Nałożenie obowiązków na Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie i przedsiębiorcę Krzysztofa Z. - Firma Handlowo-Usługowa w Szczecinie.
Dz.Urz.UOKiK.2006.1.6
Akt nienormatywnyDecyzja
z dnia 30 listopada 2005 r.
w sprawie nałożenia obowiązków na Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie i przedsiębiorcę Krzysztofa Z. - Firma Handlowo - Usługowa w Szczecinie
UZASADNIENIE
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwany dalej: "Prezesem Urzędu") otrzymał z Biura Rzecznika Konsumentów w Szczecinie sygnał prasowy pt. "Wojna o papcie", w treści którego zawarto informacje, że Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie (zwany dalej: "SPWSZ") zabronił kioskarzom zlokalizowanym na terenie obiektu sprzedaży ochraniaczy na obuwie. Na każdym oddziale goście muszą zakładać na buty ochronne kapcie, które można było kupić w specjalnych automatach montowanych na oddziałach albo w kioskach; ochraniacze w automatach zapakowane w plastikowych pojemniczkach kosztują 1 zł, zaś w kioskach sprzedawane bez opakowania w cenie 50 gr. SPWSZ uzasadnia swoje wystąpienia do kioskarzy tym, iż podpisał z Krzysztofem Z. - Firma Handlowo - Usługowa w Szczecinie umowę na wyłączność w sprzedaży ochraniaczy, oraz tym, że na automatach zarabia więcej niż na dzierżawie miejsca pod kiosk.
W związku z tym, zostało wszczęte postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia, czy zasady zaopatrywania się przez SPWSZ w ochraniacze obuwia oraz obowiązujące zasady ich dystrybucji na terenie Szpitala nie stanowią naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Szpital w swoich wyjaśnieniach wskazał, że w 1998 r. kiedy rozważał kwestię zabezpieczenia oddziałów w obuwie ochronne, brał pod uwagę dwie możliwości rozwiązania tego problemu:
- samodzielne zaopatrywanie oddziałów w ochraniacze, co wiązałoby się z koniecznością zatrudnienia osób, które zajmowałyby się dystrybucją i pobieraniem opłat,
- umożliwienie prowadzenia sprzedaży ochraniaczy na obuwie firmie z zewnątrz.
Szpital wybrał wariant drugi, gdyż z jednej strony nie wiązał się on z ponoszeniem kosztów, a z drugiej pozwalał na osiąganie korzyści finansowych. Po ogłoszeniu naboru ofert wpłynęła propozycja Krzysztofa Z. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Firma Handlowo - Usługowa w Szczecinie (zwanej dalej "F.H.U. K.Z."), która zaproponowała zastosowanie nowatorskiej (wówczas) formy sprzedaży jednorazowego obuwia ochronnego, jak również zobowiązała się do obsługi i konserwacji automatów oraz do bieżącego usuwania zużytego obuwia. Ponadto zaproponowała ona korzystną opłatę za najem powierzchni pod automaty. Ponieważ do Szpitala nie wpłynęły inne oferty zdecydowano się podpisać umowę z F.H.U. K.Z. Z uwagi na znaczne nakłady, jakie trzeba było poczynić dla realizacji umowy, związane z koniecznością zainwestowania w automaty, ich montaż oraz bieżącą obsługę, Szpital zdecydował się udzielić firmie wyłączność na sprzedaż obuwia ochronnego na jego terenie, co zostało zawarte w § 7 umowy z 26 stycznia 2001 r.
Zebrane w toku postępowania wyjaśniającego informacje dały podstawę do przyjęcia, iż działania Szpitala w zakresie przyznania Najemcy praw wyłącznych do dystrybucji obuwia ochronnego, mogły stanowić naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, stąd też postanowiono o wszczęciu z urzędu postępowania antymonopolowego w sprawie zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję, polegającego na podpisaniu przez SPWSZ w Szczecinie i F.H.U. K.Z. w dniu 26 stycznia 2001 r. umowy najmu, w której Najemca zastrzegł sobie wyłączność sprzedaży obuwia ochronnego na terenie SPWSZ w Szczecinie (§ 7 umowy), pod zarzutem naruszenia art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
W trakcie postępowania antymonopolowego strony porozumienia nadesłały zobowiązania o następującej treści: "Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie zobowiązuje się do rezygnacji z zapisu o wyłączności w kolejnych sporządzanych aneksach do umowy z dnia 26 stycznia 2001 r. oraz następnych umowach na sprzedaż obuwia ochronnego na terenie Szpitala. Ponadto Szpital zobowiązuje się do nieumieszczania klauzuli o wyłączności w zawieranych w przyszłości porozumieniach, umowach"; F.H.U. K.Z. w Szczecinie: "zobowiązuję się do zaniechania określonych działań, tj. w szczególności do rezygnacji w kolejnych aneksach do umowy z dnia 26 stycznia 2001 r. lub umowach następnych z postanowienia, w którym zastrzegam sobie wyłączność sprzedaży obuwia ochronnego na terenie SPWSZ w Szczecinie oraz niezawierania podobnych porozumień w przyszłości".
Prezes Urzędu zważył, co następuje.
SPWSZ w Szczecinie i F.H.U. K.Z. został postawiony zarzut naruszenia art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, tj. zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję polegającego na podpisaniu w dniu 26 stycznia 2001 r. umowy najmu, w której najemca zastrzegł sobie wyłączność sprzedaży obuwia ochronnego na terenie SPWSZ w Szczecinie (§ 7 umowy).
Niewątpliwie przedmiot niniejszego sporu dotyka materii interesu publicznego, bowiem skutkami działań stron porozumienia mogą być dotknięci nie tylko przedsiębiorcy prowadzący lub mogący prowadzić na terenie Szpitala sprzedaż ochraniaczy na obuwie, a także przede wszystkim - poza pacjentami i personelem szpitala - osoby przebywające na jego terenie w celu odwiedzenia chorych. Osoby te, stojąc przed koniecznością używania w placówkach lecznictwa zamkniętego specjalnego obuwia nabywanego na ich koszt, pozbawione zostały, wobec wprowadzenia zasad wyłączności sprzedaży, możliwości wyboru innego, niż właściciel automatów dostawcy, oferującego ten sam towar po niższych cenach.
Uczestnicy porozumienia ustanowili zasady, na mocy których żaden inny niż skarżony F.H.U. K.Z. przedsiębiorca nie mógł rozprowadzać obuwia ochronnego. Obwarowania te dotyczyły również i tych przedsiębiorców prowadzących na terenie Szpitala, w sposób legalny, działalność gospodarczą. Wielu odwiedzających Szpital po raz pierwszy, nie ma świadomości, że aby poruszać się po jego terenie, należy nabyć przed wejściem obuwie ochronne, a dla osób częściej wizytujących swoich bliskich, hospitalizowanych w tej placówce każdorazowa konieczność zakupu tego obuwia może stanowić - w zależności od sytuacji życiowej - odczuwalną w comiesięcznych wydatkach pozycję. Stąd też nie bez znaczenia było dla nich, czy za rzecz jednorazowego użytku zapłacą 1 zł, czy kwotę o połowę niższą, którego to wyboru, poprzez kwestionowane porozumienie konsumenci zostali pozbawieni i co uzasadniało podjęcie przez Prezesa Urzędu działań przewidzianych ustawą.
W tej sprawie należało uznać, że rynkiem właściwym jest rynek sprzedaży jednorazowego obuwia ochronnego na rzecz osób odwiedzających swoich bliskich w szpitalu w Szczecinie. Sprzedaż ta dokonywana była poprzez sieć automatów znajdujących się na oddziałach i izbach przyjęć oraz kiosk "RUCH"-u.
Jak już wskazano, działanie stron porozumienia, polegające na podpisaniu umowy z dnia 26 stycznia 2001 r. ustanawiającej prowadzenie sprzedaży obuwia ochronnego przez F.H.U. K.Z. na zasadach wyłączności, miało przede wszystkim skutek antykonkurencyjny, bowiem ograniczyło dostęp do tego rynku innym przedsiębiorcom nie objętym porozumieniem, a efekt antykonsumencki był jego pochodną.
Przepis art. 11a ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, iż jeżeli w toku postępowania antymonopolowego zostanie uprawdopodobnione - na podstawie okoliczności sprawy, informacji zawartych we wniosku lub będących podstawą wszczęcia postępowania z urzędu - że został naruszony zakaz, o którym mowa w art. 5 lub art. 8, a przedsiębiorca lub związek przedsiębiorców, któremu jest zarzucane naruszenie tego zakazu, zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia tym naruszeniom, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, zobowiązać przedsiębiorcę lub związek przedsiębiorców do wykonania tych zobowiązań.
Art. 11a ust. 2 stanowi, iż w decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić termin wykonania tych zobowiązań, natomiast ust. 3 ww. przepisu stanowi, iż w decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu nakłada na przedsiębiorcę lub związek przedsiębiorców obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązania. W ocenie Prezesa Urzędu, w przedmiotowej sprawie, wszystkie warunki implikujące możliwość zastosowania tego przepisu zostały wypełnione, gdyż:
- przedsiębiorca Krzysztof Z. w odpowiedzi na zawiadomienie o wszczęciu postępowania antymonopolowego powołał się na art. 11a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i zobowiązał się do zaniechania zarzucanych praktyk, a następnie przesłał zobowiązanie formułując jego treść w sposób następujący: "zobowiązuję się do zaniechania określonych działań, tj. w szczególności do rezygnacji w kolejnych aneksach do umowy z dnia 26 stycznia 2001 r. lub umowach następnych z postanowienia, w którym zastrzegam sobie wyłączność sprzedaży obuwia ochronnego na terenie SPWSZ w Szczecinie oraz niezawierania podobnych porozumień w przyszłości".
- SPWSZ w Szczecinie już w trakcie postępowania wyjaśniającego oświadczył, że "zastosuje się do zaleceń Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w zakresie wyłączności sprzedaży obuwia ochronnego na terenie Szpitala"; następnie w trakcie postępowania antymonopolowego oświadczył, że "sporządzając nową umowę na sprzedaż obuwia ochronnego na terenie Szpitala, nie umieści zapisu o wyłączności", co potwierdziła treść otrzymanego w dniu 19 września 2005 r. aneksu nr 4 do umowy z dnia 26 stycznia 2001 r. zawartego w dniu 12 maja 2005 r., a następnie przesłał zobowiązanie formułując jego treść w sposób następujący: "Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie zobowiązuje się do rezygnacji z zapisu o wyłączności w kolejnych sporządzanych aneksach do umowy z dnia 26 stycznia 2001 r. oraz następnych umowach na sprzedaż obuwia ochronnego na terenie Szpitala. Ponadto Szpital zobowiązuje się do nieumieszczania klauzuli o wyłączności w zawieranych w przyszłości porozumieniach, umowach".
Mając na uwadze wszystkie okoliczności sprawy, Prezes Urzędu przychylił się do złożonych wniosków i przyjął przedstawione przez strony porozumienia zobowiązania. Jednocześnie, przy dokonywaniu oceny skuteczności przedsięwziętych działań, organ antymonopolowy uznał, że złożone zobowiązania, a przede wszystkim wprowadzenie w dniu 12 maja 2005 r. aneksu nr 4 do umowy z dnia 26 stycznia 2001 r. eliminującego zapis § 7, w którym najemca zastrzegł sobie wyłączność sprzedaży obuwia ochronnego na terenie SPWSZ w Szczecinie, okażą się wystarczające dla zapobieżenia naruszeniom ustawy.
W tym stanie rzeczy orzeczono jak w pkt I sentencji.
Art. 11a ust. 3 stanowi, iż w decyzji, o której mowa w ust. 1 ustawy Prezes Urzędu nakłada na przedsiębiorcę lub związek przedsiębiorców obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązania. W przedmiotowej sprawie uznano, termin do dnia 15 grudnia 2005 r. za całkowicie wystarczający dla powiadomienia Prezesa Urzędu o stopniu realizacji zobowiązania.
W tym stanie rzeczy orzeczono, jak w pkt II sentencji. [...]