Podatkowe normy szacunkowe.
Dz.Urz.MF.1979.9.20
Akt utracił mocZARZĄDZENIE Nr 54
MINISTRA FINANSÓW
z dnia 14 lipca 1979 r.
w sprawie podatkowych norm szacunkowych
ZAŁĄCZNIK
B.
Zasady stosowania podatkowych norm szacunkowych
Zasady stosowania podatkowych norm szacunkowych
1. Podatkowe normy szacunkowe niektórych elementów kalkulacyjnych, zwane dalej "normami" stosuje się w wypadkach, w których zgodnie z przepisami art. 130 dekretu z dnia 16 maja 1946 r. o postępowaniu podatkowym (Dz. U. z 1963 r. Nr 11, poz. 60 z późniejszymi zmianami) - podstawę opodatkowania w zakresie podatków obrotowego i dochodowego lub tylko dochodowego ustala się w drodze oszacowania.
2. Normy szacunkowe są jednolite dla całego obszaru państwa.
3. Normy uwzględniają wszystkie koszty uzyskania przychodów określone w przepisach o podatku dochodowym, z wyjątkiem kosztu dzierżawy przedsiębiorstwa lub jego części.
4. Normy są zharmonizowane z obowiązującymi normatywami z zakresu kształtowania cen i zysków.
5. Normy określają procentowy udział-wskaźniki niektórych elementów obrotu w ogólnym obrocie w granicach od - do. Rozpiętość tych wskaźników jest wynikiem oceny warunków, mających wpływ zarówno na kształtowanie się ceny świadczenia (wyrobu, towaru, usługi), jak i na wyniki finansowe działalności oraz procentowe udziały elementów obrotu w ogólnym obrocie.
6. Wybór i zastosowanie odpowiedniego wskaźnika zawartego w granicach norm wymaga znajomości warunków, w jakich podatnik wykonuje działalność zarobkową.
7. Zasada posiłkowania się przy ustalaniu podstaw opodatkowania elementami kalkulacyjnymi nie wyklucza stosowania w postępowaniu podatkowym innych merytorycznie uzasadnionych metod szacowania, jak np. metody porównawczej, metody ustalania zdolności produkcyjnej, metody remanentowej i innych.
8. W wypadku stwierdzenia szczególnych okoliczności faktycznych, mających istotny wpływ na kształtowanie danego elementu w obrocie, wskutek czego zastosowanie określonych w tabeli wskaźników mogłoby doprowadzić do niewłaściwych wyników, wskaźniki te mogą być odpowiednio podwyższone lub obniżone. Szczególne okoliczności faktyczne, na podstawie których podwyższono lub obniżono ustalone wskaźniki lub zastosowano szczególną metodę szacunkową, należy ujawniać w aktach podatnika.
9. W przypadku braku norm dla danego rodzaju działalności zarobkowej można posługiwać się normami określonymi dla zbliżonego rodzaju działalności.
II. Normy dla rzemiosła.
10. Tabela zawiera normy dla wszystkich rodzajów rzemiosł w układzie według symboli i nazw określonych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 16 lutego 1976 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie oznaczania rodzajów rzemiosł oraz określenia uprawnień i kwalifikacji zawodowych wymaganych do ich wykonywania (Dz. U. Nr 8, poz. 41).
11. Normy - zarówno w zakresie działalności produkcyjnej ("a"), jak i w zakresie działalności usługowej ("b") - zakładają wykonywanie świadczeń przy użyciu wyłącznie materiałów własnych (podstawowych i pomocniczych), bez osiągania zysku na tych materiałach, ale przy uwzględnieniu podatku obrotowego przypadającego na ich wartość.
12. Tabela norm dla rzemiosła wymienia tylko dwa podstawowe elementy kalkulacyjne, mianowicie element zysku netto i element kosztu materiałów. Elementy te są wykazane we wskaźnikach procentowych od obrotu, przy czym obrót rozumiany jest jako wskaźnik 100.
13. Zawarte w tabeli norm wskaźniki oznaczone lit. "a" dotyczą obrotów towarowych ze sprzedaży po cenach produkcyjnych (zbytu), hurtowych i detalicznych. Zastosowanie odpowiedniego wskaźnika w określonych granicach zależne jest - obok wielu innych okoliczności (patrz ust. 5) - przede wszystkim od ceny, po jakiej wyroby są sprzedawane, mianowicie od ceny:
1) produkcyjnej - przy sprzedaży rzemieślnik osiąga tylko marżę produkcyjną,
2) hurtowej - przy sprzedaży do handlu detalicznego rzemieślnik osiąga marżę produkcyjną i hurtową,
3) detalicznej - przy sprzedaży detalicznej konsumentom rzemieślnik osiąga marżę produkcyjną, hurtową i detaliczną.
14. Rubryka 6 "koszt materiałów" obejmuje procentowe wskaźniki kosztu materiałów własnych (podstawowych i pomocniczych) oraz półwyrobów obcej produkcji - zużytych do wytworzenia sprzedanych wyrobów i usług. Element "koszt materiałów" uwzględnia również koszty uboczne zakupu materiałów (transport, ubezpieczenie w drodze) oraz koszty obróbki surowców i materiałów własnych wykonanej przez obce zakłady w celu przygotowania w stopniu umożliwiającym zastosowanie ich do produkcji lub świadczenia usług (np. w tkactwie - farbowanie przędzy). Znak "0" - oznacza, że element ten nie występuje w danym rzemiośle.
15. Jeżeli podatnik wykonuje świadczenia w całości lub w części z materiałów powierzonych, należy odpowiednio skorygować wskaźniki kosztu materiałów (rubryka 6) oraz wskaźniki zysku netto (rubryka 4 lub 5).
Wskaźniki kosztu materiałów:
- eliminuje się (koszt materiałów = 0) w razie wykonywania świadczeń wyłącznie z materiałów powierzonych,
- zmniejsza się w razie wykonywania świadczeń w części z materiałów powierzonych.
Zmniejszenie wskaźników kosztu materiałów ilustruje następujący przykład:
Podatnik, przy zatrudnieniu pracowników, wykonuje ślusarstwo produkcyjne w części z materiałów powierzonych. Procentowy udział kosztu materiałów własnych w ogólnej ich wartości wynosi 40% (pozostałe 60% stanowi wartość materiałów powierzonych). Określone w rubryce 6 wskaźniki kosztu materiałów 30-20% zmniejsza się do 15-9% w sposób następujący:
Przyjmując za 100 obrót podatnika, gdyby wykonywał świadczenia wyłącznie z materiałów własnych, koszt tych materiałów kształtowałby się w granicach 30-20. Faktyczny koszt materiałów własnych kształtuje się w granicach 12-8, ponieważ 60% wartości materiałów, tj. 18-12 stanowią materiały powierzone. O wartość materiałów powierzonych oraz o przypadający na nią podatek obrotowy (ok. 1) zmniejsza się obrót podatnika, tj. do 81-87, a wskaźniki faktycznego kosztu materiałów własnych w stosunku do tego obrotu zmniejsza się do
Uwaga: Korekta wskaźników kosztu materiałów wymaga równoczesnej korekty wskaźników zysku netto. Sposób tej korekty omawia się w ust. 18.
16. Aby obliczyć obrót na podstawie elementu kosztów materiałów, należy ustalić faktyczny koszt własny zużytych w danym okresie materiałów (wraz z kosztami ubocznymi ich zakupu), podzielić go przez odpowiedni procentowy wskaźnik określony w rubryce 6 i wynikły z tego działania iloraz powiększyć o dodatnią względnie ujemną różnicę wartości remanentu początkowego i końcowego wyrobów gotowych po cenach sprzedażnych (ostatniego działania nie dokonuje się przy ustalaniu obrotu z działalności usługowej).
Przykład:
Podatnik wykonujący gorseciarstwo przy zatrudnieniu pracowników wykazał:
- na dzień 31 grudnia 1979 r., obliczoną według kosztu własnego (ust. 14) wartość remanentu materiałów w kwocie 30.000 zł i obliczony według cen sprzedażnych remanent wyrobów gotowych w kwocie 60.000 zł,
- na dzień 31 grudnia 1980 r. obliczoną według kosztu własnego wartość remanentu materiałów w kwocie 20.000 zł i obliczoną według cen sprzedażnych wartość remanentu wyrobów gotowych w kwocie 80.000 zł,
- w ciągu 1979 r. zakup materiałów w kwocie 1.000.000 zł (koszty uboczne zakupu materiałów nie występują).
W celu obliczenia obrotu na podstawie powyższych danych przy zastosowaniu normy szacunkowej kosztu materiałów, należy ustalić następujące elementy:
Obrót podatnika za 1979 r. wynosi więc:
17. Rubryki 4 i 5 określają procentowe wskaźniki zysku netto w stosunku do obrotu. Nie uważa się za pracowników zatrudnionych w zakładzie rzemieślniczym:
1) członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym z rzemieślnikiem,
2) osób zatrudnionych w celu nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy,
3) emerytów lub rencistów - nie więcej niż dwóch,
4) pracowników nie zatrudnionych bezpośrednio przy wykonywaniu rzemiosła (sprzedaż wyrobów, utrzymywanie czystości, prowadzenie kasy).
Koszty związane z zatrudnieniem tych osób należy jednak uwzględniać przy ustalaniu dochodu na podstawie norm w granicach określonych w nich wskaźników.
18. Jeżeli podatnik wykonuje świadczenia w całości lub w części z materiałów powierzonych, należy również odpowiednio skorygować (podwyższyć) wskaźniki zysku netto określone w rubryce 4 lub 5 (korektę wskaźników kosztu materiałów omówiono w ust. 15). Sposób dokonania korekty wskaźników zysku netto ilustrują następujące przykłady:
1) ciąg dalszy przykładu z ust. 15.
W wyniku analizy ustalono, że w warunkach działania podatnika, gdyby wykonywał świadczenia wyłącznie z materiałów własnych, właściwy byłby wskaźnik kosztu materiałów 25%, a wskaźnik zysku netto 30%. Przyjmując za 100 obrót podatnika, gdyby wykonywał świadczenia wyłącznie z materiałów własnych, koszt tych materiałów wynosiłby więc 25, a zysk netto 30. Faktyczny koszt materiałów własnych wynosi jednak tylko 10, ponieważ 60% wartości materiałów, tj. 15 stanowią materiały powierzone. O wartość materiałów powierzonych oraz o przypadający na nią podatek obrotowy (ok. 1) zmniejsza się obrót podatnika, tj. do 84, a wskaźnik faktycznego kosztu materiałów własnych w stosunku do tego obrotu zmniejsza się do 
. Natomiast wskaźnik zysku netto podwyższa się do
2) podatnik bez zatrudnienia pracowników wykonuje instalatorstwo sanitarne wyłącznie z materiałów powierzonych. W wyniku analizy ustalono, że w warunkach działalności podatnika, gdyby wykonywał usługi wyłącznie z materiałów własnych, byłby wskaźnik kosztu materiałów 25%, a wskaźnik zysku netto 40%. Przyjmując za 100 obrót podatnika, gdyby wykonywał usługi z materiałów własnych, koszt tych materiałów wynosiłby więc 25, a zysk netto 40. Faktycznie koszt materiałów własnych nie występuje, ponieważ są one w całości powierzone. O wartość tych materiałów oraz o przypadający na nią podatek obrotowy (ok. 2) zmniejsza się zatem obrót podatnika, tj. do 73. Zysk netto pozostaje bez zmian w wysokości 40; ale jego wskaźnik w stosunku do zmniejszonego obrotu podwyższa się do
19. Aby obliczyć dochód na podstawie elementu zysku netto należy uprzednio obliczyć prawidłowo obrót. Dochód stanowi iloczyn, wynikający z przemnożenia obliczonego obrotu przez odpowiedni procentowy wskaźnik zysku netto określony w rubryce 4 lub 5 tabeli norm.
Przykład:
Ustalono, iż roczny obrót podatnika z wykonywania murarstwa przy zatrudnieniu pracowników wynosił 1.000.000 zł. W lp. 161 normy dla rzemiosła "murarstwo" wskaźniki zysku netto są określone (rubryka 5) w granicach 20-25%; po rozważeniu okoliczności omówionych w ust. 5 i 13 określono jako właściwy wskaźnik 22%. Dochód podatnika za 1979 r. wynosi więc:
20. Tabela norm dla rzemiosła nie obejmuje świadczeń, wykonywanych na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej. Poszczególne świadczenia wykonywane na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej należy ujmować podatkowo w sposób indywidualny, w oparciu o podatkową ocenę całokształtu nakładów i wyników. Należy tu mieć w szczególności na uwadze, że ceny określone przez organy cenowe z reguły opierają się na kalkulacjach wstępnych, które zaliczają między innymi do kosztów wytworzenia - nie tylko koszt robocizny pracowników, ale również wartość osobistej robocizny rzemieślnika (członków jego rodziny), która nie stanowi w myśl przepisów o podatku dochodowym kosztu osiągnięcia przychodu. Należy zatem analizować odchylenia między danymi kalkulacji wstępnej zatwierdzonymi przez organy cenowe - a poszczególnymi elementami kalkulacji wynikowej. W celu ustalenia prawidłowych podstaw opodatkowania, analiza ta powinna obejmować zarówno zagadnienia wygospodarowania przez podatnika oszczędności (materiałowych, ogólnoadministracyjnych i innych) jak i sprawę poniesienia przez podatnika wyższych kosztów niż wstępnie kalkulowano. Obowiązek dostarczenia odpowiednich dowodów dla podatkowej oceny całokształtu nakładów i wyników poszczególnych świadczeń ciąży na podatniku i nieprzedstawienie przez niego tych dowodów upoważnia terenowy organ administracji państwowej do ustalenia podstawy opodatkowania przy odpowiednim posiłkowaniu się normami szacunkowymi i innymi danymi, jakimi ten organ rozporządza. W zakresie kosztów nie mających podstawowego znaczenia w całokształcie kalkulacji omawianych świadczeń nie wyklucza się uprawdopodobnienia przez podatnika poniesienia tych kosztów.
III. Normy dla handlu.
21. Normy zysku brutto dla handlu ujęte są we wskaźnikach procentowych do zakupu - rubryka 3 i do obrotu - rubryka 4.
22. Przez "zakup" w rubryce 3 należy rozumieć kwotę wynikającą z pomnożenia jednostkowych cen towaru przez ilość towaru. Zakup nie obejmuje: związanych z nim kosztów ubocznych ponoszonych do chwili złożenia towarów w magazynie, jak transport, ubezpieczenie towarów w drodze itp., oraz nie obejmuje kosztów czynności przygotowawczych, dokonywanych zgodnie z istniejącymi zwyczajami we własnym lub obcym przedsiębiorstwie przed sprzedażą towarów. Dopuszczalne marże zarobkowe są bowiem kształtowane przez organy cenowe zasadniczo w ten sposób, iż wszelkie uboczne koszty zakupu towarów są z góry wkalkulowane w marże zarobkowe i powinny być ponoszone przez osobę trudniącą się działalnością zarobkową w zakresie handlu, z marży zarobkowej bez podwyższania ceny sprzedaży.
23. Wskaźniki zysku określone w tabeli skalkulowane są na podstawie średniej ważonej zysku brutto, uwzględniającej typowo występujące w danej branży udziały poszczególnych towarów o różnej marży zarobkowej w ogólnym obrocie handlowym przedsiębiorstwa oraz wysokość tych marż. Wskaźniki brutto uwzględniają ubytki naturalne towarów.
24. Aby obliczyć obrót na podstawie elementu zysku brutto, należy ustalić następujące dane:
- koszt własny sprzedanych w danym okresie towarów (wartość remanentu początkowego powiększona o wartość zakupu i pomniejszona o wartość remanentu końcowego),
- odpowiedni procentowy wskaźnik zysku brutto do zakupu określony w rubryce 3.
Obrotem jest suma kosztu własnego sprzedanych towarów powiększona o iloczyn wynikający z przemnożenia tego kosztu przez procentowy wskaźnik zysku brutto.
Przykład:
Podatnik prowadzący handel artykułami ogólnospożywczymi wykazał w księdze podatkowej za 1979 r. wartość remanentu początkowego towarów w kwocie 10.000 zł, zakup towarów w ciągu roku w kwocie 1.500.000 zł i wartość remanentu końcowego towarów w kwocie 7.000 zł. Przewidziana w tabeli dla wykonywanego przez podatnika handlu norma szacunkowa zysku brutto do zakupu (lp. 1) wynosi 18-24%. Po rozważeniu okoliczności omówionych w ust. 5 określono jako właściwy wskaźnik 20%. Obrót roczny wynosi zatem:
25. Normy zysku netto (rubryka 5) ujęte są we wskaźnikach wyrażających procentowy stosunek do obrotu - nadwyżki przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Aby obliczyć dochód na podstawie elementu zysku netto, należy uprzednio obliczyć prawidłowo obrót. Dochód stanowi iloczyn. wynikający z przemnożenia obrotu przez procentowy wskaźnik zysku netto.
Przykład:
Ciąg dalszy przykładu z ust. 24.
Przewidziana w tabeli dla wykonywanego przez podatnika handlu norma szacunkowa zysku netto (lp. 1) wynosi 8-10%. Po rozważeniu okoliczności omówionych w ust. 5 określono jako właściwy wskaźnik 9%. Dochód roczny wynosi zatem:
IV. Normy dla usług nierzemieślniczych
26. Tabela norm dla usług nierzemieślniczych wymienia tylko jeden element kalkulacyjny, mianowicie zysk netto określony we wskaźnikach procentowych od obrotu. Przy ustalaniu obrotów dla działalności gastronomicznej należy zwracać uwagę na udział towarów o różnej marży określonej przez organy cenowe - w ogólnym obrocie.
V. Normy dla zajęć zarobkowych i innych przychodów.
27. Tabela norm dla zajęć zarobkowych i innych przychodów określa zysk netto w stosunku procentowym do obrotu (przychodu).