dotąd - krajowego orzecznictwa antymonopolowego w sprawach relacji między OZZ a osobami oddającymi im kolektywne wykonywanie zarządu prawami autorskimi, rozpatrując powyższy zarzut Wnioskodawców, Prezes Urzędu wziął pod uwagę zasady wypracowane w prawie wspólnotowym.
Jak już to wielokrotnie podkreślano w niniejszej decyzji, w prawie Unii Europejskiej nie kwestionuje się samej istoty zbiorowego zarządu - pod warunkiem, że OZZ nie ogranicza uprawnień autora ponad to, co jest konieczne dla zapewnienia skuteczności swoich działań. Uznaje się, że w przypadku kategorii utworów eksploatowanych masowo, taka forma zarządu gwarantuje skuteczną i efektywną organizację obrotu licencyjnego.
Beneficjentami takiego systemu zarządzania prawami są zasadniczo nie tylko twórcy, ale również użytkownicy praw, którzy podpisując umowę z jednym tylko podmiotem (właściwą OZZ) mogą przy małym nakładzie środków i czasu uzyskać dostęp do całego obecnego i przyszłego repertuaru autorów, których prawami dana OZZ zarządza.
OZZ są w stanie efektywnie chronić prawa i interesy ekonomiczne swoich członków jedynie przy odpowiednio szerokim umocowaniu do wykonywania tych praw17. Nie może być zakazane, jako ograniczające konkurencję, podejmowanie przez OZZ takich działań, które są absolutnie konieczne do skutecznego osiągnięcia ich statutowych celów18. Za przejaw nadużycia przez OZZ pozycji rynkowej mogą być natomiast uznane tylko takie ograniczenia swobody autorów, które nie są niezbędne dla prawidłowego wykonywania kolektywnego zarządu prawami.
Przeprowadzone postępowanie w niniejszej sprawie nie dowiodło, by ograniczanie przez ZAiKS swobody autorów w opisany przez Wnioskodawców sposób było nieusprawiedliwione z punktu widzenia skutecznego zarządzania prawami autorskimi. Również Wnioskodawcy nie przedstawili żadnych dowodów abuzywności kwestionowanego przez nich zachowania ZAiKS, wyrażając jedynie przekonanie, że takie działanie narusza przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Niewątpliwie jednak samo tylko subiektywne przekonanie Wnioskodawców o bezprawności działania skarżonego przedsiębiorcy nie stanowi jeszcze dowodu w sprawie.
Prezes Urzędu nie podzielił stanowiska Wnioskodawców, według których ZAiKS powinien umożliwiać autorom określanie warunków oddania utworów pod ochronę odnośnie udziału w zyskach od udzielonych licencji, czy też umożliwienia czasowego wyłączenia korzystania z wszystkich bądź poszczególnych pól eksploatacji.
Zdaniem Prezesa Urzędu już z samej istoty zbiorowego zarządzania wynika konieczność pewnej uniformizacji zasad wykonywania praw przez OZZ, które odbywa się zasadniczo w oparciu o licencje generalne uprawniające użytkowników do korzystania z każdego dzieła znajdującego się w światowym repertuarze danej OZZ. Licencja taka określa jednakowe warunki do korzystania z dzieł danej kategorii. Warunki udzielanej przez OZZ licencji generalnej nie podlegają negocjacjom, w wyniku czego jej zawarcie następuje de facto na zasadzie przystąpienia do umowy. W ramach wykonywania zbiorowego zarządu OZZ nie udziela zezwolenia na wykorzystanie poszczególnych utworów konkretnego twórcy, tylko generalnego zezwolenia na wykorzystanie całego repertuaru OZZ.
W związku z tym, że zasady pobierania przez organizację wynagrodzeń autorskich oraz ich podziału muszą zakładać znaczne uogólnienia, mechanizm zbiorowego zarządzania w bardzo ograniczonym zakresie zdolny jest uwzględniać indywidualne cechy utworów tworzących repertuar.
W ten właśnie sposób swoje zadania wykonuje ZAiKS. Dowodzą tego przedstawione przez ZAiKS wzory umów licencyjnych, na podstawie których ZAiKS licencjonuje użytkownikom powierzone mu prawa. Tego typu licencje określają na ogół jednakowe warunki do korzystania z dzieł danej kategorii. Brak jest zatem bezpośredniego związku między wynagrodzeniem uiszczanym przez użytkownika, a faktycznym zakresem eksploatacji utworów19.
Na dokonaną przez Prezesa Urzędu ocenę niniejszej sprawy istotnie wpłynął fakt, iż zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, OZZ są zobowiązane do jednakowego traktowania praw swoich członków oraz innych podmiotów przez siebie reprezentowanych w zakresie zarządzania tymi prawami lub dochodzenia ich ochrony.
Przepis ten wyraża zasadę identycznego traktowania wszystkich podmiotów reprezentowanych przez OZZ. Zgodnie z powyższą zasadą, reprezentowani przez OZZ twórcy muszą być traktowani jednakowo i nie mogą być nawet w najmniejszym stopniu dyskryminowani. Obowiązek równego traktowania dotyczy w szczególności kwot tantiem otrzymywanych przez autorów chronionych przez OZZ. Obowiązek równego traktowania autorów przez ich OZZ wyraża również powoływane wyżej orzecznictwo wspólnotowe20.
Zdaniem Prezesa Urzędu powyższe okoliczności przemawiają za uznaniem, że brak możliwości wyboru przez autora warunków licencji jego utworów udzielnych przez ZAiKS użytkownikom według więcej niż jednego schematu, nie jest sprzeczny z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów. Za sprzeczną z regułami konkurencji nie może być uznana uniformizacja finansowych warunków, na jakich ZAiKS zarządza prawami autorów.
Prezes Urzędu podzielił stanowisko ZAiKS, iż brak jest podstaw do żądania umożliwienia autorom wyłączania ze zbiorowego zarządu poszczególnych utworów bądź zastrzegania konieczności kontaktowania się związków z danym uprawnionym w celu ustalenia warunków licencji.
Zbiorowy zarząd prawami autorskimi funkcjonuje w oparciu o stale aktualizowaną międzynarodową listę autorów, kompozytorów i wydawców, prowadzoną przez szwajcarski związek SUISA. W oparciu o tę listę na całym świecie udzielane są licencje obejmujące rocznie miliony operacji. Na ww. liście nie można umieścić ograniczeń polegających na wyłączeniu ze zbiorowego zarządu poszczególnych utworów, na której takie ograniczenia mogą dotyczyć jedynie pewnej wąskiej kategorii uprawnień, np. pierwszego utrwalenia czy prawa synchronizacji, tj. włączenie utworu do filmu. W takim zakresie również ZAiKS dozwala twórcom wpływać na wykonywany przez siebie zarząd ich prawami. Brak jest jednak możliwości umieszczenia na ww. liście zastrzeżeń odnośnie konieczności indywidualnej negocjacji warunków wykorzystania poszczególnych utworów. Powyższe wyjaśnienia ZAiKS są zbieżne z ustalonym orzecznictwem wspólnotowym, w którym uznaje się za uzasadnione żądanie przez OZZ przeniesienia praw do wszystkich utworów w ramach danej kategorii utworów i na określonym polu eksploatacji21. Z aktualnego orzecznictwa wspólnotowego wynika, że ingerencja organów antymonopolowych w relacje między OZZ a autorów i artystów - wykonawców jest uzasadniona, gdy OZZ w sposób nieuzasadniony różnicują osoby, których prawami zarządzają22, lub nadmiernie ograniczają swobodę członków do określania zakresu pól eksploatacji, na jakich oddają OZZ wykonywanie swoich praw wyłącznych23. Skuteczna kontrola przez Prezesa Urzędu zachowań OZZ poprzez kontrolę wymienionych kwestii odpowiednio kształtuje warunki sprawowania przez OZZ zarządu prawami w sposób zapewniający twórcom odpowiednią swobodę wykonywania swoich praw.
Również w niniejszej sprawie, poprzez ingerencję w zachowanie ZAiKS, w ramach zakreślonych w pkt VI a i b, niniejszej decyzji, możliwe jest osiągnięcie skutków, które Wnioskodawcy chcieliby uzyskać poprzez ograniczenie OZZ uprawnienia do samodzielnego decydowania o warunkach upoważnienia do wykonywania praw autorskich. Postulat umożliwienia twórcom swobodnego decydowania o udzielaniu licencji w okresie, kiedy promowane są pierwsze nagrania mechaniczne spełnia przyznane autorom niebędącym członkami ZAiKS uprawnienie oświadczenia o nieprzenoszeniu na ZAiKS praw do utrwaleń i zwielokrotnień utworów.
W opinii Prezesa Urzędu zaprzestanie przez ZAiKS zachowań, które w pkt VI a i b niniejszej decyzji zostały uznane za praktyki ograniczające konkurencję zwiększy swobodę twórców, umożliwiając im decydowanie o warunkach zbiorowego zarządu ich prawami z poszanowaniem dla ich ustawowych uprawnień, wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych - zgodnie z zasadami konkurencji wynikającymi z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Jak wynika z powyższego, nie zostało dowiedzione, by ograniczanie autorom przez ZAiKS swobody określenia warunków sprawowania przez ZAiKS zbiorowego zarządu prawami autorskimi stanowiło praktykę ograniczającą konkurencję.
Nie można tym samym uznać, by skutkiem skarżonych działań ZAiKS było nieuzasadnione ograniczenie swobody działalności gospodarczej Wnioskodawców lub istotne ograniczenie konkurencji na rynku. Zachowanie ZAiKS polegające na ograniczaniu autorom swobody określenia warunków sprawowania przez ZAiKS zbiorowego zarządu ich prawami autorskimi w zakresie publicznych wykonań oraz nagrań mechanicznych, w stopniu nieuzasadnionym potrzebami skutecznego zarządzania tymi prawami nie narusza zakazu określonego art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Wobec powyższych okoliczności należy uznać, iż ZAiKS nie stosuje praktyki ograniczającej konkurencję, określonej w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
VII. Naruszenie interesu publicznego.
W niniejszej sprawie dowiedziono, iż ZAiKS stosuje praktyki ograniczające konkurencję istotnie ograniczając w stopniu nieuzasadnionym zagwarantowaną ustawowo swobodę twórców do samodzielnego decydowania o sposobie wykonywania ich praw autorskich. Praktyki ZAiKS wpływają w sposób istotny na stan konkurencji na rynku zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych, hamując proces powstawania konkurencji na tym rynku między różnymi stowarzyszeniami zbiorowo zarządzającymi prawami autorskimi. Stosowanie przez ZAiKS praktyk uniemożliwiających twórcy zróżnicowanie sposobu wykonywania swoich praw na poszczególnych polach eksploatacji utworów i powierzenie ich w części innym OZZ, wyspecjalizowanym agentom lub samodzielne ich wykonywanie uniemożliwia swobodne ukształtowanie się najbardziej optymalnego sposobu zarządzania prawami na każdym z tych pól24. W obecnej sytuacji to nie twórcy, tylko dominujący na rynku ZAiKS decyduje jako jedyny o tym, w zakresie jakich pól eksploatacji zarząd prawami jest wykonywany zbiorowo. Twórca nie może wybrać innego sposobu wykonywania jego praw, nawet gdyby w jego ocenie był on bardziej efektywny i lepiej chronił jego interesy prawne i ekonomiczne.
W tym stanie rzeczy bezsprzeczne jest w ocenie Prezesa Urzędu, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia z naruszeniem interesu publicznego.
VIII. Kara pieniężna.
Za udowodnione należy uznać, iż doszło do naruszenia przez ZAiKS określonego w art. 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zakazu nadużywania pozycji dominującej w sposób określony w sentencji niniejszej decyzji. Charakter i uciążliwość stosowanych przez ZAiKS praktyk ograniczających konkurencję w pełni uzasadniają, zdaniem Prezesa Urzędu, nałożenie na tego przedsiębiorcę kary pieniężnej.
W ocenie Prezesa Urzędu, charakter praktyk, których dopuściło się stowarzyszenie ZAiKS w pełni uzasadnia nałożenie na nie kary pieniężnej. Zakwestionowane przez Prezesa Urzędu zasady wykonywania zbiorowego zarządu pozostają w jawnej sprzeczności z wieloletnią praktyką OZZ w innych krajach. Sprzeczność z regułami konkurencji żądania od twórców przez OZZ powierzenia wykonywania praw na wszystkich polach eksploatacji - co udowodniono ZAiKS w niniejszej decyzji - została stwierdzona w rozstrzygnięciach krajowych25 i wspólnotowych26 instytucji chroniących konkurencję. Także w powszechnie dostępnym piśmiennictwie27 - również krajowym28 - w sposób jasny i wyczerpujący opisane zostały obowiązujące tendencje w europejskim orzecznictwie antymonopolowym, niepozostawiające wątpliwości co do sprzeczności działań ZAiKS z obowiązującymi standardami ochrony uprawnień autora. Powszechność głosów o nielegalności tego typu praktyk musiała wzbudzić refleksję ZAiKS co do zgodności z prawem podejmowanych przez to stowarzyszenie działań. Zwłaszcza, że działalność jego ma charakter w znacznym stopniu międzynarodowy i opiera się na wzajemnych kontaktach z innymi OZZ, których członków ZAiKS reprezentuje na terenie Polski. Jest - zdaniem Prezesa Urzędu - oczywiste, że kontakty z zagranicznymi OZZ musiały dawać ZAiKS wiedzę o aktualnych od kilkudziesięciu lat standardach prowadzenia zbiorowego zarządu, obowiązujących w prawie wspólnotowym, a także o tendencjach światowych w tym względzie.
Mając na uwadze znaczny stopień naruszenia interesu publicznoprawnego, organ antymonopolowy postanowił nałożyć na ZAiKS karę w wysokości 500.000 zł.
Ważąc wysokość nakładanej kary Prezes Urzędu wziął pod uwagę istotną rolę ZAiKS, podobnie jak innych OZZ, w organizacji światowego obrotu prawnoautorskiego. Istnienie zdrowych zasad konkurencji na tym polu jest istotne z punktu widzenia rozwoju współczesnej gospodarki, która w znacznym stopniu oparta jest na wykorzystywaniu praw własności intelektualnej (w tym praw autorskich)29. W światowym piśmiennictwie antymonopolowym właśnie w działalności OZZ upatruje się największego potencjalnego zagrożenia dla konkurencji w sferze wykonywania praw autorskich30. Taka sytuacja niewątpliwie zaistniała w niniejszym przypadku.
Na wysokość kary wywiera również wpływ okoliczność, że stwierdzone niniejszą decyzją nadużywanie przez ZAiKS pozycji dominującej ma charakter długotrwały i ciągły. ZAiKS nie umożliwiał twórcom w swojej dotychczasowej praktyce powierzenia wykonywania praw na tylko niektórych polach eksploatacji.
Wobec powyższego kara ta winna być na tyle dolegliwa, by ZAiKS odczuł ją w sposób wymierny. Zdaniem Prezesa Urzędu kara w wysokości 500.000 zł będzie miała wobec ZAiKS taki właśnie wymiar.
W świetle wskazanych okoliczności, nałożenie przedmiotowej kary, jak i jej wysokość, jest w pełni uzasadniona.
Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji.[...]
_________
1 Ustawa z 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79. poz. 855 ze zm.).
2 W. R. Cornish: Intellectual Property: Patents, Copyright, Trade Marks and Allied Rights, Londyn 1996, s. 423.
3 Wyroki Sądu Antymonopolowego z dnia 20 grudnia 1995 r., sygn. akt XVII Amr 49/95, z dnia 1 kwietnia 1998 r., sygn. akt XVII Ama 35/97, z dnia 13 listopada 2000 r.; sygn. akt XVII Ama 11/00 oraz wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 13 listopada 2003 r.; sygn. akt XVII Ama 128/02.
4 W. Machała: Ustawa antymonopolowa a wykonywanie praw autorskich [w]: Monitor Prawniczy Nr 7/1997; M. Kępiński [w]: J. Barta (red.): System Prawa Prywatnego. Tom 13. Prawo autorskie, Warszawa 2003, s. 555.
5 M.in. wyrok ETS z dnia 27 marca 1974 r. w sprawie nr C 127/73 BRT przeciwko SABAM i FONIOR; Decyzja Komisji z dnia 8 października 2002 r. w sprawie nr COMP/C2/38.014IFPI "Simulcasting", par. 59; Dz. Urz. UE z dnia 30 kwietnia 2003 r. nr L 107, s. 58.
6 Decyzja Komisji z 29 października 1981 r. w sprawie nr IV/29.839 GVL, par. 44; Dz. Urz. WE z 28 grudnia 1981 r. nr L 370, s. 49.
7 Wyrok Sądu Najwyższego z 29 maja 2001 r., sygn. akt I CKN 1217/98.
8 Wyrok ETS z 24 października 1996 r. w sprawie C-73/95 P Viho Europe BV przeciwko Komisji, [1996] ECR I-05457.
9 Por: wyroki ETS z dnia 23 kwietnia 1991 r. w sprawach C-41/90 Höfner i Elser przeciwko Macrotron [1991] ECR I-1979; z dnia 17 lutego 1993 r. w połączonych sprawach C-159/91 i C-160/91 Poucet i Pistre [1993] ECR I-637 oraz wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawie T-513/93 Consiglio Nazionale degli Spedizionieri Doganali przeciwko Komisji [2000] ECR II-1807.
10 E. Modzelewska-Wąchal: Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2002, s. 47.
11 Decyzja Komisji z dnia 29 października 1981 r. w sprawie nr IV/29.839 GVL, par. 43; Dz. Urz. WE z dnia 28 grudnia 1981 r. nr L 370, s. 49. Por. również wyrok ETS z 27 marca 1974 r. w sprawie nr C 127/73 BRT przeciwko SABAM i FONIOR.
12 http://www.zaiks.org.pl/portalzaiks/zax_JakDzialaFirst.jsp?sysparameters=packed=(true);¶meters=IndexPat=(JAK_DZIALA/JAK_DZIALA.ZAIKS_A_INNE_ORGANIZACJE);wariant=(JakSkorzystac);whereClause=(ZAX_STATUS=!039!4!039!!032!AND!032!ZAX_MIEJSCE='JAK_DZIALA.ZAIKS_A_INNE_ORGANIZACJE!039!);wstep=(n);
13 "Raport o naruszeniach prawa autorskiego w Polsce", opublikowany na stronie internetowej Ministerstwa Kultury pod adresem: www.mk.gov.pl/wnioski/Raport1.rdf.
14 Wyroki: z dnia 1 kwietnia 1998 r.; sygn. akt XVII Ama 35/97 i z dnia 13 listopada 2003 r.; sygn. akt XVII Ama 128/02.
15 Patrz: E. Modzelewska-Wąchal: Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2002, s. 110.
16 Por. m.in.: Decyzja Komisji Europejskiej z dnia 12 sierpnia 2002 r. w sprawie COMP/C2/37.219 Banghalter/Homem Christo przeciwko SACEM.
17 Wyrok ETS z dnia 27 marca 1974 r. w sprawie nr 127/73 BRT przeciwko SABAM i FONIOR.
18 Wyrok ETS z dnia 13 lipca 1989 r. w sprawie nr 395/87 Ministçre Public przeciwko Tournier [1989] ECR 2521, par. 31. Powyższe należy odnieść jednakowo zarówno do relacji OZZ z użytkownikami praw autorskich, jak i do relacji OZZ z osobami, których prawami zarządzają.
19 M. Bukowski: op. cit., s. 178.
20 Decyzja Komisji z dnia 2 czerwca 1971 r. w sprawie GEMA, Decyzja Komisji z 29 października 1981 r. w sprawie nr IV/29.839 GVL.
21 D.Wood: op. cit.,s.7.
22 Por. m.in.: Decyzja Komisji z dnia 29 października 1981 r. w sprawie nr IV/29.839 GVL oraz wyrok ETS z dnia 2 marca 1983 r. w sprawie nr 7/82 GVL przeciwko Komisji.
23 Por.: powoływane wielokrotnie decyzje Komisji w sprawie GEMA.
24 Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu, jedną z podstawowych zasad prawa własności intelektualnej jest oparte na prawie zakazowym indywidualne prawo wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych. "Każda inna forma wykonywania tych praw ma charakter wyjątkowy i w związku z tym powinna mieć zastosowanie jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach". Patrz: M. Bukowski: op. cit., s. 177 i nast.
25 Por. m.in.: Decyzja irlandzkiego Urzędu ds. Konkurencji Nr 326 z dnia 18 maja 1994 r., par. 62; United States District Court Southern District of New York (White Plants), orzeczenie z dnia 11 czerwca 2001 r. w sprawie U.S.A. przeciwko American Society of Composers, Author sand Publishers (ASCAP) [Civ. Action No. 41-1395(WCC)].
26 Por.: Decyzje Komisji z dnia 2 czerwca 1971 r. w sprawie GEMA; Dz. Urz. WE z dnia 20 czerwca 1971 r. Nr L 134, s 15; z dnia 6 lipca 1972 r. w sprawie nr IV/26.760 GEMA(II); Dz. Urz. WE z dnia 24 lipca 1972 r. Nr L 166, s. 22; z dnia 29 października 1981 r. w sprawie nr IV/29.839 GVL; z dnia 4 grudnia 1981 r. w sprawie GEMA (III); Dz. Urz. WE z dnia 8 kwietnia 1982 r. nr L 094, s. 12; z dnia 12 sierpnia 2002 r. w sprawie COMP/C2/37.219 Banghalter/Homem Christo przeciwko SACEM, wyroki ETS z 2 marca 1983 r. w sprawie C-7/82 GVL przeciwko Komisji oraz z dnia 27 marca 1974 r. w sprawie C-127/73 BRT przeciwko SABAM i FONIOR.
27 Por. m.in.: H. Ungerer: op. cit.; D. Wood: op. cit., M. Möller: op.cit; R. Whish: Competition Law. Fourth Edition, Butterworths 2001; D. G. Goyder: EC Competition Law, Oxford 1998, s. 362 i nast.
28 Por. m.in.: M. Walerjan: op. cit.; M. Kępiński: op. cit.; s. 550 i nast.; A. Matlak: Prawo autorskie w europejskim prawie wspólnotowym, [w:] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej Nr 79; Kraków 2002, s. 355 i nast.
29 Communication from the Commission to the Council, the European Parliament and the European Economic and Social Committee The Management of Copyright and Related Rights in the Internal Market; COM/2004/0261 final.
30 W.R.Cornish: Intellectual Property: Patents, Copyright, Trade Marks and Allied Rights, Londyn 1996, s.423.