Korekty wyniku finansowego.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MF.1972.12.35

Akt utracił moc

Wersja od: 12 grudnia 1972 r.

INSTRUKCJA Nr 29/KS

z dnia 16 listopada 1972 r.

w sprawie korekt wyniku finansowego.

W związku z obowiązkiem dokonywania korekt podstaw obliczania wpłat z zysku oraz odpisów na fundusze zachęty materialnej ustala się, co następuje:

1. Przedsiębiorstwa i zakłady działające według zasad rozrachunku, uprawnione do dokonywania rozliczeń wyniku finansowego oraz odpisów na fundusze zachęty materialnej zwane dalej przedsiębiorstwami obowiązane są do ustalania korekt wyniku finansowego, wykazanego w kompletnym i prawidłowym sprawozdaniu finansowym, sporządzonym według zasad określonych w zarządzeniu Ministra Finansów z dnia 8 grudnia 1967 r. w sprawie rachunkowości jednostek gospodarki uspołecznionej (Monitor Polski z 1967 r. Nr 69, poz. 340 i z 1969 r. Nr 10, poz. 94).

Przez korekty wyniku finansowego rozumie się zarówno korekty wyniku bilansowego jak i kosztów, dochodów lub innej wielkości uwzględnianej przy obliczaniu wpłat z zysku oraz odpisów na fundusze zachęty materialnej, w szczególności zaś na fundusz zakładowy, fundusz za osiągnięcia ekonomiczne załóg oraz fundusz za osiągnięcia techniczne i ekonomiczne w zakładach i przedsiębiorstwach doświadczalnych; korekt tych dokonuje się wyłącznie pozaksięgowo (statystycznie).

2. Zakres korekt wyniku finansowego dokonywanych w poszczególnych przedsiębiorstwach wynika z:

1) przepisów, normujących system funduszu zakładowego, a mianowicie:

a) art. 6 ustawy z dnia 28 marca 1958 r. o funduszu zakładowym w przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1960 r. Nr 13, poz. 78) - zwanej dalej ustawą,

b) przepisów zawartych w rozporządzeniach Rady Ministrów, normujących poszczególne systemy funduszu zakładowego,

c) przepisów zawartych w uchwałach Rady Ministrów normujących system funduszu za osiągnięcia ekonomiczne załóg, funduszu za osiągnięcia techniczne i ekonomiczne w zakładach i przedsiębiorstwach doświadczalnych oraz innych funduszów o podobnym charakterze,

2) przepisów szczególnych, zawartych w uchwałach Rady Ministrów oraz zarządzeniach i decyzjach Prezesa Rady Ministrów,

3) przepisów normujących zasady gospodarki finansowej przedsiębiorstw.

3. Korekt rzeczywistego wyniku finansowego, pomniejszonego o zysk na uzupełniającej produkcji artykułów rynkowych (uchwała Nr 316 Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1971 r. w sprawie podziału zysku z uzupełniającej produkcji artykułów rynkowych oraz korekty funduszu płac związanego z tą produkcją - Monitor Polski z 1972 r. Nr 6, poz. 37), dokonuje się z tytułu:

1) zysków i strat niezależnych od działalności przedsiębiorstwa,

2) zysków nieprawidłowych, w tym również zysków nadmiernych.

4. Za zyski i straty niezależne od działalności przedsiębiorstwa uważa się zyski i straty powstałe na skutek wprowadzonych w stosunku do roku poprzedzającego zmian cen sprzedawanych wyrobów i taryf świadczonych usług, zmian cen zużywanych środków produkcji, taryf usług z których przedsiębiorstwo korzysta, zmian w zakresie wysokości marż, stawek płac, składek na ubezpieczenia majątkowe i osobowe oraz społeczne, stawek podatkowych, stopy procentowej, odsetek oraz zasad i norm amortyzacji jak również zmian metodologicznych i organizacyjnych.

Korekty z tytułu zysków i strat niezależnych mogą być dokonywane wyłącznie w przypadku, gdy odnośne zmiany spełniają równocześnie następujące warunki:

1) stanowią tzw. urzędowe zmiany, wprowadzone przez upoważnione do tego i działające w zakresie swej właściwości rzeczowej:

a) organy administracji państwowej (Rada Ministrów, ministrowie, Państwowa Komisja Cen lub wojewódzkie komisje cen) lub przez

b) dyrektorów zjednoczeń,

2) nastąpiły w danym roku gospodarczym w toku realizacji planu,

3) nie zostały uwzględnione w wiążących przedsiębiorstwo dyrektywnych wskaźnikach do planu techniczno-ekonomicznego, w stosunku do których następuje rozliczenie (ocena) wykonania zadań rocznych.

5. W zakres urzędowych zmian wchodzą wpływające na wysokość wyniku finansowego:

1) urzędowe zmiany cen zbytu sprzedawanych produktów, jeżeli jednocześnie nie nastąpiły kompensujące wpływ tych zmian - zmiany stawek podatku obrotowego, dotacji przedmiotowych i różnic budżetowych oraz urzędowe zmiany wysokości marż (prowizji, rabatów itp.) handlowych lub ich podziału - jeżeli nie miały one na celu skompensowania jednoczesnych zmian cen towarów,

2) urzędowe zmiany cen zakupu materiałów i energii obcej, taryf usług lub warunków zakupu i sprzedaży (z loco na franco i odwrotnie),

3) zmiany cen artykułów wytwarzanych i nabywanych w ramach kooperacji, dokonane przez zainteresowane strony po upływie dwóch lat od daty podjęcia produkcji tych artykułów,

4) urzędowe zmiany stawek płac, taryfikatorów kwalifikacyjnych, systemów wynagrodzeń lub ich elementów, a także obciążających przedsiębiorstwo zasiłków chorobowych lub innych świadczeń społecznych,

5) urzędowe zmiany amortyzacji wynikające ze zmian zasad i norm (stawek) amortyzacji,

6) zmiany wysokości składek na ubezpieczenia majątkowe i osobowe oraz ubezpieczenia społeczne, zmiany wysokości odsetek od kredytów bankowych oraz zmiany wysokości stawek podatkowych, różnic budżetowych i oprocentowania środków trwałych, w tym także stawek podatku obrotowego (dotacji przedmiotowych),

7) urzędowe zmiany wysokości (procentu) kalkulowanego zysku, gdy ceny wyrobów i usług ustala się w oparciu o kalkulacje planowe,

8) zmiany metodologiczne i organizacyjne wpływające na wysokość wyniku finansowego, np. wywołane zmianą zasad wyceny zapasów międzyokresowych rozliczeń.

Zmiany, o których wyżej mowa, należy potraktować jako niezależne od działalności przedsiębiorstwa, wyjąwszy przypadki, gdy odpowiednie decyzje wprowadzające te zmiany w życie stanowią inaczej.

Skutki urzędowych zmian oblicza się jako, dotyczący sprzedanej produkcji, iloczyn różnicy między cenami, stawkami, taryfami itp. obowiązującymi dotychczas i nowo obowiązującymi oraz ilości rzeczywistego zużycia lub sprzedaży za okres od dnia wprowadzenia zmiany w życie do końca roku. W przypadku gdy obliczenie skutków poszczególnych urzędowych zmian lub wyliczenie ich dla produkcji sprzedanej byłoby powiązane ze szczególnymi trudnościami, dopuszczalne jest dokonywanie tych obliczeń metodami uproszczonymi np. wskaźnikowe. Posługiwanie się uproszczonymi metodami, wymaga uprzedniego uzyskania pisemnej zgody jednostki nadrzędnej na ich stosowanie.

Korekty wyniku finansowego ustala się odrębnie dla poszczególnych tytułów zysków niezależnych i strat niezależnych. Za odrębny tytuł zysków lub strat niezależnych uważa się wszystkie zmiany objęte jedną decyzją cenową lub jednym zarządzeniem (instrukcją).

Dla ustalania podstaw obliczenia wpłat z zysku uwzględnia się wyłącznie korekty z tytułu zysków niezależnych.

Dla ustalenia podstaw obliczenia odpisów na fundusze zachęty materialnej należy skompensować sumę zysków i strat niezależnych.

Nie koryguje się wyniku finansowego o:

- urzędowe zmiany, uwzględnione w dyrektywnych wskaźnikach do planu techniczno-ekonomicznego,

- zmiany cen zbytu, które nie powodują zmian cen fabrycznych (dotyczy - dostawców z wyjątkiem przypadków, gdy podstawę ustalania wskaźnika dyrektywnego stanowi akumulacja - wskaźnik rentowności brutto),

- zmiany cen fabrycznych w przypadku, gdy przepisy wprowadzające te zmiany zawierają klauzulę, że zwiększenie lub zmniejszenie ceny fabrycznej na określone wyroby nie powoduje zmiany wskaźnika dyrektywnego,

- zmiany cen sprzedaży mające charakter indywidualny - bez względu na kierunek tych zmian - np. stosowanie ceny przejściowej na nowe i szczególnie atrakcyjne wyroby, zmiana ceny wyrobu z przejściowej na podstawową, zmiana ceny wywołana uzyskaniem znaku jakości lub jego utratą, zmiana ceny na skutek zaliczenia wyrobu do innej grupy nowoczesności, sezonowa zmiana cen sprzedaży,

- zmiany kierunków i struktury sprzedaży i z tym związane zmiany poziomu cen, marż, wysokości różnic budżetowych itp.,

- zmiany wywołane różnicami, wynikającymi ze zmienionej struktury zużycia materiałów, ze zmienionych źródeł zakupu i zakresu kooperacji, z sezonowych wahań cen zakupu, ze zmiany wysokości cen transakcyjnych płaconych za importowane materiały, ze zmiany wielkości i struktury zatrudnienia oraz funduszu płac, ze zmiany norm zużycia, z odmiennego wykorzystania urządzeń itp.,

- zmiany wysokości narzutów na fundusze specjalnego przeznaczenia, na koszty utrzymania jednostki nadrzędnej, na porozumienia branżowe, itp.,

- dodatkowe odsetki lub bonifikaty odsetek od kredytów, pobrane lub udzielone przez bank.

6. Zyski nieprawidłowe obejmują zyski osiągnięte na skutek nieprzestrzegania przez przedsiębiorstwo zasad prawidłowej gospodarki a w szczególności:

1) naruszania wiążących przedsiębiorstwo zadań asortymentowych ustalonych przez jednostkę nadrzędną lub w umowie z odbiorcą,

2) pogarszania jakości produkcji w stosunku do obowiązujących norm, standardów lub receptur,

3) nieuzasadnionego niewykonania remontów budynków, maszyn i urządzeń,

4) nieuzasadnionego obniżania nakładów na bezpieczeństwo i higienę pracy,

5) stosowania niewłaściwych cen, taryf itp. jak również realizowania zysków nadmiernych,

6) innych działań podejmowanych ze szkodą dla interesu społecznego.

Zysk nieprawidłowy zgłoszony przez samo przedsiębiorstwo, obejmujący także zyski nieprawidłowe ustalone przez organy kontroli w ciągu roku, a dotyczące okresu objętego rocznym sprawozdaniem finansowym, ustala się w wysokości 100% tego zysku, natomiast zysk nieprawidłowy ujawniony przez jednostkę nadrzędną (w tym także działających na jej zlecenie dyplomowanych biegłych księgowych lub osoby badające w trybie nadzoru), organy kontroli zewnętrznej, bank lub wydział finansowy prezydium rady narodowej - w wysokości 150% tego zysku. Zyski nieprawidłowe ustalone w toku weryfikacji sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa przed datą jego zatwierdzenia, uważa się za ujawnione przez jednostkę nadrzędną. Zyski nieprawidłowe ustalone przez przedstawicieli banku lub wydziału finansowego po tym terminie oraz zyski nieprawidłowe ustalone przez inne organy kontroli, a nie uwzględnione w zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym przedsiębiorstwa, uważa się za ujawnione przez inne organy aniżeli jednostka nadrzędna.

Kwotę zysku nieprawidłowego podlegającą podwyższeniu o 50% na skutek ujawnienia jej przez wymienione wyżej organy ustala się jako różnicę między sumą zysków nieprawidłowych ostatecznie ustaloną przez jednostkę nadrzędną, a sumą zysków nieprawidłowych zgłoszoną przez przedsiębiorstwo. O łączną kwotę zysków nieprawidłowych zmniejsza się wynik finansowy. W przedsiębiorstwach resortu handlu wewnętrznego:

- dla obliczenia wpłat z zysku - nie uwzględnia się zysków nieprawidłowych, o których mowa w pkt 3) i 4),

- dla obliczenia wpłat z zysku oraz odpisów na fundusze zachęty materialnej nie podwyższa się zysku nieprawidłowego o 50% w przypadku ujawnienia go przez organy kontroli zewnętrznej (zarządzenie Ministra Finansów z dnia 27 czerwca 1968 r. w sprawie rozliczeń z budżetem z tytułu wpłat z zysku oraz weryfikacji zysku bilansowego przedsiębiorstw handlu wewnętrznego, Monitor Polski Nr 28, poz. 190).

7. Naruszenie zadań asortymentowych (ust. 6 pkt 1) ustalonych przez jednostkę nadrzędną następuje wówczas, gdy przedsiębiorstwo nie wykona - w zakresie poszczególnych wyrobów lub ich grup (zarówno rentownych jak i deficytowych) - zadań w zakresie sprzedaży (produkcji) wyznaczonych mu przez jednostkę nadrzędną. Naruszenie zadań asortymentowych określonych wyłącznie w umowach z odbiorcami ustala się na podstawie zgłaszanych przez tych odbiorców reklamacji, dotyczących niedostarczonych ilości.

Jednostka nadrzędna może usprawiedliwić niewykonanie przez przedsiębiorstwo zadań asortymentowych, jeżeli naruszenie to zostało spowodowane wykonaniem ponadplanowych dostaw na eksport lub na potrzeby rynku.

Skutki naruszania zadań asortymentowych powinny powodować jedynie wówczas korektę wyniku finansowego (jednakże bez korekty kosztu własnego sprzedaży), gdy przedsiębiorstwo uzyskało w ich rezultacie poprawę wyniku finansowego.

Jeżeli jednostka nadrzędna nie określiła innej metody obliczeń, sumę poprawy (wzrost zysku, zmniejszenie straty), o której wyżej mowa, ustala się jako różnicę między kwotą planowanego wyniku z tytułu niesprzedanych wyrobów a kwotą wyniku, jaka przypadłaby od tych wyrobów, gdyby planowany z ich sprzedaży wynik odpowiadał procentowi przeciętnego wyniku, zaplanowanego dla sprzedaży całej produkcji gotowej, powiększoną o kary umowne zapłacone odbiorcom za niedostarczenie tych wyrobów.

8. Pogorszenie jakości sprzedanej produkcji w stosunku do obowiązujących norm, standardów i receptur (ust. 6 pkt 2) ustala się na podstawie zgłaszanych przez odbiorców reklamacji oraz odpowiednich protokółów Państwowej Inspekcji Handlowej, Biura Znaku Jakości i innych organów kontroli, jak również w drodze analizy dotrzymywania obowiązujących przedsiębiorstwo receptur i standardów. W toku tej analizy należy ustalić, czy przedsiębiorstwo nie dokonało nieekwiwalentnej pod względem wartości użytkowej (np. odżywczej, smakowej) zamiany surowca względnie czy nie nastąpiły zmiany (lub zaniechanie) opakowania, obniżające estetykę lub stopień zabezpieczenia produktów. Nie uwzględnia się przy korekcie tych przypadków pogorszenia jakości, które zostało przez dostawcę usunięte lub zrekompensowane zaliczeniem wyrobów do niższych gatunków, udzieleniem odbiorcom odpowiednich bonifikat, opustów.

Korektę ustala się w wysokości zysku osiągniętego na skutek pogorszenia jakości sprzedanych wyrobów (zysk z tytułu różnicy cen sprzedażnych i zaoszczędzenia kosztów), pomniejszonego o kary umowne zapłacone odbiorcom z tego tytułu.

9. Nieuzasadnione niewykonanie remontów budynków, budowli, maszyn i urządzeń oraz środków transportu (ust. 6 pkt 3) ustala się przez porównanie, finansowanych ze środków obrotowych, kosztów rzeczywiście wykonanych remontów z planem kosztów tych remontów. Punktem wyjścia porównań powinny być, w zasadzie, indywidualne kalkulacje kosztu rzeczywistego i planowanego poszczególnych remontów lub ich grup. W przypadku braku planu rzeczowego remontów oraz planowanych kosztów poszczególnych remontów lub ich grup, kwotę korekty ustala się jako nadwyżkę planowanych kosztów ogółu remontów nad sumą rzeczywistych kosztów tych remontów.

W przedsiębiorstwach, które wykonały rzeczowy plan remontów w pełnym zakresie, nie uważa się za zysk nieprawidłowy oszczędności rzeczywistych kosztów remontów w stosunku do kosztów planowanych. W przedsiębiorstwach, które nie wykonały rzeczowego planu remontów w pełnym zakresie nie uważa się za zysk nieprawidłowy tych oszczędności, które stanowią różnicę między sumą planowanych kosztów remontów objętych planem rzeczowym, pomniejszoną o planowane koszty niewykonanych remontów i powiększoną o planowane koszty ponadplanowych remontów, a rzeczywistymi kosztami remontów.

Nie ustala się zysków nieprawidłowych dla remontów finansowanych z funduszów: inwestycyjno-remontowego lub remontowego.

10. Za nieuzasadnioną oszczędność nakładów na bezpieczeństwo i higienę pracy (ust. 6 pkt 4) uważa się różnicę między zarezerwowanymi na te cele w planie techniczno-ekonomicznym przedsiębiorstwa środkami a rzeczywiście poniesionymi kosztami. Jeżeli jednak w terminie wyznaczonym dla złożenia sprawozdania finansowego rada zakładowa przedsiębiorstwa stwierdzi na piśmie, że nie zgłasza zastrzeżeń do gospodarki środkami zarezerwowanymi na cele bezpieczeństwa i higieny pracy, a kontrole warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, przeprowadzone przez właściwe organy nie ujawniły istotnych zaniedbań, wówczas nie jest uzasadnione dokonywanie korekty nawet w tym przypadku, jeśliby w zakresie nakładów na bezpieczeństwo i higienę pracy osiągnięte zostały pewne oszczędności w stosunku do planu.

Odpis pisma rady zakładowej należy przesłać właściwemu terenowo inspektorowi pracy.

11. Za przypadki niewłaściwego stosowania cen, taryf jak również za zyski nadmierne (ust. 6 pkt 5) uważa się:

1) dostarczenie odbiorcom mniejszych niż to wynika z faktur lub standardów ilości produktów, jeżeli nadpłata z tego tytułu nie została zwrócona odbiorcy,

2) stosowanie cen sprzedaży wyższych od obowiązujących, m.in. na skutek nieuzasadnionego doliczenia odbiorcom kosztów zakupu i kosztów sprzedaży przy zbywaniu zapasów nadmiernych i zbędnych, nie zbonifikowania odbiorcom objętych ceną sprzedaży kosztów transportu wyrobów (towarów) w przypadku przewozu tych wyrobów (towarów) na koszt odbiorcy, nie zbonifikowania odbiorcy zużycia materiałów, odpadków itp., stanowiących jego własność, pobierania cen nowości, przejściowych bądź uwzględniających przyznanie znaku jakości po upływie terminu, na jaki ceny te zostały wprowadzone, pobieranie cen niezatwierdzonych we właściwym trybie.

Na równi z cenami obowiązującymi traktuje się niezatwierdzone ceny, po których dokonywano sprzedaży, jeżeli we właściwym czasie przedsiębiorstwo zgłosiło wniosek o ich zatwierdzenie powołanym organom, lecz nie uzyskało takiej decyzji do dnia badania sprawozdania finansowego. Zasada ta nie narusza trybu opodatkowania, określonego w § 12 ust. 2 uchwały Nr 257 Rady Ministrów z dnia 12 sierpnia 1968 r. w sprawie podatku obrotowego od jednostek gospodarki uspołecznionej (Monitor Polski Nr 35, poz. 244).

Zysk nieprawidłowy, o którym mowa wyżej, ustala się jako iloczyn ilości wyrobów, materiałów itp. sprzedanych po niewłaściwych cenach i różnicy między rzeczywiście pobraną ceną a obowiązującą ceną jednostkową. W razie, gdy przedsiębiorstwo nie produkuje już wyrobów danego rodzaju, a cena na te wyroby nie została zatwierdzona we właściwym trybie lub jeżeli przedsiębiorstwo do dnia złożenia sprawozdania finansowego nie zgłosiło we właściwym trybie wniosku o zatwierdzenie ceny na sprzedane wyroby, wówczas zysk nieprawidłowy ze sprzedaży tych wyrobów ustala się jako różnicę między kwotą rzeczywistego zysku osiągniętego na sprzedaży tej produkcji, a kwotą zysku obliczoną od rzeczywistego kosztu własnego sprzedanych wyrobów według stawki procentowej zysku, obowiązującej przy kalkulacji cen dla danej grupy wyrobów, powiększonej o 1/3 wysokości tej stawki. Nie uważa się za zysk nieprawidłowy zysków powstałych na skutek zatwierdzenia dla sprzedanych wyrobów innych cen, aniżeli przyjęto do planu techniczno-ekonomicznego.

3) w przedsiębiorstwach przemysłu maszynowego i elektrotechnicznego zyski na sprzedaży:

a) wyrobów zaliczonych do grupy nowoczesności "C", niewycofanych z produkcji mimo upływu terminów ustalonych w świadectwach dopuszczenia wyrobów do produkcji lub w programach wycofania z produkcji (§ 2 ust. 1 zarządzenia Nr 55 Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 czerwca 1969 r. w sprawie usprawnienia prac nad wycofaniem z produkcji wyrobów przemysłu maszynowego i elektrotechnicznego technicznie przestarzałych zaliczonych do grupy nowoczesności "C", Monitor Polski Nr 25, poz. 191); nie dotyczy to jednak zysków ze sprzedaży wyrobów, zaliczonych do grupy nowoczesności "C", na eksport oraz na specjalne żądania odbiorców krajowych,

b) wyrobów według niezmienionych cen fabrycznych, właściwych dla grupy nowoczesności "A" lub "B" mimo, że wyroby te utraciły prawo zaliczania ich do tych grup nowoczesności; nie dotyczy to jednak przypadków gdy przy ustalaniu cen fabrycznych zastosowano - bez względu na grupę nowoczesności - jednolitą stawkę zysku.

Za zysk nieprawidłowy, w przypadkach, o których mowa w pkt a), uważa się całkowity zysk osiągnięty ze sprzedaży tych wyrobów. Za zysk nieprawidłowy, o którym mowa w pkt b) uważa się iloczyn różnicy między wysokością zysku, przysługującą dla wyrobów grupy nowoczesności "A" i "B" lub "B" i "C" obliczoną od kwoty zysku ustalonej w kalkulacji, stanowiącej podstawę ustalenia ceny i ilości sprzedanej po terminie utraty prawa zaliczania wyrobów do grup nowoczesności "A" lub "B".

Zwraca się uwagę, że do wyrobów grupy nowoczesności "A" zalicza się wyłącznie te wyroby, dla których wystawiono świadectwa dopuszczenia do produkcji z określonym terminem ważności (§ 1 ust. 1 i 3 zarządzenia nr 49 Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki i Prezesa Centralnego Urzędu Jakości i Miar z dnia 1 września 1970 r. w sprawie oceny poziomu technicznego wyrobów przemysłowych i dopuszczenia ich do produkcji oraz § 2 ust. 1 zarządzenia nr 14 Ministra Przemysłu Maszynowego i Ministra Przemysłu Ciężkiego z dnia 19 lipca 1971 r. w sprawie dalszego usprawnienia oceny poziomu technicznego wyrobów i dopuszczenia ich do produkcji),

4) nadmierny zysk osiągnięty na sprzedaży na zewnątrz jak i na własne potrzeby artykułów nietypowych w rozumieniu § 6 uchwały nr 38 Rady Ministrów z dnia 12 lutego 1971 r. w sprawie cen artykułów nietypowych i opłat za nietypowe usługi (roboty) przemysłowe wykonywane na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej oraz cen w systemie generalnych dostaw dla odbiorców krajowych (Monitor Polski Nr 17, poz. 122).

Zysk nadmierny oblicza się jako różnicę między kwotą zysku faktycznie osiągniętego na sprzedaży artykułów nietypowych (usług) a kwotą zysku obliczoną od rzeczywistego kosztu własnego sprzedanych artykułów nietypowych (usług) według stawki procentowej przyjętej w kalkulacji, a odpowiadającej procentowi zysku ustalonemu zgodnie z przepisami § 4 powołanej wyżej uchwały - powiększonemu o 1/3 wysokości tej stawki.

Obliczenie zysku nadmiernego przeprowadza się w odniesieniu do każdego zamówienia lub jego części, dla których opracowano indywidualną kalkulację wstępną (planową) i ustalono odrębną cenę (a nie np. w odniesieniu do każdej sztuki wyprodukowanego artykułu ani ogółu artykułów produkcji nietypowej). Obliczenie zysku nadmiernego w odniesieniu do nietypowych usług, których koszt według kalkulacji wstępnej nie przekracza 5.000 zł może być przeprowadzone łącznie dla grup jednorodnych lub podobnych zleceń za dany rok.

Nie ustala się zysku nadmiernego, jeżeli cena nietypowej maszyny lub urządzenia (1 sztuki) jest niższa od 10.000 zł, bądź wartość innych wyrobów nietypowych objętych jednym zamówieniem (w ciągu roku) jest niższa od 50.000 zł.

Jeżeli zysk nadmierny, powstały przy sprzedaży nietypowych maszyn i urządzeń wynosi co najmniej 500 zł od jednego zamówienia lub jego części, wówczas zgodnie z § 7 ust. 1 powołanej uchwały podlega on zwrotowi zamawiającemu w przepisanym trybie, a o jego wysokość zmniejsza się obroty z tytułu sprzedaży, w związku z czym o zyski te nie koryguje się wyniku finansowego. Zmniejszenia z tytułu zysku wykonawca nietypowych maszyn i urządzeń obowiązany jest wykazać w księgach rachunkowych tego roku, w którym nastąpiło wykonanie dostawy. Dotyczy to także tych przypadków, gdy do końca tego roku polecenie przelewu zysku nadmiernego na rzecz odbiorcy (zamawiającego) nie zostało jeszcze zrealizowane lub nie upłynął jeszcze termin sporządzenia kalkulacji wynikowej kosztu własnego.

Zysk nadmierny niższy od kwoty 500 zł w odniesieniu do jednego zamówienia na maszyny i urządzenia lub jego części zalicza się do zysku prawidłowego. Nie należy uważać za artykuły nietypowe, o których mowa w powołanej wyżej uchwale, artykułów i usług wykonywanych na potrzeby ludności ani też artykułów przeznaczonych na eksport (uchwała Nr 110 Rady Ministrów z dnia 29 maja 1971 r. w sprawie zasad i trybu ustalania cen artykułów i usług pochodzących z importu oraz artykułów i usług przeznaczonych na eksport - Monitor Polski Nr 31, poz. 199),

5) nadmierny zysk osiągnięty na artykułach wytwarzanych w ramach kooperacji przemysłowej, o którym mowa w § 14 ust. 3, uchwały Nr 37 Rady Ministrów z dnia 12 lutego 1971 r. w sprawie cen zbytu artykułów wykonywanych przez jednostki gospodarki uspołecznionej w ramach kooperacji przemysłowej (Monitor Polski Nr 17, poz. 121).

Zysk nadmierny oblicza się jako różnicę między kwotą zysku faktycznie osiągniętego na sprzedanych wyrobach, wytworzonych w ramach umów kooperacyjnych a kwotą zysku obliczoną od rzeczywistego kosztu własnego sprzedanych artykułów kooperacyjnych według stawki procentowej przyjętej w kalkulacji (§ 4 i 5 powołanej uchwały) powiększonej o 1/3 wysokości tej stawki.

Nie ustala się zysku nadmiernego jeżeli wartość dostawy kooperacyjnej objęta jedną umową w ciągu roku jest niższa od 50.000 zł. Jedną umową powinny być w zasadzie objęte wszystkie artykuły wykonywane dla jednego odbiorcy, których produkcja w danym roku jest kontynuowana, a przynajmniej te, które wchodzą w skład jednego wyrobu finalnego,

6) nadmierny zysk osiągnięty na pracach badawczych, o którym mowa w § 10 ust. 5 uchwały Nr 21 Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 1972 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek badawczych (Monitor Polski Nr 9, poz. 59).

Zysk nadmierny oblicza się jako różnicę między kwotą zysku faktycznie osiągniętego na sprzedaży prac badawczych, a kwotą zysku obliczoną według stawki procentowej przyjętej w kalkulacji wstępnej (§ 10 ust. 2 powołanej uchwały), powiększonej o 30%.

Do należnych zamawiającemu zwrotów zysku nadmiernego na pracach badawczych, których całkowity koszt wykonania według kalkulacji wstępnej, po wyłączeniu kosztów specjalnych, przekracza 100.000 zł stosują się zasady zwrotów zysków nadmiernych, powstałych przy sprzedaży nietypowych maszyn i urządzeń (określone w pkt 4).

12. Dalsze korekty (ust. 6 pkt 6) powinny być dokonywane po wnikliwej analizie każdego poszczególnego przypadku i stwierdzeniu, że działanie takie spowodowało osiągnięcie zysku ze szkodą dla interesu społecznego.

W szczególności wyłącza się z wyniku finansowego:

1) nieprawidłowy zysk osiągnięty w rezultacie zagospodarowania zapasów zdeprecjonowanych, jeśli zdeprecjonowaną część wartości zapasów odpisano na fundusz statutowy w roku sprawozdawczym lub w latach poprzedzających rok sprawozdawczy,

2) nieprawidłowy zysk osiągnięty na skutek niedokonania na dzień urzędowej zmiany cen przeceny zapasów i nierozliczenia skutków tej przeceny,

3) nieprawidłowy zysk osiągnięty na skutek niewykonania lub niepełnego wykonania przedsięwzięć, na które w planie techniczno-ekonomicznym zarezerwowano środki, jak np. nieuruchomienie produkcji nowych wyrobów, nieuruchomienie nowych inwestycji, niedokonanie poprawy jakości lub estetyki produkcji, niewykonanie wyrobisk górniczych lub robót przygotowawczych i zakończeniowych,

4) nieprawidłowy zysk osiągnięty na skutek wprowadzenia przez przedsiębiorstwo jednostki nadrzędnej w błąd przez podanie niezgodnych z rzeczywistością danych w celu uzyskania korzystniejszego wskaźnika dyrektywnego, lub jego zmiany.

W szczególności zysk uważa się za nieprawidłowy, jeśli został osiągnięty na skutek ujawnienia rezerwy w planie techniczno-ekonomicznym, przejawiającej się w nieprawidłowym ustaleniu cen zaopatrzeniowych i zbytu, amortyzacji majątku trwałego itp.

Nie narusza to zasady, że korekcie podlega uzyskany faktycznie wynik finansowy, nie zaś elementy kalkulacji poszczególnych dyrektywnych wskaźników do planu techniczno-ekonomicznego lub wielkości, stanowiące w planie techniczno-ekonomicznym rozwinięcie wskaźników dyrektywnych.

Jednocześnie wyjaśnia się, że korekt z tytułu:

a) amortyzowania środków trwałych (okólnik Nr 16/KS Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 1969 r. w sprawie korekt odpisów amortyzacji i umorzeń środków trwałych - Dz. Urz. Min. Fin. Nr 16, poz. 40),

b) nieujawnienia zapasów nieprawidłowych w trakcie inwentaryzacji lub niedokonania przeceny zapasów nieprawidłowych w terminie 3-ch miesięcy od daty ich ujawnienia, obejmujących wynik przeceny oraz 50% jego równowartości, podlegającej odprowadzeniu do budżetu Państwa (§ 5 zarządzenia Ministra Finansów z dnia 31 marca 1972 r. w sprawie zapasów nieprawidłowych, podlegających bieżącej przecenie i zasad rozliczania skutków tej przeceny - Monitor Polski Nr 23, poz. 134),

c) 50% zysku nadmiernego osiągniętego z produkcji nietypowych maszyn i urządzeń, przypadającego na rzecz budżetu Państwa, jeżeli zysk nadmierny nie został zwrócony zamawiającemu w ciągu 3-ch miesięcy od daty wykonania dostawy (uchwała Nr 38 Rady Ministrów z dnia 12 lutego 1971 r. w sprawie cen artykułów nietypowych i opłat za nietypowe usługi (roboty) przemysłowe wykonywane na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej oraz cen w systemie generalnych dostaw dla odbiorców krajowych - Monitor Polski Nr 17, poz. 122)

dokonywać należy wyłącznie w drodze odpowiednich zapisów księgowych.

Nie uważa się za zysk nieprawidłowy:

- nadwyżek inwentaryzacyjnych ujawnionych przy inwentaryzacji składników majątkowych, zakupionych ze środków obrotowych przedsiębiorstwa,

- zysków powstałych w wyniku zagospodarowania zapasów zbędnych i nadmiernych, w tym także zapasów zdeprecjonowanych, jeżeli w latach ubiegłych skutki deprecjacji tych zapasów obciążały wyniki przedsiębiorstwa lub fundusz ryzyka i przeceny,

- nadwyżki zysków nad stratami nadzwyczajnymi.

W przypadkach uzasadnionych specyfiką branżową - właściwe ministerstwa mogą określić również inne rodzaje zysków nieprawidłowych niż wymienione w niniejszej instrukcji.

13. Wyłącznie dla celów obliczenia podstaw odpisu na fundusze zachęty materialnej dokonywane są korekty następujące:

1) przedsiębiorstwa dokonujące sprzedaży zbędnych materiałów budowlanych i instalacyjnych na rzecz osób fizycznych po cenach obniżonych w porównaniu do cen detalicznych - eliminują z wyniku finansowego powstałe przy tej sprzedaży straty lub zyski: straty te lub zyski oblicza się jako różnicę między uzyskanym przez przedsiębiorstwa dochodem ze sprzedaży tych materiałów a kosztem własnym ich nabycia lub wytworzenia,

2) przedsiębiorstwa, w których warunkiem dokonania odpisów na fundusze zachęty materialnej jest uzyskanie poprawy wskaźnika w stosunku do roku ubiegłego - dokonują korekt z tytułu tych zysków i strat niezależnych, które nastąpiły w stosunku do roku poprzedzającego, mimo że zostały one uwzględnione w wiążących przedsiębiorstwo dyrektywnych wskaźnikach do planu techniczno-ekonomicznego. Sposób przeprowadzenia tych korekt określa ust. 5,

3) przedsiębiorstwa przemysłowe planowo-deficytowe, uprawnione do tego przepisami, o których mowa w ust. 2 pkt 1, korygują wyniki i koszty wskaźnikiem zmiany sprzedaży wyrobów i usług w porównaniu do planu. Korekt tych dokonuje się zarówno w przypadkach przekroczenia jak i niewykonania ilości wyrobów zaplanowanych do sprzedaży.

Korekta ta może być wyjątkowo dokonywana również w przedsiębiorstwach, w których ceny zbytu na niektóre wyroby zostały ustalone poniżej jednostkowego kosztu wytworzenia, jeżeli:

a) na te wyroby przedsiębiorstwa nie otrzymały dotacji przedmiotowych oraz

b) uzyskały zgodę właściwego ministra na dokonanie tej korekty.

Kwotę korekty stanowi suma iloczynów planowanej straty na jednostkę wyrobu i różnicy między planowaną a rzeczywiście sprzedaną ilością tych wyrobów.

4) przedsiębiorstwa przemysłowe oraz - jeśli przewidują to odpowiednie przepisy - przedsiębiorstwa zaliczone do innych działów gospodarki narodowej - pomniejszają zysk (powiększają stratę) o:

a) należne oprocentowanie środków trwałych powiększone o odchylenia między kwotą nieprawidłowo (zbyt wysoko) zaplanowanego oprocentowania, a kwotą oprocentowania, ustaloną w wysokości właściwej (tzn. takiej, w jakiej należało ją ująć w planie),

b) należne odpisy na fundusz efektów wdrożeniowych jednostek badawczych,

c) dodatnią różnicę miedzy wartością produkcji eksportowej według cen transakcyjnych, a wartością tej produkcji według cen fabrycznych lub cen nabycia - w stosunku do towarów obcej produkcji,

d) dopłaty eksportowe oraz zwrot akumulacji pośredniej, oraz powiększają zysk (pomniejszają stratę) o:

e) ujemną różnicę między wartością sprzedanej produkcji eksportowej według cen transakcyjnych a wartością tej produkcji według cen fabrycznych lub cen nabycia - w stosunku do towarów obcej produkcji,

f) prowizje jednostek handlu zagranicznego i agentów zagranicznych, a także dotyczące eksportu koszty handlowe generalnych dostawców,

5) przedsiębiorstwa wykonawstwa inwestycyjnego i geologiczne wyłączają zysk osiągnięty na sprzedaży oraz wartość sprzedaży robót budowlano-montażowych i prac geologicznych, których rozliczenie nie zostało dokonane na podstawie obowiązujących norm i cen jak i tych wyrobów produkcji pomocniczej i usług, których ceny nie są objęte obowiązującymi cennikami (taryfami).

Mimo braku cen w obowiązującym cenniku nie wyłącza się zysku i wartości wyrobów produkcji pomocniczej:

a) sprzedanych na eksport lub zastępujących import, jeżeli sprzedaż tej produkcji nie przekracza 50% ogólnej wartości sprzedaży,

b) zużywanych na własne potrzeby działalności podstawowej jeżeli roboty budowlano-montażowe, w skład których one wchodzą, są rozliczane ze zleceniodawcą według cen kosztorysowych.

14. W razie stwierdzenia istotnych zaniedbań i uchybień w przeprowadzaniu korekt wyniku finansowego, o których mowa w ust. 4-13 należy, zgodnie z art. 12 ustawy, pociągnąć do odpowiedzialności służbowej dyrektora przedsiębiorstwa i głównego księgowego, a także pozbawić ich prawa do udziału w funduszach zachęt materialnych.

W przypadku gdy jednostka nadrzędna stwierdzi, że osoby badające sprawozdanie finansowe nie dopełniły obowiązku prawidłowej weryfikacji korekt wyniku finansowego, dokonywanych przez przedsiębiorstwo, w szczególności co do merytorycznego i formalnego uzasadnienia, kompletności ujęcia, poprawności wyliczeń korekt, należy w stosunku do osób badających sprawozdanie w trybie nadzoru wyciągnąć konsekwencje służbowe, zaś w stosunku do dyplomowanych biegłych księgowych - wystąpić do Ministerstwa Finansów o zastosowanie sankcji dyscyplinarnych.