Podanie do wiadomości stanowisk Rady do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.GUS.1990.7.25

Akt indywidualny

Wersja od: 15 kwietnia 1990 r.

KOMUNIKAT

GABINETU PREZESA

z dnia 15 kwietnia 1990 r.

w sprawie podania do wiadomości stanowisk Rady do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej

Gabinet Prezesa komunikuje, że:

1. Rada do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej działająca na podstawie art. 6 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o statystyce państwowej (Dz. U. z 1989 r. Nr 40, poz. 221) w okresie od powołania w lipcu 1989 r. do dnia 28 lutego 1990 r. przyjęła stanowiska i opinie w sprawach:

1) metodologii badania cen detalicznych (25 września 1989 r.),

2) systemów informacji i badań warunków życia ludności (23 października 1989 r.),

3) programu badań statystycznych na rok 1990 (24 listopada 1989 r.),

4) systemu informacji i badań ochrony środowiska (31 stycznia 1990 r.),

5) systemu badań statystycznych w rolnictwie (14 lutego 1990 r.).

2. Podaje się do wiadomości kolejno stanowiska i opinie w sprawach pkt. 1, 2, 4 i 5. Stanowisko wymienione w ust. 1 pkt 3 zostało ogłoszone w Dzienniku Urzędowym GUS Nr 34 pod poz. 82.

3. Stanowiska Rady do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej będą publikowane sukcesywnie, niezwłocznie po ich przyjęciu.

Stanowisko

Rady do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej

w sprawie metodologii badania cen detalicznych

Rada zapoznała się z przedłożonymi przez Główny Urząd Statystyczny informacjami na temat metodologii i organizacji badań cen detalicznych i przeprowadziła na ten temat dyskusję, koncentrując się na sformułowaniu kierunków doskonalenia badań cen. Na tej podstawie Rada stwierdza, że szybko zachodzące w naszym życiu społecznym i gospodarczym zmiany wymagają energicznych działań dla dostosowywania sposobu badania cen do nowych warunków. Obliczane przez GUS indeksy cen mogą właściwie spełnić swe społeczne funkcje tylko w warunkach wzrostu zaufania do ich wiarygodności. Sprzyjałoby temu rozszerzenie zakresu badania cen detalicznych i wzbogacenie wykonywanych na tej podstawie analiz i obliczeń.

W tym celu, uwzględniając również propozycje samego GUS, Rada do Spraw Systemu Informacji Społeczno-Gospodarczej zaleca Głównemu Urzędowi Statystycznemu, aby możliwie szybko:

1. Zwiększył liczbę rejonów notowań cen detalicznych i częstotliwość tych notowań, co jest niezbędnym warunkiem rozszerzenia badań rosnącego terytorialnego zróżnicowania cen. Wpłynie to też pozytywnie na jakość wskaźnika liczonego dla całego kraju.

2. Dokonał weryfikacji listy towarów-reprezentantów, gdyż w związku ze znacznymi ruchami cen i zmianą ich struktury konieczne mogą być jej korekty. Wytyczne do notowań powinny być tak sformułowane, aby badanie dotyczyło wyłącznie cen towarów faktycznie dostępnych na rynku.

3. Rozszerzył zakres badania cen w prywatnym handlu i rzemiośle i stale dostosowywał go do udziału gospodarki prywatnej w obrotach detalicznych.

4. Utrzymując dotychczasowe terminy publikowania miesięcznych wyników badań, przesuwał okresy notowań, aż do pełnego ich pokrycia się z miesiącami kalendarzowymi. W warunkach szybkich wzrostów cen kończenia ich notowania 20 dnia miesiąca może powodować opóźnienie o cały miesiąc ujawnienia zmian zachodzących w procesach społeczno-gospodarczych.

5. Zastąpił kwartalne obliczenia wskaźników cen detalicznych towarów i usług niekonsumpcyjnych miesięcznymi i zwiększył liczbę reprezentantów towarów i usług stanowiących środki do produkcji rolnej, aby w ten sposób ułatwić obserwację opłacalności tej produkcji.

6. Uwzględnił - w związku z rosnącym znaczeniem legalnego obrotu dewizami - we wskaźniku cen detalicznych obroty realizowane za waluty wymienialne i bony PKO.

Koncentrując się w najbliższym czasie na realizacji wymienionych wyżej niezbędnych i najpilniejszych prac metodologicznych Główny Urząd Statystyczny powinien jednocześnie tworzyć warunki (w tym techniczne) do podjęcia w niedalekiej przyszłości:

1. Obliczania różnego rodzaju indeksów, różniących się zestawem reprezentantów (np. ustalanych przez różne organizacje społeczne i naukowe), systemem wag, metodami agregacji itp. Różnorodność indeksów, wzbogacając wiedzę o procesach cenowych, służyłaby również uwiarygodnieniu obliczeń.

2. Analizy wpływu sezonowości zakupów i ich struktury na indeksy cen. Stosowane w Polsce i właściwie powszechnie na świecie roczne wagi dla obliczania wskaźników miesięcznych mogą być bowiem jedną z przyczyn rozmijania się wyników obliczeń ze społecznymi odczuciami

3. Zdecydowanego rozszerzenia analiz spójności różnych wskaźników cen (ceny realizacji w przemyśle, ceny detaliczne, marże detaliczne itp.), oceny ich precyzji, rozwinięcia badań relacji cen, porównań międzynarodowych i rachunków symulacyjnych.

4. Obliczania kosztów utrzymania (traktowanych jako pewnego rodzaju indeksy cen) nie tylko dla grup społeczno-zawodowych, ale również dochodowych. Szczególną uwagę należy przy tym zwrócić na grupy najsłabsze ekonomicznie i na ujmowane w tych badaniach pełnych (a nie tylko nominalnych) cen płaconych przez nabywców.

Rada wyraża przekonanie, że realizacja powyższych zaleceń w połączeniu z dotychczasowym dorobkiem metodologicznym GUS w zakresie badania cen pogłębi wiedzę o procesach cenowych i zwiększy dokładność wskaźników cen, co przy szerokim upowszechnianiu wyników badań cenowych będzie podnosiło ich wiarygodność.

Powyższe stanowisko Rada do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej przyjęła na posiedzeniu w dniu 25 września 1989 r.

Stanowisko

Rady do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej

w sprawie systemów informacji i badań warunków życia ludności (na podstawie dyskusji z dnia 25 września 1989 r.)

1. Rada zapoznała się z przedłożonym opracowaniem pt. "System informacji i badań warunków życia ludności, sierpień 1989" oraz wysłuchała wystąpienia dyrektora Departamentu Badań Społecznych i Demograficznych na powyższy temat.

2. Rada odniosła się z uznaniem do znaczących osiągnięć GUS w zakresie budowy zintegrowanego systemu badań gospodarstw domowych oraz kojarzenia badań nad warunkami bytu ludności z badaniami zjawisk demograficznych. Wyraziła również aprobatę co do przyszłych zamierzeń budowy zintegrowanego systemu statystyki społecznej. Podkreśliła wysoki poziom naukowy prowadzonych badań, a w szczególności ich nowoczesną metodologię.

Zwróciła jednocześnie uwagę na niedostateczne nasycenie placówek terenowych i central GUS techniką komputerową i urządzeniami szybkiego przesyłu informacji, co znacznie wydłuża oczekiwanie opinii społecznej na ważkie informacje o zmianach w poziomie życia ludności i sytuacji społeczno-gospodarczej.

3. Za niezwykle istotne i pilne zadanie GUS Rada uznała opracowanie uproszczonej metody umożliwiającej szybkie liczenie zmian w poziomie życia ludności, zwłaszcza w sytuacji galopującej inflacji w Polsce. Wyraziła przekonanie o konieczności opracowania danych kwartalnych o zmianach wskaźnika kosztów utrzymania i podawania ich do publicznej wiadomości. Postulat ten dotyczy również czwartego kwartału 1989 roku.

4. W związku z rosnącym zastrzeżeniem rozszerzania się i jednocześnie pogłębiania sfery ubóstwa Rada uznała za konieczne podjęcie stałych badań nad rodzinami żyjącymi w niedostatku. Wyniki takich badań winny uwzględniać społecznie istotne przekroje cech, wielkość środowiska lokalnego (miasto-wieś), zróżnicowania regionalnego, struktury demograficznej i zawodowej rodzin.

5. Rada zaleciła rozszerzenie badań budżetów gospodarstw domowych na grupy dotąd wyłączone z takich badań, a mianowicie rodzin pracowników MON, MSW i zajmujących się samodzielną działalnością gospodarczą poza rolnictwem. Pełna reprezentatywność badanej grupy gospodarstw jest ważna dla śledzenia procesów rozwarstwiania się dochodów gospodarstw domowych.

6. Przy realizacji przyszłych zamierzeń badawczych Rada zaleciła uwzględnienie:

a) szerszego łączenia badań warunków bytu z badaniami pozaekonomicznych czynników kształtowania procesów reprodukcji ludności w Polsce i łączenia ich, nawet instytucjonalnie, z centralnymi programami badań demograficznych;

b) kojarzenia takich badań z procesami zatrudnienia i bezrobocia, a także prowadzenia przez gospodarstwa domowe własnej działalności ekonomiczno-handlowej;

c) poszerzenia badań porównawczych warunków bytu w Polsce na tle otaczającego nas świata;

d) szerszego uwzględnienia w badaniach poziomu życia ludności warunków mieszkaniowych i ściśle wiążącego się z tym zagadnienia transferów międzypokoleniowych, a także wyposażenia mieszkań łącznie z badaniem okresu użytkowania dóbr trwałych.

7. W związku z rosnącym brakiem środków finansowych na prowadzenie badań nad zjawiskami społecznymi Rada wyraziła sugestię odłożenia na okres późniejszy lub zmniejszenie częstotliwości niektórych badań cyklicznych (na przykład badanie sytuacji społeczno-zawodowej kobiet, badanie uczestnictwa w kulturze, badanie wypoczynku, turystyki i rekreacji ludzi starszych) oraz zmniejszenia liczby badanych przekrojów społecznych (np. badanie warunków bytu rodzin w przekroju robotniczych i nierobotniczych stanowisk pracy).

Powyższe stanowisko Rada do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej przyjęła na posiedzeniu w dniu 23 października 1989 r.

Stanowisko

Rady do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej

w sprawie "Programu Badań Statystycznych na rok 1990"

1. Rada zapoznała się z projektem "Programu badań statystycznych na rok 1990" oraz projektem wykazu "Publikacji i informacji statystycznych w 1990 r." - na posiedzeniu w dniu 23 października 1989 r. i przeprowadziła na ten temat dyskusję.

2. Rada, generalnie biorąc, wyraża pozytywną opinię o wymienionych wyżej projektach. Rada uznaje słuszność zasad przyjętych przy formułowaniu programu, w szczególności zaś:

- zasadę przejmowania przez GUS części badań statystycznych realizowanych dotychczas przez poszczególne resorty,

- zasadę wykorzystywania dla potrzeb statystyki państwowej informacji gromadzonych w różnych jednostkach organizacyjnych,

- zasadę rozszerzania zakresu badań reprezentacyjnych na miejsce dotychczasowych badań pełnych,

- zasadę zmniejszania częstotliwości i przedmiotowego zakresu badań w poszczególnych jednostkach sprawozdawczych,

- zasadę redukcji ilości formularzy stosowanych w sprawozdawczości statystycznej,

- zasadę łączenia, w postaci systemu zintegrowanego, badań: społecznych, ekonomicznych i demograficznych.

3. Rada zgłasza następujące wnioski dotyczące pożądanych uzupełnień i zmian w programie badań:

- intensyfikować badania poziomu cen towarów i usług w handlu uspołecznionym i prywatnym,

- szczególną uwagę poświęcić badaniu sfery niedostatku,

- indeksy kosztów utrzymania obliczać z uwzględnieniem, bardziej niż dotychczas, różnorodnych podziałów (grupy społeczne, dochodowe, stanowiska robotnicze i nierobotnicze, grupy zawodowe, rodziny wielodzietne, emeryci),

- publikować indeksy dochodów nominalnych, kosztów utrzymania i dochodów realnych w przeliczeniu na jedną osobę w poszczególnych kwartałach, a także dynamikę spożycia w przeliczeniu na jednego mieszkańca na podstawie budżetów rodzinnych;

- intensyfikować badania sektora prywatnego w handlu i gastronomii oraz zatrudnienia w sferze usług bytowych,

- przygotować założenia do badania upadłości przedsiębiorstw i bezrobocia,

- badać pomoc gospodarczą z zagranicy,

- poszerzyć badanie działalności kredytowej banków i obrotu walutowego,

- w opracowaniach wyników badań w szerszym zakresie uwzględniać stratyfikację (rozkład) przedsiębiorstw,

- rozszerzyć zakres informacji szczegółowych o wynagrodzeniach z dotychczasowych 5 działów na wszystkie sfery i działy gospodarki narodowej.

4. W zakresie programu dotyczącego publikacji i informacji statystycznych GUS w 1990 r. Rada wnosi o:

- przyspieszenie publikacji wyników NSP 1988 r. (zważywszy na ich ogromne znaczenie poznawcze i niebezpieczeństwo dezaktualizacji w przypadku opóźnień publikacyjnych), w szczególności o przyspieszenie publikacji pt. "Ludność, gospodarstwa domowe i warunki mieszkaniowe" (analogicznie do tomu nr 128 Statystyki Polski zawierającej wyniki NSP'78),

- poszerzenie stosowania zarówno w publikacjach, jak i w informacjach statystycznych wskaźników analitycznych jak i interpretacji merytorycznej wyników badań,

- przygotowanie publikacji dotyczącej warunków bytu ludności wiejskiej.

5. W związku z planowanym wykorzystaniem systemu PESEL dla badania urodzeń i zgonów Rada wnosi o kontynuowanie w okresie przejściowym, dla celów kontrolnych, dotychczasowego systemu badań.

6. Rada wnosi o uzupełnienie "Programu badań statystycznych na 1990 rok" o elementy wynikające ze "Stanowiska Rady w sprawie systemów informacji i badań warunków życia ludności" - przyjętego na posiedzeniu w dniu 23 października 1989 r.

7. Rada popiera stanowisko Kierownictwa GUS w sprawie zwiększenia nakładów inwestycyjnych w roku 1990 do kwoty 10 miliardów zł (w cenach 1989 roku). Wyraża jednocześnie akceptację dla zamiaru przeznaczenia tych środków w głównej mierze na zakup mikrokomputerów, środków przekazywania informacji oraz sprzętu poligraficznego.

Powyższe stanowisko Rada do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej przyjęła na posiedzeniu w dniu 24 listopada 1989 roku.

Stanowisko

Rady do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej

w sprawie "Systemu informacji i badań ochrony środowiska"

1. Rada zapoznała się z przedstawionymi, obszernymi materiałami metodologicznymi i informacyjnymi oraz przeprowadziła na ten temat dyskusję.

2. Stwierdza się znaczny postęp w stosunku do minionych lat w zakresie i doborze prezentowanych przez GUS informacji i materiałów.

3. Rada proponuje uzupełnienie ww. materiałów o:

- wzbogacenie danych o problematykę zagadnień demograficznych, oddziaływanie hałasu, wibracji oraz promieniowania,

- lepsze wyeksponowanie łącznych szacunkowych wielkości emisji, ilości ścieków, odpadów, w skali całego kraju w formie syntetycznych danych, które by obrazowały tendencje zachodzących zmian na obszarach chronionych, leśnych i uzdrowiskowych,

- określanie szacunkowych wielkości strat z tytułu degradacji środowiska, tendencji zmian i ich przyczyn,

- rozwinięcie i pogłębienie informacji o degradacji i zanieczyszczeniach wód Bałtyku.

4. Rada uznając za słuszne i wychodzące naprzeciw oczekiwaniom odbiorców statystyki ochrony środowiska, przedsięwzięcia GUS i WUS-ów dotyczące przedstawienia w systemie informacyjno-publikacyjnym ochrony środowiska, grupowań i układów przestrzennych, uważa za konieczne rozszerzenie i rozwinięcie tej prezentacji o głębszą charakterystykę obszarów ekologicznego zagrożenia obiektów i obszarów specjalnie chronionych, układów hydrograficznych, a także imiennego przedstawienia stanu i zagrożenia środowiska przyrodniczego poszczególnych jednostek administracyjnych (miast i aglomeracji, osiedli i miejscowości wiejskich), a także samych źródeł zagrożeń i degradacji (obiekty przemysłowe, budowlane, transportowe, komunalne itp.).

5. Rada wnosi o zwrócenie się do Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa o przyspieszenie organizacji i wdrożenia zintegrowanego państwowego systemu monitoringu środowiska przyrodniczego, którego dane winny służyć statystyce do rozszerzenia i pogłębienia zakresu informacji ekologicznych, zwiększenia ich wiarygodności i pokazania pełnej dynamiki zmian zachodzących w środowisku oraz ich wpływu na życie i zdrowie człowieka.

Powyższe stanowisko Rada do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej przyjęła na posiedzeniu w dniu 31 stycznia 1990 roku.

Opinia

Rady do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej

w sprawie "Systemu badań statystycznych w rolnictwie"

Po zapoznaniu się z przedłożonymi materiałami metodologicznymi i informacjami z zakresu systemu badań statystycznych w rolnictwie Rada stwierdza, że:

1) przeprowadzenie badań statystycznych w rolnictwie w porównaniu z innymi statystykami branżowymi jest znacznie trudniejsze, m.in. z uwagi na specyfikę gospodarki rolnej (biologiczny charakter produkcji, uzależnienie od zmiennych warunków aglometeorologicznych, długi cykl produkcyjny, duży stopień naturalizacji produkcji itp.),

2) realizowany program badań obejmuje w zasadzie pełną problematykę statystyki rolniczej w ujęciu klasycznym, rozliczającym techniczno-przyrodniczą i ekonomiczną stronę procesu wytwarzania i podziału produkcji rolniczej,

3) zaprezentowane kierunki zmian statystyki rolnictwa należy ocenić pozytywnie, szczególnie ze względu na:

- redukcję sprawozdawczości z 17 sprawozdań w 1989 do 10 sprawozdań w 1990 roku,

- unowocześnienie warsztatu badawczego,

- przejście na własną sieć ankieterów,

- uruchomienie badań metodą reprezentacyjną.

Kierunki tych zmian nie zmniejszają dotychczasowego zakresu tematycznego badań, a równocześnie prowadzą do usprawnień organizacyjnych i obniżki kosztów badań.

Rada odnosi się z uznaniem do zanotowanych osiągnięć GUS w zakresie przedstawienia informacji statystycznych i opracowań z zakresu rolnictwa i wsi. Jednocześnie stwierdza, że statystykę rolnictwa, jako jednego z najważniejszych działów gospodarki narodowej, należałoby prezentować nie tylko w ujęciu przedstawiającym wytwórczy proces produkcji rolniczej wraz z jej efektami, ale również w szerszym ujęciu na tle infrastruktury gospodarczej, techniczno-usługowej i społecznej środowiska wiejskiego.

Przy realizacji założonego programu statystycznego należałoby:

1) w statystyce skupu produktów rolniczych i środków produkcji uwzględnić pełny ich obrót (wszystkie podmioty dokonujące obrotu i sprzedaży). Staje się to niezbędne ze względu na demonopolizację skupu i produkcji środków dla rolnictwa,

2) rozliczać bilanse materiałowe i wskaźniki produkcji, celem uwiarygodnienia zjawisk zachodzących w rolnictwie,

3) stworzyć zintegrowany system badań rolniczych, uwzględniający:

- próbę zasadniczą,

- rotację badań,

- spójność systemów sprawozdawczości dla sektora uspołecznionego i prywatnego,

- możliwość połączenia z systemem badań gospodarstw domowych,

4) w kompleksowych opracowaniach oceniających zbiorczo rolnictwo uwzględniać znacznie szerzej przekrój tematyczny, wykorzystując zbiory informacyjne pozarolniczych statystyk branżowych,

5) zwrócić uwagę na szczególne potrzeby w zakresie badań kształtowania się cen w rolnictwie zarówno w ujęciu operatywnym, jak i długofalowym.

Rada pozytywne ocenia zmiany w systemie upowszechniania i szerszego otwarcia wyników badań, zwracając jednocześnie uwagę na potrzebę bardziej zbiorczego i kompleksowego prezentowania tematyki rolniczej w powiązaniu z problematyką demograficzną, ekonomiczną, gospodarstwa domowego itp.

Powyższą opinię Rada do Spraw Systemów Informacji Społeczno-Gospodarczej przyjęła na posiedzeniu w dniu 14 lutego 1990 roku.