Przestrzeganie w resorcie Obrony Narodowej zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu urządzeń wytwarzających promieniowanie elektromagnetyczne.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MON.2002.14.148

Akt utracił moc

Wersja od: 6 sierpnia 2002 r.

DECYZJA Nr 223/MON

MINISTRA OBRONY NARODOWEJ

z dnia 6 sierpnia 2002 r.

w sprawie przestrzegania w resorcie Obrony Narodowej zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu urządzeń wytwarzających promieniowanie elektromagnetyczne.

Departament Budżetowy

Na podstawie § 2 pkt 8 i 14 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1996 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Obrony Narodowej (Dz. U. Nr 94, poz. 426) i w związku z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 79, poz. 513 i z 2001 r. Nr 4, poz. 36) - w celu ochrony żołnierzy oraz pracowników wojska narażonych na promieniowanie elektromagnetyczne występujące w środowisku służby i pracy, postanawia się, co następuje:

1. Dyrektorzy (szefowie) komórek organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz dowódcy (szefowie, komendanci, dyrektorzy) jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych, w których działają urządzenia wytwarzające pola i promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu 0 Hz do 300 GHz - zwani dalej "kierownikami jednostek organizacyjnych" - obowiązani są zapewnić żołnierzom i pracownikom tych komórek i jednostek warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, określone w załączniku Nr 2, część E, do wymienionego na wstępie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 czerwca 1998 r.^x)

2. W szczególności kierownicy jednostek organizacyjnych obowiązani są:

1) zapewniać szkolenie żołnierzy i pracowników wojska w zakresie czynności jakie mają wykonywać przy urządzeniach, o których mowa w pkt 1, zwanych dalej "urządzeniami", a także w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy tych urządzeniach; szkolenie powinno odpowiadać zasadom określonym w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 285),

2) przestrzegać, aby żołnierze i pracownicy wojska obsługujący urządzenia poddawani byli badaniom lekarskim, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.),

3) nie dopuszczać żołnierzy i pracowników wojska do pracy przy urządzeniach, bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy w zasięgu promieniowania elektromagnetycznego,

4) ustanawiać odpowiednie strefy ochronne bezpieczeństwa i higieny pracy w polach elektromagnetycznych wokół urządzeń, na podstawie pomiarów kontrolnych promieniowania elektromagnetycznego, a jeżeli warunki dodatkowe dla pól impulsowych, określone w przepisach, o których mowa w pkt 1, nie zostaną spełnione - obligatoryjnie ustanawiać strefę niebezpieczną,

5) w razie potrzeby zapewniać żołnierzom i pracownikom wojska, pracującym przy urządzeniach, indywidualne lub zbiorowe środki ochrony zmniejszające narażenie na promieniowanie elektromagnetyczne,

6) zawiadamiać niezwłocznie właściwą jednostkę upoważnioną do przeprowadzania pomiarów promieniowania elektromagnetycznego o potrzebie przeprowadzenia takich pomiarów na nowych stanowiskach pracy oraz o terminie przeprowadzenia kolejnych pomiarów kontrolnych, o których mowa w pkt 3 ppkt 2.

3. W jednostkach (komórkach) organizacyjnych, o których mowa w pkt 1, w tym również w rejonach ich zakwaterowania przejściowego, urządzenia powodujące lub mogące powodować narażenie ludzi na promieniowanie elektromagnetyczne mogą być użytkowane, pod warunkiem:

1) wydania przez Zakład Ochrony Mikrofalowej Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii postanowienia stwierdzającego, że:

a) dane urządzenie jest dopuszczone do użytkowania pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy w polach elektromagnetycznych,

b) lokalizacja i instalacja urządzeń na terenie jednostki (komórki) została uzgodniona z Wojskowym Instytutem Higieny i Epidemiologii,

2) systematycznego przeprowadzania pomiarów kontrolnych promieniowania elektromagnetycznego:

a) raz na 3 lata, jeżeli w ostatnio wykonanych pomiarach uzyskano wyniki o wartościach ze strefy pośredniej lub dla których wskaźnik ekspozycji "W" nie przekracza wartości 0,5,

b) raz w roku, jeżeli w ostatnio wykonanych pomiarach uzyskano wyniki o wartościach, dla których wskaźnik ekspozycji "W" wynosi 0,5 do 1,

c) każdorazowo, w razie zmiany warunków eksploatacji urządzeń wytwarzających promieniowanie elektromagnetyczne, które mogą wpłynąć na zasięg stref ochronnych,

- z tym, że w uzasadnionych przypadkach właściwy Wojskowy Inspektor Sanitarny może wystąpić do Zakładu Ochrony Mikrofalowej Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii o przeprowadzenie dodatkowych badań.

4. Pomiary kontrolne promieniowania elektromagnetycznego w jednostkach (komórkach) organizacyjnych, przeprowadzają Ekipy Pomiarów Promieniowania Elektromagnetycznego oraz Zakład Ochrony Mikrofalowej Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii; rejony działania Ekip Pomiarów Promieniowania Elektromagnetycznego określa Szef Zarządu Wojskowej Służby Zdrowia Sztabu Generalnego WP.

5. Z przeprowadzonych pomiarów promieniowania elektromagnetycznego sporządza się protokół, którego jeden egzemplarz jest przechowywany w jednostce (komórce) organizacyjnej do czasu kolejnych pomiarów przeprowadzanych zgodnie z pkt 3 ppkt 2, a drugi w Wojskowym Instytucie Higieny i Epidemiologii przez okres 40 lat.

6. Niezależnie od protokołu wymieniowego w pkt 5, w jednostce (komórce) organizacyjnej, rejestruje się wyniki wykonanych pomiarów promieniowania elektromagnetycznego w "Rejestrze wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowisku pracy" oraz w" Karcie pomiarów czynników fizycznych", zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 9 lipca 1996 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 86, poz. 394).

7. Wyniki pomiarów i badań kierownik jednostki (komórki) organizacyjnej lub Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii udostępniają na każde żądanie zainteresowanemu żołnierzowi, pracownikowi wojska lub przedstawicielom załogi, w sposób ustalony w danej jednostce (komórce).

8. Szef Zarządu Wojskowej Służby Zdrowia Sztabu Generalnego WP koordynuje całokształt działań w zakresie ochrony żołnierzy i pracowników wojska przed promieniowaniem elektromagnetycznym, poprzez Zakład Ochrony Mikrofalowej Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii.

9. Zakład Ochrony Mikrofalowej Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii jest upoważniony do:

1) wydawania opinii i ekspertyz dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w polach elektromagnetycznych w jednostkach (komórkach) organizacyjnych, o których mowa w pkt 1, oraz w rejonach ich zakwaterowania przejściowego,

2) sprawowania merytorycznego nadzoru nad działalnością Ekip Pomiarów Promieniowania Elektromagnetycznego.

10. Terenowo właściwy Wojskowy Inspektor Sanitarny oraz upoważnieni przedstawiciele Zakładu Ochrony Mikrofalowej Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii przeprowadzają kontrole przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym.

11. Szczegółowy tryb postępowania przy realizacji niniejszej decyzji określi Szef Zarządu Wojskowej Służby Zdrowia Sztabu Generalnego WP.

12. Decyzja wchodzi w życie z dniem podpisania.

________

^x przedruk stanowi załącznik do niniejszej decyzji.

ZAŁĄCZNIK

Wyciąg z załącznika Nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 79, poz. 513 i z 2001 r. Nr 4, poz. 36)

"E. Pola i promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu częstotliwości 0 Hz do 300 GHz.

1. Pola i promieniowanie elektromagnetyczne na stanowiskach pracy charakteryzowane są jednocześnie przez następujące wielkości normatywne:

- widmo częstotliwości [f, w Hz],

- natężenie pola elektrycznego o ogólnym działaniu na organizm człowieka (w zakresie częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz) [E, w V/m],

- natężenie pola magnetycznego o ogólnym działaniu na organizm człowieka (w zakresie częstotliwości od 0 Hz do 3 GHz) [H, w A/m],

- natężenie pola magnetycznego o działaniu miejscowym na kończyny pracownika - ręce do łokci i nogi do kolan (w zakresie częstotliwości od 0 Hz do 800 kHz) [H, w A/m],

- doza rzeczywista pola elektrycznego strefy zagrożenia, o ogólnym działaniu na organizm człowieka [D_E, w (V/m)² h],

- doza rzeczywista pola magnetycznego strefy zagrożenia, o ogólnym działaniu na organizm człowieka [D_H, w (A/m)² h lub T² h],

- wskaźnik ekspozycji dla dozy rzeczywistej pola elektrycznego i dozy rzeczywistej pola magnetycznego w strefie zagrożenia (W).

2.1. W otoczeniu źródeł pól elektromagnetycznych powinny być wyznaczone i oznakowane zgodnie z Polską Normą, obszary występowania silnych pól elektromagnetycznych jako zasięg trzech stref ochronnych:

- niebezpiecznej - rozumianej jako obszar, w którym przebywanie pracowników jest zabronione,

- zagrożenia - rozumianej jako obszar, w którym dopuszczone jest przebywanie pracowników zatrudnionych przy źródłach przez czas ograniczony zgodnie z zasadami podanymi w pkt 4,

- pośredniej - rozumianej jako obszar, w którym dopuszczone jest przebywanie pracowników zatrudnionych przy źródłach w ciągu całej zmiany roboczej.

2.2. Obszar poza zasięgiem stref ochronnych jest obszarem strefy bezpiecznej.

3.1. Wyróżnia się trzy graniczne wartości natężenia pola elektrycznego E₀(f), E₁(f), E₂(f) i magnetycznego H₀(f), H₁(f), H₂(f) o ogólnym działaniu na organizm człowieka, określone w poszczególnych zakresach częstotliwości (tabele 1 i 2):

- E₀(f) i H₀(f) - natężenia pól o częstotliwości f, rozgraniczające strefę pośrednią od strefy bezpiecznej,

- E₁(f) i H₁(f) - natężenia pól o częstotliwości f, rozgraniczające strefę zagrożenia od strefy pośredniej,

- E₂(f) i H₂(f) - natężenia pól o częstotliwości f, rozgraniczające strefę niebezpieczną od strefy zagrożenia.

3.2. Pomiędzy wartościami granicznymi, obowiązują następujące zależności:

E₀(f) = E₁(f)/3, E₂(f) = 10E₁(f),

H₀(f) = H₁(f)/3, H₂(f) = 10H₁f).

4. W strefie zagrożenia ekspozycja powinna spełniać jednocześnie następujące warunki:

- D_E(f) Ł Dd_E(f),

- DH(f) Ł Dd_H(f),

- W Ł 1,

gdzie:

D_E(f) - doza rzeczywista pola elektrycznego o częstotliwości f,

D_H(f) - doza rzeczywista pola magnetycznego o częstotliwości f,

Dd_E(f) i Dd_H(f) - doza dopuszczalna pola elektrycznego i magnetycznego o częstotliwości f (tabele 1 i 2),

W - wskaźnik ekspozycji dla dozy rzeczywistej pola elektrycznego i dozy rzeczywistej pola magnetycznego (doza pola magnetycznego dotyczy tylko zakresu częstotliwości do 3 GHz).

5.1. Gdy ekspozycja o działaniu miejscowym dotyczy wyłącznie kończyn, dopuszcza się zwiększone ich narażenie na pola magnetyczne o natężeniach 5 razy większych od dopuszczalnych dla całego ciała, z równoczesnym dopuszczeniem dozy dla kończyn 25 razy większej od dozy dla całego ciała.

5.2. Przebywanie pracowników w strefie niebezpiecznej dopuszczalne jest pod warunkiem stosowania odpowiednich środków ochrony indywidualnej.

5.3. Dopuszczalne wartości natężenia pola elektrycznego E₁(f) na granicy strefy zagrożenia i pośredniej oraz doza dopuszczalna pola elektrycznego Dd_E(f) są określone w tabeli 1.

Tabela 1.
Lp.	Zakres częstotliwości	E1(f) [V/m]	DdE(f)
1	0 HzŁfŁ0,5 Hz	20.000	3.200 (kV/m)^2h
2	0,5 Hz<fŁ300 Hz	10.000	800 (kV/m)^2h
3	0,3 kHz<fŁ1 kHz	100/f	0,08/f^2 (kV/m)^2h
4	1 kHz<fŁ 3MHz	100	0,08 (kV/m)^2h
5	3 MHz<fŁ15 MHz	300/f	0,72/f^2 (kV/m)^2h
6	15 MHz<fŁ3 GHz	20	3200 (kV/m)^2h
7	3 GHz<fŁ300 GHz	0,16f+ 19,5	(f/2+55)^2 (kV/m)^2h

- f - częstotliwość w jednostkach podanych w kolumnie "zakres częstotliwości",

h - czas ekspozycji w godzinach,

- wartości E₁(t) oznaczają natężenia pól elektrycznych charakteryzowane wielkościami:

- wartością skuteczną natężenia pola - dla częstotliwości do 1 kHz oraz powyżej 3 MHz,

- wartością równoważną natężenia pola - w zakresie częstotliwości od 1 kHz do 3 MHz,

- wartością uśrednioną w okresie repetycji impulsów i obszarze, w którym emitowane jest promieniowanie, w przypadku promieniowania elektromagnetycznego o zmiennym okresowo rozkładzie przestrzennym natężenia pola,

- wielkości określone w tabeli powinny być wyznaczone z dopuszczalnym błędem (niepewnością) nie przekraczającym ± 20%,

- wartości E₀(f) oraz E₂(f) wyznacza się zgodnie z zależnościami przedstawionymi w pkt. 3.2,

z wyjątkiem zakresów:

- dla zakresu częstotliwości 0 Hz Ł f Ł 0,5 Hz: E₀(f) = 10 kV/m, E₂(f) = 40 kV/m,

- dla zakresu częstotliwości 0,5 Hz <, Ł 300 Hz: E₀(f) = 5 kV/m, E₂(f) = 20 kV/m.

- dla pól impulsowych dodatkowo powinien być spełniony warunek:

E _{max imp} < 4,5 kV/m w zakresie częstotliwości, 0,1 GHz < f Ł 3 GHz;

E _{max imp} < 0,43 f +3,2 kV/m w zakresie częstotliwości 3 GHz < f Ł 10 GHz;

E _{max imp} < 7,5 kV/m w zakresie częstotliwości 3 GHz < f Ł 300 GHz,

gdzie E _{max imp} - maksymalna wartość natężenia pola w impulsie. f w GHz

- Dd_E(f) - doza dopuszczalna pola elektrycznego o częstotliwości f, określona zależnością: Dd_E(f) = E₁²(f) t, gdzie t = 8 godzin,

5.4. Dopuszczalne wartości natężenia pola magnetycznego H₁(f) na granicy strefy zagrożenia i pośredniej oraz doza dopuszczalna pola magnetycznego Dd_H(f) są określone w tabeli 2.

Tabela 2.
L.p.	Zakres częstotliwości	H1(f) [A/m]	DdH(f)
1	0 Hz Ł f Ł0,5 Hz	8.000	512 (kA/m)^2 h
2	0,5 Hz < f Ł 50 Hz	200	0,32 (kA/m)^2 h
3	0,05 kH z < f Ł 1 kHz	10/f	800/f^2 (A/m)^2 h
4	1 kHz < f Ł 800 kHz	10	800 (A/m)^2 h
5	0,8 MHz < f Ł 150 MHz	8/f	512/f^2 (A/m)^2 h
6	0,15 GHz < f Ł 3GHz	0,053	0,022 (A/m)^2 h

- f - częstotliwość w jednostkach podanych w kolumnie "zakres częstotliwości",

h - czas ekspozycji w godzinach

- wartości H₀(f) oraz H₂(f) wyznacza się zgodnie z zależnościami przedstawionymi w pkt 3.2,

- wartości H₁(f) oznaczają natężenia pól magnetycznych charakteryzowane wielkościami:

- wartością skuteczną natężenia pola - dla częstotliwości do 1 kHz oraz powyżej 800 kHz,

- wartością równoważną natężenia pola - w zakresie częstotliwości od 1 kHz do 800 kHz,

- wartością uśrednioną w okresie repetycji impulsów i kącie bryłowym, w którym emitowane jest promieniowanie, w przypadku promieniowania elektromagnetycznego o zmiennym okresowo rozkładzie przestrzennym natężenia pola,

- wielkości określone w tabeli powinny być wyznaczone z dopuszczalnym błędem (niepewnością) nie przekraczającym ± 20%,

- Dd_H(f) - doza dopuszczalna pola magnetycznego o częstotliwości f, określona zależnością: Dd_H(f) = H₁²(f) t, gdzie t = 8 godzin, w zakresie częstotliwości do 3 GHz.

6. Definicje pojęć i metody pomiaru są określone w Polskich Normach.

KOMUNIKAT O SPROSTOWANIU BŁĘDÓW

Prostuje się błędy w decyzji Nr 5/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 11 stycznia 2001 r. w sprawie wydatków o charakterze okolicznościowym, opublikowanej w Dzienniku Urzędowym MON Nr 1, poz. 5:

1) w pkt 2 ppkt 1 powinien brzmieć:

"1) organizacją Dnia Polskiego albo Święta Polskiego Kontyngentu Wojskowego, które należy realizować na podstawie kosztorysów w ramach odrębnych środków budżetowych zaplanowanych na ten cel;";

2) w pkt 3 wyrazy "resortu OHN" powinny brzmieć "resortu ON".