Przyjęcie programu współpracy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2024-2026.
Dz.Urz.MKiDN.2023.61
Akt obowiązującyZARZĄDZENIE
MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO 1
z dnia 26 października 2023 r.
w sprawie przyjęcia programu współpracy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2024-2026
ZAŁĄCZNIK
Program współpracy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2024-2026
Program współpracy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2024-2026
1. Wstęp
2. Zasady współpracy
3. Zakres przedmiotowy
4. Formy współpracy
5. Okres realizacji
6. Cel główny i cele szczegółowe
7. Prognozowana skala współpracy finansowej
8. Sprawozdawczość
1. Wstęp
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zwany dalej "Ministrem", na podstawie art. 5b ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 2 , zwanej dalej "ustawą", jest zobowiązany do przyjęcia programu współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy.
Na potrzeby programu współpracy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2024 - 2026, zwanego dalej "Programem", przyjęto, że terminy "organizacje pozarządowe" oraz "organizacje trzeciego sektora" odnoszą się zarówno do organizacji pozarządowych, jak i podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy.
Sektor organizacji pozarządowych jest jednym z kluczowych partnerów Ministra na wielu płaszczyznach projektowania i realizacji polityki kulturalnej państwa. Niniejszy Program jest wyrazem przekonania, że otwarcie administracji publicznej na współpracę z instytucjami przedstawicielskimi społeczeństwa obywatelskiego znajduje uzasadnienie zarówno w konstytucyjnej zasadzie pomocniczości, jak i polityce rządu. Udział organizacji pozarządowych w procesach decyzyjnych oraz w realizacji zadań publicznych nie tylko pozwala administracji publicznej tworzyć regulacje odpowiadające na potrzeby społeczeństwa oraz realizować zadania publiczne w sposób efektywny i adekwatny, lecz także umożliwia obywatelom realizację ich praw obywatelskich. Organizacje trzeciego sektora stanowią ważne źródło wiedzy, doświadczenia i energii, które przyczyniają się m.in. do rozwoju, ochrony i promowania polskiej kultury i dziedzictwa narodowego.
Współpraca realizowana w ramach Programu pozwoli zwiększyć podmiotowość obywateli i wspólnot lokalnych. Wpłynie również korzystnie na rozbudowę efektywnych, dostosowanych do potrzeb obywateli i uzgodnionych z nimi rozwiązań w obszarze kultury i dziedzictwa narodowego.
2. Zasady współpracy
Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy współpraca z organizacjami pozarządowymi w obszarze kultury i dziedzictwa narodowego odbywa się na zasadach:
* pomocniczości - problemy powinny być rozwiązywane na możliwie najniższym, odpowiednim szczeblu społecznym; zasada ta jest jednocześnie gwarancją partycypacji społecznej w procesie decydowania i współzarządzania,
* partnerstwa - organizacje pozarządowe są traktowane jako równorzędni partnerzy przy definiowaniu potrzeb oraz sposobów ich zaspokajania,
* suwerenności stron - respektowane są niezależność i odrębność organizacji pozarządowych jako form zrzeszania się obywateli w konkretnych celach,
* efektywności - wybierane są najefektywniejsze sposoby realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe, przy zachowaniu racjonalnego wydatkowania środków publicznych oraz poszanowaniu obowiązujących przepisów prawa,
* uczciwej konkurencji - wszystkie organizacje pozarządowe traktowane są na równi, mają jednakowy dostęp do informacji, zasad, kryteriów, procedur, konsultacji itp.,
* jawności - działania są jawne, a wszystkie możliwości wspierania współpracy z organizacjami pozarządowymi są powszechnie znane, dostępne, jasne i zrozumiałe.
3. Zakres przedmiotowy
Zgodnie z ustawą z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej 3 minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego kieruje sprawami rozwoju i opieki nad materialnym i niematerialnym dziedzictwem narodowym oraz sprawami działalności kulturalnej, w tym mecenatu państwowego nad tą działalnością. Zakres właściwości Ministra obejmuje w szczególności następujące obszary:
* podtrzymywanie i rozpowszechnianie tradycji narodowej i państwowej,
* ochrona zabytków i opieka nad zabytkami,
* działalność muzeów,
* miejsca pamięci narodowej, groby i cmentarze wojenne, pomniki zagłady i ich strefy ochronne,
* działalność twórcza, artystyczna, kultura ludowa i rękodzieło artystyczne oraz ich ochrona,
* wydawnictwa, księgarstwo, biblioteki i czytelnictwo,
* edukacja kulturalna,
* wystawy artystyczne,
* polityka audiowizualna, w szczególności w zakresie prasy, radia, telewizji i kinematografii,
* amatorski ruch artystyczny, organizacje i stowarzyszenia regionalne oraz społeczno- kulturalne,
* wymiana kulturalna z zagranicą,
* działalność widowiskowa i rozrywkowa,
* restytucja dóbr kultury, w tym zwrot dóbr kultury wyprowadzonych z naruszeniem prawa z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
* udział w kształtowaniu estetyki przestrzeni publicznej w zakresie architektury, urbanistyki i planowania przestrzennego.
4. Formy współpracy
Współpraca z organizacjami pozarządowymi realizowana jest w formie finansowej oraz pozafinansowej.
Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej 4 organizacje pozarządowe prowadzące działalność kulturalną mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, na zadania objęte mecenatem państwa, w tym dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.
Współpraca finansowa Ministra z organizacjami pozarządowymi realizowana jest przede wszystkim w ramach Funduszu Patriotycznego, zarządzanego przez Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Wśród celów Funduszu znajduje się m.in. popularyzacja wiedzy dotyczącej historii Polski i polskiego dziedzictwa kulturowego, budowanie szacunku, więzi i współodpowiedzialności za nie, a także promowanie postaw patriotycznych.
Ponadto organizacje trzeciego sektora, obok innych podmiotów funkcjonujących w obszarze kultury, są uprawnione do ubiegania się o dofinansowanie w ogłaszanych przez Ministra programach dotacyjnych z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, finansowanych z budżetu państwa i Funduszu Promocji Kultury oraz programów finansowanych ze środków europejskich.
Współpraca pozafinansowa z organizacjami trzeciego sektora obejmuje m.in. udział w konsultacjach publicznych projektów aktów prawnych i programów wieloletnich oraz działalność ciał i gremiów opiniodawczo-doradczych.
5. Okres realizacji
Program realizowany jest w latach 2024 - 2026.
6. Cel główny i cele szczegółowe
Celem głównym Programu jest rozwój współpracy Ministra z organizacjami pozarządowymi działającymi w obszarze kultury i dziedzictwa narodowego. Na cel główny składają się trzy cele szczegółowe:
a) wzmocnienie partnerskiej współpracy z organizacjami pozarządowymi,
b) poprawa komunikacji i koordynacji działań w zakresie dialogu,
c) rozwój potencjału trzeciego sektora w obszarze kultury.
a) Wzmocnienie partnerskiej współpracy z organizacjami pozarządowymi
Podstawą efektywnej partnerskiej współpracy jest sprawna wymiana informacji. Obszar ten powinien być stale doskonalony w celu budowania pogłębionych relacji. Jednym ze sposobów wzmocnienia dialogu partnerskiego będzie udostępnienie oddzielnego adresu poczty elektronicznej dedykowanego sprawom związanym ze współpracą z organizacjami pozarządowymi.
We wzmacnianiu współpracy z organizacjami trzeciego sektora kluczowa jest także transparentność i łatwość dostępu do informacji, w szczególności w zakresie prowadzonych konsultacji projektów aktów prawnych. Konsultacje publiczne, rozumiane jako wszelkie formy zasięgania opinii interesariuszy w procesach stanowienia prawa, są jednym z narzędzi zwiększających efektywność i przejrzystość tych procesów oraz zaangażowanie podmiotów biorących w nich udział. Pozwalają na poznawanie opinii i postulatów organizacji i grup społecznych, których faktycznie dotyczą skutki projektowanych regulacji.
b) Poprawa komunikacji i koordynacji działań w zakresie dialogu
W celu poprawy efektywności dialogu z organizacjami pozarządowymi wskazane jest możliwie jak najszersze udostępnianie informacji o jego przebiegu przez wszystkie zainteresowane strony. Kluczowe jest uspójnienie zakresu i formy udostępnianych informacji.
Dzięki temu możliwe będzie dotarcie do szerszej grupy podmiotów potencjalnie zainteresowanych udziałem w tych procesach, co pozwoli na uwzględnienie opinii bardziej reprezentatywnych grup organizacji trzeciego sektora.
c) Rozwój potencjału trzeciego sektora w obszarze kultury
W celu dynamizacji współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz zapewnienia jej efektywności i odpowiedniego poziomu merytorycznego, w ramach Programu inicjowane będą akcje edukacyjne oraz działania mające na celu efektywne rozpoznawanie potrzeb i problemów organizacji pozarządowych.
7. Prognozowana skala współpracy finansowej
W latach 2021-2023 odbyły się cztery nabory wniosków o dofinansowanie w ramach Funduszu Patriotycznego o łącznym budżecie 102 mln zł. W skali roku udzielonych zostało średnio 198 dotacji, a udział organizacji trzeciego sektora wśród beneficjentów Funduszu był przeważający - w 2023 r. sięgał nawet 3/4 wszystkich zakwalifikowanych do dofinansowania wniosków.
W latach 2015-2022 w ramach ogłaszanych przez Ministra programów dotacyjnych z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego finansowanych z budżetu państwa oraz Funduszu Promocji Kultury organizacjom pozarządowym w skali roku przyznawano średnio 1197 dotacji. Średnia roczna wartość realizowanej w ten sposób przez Ministra współpracy finansowej z organizacjami pozarządowymi wynosiła ok. 101 mln zł. Oznacza to, że sektor pozarządowy jest beneficjentem ok. 1/3 środków dystrybuowanych w ramach tych programów.
Współpraca finansowa z organizacjami pozarządowymi realizowana jest również z wykorzystaniem środków europejskich. W latach 2016-2022 w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (VIII oś priorytetowa "Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury") realizowano 4 projekty, których beneficjentami były organizacje pozarządowe. Łączna wartość tych projektów wyniosła 94,5 mln zł, a dofinansowania ze środków UE - 65,2 mln zł. Ponadto, w 3 konkursach zrealizowanych w latach 2019-2022 w ramach Działania 2 "Poprawa dostępu do kultury i sztuki", Programu "Kultura" finansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego na lata 2014-2021 (tzw. 3 edycja funduszy norweskich w Polsce), przyznano dotacje 20 projektom zgłoszonym przez organizacje pozarządowe z sektora kultury na łączną kwotę dofinansowania w wysokości 5 045 344,68 EUR. W latach 2019-2022 wsparcie dla organizacji trzeciego sektora udzielane było także ze środków Funduszu Współpracy Dwustronnej (FWD) dla Programu "Kultura" (środki Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021). Wyniosło ono w sumie 62 000 EUR dla 11 beneficjentów w ramach programu wizyt studyjnych oraz 149 800 EUR dla 5 przedsięwzięć w ramach programu Małych Inicjatyw.
Program zakłada, że współpraca finansowa z organizacjami pozarządowymi - z wykorzystaniem środków zarówno krajowych, jak i europejskich - powinna być kontynuowana i rozwijana, przy czym faktyczna skala tej współpracy uzależniona będzie od kondycji finansów publicznych oraz wyników poszczególnych postępowań konkursowych.
8. Sprawozdawczość
Zgodnie z art. 5b ust. 3 ustawy roczne sprawozdania z realizacji Programu ogłaszane będą w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Ministra, w terminie do 30 kwietnia.