Gospodarka lekami i artykułami sanitarnymi w zakładach społecznych służby zdrowia, domach pomocy społecznej oraz w zakładach i urządzeniach lecznictwa uzdrowiskowego.
Dzienniki resortowe
Dz.Urz.MZiOS.1984.3.17
Akt utracił moc Wersja od: 30 marca 1984 r.
INSTRUKCJA Nr 2/84
MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ
z dnia 6 marca 1984 r.
w sprawie gospodarki lekami i artykułami sanitarnymi w zakładach społecznych służby zdrowia, domach pomocy społecznej oraz w zakładach i urządzeniach lecznictwa uzdrowiskowego
§ 1.
1.
Zaopatrywanie zakładów społecznych służby zdrowia, zwanych dalej "zakładami", w leki i artykuły sanitarne prowadzi apteka zakładowa lub zakładowy punkt apteczny.2.
Zakłady, w których nie ma apteki zakładowej, mogą posiadać w zakładowym punkcie aptecznym tylko leki gotowe i artykuły sanitarne, a leki recepturowe nabywają w aptece otwartej.3.
Domy pomocy społecznej, w których nie ma apteki zakładowej albo zakładowego punktu aptecznego, nabywają leki gotowe i recepturowe w aptekach otwartych na podstawie imiennych recept wystawianych mieszkańcom przez lekarzy zatrudnionych w tych domach. Nie dotyczy to artykułów sanitarnych nabywanych ze środków budżetowych domów pomocy społecznej na podstawie zbiorczych zapotrzebowań.§ 2.
1.
W poszczególnych oddziałach zakładu powinny być zorganizowane apteczki oddziałowe. Za równorzędną uznaje się apteczkę organizowaną w działach, pracowniach, przychodniach itp.2.
Apteczka oddziałowa powinna znajdować się w pomieszczeniu pielęgniarki oddziałowej, a w innych jednostkach w pomieszczeniach równorzędnych i być wyposażona w szafy zamykane na klucz. Klucz do apteczki przechowuje pracownik prowadzący apteczkę.3.
Leki przeznaczone do badań doświadczalnych dla zwierząt powinny znajdować się w odrębnych szafach odpowiednio oznaczonych.§ 3.
1.
Apteka zakładowa (punkt apteczny) wydaje leki i artykuły sanitarne dla oddziałów (działów, pracowni, przychodni itp.), po przedłożeniu zapotrzebowania podpisanego przez właściwego ordynatora (kierownika) lub jego zastępcę, a w czasie ich nieobecności przez upoważnionego lekarza.2.
Sporządzanie zapotrzebowań na leki i artykuły sanitarne należy do obowiązków pielęgniarki oddziałowej lub osoby przez nią upoważnionej.3.
Zapotrzebowanie na środki odurzające sporządza lekarz wyznaczony przez ordynatora.4.
Zapotrzebowanie na środki odurzające i spirytus wystawia się na oddzielnych receptariuszach.5.
Zespoły operacyjne (porodowe) posiadające kierownika mogą sporządzać oddzielne zapotrzebowania na leki i artykuły sanitarne.§ 4.
Zapotrzebowanie na leki i artykuły sanitarne sporządza się tylko w celu bieżącego uzupełnienia zapasu leków, ustalonego dla danej jednostki. Wyjątek mogą stanowić leki nowo wprowadzone do użytku, sprowadzane doraźnie przez aptekę na zapotrzebowanie oddziału (działu, pracowni, przychodni) lub wykonane przez nią indywidualnie dla poszczególnych chorych. Zapotrzebowanie na tego rodzaju leki wystawia się w oparciu o faktyczne, bieżące zużycie.§ 5.
1.
Leki i artykuły sanitarne są pobierane z apteki (punktu aptecznego) przez pielęgniarkę oddziałową lub osobę upoważnioną bądź przez laboranta pracowni (działu). Środki odurzające odbiera upoważniony lekarz.2.
Odbiór i wydanie leku (artykułu sanitarnego) powinno być potwierdzone przez wydającego i odbierającego, na egzemplarzu zapotrzebowania pozostającym w aptece (punkcie aptecznym).3.
Ilość środków odurzających wydanych na potrzeby oddziału magister farmacji wpisuje w aptece do książki kontroli obrotu środkami odurzającymi oddziału.4.
W przypadku zorganizowanego transportu wewnętrznego leki i artykuły sanitarne mogą odbierać służby transportowe.§ 6.
1.
Ordynator oddziału (kierownik) sprawuje nadzór nad gospodarką lekami, środkami odurzającymi i artykułami sanitarnymi.W szczególności do jego obowiązków w tym zakresie należy:
1)
zorganizowanie apteczki oddziałowej, a w miarę potrzeby również apteczek w punktach pielęgniarskich lub w innych punktach przechowywania leków, 2)
nadzorowanie apteczki oddziałowej, apteczek w punktach pielęgniarskich i innych punktach przechowywania leków, 3)
ustalenie w porozumieniu z kierownikiem apteki (punktu aptecznego) zapasu leków i artykułów sanitarnych dla apteczki oddziałowej, apteczek w punktach pielęgniarskich itp., 4)
stała kontrola zużycia leków i artykułów sanitarnych oraz ich terminów ważności, 5)
nadzór nad prawidłowym stosowaniem i podawaniem pacjentom leków i środków odurzających, 6)
udział w sporządzaniu remanentów apteczki oddziałowej, 7)
bieżąca kontrola środków odurzających w zakresie ich właściwego zabezpieczenia, przechowywania, ordynacji i ewidencji, 8)
udzielanie personelowi oddziału instruktażu w zakresie właściwości leków stosowanych na oddziale, dziale itp.2.
Podczas nieobecności ordynatora, jego obowiązki wymienione w ust. 1 wykonuje zastępca ordynatora.3.
W przypadku kiedy funkcję kierownika pełni nie lekarz lecz inny pracownik z wyższym wykształceniem, zadania przewidziane dla ordynatora w ust. 1 pełni wyznaczony lekarz pracujący w tym oddziale.§ 7.
1.
Pielęgniarka (położna) oddziałowa (osoba wyznaczona przez kierownika działu, pracowni, przychodni itp.), odpowiada za stan apteczki oddziału (działu, pracowni, przychodni itp.) oraz apteczek w punktach pielęgniarskich. W szczególności do jej obowiązków należy: 1)
zaopatrzenie i wydawanie leków oraz artykułów sanitarnych, 2)
stała kontrola zużycia leków i artykułów sanitarnych oraz ich terminu ważności, 3)
udział w sporządzaniu remanentów w apteczkach, 4)
nadzór nad właściwym przechowywaniem leków, 5)
nadzór nad przestrzeganiem przez pielęgniarki (położne) zasad określonych w § 16, 6)
udzielanie pielęgniarkom (położnym) bieżącego instruktażu co do właściwości leków stosowanych w oddziale (dziale, pracowni, przychodni itp.).2.
Podczas nieobecności pielęgniarki (położnej) oddziałowej jej obowiązki wymienione w ust. 1 wykonuje pielęgniarka (położna) wyznaczona przez pielęgniarkę (położną) oddziałową.§ 8.
1.
Leki i artykuły sanitarne powinny być przechowywane na oddziałach (działach, pracowniach, przychodniach itp.) w warunkach chroniących je przed zepsuciem, zanieczyszczeniem lub zaginięciem. W celu uniknięcia przeterminowania powinna być prowadzona prawidłowa ich rotacja.2.
Leki powinny być przechowywane wyłącznie w opakowaniach wydawanych przez aptekę.3.
W opakowaniach po lekach nie wolno przechowywać innych leków lub innych substancji.4.
W celu ułatwienia użycia leków zaleca się ich grupowanie alfabetyczne lub według działania farmakologicznego, z zachowaniem zasady wydzielania oznakowanego miejsca na przechowywanie leków bardzo silnie działających (wykaz A Farmakopei Polskiej oraz urzędowego spisu leków).5.
Przy zachowaniu opakowania aptecznego leki należy przechowywać w większych, odpowiednio oznaczonych pojemnikach umieszczonych w zabezpieczonych szafach.6.
W celu uniknięcia pomyłek należy umieścić w widocznym miejscu na szafach, w których przechowuje się leki w oddziałach (działach, pracowniach, przychodniach, punktach pielęgniarskich itp.) wywieszki z napisem "Przed podaniem leku sprawdź czy podajesz lek właściwy i zgodnie ze zleceniem lekarza".§ 9.
Formy recepturowe leków powinny być przygotowywane w aptece zakładowej, a w wyjątkowych przypadkach w aptece otwartej.§ 10.
1.
Środki dezynfekcyjne nie mogą być przygotowywane i przechowywane na salach porodowych, operacyjnych, w punktach pielęgniarskich, gabinetach zabiegowych itp.2.
Przygotowywanie i przechowywanie środków dezynfekcyjnych powinno odbywać się wyłącznie w wydzielonych do tego celu zamykanych pomieszczeniach.3.
W przypadku sporządzenia w aptece środków dezynfekcyjnych należy je odpowiednio oznakować zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 28 grudnia 1963 r. w sprawie oznaczenia substancji trujących (Dz. U. z 1964 r. Nr 2, poz. 8) lub przez umieszczenie w widocznym miejscu na opakowaniu napisu "artykuł do dezynfekcji".§ 11.
Apteka zakładowa na pisemne zlecenie ordynatora może wydać środki farmaceutyczne w większych ilościach do innego stosowania niż w celach leczniczych pod warunkiem, że zlecający określi sposób ich użycia i stosowania. Środki te oznakowane w sposób zgodny z przeznaczeniem, nie mogą być przechowywane razem ze środkami farmaceutycznymi znajdującymi się w apteczce oddziałowej, punktach pielęgniarskich, gabinetach zabiegowych itp.§ 12.
1.
Środki odurzające należy przechowywać w kasetach metalowych umocowanych na stałe w szafach dodatkowo zamykanych lub w szafach metalowych ściennych.2.
Klucze od kasety lub szafy metalowej ściennej powinny być w dyspozycji lekarza odpowiedzialnego za gospodarkę środkami odurzającymi lub lekarza dyżurnego.3.
Każde zlecenie lekarskie zastosowania środka odurzającego musi być odnotowane na bieżąco:- w karcie historii choroby,
- w indywidualnych kartach zleceń,
- w książce raportów pielęgniarskich.
4.
Każdorazowo wydanie środka odurzającego dla określonego pacjenta należy rozchodować na bieżąco w książce kontroli obrotu środkami odurzającymi oddziału.5.
Książka kontroli, o której mowa w ust. 4 powinna zawierać następujące rubryki:- po stronie przychodu: data, ilość leku, nazwisko, imię i podpis osoby wydającej oraz te same dane w odniesieniu do osoby przyjmującej, którą powinien być ordynator, jego zastępca lub lekarz wyznaczony do prowadzenia gospodarki środkami odurzającymi,
- po stronie rozchodu: data, ilość leku wydanego, nazwisko i imię ordynującego lekarza, nazwisko i imię pacjenta, saldo oraz podpis lekarza wyznaczonego do prowadzenia gospodarki środkami odurzającymi.
6.
Książka kontroli i obrotu środkami odurzającymi oddziału powinna mieć ponumerowane karty i być parafowana przez dyrektora zakładu.7.
Zapas środków odurzających w oddziałach nie powinien przekraczać ich średniego 3-dniowego zużycia.8.
Okresowe kontrolne zużycia środków odurzających pod względem merytorycznym oraz prowadzonej ich dokumentacji, przeprowadza ordynator lub jego zastępca co najmniej raz w miesiącu. Niezależnie od okresowych kontroli, ordynator lub jego zastępca prowadzi bieżący nadzór nad gospodarką środkami odurzającymi.9.
Każdy przypadek zaginięcia, kradzieży, bądź innych uchybień w gospodarce środkami odurzającymi powinien być zgłoszony dyrektorowi zakładu, który jest zobowiązany powiadomić o tym organa ścigania oraz wojewódzkiego inspektora nadzoru farmaceutycznego.§ 13.
1.
Ilość leków gotowych, za wyjątkiem środków odurzających, stanowiących zapas oddziału, (działu, pracowni, przychodni itp.) nie powinna przekraczać ich zużycia tygodniowego, a leków recepturowych 4-dniowego.2.
Rezerwę leków specjalistycznych zatwierdza dyrektor zakładu.3.
W apteczce oddziału (działu, pracowni, przychodni itp.) powinien znajdować się wykaz leków stanowiących stały zapas.§ 14.
1.
Leki stanowiące zapas, z którego oddział (dział, pracownia, przychodnia itp.) nie korzysta w ciągu trzech ostatnich miesięcy, należy przekazać do apteki zakładowej (punktu aptecznego), z wyjątkiem leków ratujących życie.2.
W razie potrzeby dopuszcza się wymianę nadwyżek leków za pokwitowaniem między oddziałami.3.
Nie podlegają zwrotowi do apteki (punktu aptecznego) leki z oddziałów zakaźnych i przeciwgruźliczych oraz leki luzem pojedyńcze ampułki, tabletki, rozpoczęte flakony płynów itp.), leki pozostają wyłącznie do użytku tych oddziałów. Powyższe leki nie zużyte i przeterminowane podlegają komisyjnej kasacji i zniszczeniu, na zasadach i w trybie określonym w odrębnych przepisach.4.
Leki przepisane na recepty indywidualne mieszkańcom domów pomocy społecznej, nie zużyte w całości przez te osoby można wykorzystać dla innych mieszkańców domów z zastrzeżeniem przepisu ust. 3.§ 15.
Wydawanie leków i artykułów sanitarnych z apteczki oddziałowej dla potrzeb punktów pielęgniarskich, zespołów operacyjnych i pracowni (zakładów) diagnostycznych szpitala, jeżeli działy te nie składają oddzielnych zapotrzebowań oraz ewidencja i kontrola zużycia leków i artykułów sanitarnych powinny być prowadzone w następujący sposób:1.
Ordynator lub jego zastępca, a w odniesieniu do domów pomocy społecznej nie posiadających apteki lub punktu aptecznego, lekarz ordynujący, ustala i koryguje wielkość rezerwy (zapasu) leków i artykułów sanitarnych w punktach pielęgniarskich, zespołach operacyjnych (porodowych), pokojach zabiegowych, dla potrzeb lekarza dyżurnego itp.2.
Rezerwa leków w komórkach, o których mowa w ust. 1, nie powinna przekraczać średniego 3-dniowego zużycia, a w domach pomocy społecznej średniego 6-dniowego zużycia.3.
W punkcie pielęgniarskim lub innym miejscu, w którym przechowuje się leki i artykuły sanitarne, powinien znajdować się wykaz leków stanowiących stały zapas.4.
Uzupełnieniem zapasu dla punktów pielęgniarskich i innych w oddziale zajmuje się pielęgniarka oddziałowa.5.
Pielęgniarka oddziałowa przekazuje punktom pielęgniarskim i innym punktom przechowywania leków uzupełnienie zapasu, równe ilości leków i artykułów sanitarnych, jaka została podana chorym w ciągu ubiegłej doby. W małych oddziałach, w których są niezorganizowane punkty pielęgniarskie, leki i artykuły sanitarne mogą być wydawane dla chorych bezpośrednio z apteczki oddziałowej.6.
Podstawę do obliczania dobowego zużycia leków i artykułów sanitarnych w odcinkach pielęgniarskich stanowi wykonanie zleceń lekarskich, zawartych w indywidualnej karcie zleceń lekarskich.7.
Podstawą do obliczania dobowego zużycia leków przez zespół operacyjny (porodowy) powinna być dokumentacja, w której lekarz wpisuje leki podawane chorym w czasie ich przebywania w zespole (trakcie) operacyjnym lub porodowym.8.
Ordynator lub jego zastępca nadzorujący gospodarkę lekami i artykułami sanitarnymi przeprowadza razem z pielęgniarką oddziałową okresowo - w pełnym zakresie lub wyrywkowo kontrolę ilościową zużycia leków, w oparciu o analizę indywidualnych kart zleceń lekarskich.9.
W końcu roku należy dokonać spisu leków gotowych i artykułów sanitarnych znajdujących się w oddziałach (działach, pracowniach, przychodniach itp. ...) oraz przekazać ten spis sekcji budżetowo-rachunkowej, w celu dokonania korekty kosztów.10.
Leki, które nie były używane na odcinku pielęgniarskim przez 3 miesiące należy skreślić z wykazu zapasu i przekazać do apteczki oddziałowej.§ 16.
1.
Pielęgniarka, położna, felczer wykonujący zlecenie lekarskie są zobowiązani do:- bieżącego uzupełniania wiadomości odnośnie podawanych leków,
- sprawdzania zgodności tożsamości podawanego leku (nazwa, postać, dawka) oraz daty ważności.
2.
Pielęgniarka, położna, felczer odpowiedzialni za podanie leków pacjentom zgodnie z ordynacją lekarską są zobowiązani do przestrzegania następujących zasad:- podawanie pacjentom leków osobiście przygotowanych do rozdania bądź wyjętych z oryginalnego opakowania przy pacjencie,
- przestrzeganie, aby lek był przyjęty przez pacjenta w jej obecności przy zachowaniu właściwej postaci, formy i czasu podania,
- niepodawanie łącznie leków, które mogą wzajemnie na siebie oddziaływać powodując niezamierzone interakcje farmakologiczne.
§ 17.
Pielęgniarka oddziałowa (pracownik wyznaczony przez kierownika działu, pracowni, przychodni itp.), jest obowiązana prowadzić podręczną ewidencję leków, które uległy zniszczeniu, zagubieniu bądź przeterminowaniu oraz uzyskiwać potwierdzenie każdej pozycji przez ordynatora (kierownika).§ 18.
Dyrektor zakładu w przypadkach uzasadnionych powinien zlecić poszczególnym komórkom kontrolę zużycia niektórych leków systemem ewidencji i rozchodu. Kontrolą tą winny być objęte obowiązkowo leki sprowadzane w trybie importu docelowego.§ 19.
1.
Kierownik apteki zakładowej (punktu aptecznego) lub upoważniony przez niego farmaceuta, wspólnie z naczelną pielęgniarką (przełożoną) zobowiązani są co najmniej raz na kwartał przeprowadzać kontrolę apteczek w oddziałach i punktach pielęgniarskich, a w pracowniach, działach, przychodniach itp, co najmniej raz na pół roku - w zakresie prawidłowego przechowywania leków i artykułów sanitarnych, stanu zapasów oraz terminów ważności leków.2.
W domach pomocy społecznej nie posiadających apteki (punktu aptecznego) kontrolę przeprowadza lekarz ordynujący, upoważniony przez dyrektora domu.3.
O stwierdzonych w związku z kontrolą nieprawidłowościach lub uchybieniach osoby wymienione w ust. 1 i 2 informują na piśmie kierowników zainteresowanych komórek, a w przypadku stwierdzenia poważniejszych nieprawidłowości lub uchybień również dyrektora zakładu.§ 20.
1.
Personel zakładu może, w razie nagłego zachorowania lub wypadku w czasie pracy, korzystać z leków znajdujących się w aptekach oddziałów (działów, pracowni, przychodni itp.). Zabronione jest korzystanie z tych leków dla celów dłuższego ich stosowania.2.
Każdorazowe pobranie leków przez personel w przypadkach określonych w ust. 1 powinno być odnotowane i pokwitowane w zeszycie o ponumerowanych kartach i parafowanym przez ordynatora (kierownika).§ 21.
Dyrektor zakładu, ordynatorzy oraz kierownicy innych niż oddziały komórek działalności podstawowej, są zobowiązani zaznajamiać się nie rzadziej niż raz na miesiąc, z kosztami zużytych leków i artykułów sanitarnych i podejmować odpowiednie wnioski dla zapewnienia prawidłowej gospodarki lekami i artykułami sanitarnymi.§ 22.
Przepisy instrukcji stosuje się odpowiednio w szpitalach klinicznych akademii medycznych oraz oddziałach (pododdziałach) klinicznych w instytutach naukowo-badawczych.§ 23.
W razie stwierdzenia nieprawidłowości w przechowywaniu, użyciu i stosowaniu leków i artykułów sanitarnych należy wyciągnąć w stosunku do winnych konsekwencje przewidziane w przepisach o odpowiedzialności zawodowej i służbowej.§ 24.
W domach pomocy społecznej nie posiadających apteki lub zakładowego punktu aptecznego stosuje się odpowiednio przepisy paragrafów § 1 ust. 3, § 7, § 8, § 10, § 12, ust. 1-6 i 8-9, § 14, ust. 4, § 15 ust. 1-3, § § 16-20 i § 23.§ 25.
Traci moc instrukcja nr 33/62 Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 sierpnia 1962 r. (LRS-04-20/61) w sprawie gospodarki lekami i artykułami sanitarnymi w zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej (Dz. Urz. Nr 16, poz. 97).§ 26.
Instrukcja wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.