Badanie lekarskie krwiodawców i ich rejestracja.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.MZ.1952.3.27

Akt utracił moc

Wersja od: 30 czerwca 1965 r.

INSTRUKCJA Nr 6/52

MINISTRA ZDROWIA

z dnia 15 stycznia 1952 r.

w sprawie badania lekarskiego krwiodawców i ich rejestracji

(Nr L. 8 - 3/12/52)

Do Prezydiów Rad Narodowych m. st. Warszawy, m. Łodzi, wojewódzkich, powiatowych, miejskich (wydziały zdrowia) oraz społecznych zakładów służby zdrowia.

W celu uregulowania sprawy badania lekarskiego krwiodawców i ich rejestracji - ustalam, co następuje:

I.

Rejestracja krwiodawców

1. Stacja (punkt) krwiodawstwa rejestruje jako krwiodawców osoby, które:

1) po przebadaniu przez stację (punkt) zostały uznane za zdolne do oddawania krwi,

2) zamieszkują w rejonie działalności stacji (punktu), co powinno być stwierdzone na podstawie karty meldunkowej oraz dowodu tożsamości z fotografią,

3) przedstawią dowody, stwierdzające rodzaj i miejsce zatrudnienia,

4) podpiszą oświadczenie zawarte w karcie krwiodawcy, po szczegółowym zapoznaniu się z jego treścią.

2. Stacja (punkt) krwiodawstwa prowadzi rejestr oraz kartotekę krwiodawców. Kartoteka krwiodawców składa się z poszczególnych kart krwiodawców, prowadzonych według ustalonego wzoru w kolorach:

dla krwiodawców posiadających krew grupy "0" - w kol. białym

dla krwiodawców posiadających krew grupy "A" - w kol. niebieskim

dla krwiodawców posiadających krew grupy "B" - w kol. czerwonym

dla krwiodawców posiadających krew grupy "AB" - w kol. żółtym

Takimi samymi kolorami powinny być znakowane opakowania dla krwi konserwowanej i innych przetworów krwi, a także legitymacje.

3. Krwiodawca po zarejestrowaniu go przez stację (punkt) otrzymuje legitymację krwiodawcy według ustalonego wzoru.

4. Każde badanie krwiodawcy i każde pobranie krwi powinno być odnotowane w karcie i legitymacji krwiodawcy.

II.

Badania lekarskie

A.

Badania wstępne.

1. Osoba, która wyraziła zgodę na zaliczenie w poczet krwiodawców, podlega wstępnemu badaniu lekarskiemu, obejmującemu badania laboratoryjne i badania kliniczne.

2. Badania laboratoryjne obejmują:

1) Badania krwi na:

a) % hemoglobiny,

b) liczbę krwinek białych i czerwonych,

c) wskaźnik zabarwienia (indeks),

d) stosunek odsetkowy krwinek białych,

e) odczyn opadania krwinek wg Biernackiego

ad a) Ilość hemoglobiny wg Sahli nie może być mniejsza niż 75% u kobiet i 80% u mężczyzn.

ad b) Liczba krwinek białych w 1 mm³ - u kobiet nie może być większa niż 5.000, a u mężczyzn - niż 8.000; liczba krwinek czerwonych w 1 mm³ u kobiet nie może być mniejsza niż 4 miliony, a u mężczyzn - niż 4,5 miliona.

ad c) Wskaźnik zabarwienia powinien wahać się w granicach od 0,85 do 1,1.

ad d) Wzajemny stosunek krwinek białych krwi powinien wahać się w granicach:

dla kwasochłonnych (eozynofile) od 1 do 5%,

dla zasadochłonnych (bazofile) od 0 do 1%,

dla obojętnochłonnych (neurofile) - pałeczkowatych od 3 do 7%,

dla obojętnochłonnych (neurofile) - podzielonych od 65 do 70%,

dla limfocytów od 20 do 35%,

dla monocytów od 3 do 6%.

ad e) Odczyn opadania krwinek nie może przekraczać 10 mm u mężczyzn i 12 u kobiet po pierwszej godzinie.

2) Odczyny serologiczne na kiłę obejmują odczyn Wassermanna oraz dwa odczyny kłaczkujące. Krwiodawcy, którzy dają krew po raz pierwszy, powinni być badani dwukrotnie z przerwą nie przekraczającą 12 dni. Badanie pierwsze przeprowadza się podczas wstępnego badania lekarskiego, badanie drugie - w dniu pobrania krwi albo w ciągu trzech dni przed pobraniem krwi. Odczyn Wassermanna powinien być bezwzględnie ujemny i zgodny z wynikami odczynów kłaczkujących. W razie ujemnych wyników, krwiodawca może być wykorzystany dla pobrania krwi w ciągu najbliższych 12 dni od daty pobrania krwi na odczyny serologiczne. Otrzymanie słabododatnich bądź wątpliwych wyników chociażby w jednym z przeprowadzonych odczynów serologicznych, stanowi przeciwwskazanie do pobrania krwi.

W zakładzie, w którym ze względu na warunki techniczne - terminowe wykonanie odczynów serologicznych nie jest możliwe - pobranie krwi od dawcy bez tych odczynów dozwolone jest tylko w wypadkach wyjątkowych przy istnieniu ważnych wskazań życiowych. W takich wypadkach obowiązuje uprzednie badanie krwiodawcy przez wenerologa przy jednoczesnym przesłaniu krwi do badania na odczyny serologiczne. W braku wenerologa badania krwiodawcy powinien dokonać doświadczony lekarz.

Przetoczenie krwi nie zbadanej na odczyny serologiczne może nastąpić jedynie za zgodą chorego, a w razie jego niepełnoletności lub nieprzytomności - za zgodą jego krewnych. W przypadku zaś braku krewnych - o konieczności przetoczenia krwi decyduje sam lekarz. Z czynności tej lekarz spisuje protokół według wzoru wskazanego w załączniku do instrukcji.

3) Określenie cech grupowych z uwzględnieniem grup głównych i czynnika Rh

Każdy krwiodawca podlega badaniom na grupy krwi (grupy główne) i czynnik Rh. Grupy krwi i czynnik Rh bada się zarówno za pomocą wzorcowych surowic, jak i wzorcowych krwinek. Przy każdym pobraniu krwi przeprowadza się kontrolę grup krwi za pomocą wzorcowych surowic.

4) Badanie na malarię powinno być przeprowadzone w grubej kropli krwi i w rozmazie.

5) Ogólne badanie moczu.

3. Badania kliniczne obejmują badania rentgenologiczne klatki piersiowej oraz badania internistyczne i wenerologiczne.

B. ¹

Badania krwiodawców przed każdym pobraniem krwi.

1. W dniu każdorazowego pobrania krwi przeprowadza się:

a) badania internistyczne,

b) oznaczenie ciśnienia krwi,

c) badania wenerologiczne, przy czym u kobiet należy dokonać oględzin szyjki macicznej za pomocą wziernika,

d) oznaczenie poziomu hemoglobiny,

e) oznaczenie liczby krwinek białych,

f) odczyn opadania krwinek białych,

g) odczyny serologiczne - Wassermanna i dwa kłaczkujące, które należy wykonać z krwi pobranej od dawcy w dniu oddawania przez niego krwi; stacja (punkt) może wydać do użytku tę krew dopiero po otrzymaniu ujemnych wyników badań serologicznych (kiłowych); w przypadku otrzymania dodatnich wyników badań serologicznych (kiłowych) krew należy przesłać do wojewódzkiej stacji krwiodawstwa w celu dalszego przetwórstwa.

2. W dniu pobrania krwi przeprowadza się ogólne oględziny obnażonego krwiodawcy, mierzy się ciepłotę ciała krwiodawcy, przy czym przy ciepłocie ciała powyżej 37° i poniżej 36° nie wolno pobierać krwi. Ponadto należy oznaczyć ciśnienie krwi - dopuszczalna dolna granica ciśnienia skurczowego wynosi minimum 110 mm Hg.

Krwiodawcy w wieku powyżej 55 lat powinni być szczegółowo przebadani klinicznie i laboratoryjnie przed każdorazowym oddaniem krwi.

C. ²

Badania okresowe krwiodawców

Całkowite przebadanie krwiodawcy i pobranie krwi powinno być przeprowadzone w ciągu jednego dnia (tzw. jednodniowy cykl pobierania krwi). Zasady tej nie stosuje się do krwiodawców pierwszorazowych, u których badania lekarskie należy przeprowadzić zgodnie z wytycznymi zawartymi w rozdz. II - Lit. A.

III.

Przeciwwskazania do zaliczenia w poczet krwiodawców

1. Przeciwwskazania do zaliczenia kandydatów w poczet krwiodawców mogą być bezwzględne bądź względne.

2. Przeciwwskazania bezwzględne dyskwalifikują kandydata na stałe

Do przeciwwskazań tych należą:

a) kiła nabyta i wrodzona, niezależnie od czasu zachorowania i wyników leczenia; w razie ujawnienia kiły należy chorego przekazać do terenowej poradni przeciwwenerycznej,

b) gruźlica (płuc oraz wszystkich narządów) bez względu na postać kliniczną; w razie ujawnienia gruźlicy należy chorego przekazać do terenowo właściwej poradni przeciwgruźliczej,

c) bruceloza,

d) zimnica (malaria) - w razie stwierdzonych napadów zimnicy w ciągu ostatnich 3 lat bądź w razie powiększenia śledziony, nawet przy braku wszelkich innych objawów zimnicy,

e) 3 przebyte zapalenie wirusowe wątroby oraz żółtaczka miąższowa.

Uwaga: Krew pochodząca od krwiodawców, którzy podają w wywiadach zachorowanie na zimnicę, w braku oznak tej choroby w ciągu 3 lat może być użyta wyłącznie do wytwarzania plazmy i krwi konserwowanej - z tym, że krew konserwowana może być użyta do przetoczenia dopiero po 10-dniowym przechowywaniu w chłodni.

W miejscowościach o znacznym rozprzestrzenieniu zimnicy krew pobrana od dawców może być użyta do wytwarzania plazmy z krwi konserwowanej, która była przechowywana przez 10 dni w stałej niskiej temperaturze (około 4° C.).

e) choroby krwi i układu krwiotwórczego (niedokrwistość, białaczka, skazy krwotoczne),

f) niewyrównane wady serca oraz dusznica bolesna, miażdżyca i niemiarowość zupełna,

g) ostre i przewlekłe choroby nerek, zarówno zapalenia kłębuszkowe jak i nerczyce,

h) nowotwory z wyjątkiem dokładnie rozpoznanych nowotworów łagodnych, niewielkich rozmiarów, umiejscowionych w powłokach ciała,

i) nadciśnienie tętnicze związane z miażdżycą naczyń, zwłaszcza przy objawach zaburzeń naczynioruchowych ośrodkowego układu nerwowego,

j) schorzenia organiczne ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, choroby psychiczne oraz silne nerwice wegetatywne, padaczka i ciężka histeria,

k) choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,

l) zniekształcenia kośćca klatki piersiowej i kręgosłupa, w których można podejrzewać tło gruźlicze, zapalenie szpiku, zarówno w stanie czynnym jak i w stanie zbliznowacenia,

m) cukrzyca,

n) cuchnący zanikowy nieżyt nosa (ozaena),

o) przebyte zabiegi operacyjne z usunięciem jakiegokolwiek narządu, (żołądek, nerka, woreczek żółciowy, śledziona, obydwa jajniki, obydwa jądra, macica, ręka, noga, obydwie gałki oczne itp.), dokonane z powodu złośliwego nowotworu lub bąblowca; od osób, które przebyły inne operacje można pobierać krew, jednak nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy po zabiegu oraz pod warunkiem dokładnego przebadania klinicznego i laboratoryjnego.

3. Przeciwwskazania względne dyskwalifikujące krwiodawcę lub kandydata na krwiodawcę czasowo:

a) ostre choroby zakaźne.

Uwaga: u krwiodawcy, który przebył ostrą chorobę zakaźną, dopuszczalne jest pobranie krwi dopiero po upływie 6 miesięcy od momentu wyzdrowienia, pod warunkiem pełnego przebadania klinicznego i laboratoryjnego z kontrolą dawcy na nosicielstwo zarazków.

Po przebyciu anginy i grypy możliwe jest pobranie krwi po upływie miesiąca od momentu wyzdrowienia.

b) choroby skórne typu zapalnego, zakaźnego i alergicznego,

c) choroby przemiany materii,

d) zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego, zarówno w postaci nadczynności jak i niedoczynności,

e) choroby oczu, zwłaszcza zapalne oraz stwierdzone zmiany na dnie oka,

f) choroby uszu, gardła i nosa - ostre i przewlekłe,

g) wyczerpanie, gwałtowne chudnięcie, skłonności do obrzęku twarzy i kończyn, ciężkie osłabienie psychiczne i fizyczne oraz przewlekłe wyczerpujące biegunki,

h) 4 (skreślona),

i) ostry gościec stawowy,

j) przewlekłe procesy zapalne, niezależnie od ich umiejscowienia.

Osobnym przeciwwskazaniem czasowym do oddawania krwi, zależnym od długości trwania danego okresu, jest okres miesiączkowania, ciąży i karmienia piersią, mianowicie:

a) kobieta może oddać krew po upływie 3 miesięcy po zakończeniu okresu laktacji,

b) w okresie menstruacji i w ciągu 3 dni po zakończeniu tego okresu nie wolno pobierać krwi do badań, do celów konserwowania ani do przetaczania.

IV.

Wytyczne ogólne

1. 5 Przed pobraniem krwi krwiodawca powinien otrzymać w zakładzie, pobierającym krew, lekki posiłek złożony w porze zimowej - z 0,25 do 0,5 litra, a w porze letniej z 0,5 do 0,75 litra osłodzonej herbaty (kawy) oraz 150 g bułki lub chleba z marmeladą.

Po pobraniu krwi zakład pobierający krew powinien zapewnić krwiodawcy posiłek o równowartości 1.300 kalorii.

2. 6 Dozwolone jest pobieranie od krwiodawcy jednorazowo nie więcej niż 250 mm³ krwi.

Od krwiodawców, u których poziom hemoglobiny jest wyższy, a mianowicie: u kobiet - wyższy niż 80%, a u mężczyzn - wyższy niż 85%, dozwolone jest jednorazowe pobranie do 450 mm³ krwi. Powtórnie można od krwiodawcy pobrać krew nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia ostatniego pobrania.

Pobieranie krwi od krwiodawców, szczepionych ochronnie nie może nastąpić dopiero po upływie 10 dni od ostatniego szczepienia.

3. Orzekanie o zdolności do oddawania krwi

O zdolności krwiodawcy lub kandydata na krwiodawcę do oddania krwi orzeka komisja w składzie: dyrektor stacji lub jego zastępca albo kierownik punktu jako przewodniczący oraz jako członkowie - dwaj lekarze: internista i wenerolog.

Zawieszenie krwiodawcy lub kandydata na krwiodawcę w zdolności do oddawania krwi nie może obejmować okresu krótszego niż 3 miesiące i dłuższego niż 1 rok.

W razie stwierdzenia po upływie 1 roku dalszej niezdolności danego krwiodawcy do oddawania krwi, komisja orzeka skreślenie go z rejestru krwiodawców.

Skreślenie krwiodawcy z rejestru może nastąpić również na wniosek krwiodawcy oraz z urzędu przez stację (punkt) na skutek niezgłaszania się krwiodawcy na badania bądź do pobrania krwi.

O skreśleniu z rejestru i kartoteki stacja czyni odpowiednią adnotację w legitymacji krwiodawcy.

ZAŁĄCZNIK

PROTOKÓŁ

sporządzony dnia .............. roku .......... przez lekarza

.......................... adres ............................

w związku z zachodzącą potrzebą natychmiastowego przetoczenia

krwi do ................ posiadającemu grupę krwi ...........

zam. ........................................................

i zważywszy, że warunki techniczne nie pozwalały na

przeprowadzenie odpowiednich odczynów serologicznych

krwiodawcy, przeprowadziłem zewnętrzne oględziny krwiodawcy

Ob. ............................. zam. w ....................

i dokonałem przetoczenia krwi w ilości ......................

ml krwi grupy ...............................................

Podpisy:

Lekarz ....................

Świadek ...................

(czytelny podpis i adres)

¹ Rozdział II lit. B zmieniona przez pkt 1 lit. a) instrukcji nr 42/56 z dnia 22 sierpnia 1956 r. (Dz.Urz.MZ.56.15.74) zmieniającej nin. instrukcję z dniem 20 września 1956 r.

² Rozdział II lit. C zmieniona przez pkt 1 lit. b) instrukcji nr 42/56 z dnia 22 sierpnia 1956 r. (Dz.Urz.MZ.56.15.74) zmieniającej nin. instrukcję z dniem 20 września 1956 r.

³ Rozdział III ust. 2 lit. e) dodana przez pkt 2 lit. a) instrukcji nr 42/56 z dnia 22 sierpnia 1956 r. (Dz.Urz.MZ.56.15.74) zmieniającej nin. instrukcję z dniem 20 września 1956 r.

⁴ Rozdział III ust. 2 lit. h) skreślona przez pkt 2 lit. b) instrukcji nr 42/56 z dnia 22 sierpnia 1956 r. (Dz.Urz.MZ.56.15.74) zmieniającej nin. instrukcję z dniem 20 września 1956 r.

⁵ Rozdział IV ust. 1 zmieniony przez instrukcję nr 20/65 Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 24 maja 1965 r. (Dz.Urz.MZ.65.11.68) zmieniającą nin. instrukcję z dniem 30 czerwca 1965 r.

⁶ Rozdział IV ust. 2 zmieniony przez pkt 3 instrukcji nr 42/56 z dnia 22 sierpnia 1956 r. (Dz.Urz.MZ.56.15.74) zmieniającej nin. instrukcję z dniem 20 września 1956 r.