Zalecenie 2024/915 w sprawie środków mających na celu przeciwdziałanie podrabianiu i poprawę egzekwowania praw własności intelektualnej
Dz.U.UE.L.2024.915
Akt obowiązującyZALECENIE KOMISJI (UE) 2024/915
z dnia 19 marca 2024 r.
w sprawie środków mających na celu przeciwdziałanie podrabianiu i poprawę egzekwowania praw własności intelektualnej
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 292,
(1) Skuteczny system praw własności intelektualnej jest podstawowym elementem każdej solidnej strategii przemysłowej. Sektory intensywnie wykorzystujące własność intelektualną odgrywają istotną rolę we wspieraniu odpornej, ekologicznej i konkurencyjnej gospodarki w UE, generując 47 % całkowitego PKB i odpowiadając za prawie 40 % całkowitego zatrudnienia. Europejskie branże kreatywne i innowacyjne są liderami w dziedzinie zielonych technologii i zrównoważonych produktów. W skali światowej posiadają one znaczną część zielonych patentów i dysponują bogatymi portfelami własności intelektualnej w odniesieniu do technologii dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu, wychwytywania i składowania dwutlenku węgla i przetwarzania odpadów 1 . Jednocześnie w ostatnim dziesięcioleciu w UE odnotowano znaczny wzrost rejestracji ekologicznych znaków towarowych 2 . Ochrona praw własności intelektualnej sprawiedliwie przekłada się na wzrost działalności gospodarczej, inwestycji, zatrudnienia i wydajności, w tym w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw ("MŚP") 3 .
(2) Znaczna wartość rynkowa produktów chronionych prawem własności intelektualnej przyciągnęła siatki przestępcze, co doprowadziło do wzrostu liczby towarów podrobionych i piractwa. Podrabianie uznano za przestępstwo o dużym oddziaływaniu w unijnej strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej na lata 2021-2025, której celem jest rozbijanie siatek przestępczych i ich modeli biznesowych 4 .. Ta działalność przestępcza prowadzi nie tylko do utraty dochodów przez właścicieli praw własności intelektualnej ("właściciele praw"), ale stanowi też poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa konsumentów, zdrowia publicznego i środowiska. Za sprawą pandemii COVID-19, ze względu na gwałtowny wzrost sprzedaży przez internet i niedobory podstawowych produktów w tym czasie, otworzyły się nowe możliwości wprowadzania towarów podrobionych i pirackich na rynki. Doprowadziło to do incydentów zagrażających życiu, w tym np. pirackich komponentów półprzewodnikowych w automatycznych defibrylatorach zewnętrznych 5 . Ponadto do różnych sektorów dostały się podrobione łożyska, zagrażając np. sektorowi energetycznemu i prawidłowemu działaniu turbin wiatrowych. Konieczna jest zatem solidna polityka walki z podrabianiem i piractwem, aby zapewnić pełne wykorzystanie potencjału praw własności intelektualnej w zakresie wspierania innowacji, konkurencyjności oraz bardziej ekologicznej i zrównoważonej gospodarki.
(3) Pomimo starań na rzecz ograniczenia działań naruszających prawa własności intelektualnej w odniesieniu do towarów podrobionych i piractwa działania te są coraz częstszym zjawiskiem, które ma poważne skutki gospodarcze i społeczne dla zatrudnienia i wzrostu gospodarczego w UE 6 . Działania naruszające prawa własności intelektualnej stanowią zagrożenie dla różnych gałęzi przemysłu i różnych rodzajów towarów, w tym dla powszechnie używanych produktów konsumpcyjnych i będących przedmiotem obrotu między przedsiębiorstwami. Co najważniejsze, działania te mogą być ściśle związane z zachowaniami przestępczymi 7 . Siatki przestępcze zaangażowane w działalność przestępczą związaną z prawami własności intelektualnej przenikają do wszystkich ogniw łańcucha dostaw, a prowadzenie postępowań przygotowawczych w związku z takimi przestępstwami jest trudne, ponieważ większość towarów podrobionych będących przedmiotem obrotu w UE pochodzi z zagranicy, co utrudnia wykrywanie kluczowych zainteresowanych stron. Działania naruszające prawa własności intelektualnej szkodzą zatem funkcjonowaniu jednolitego rynku europejskiego i naruszają przepisy unijne dotyczące norm środowiskowych, norm bezpieczeństwa i norm etycznych w odniesieniu do towarów konsumpcyjnych. Ponadto mają one znaczący wpływ na przedsiębiorstwa europejskie, w szczególności MŚP, które w przypadku naruszenia ich praw własności intelektualnej mają o 34 % niższe szanse na przetrwanie.
(4) W swoim planie działania w zakresie własności intelektualnej z 2020 r. 8 Komisja zobowiązała się do poprawy egzekwowania praw własności intelektualnej, po pierwsze w drodze przyjęcia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2065 9 , które stanowi istotny krok naprzód w zwalczaniu nielegalnych treści w internecie, a po drugie w drodze ustanowienia unijnego zestawu narzędzi przeciwko podrabianiu produktów, który zostanie przyjęty wraz z niniejszym zaleceniem. Zestaw narzędzi powinien propagować i ułatwiać skuteczną współpracę między właścicielami praw, dostawcami usług pośrednich i właściwymi organami, a także służyć promowaniu dobrych praktyk i korzystania z odpowiednich narzędzi i nowych technologii. Parlament Europejski 10 i Rada 11 przyjęły tę inicjatywę z zadowoleniem.
(5) Podstawą niniejszego zalecenia są wyniki szeroko zakrojonych konsultacji prowadzonych od 2021 r. Obejmuje to w szczególności warsztaty dla zainteresowanych stron zorganizowane w 2021 r. i 2022 r., odpowiedzi na zaproszenie do zgłaszania uwag z 2022 r. 12 , okrągły stół wysokiego szczebla zorganizowany przez komisarza Thierry'ego Bretona w czerwcu 2022 r., posiedzenia grup ekspertów oraz międzynarodowy szczyt w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej, który odbył się w czerwcu 2023 r. Te szeroko zakrojone konsultacje ujawniły znaczenie zacieśnienia współpracy i wymiany informacji między wszystkimi odpowiednimi zainteresowanymi stronami, w szczególności organami publicznymi, właścicielami praw i dostawcami usług pośrednich. W ramach konsultacji uznano również znaczenie kształtowania przyszłej polityki egzekwowania praw własności intelektualnej w oparciu o istniejące narzędzia i obowiązujące prawodawstwo UE, w szczególności: (i) rozporządzenie (UE) 2022/2065 w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych; (ii) dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2555 13 w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu cyberbezpieczeństwa na terytorium UE; (iii) dyrektywę 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 14 w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej oraz (iv) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 608/2013 15 w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej przez organy celne, a także rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 16 ustanawiające unijny kodeks celny.
(6) Dyrektywę 2004/48/WE stosuje się do wszystkich praw własności intelektualnej objętych prawem Unii lub prawem krajowym zainteresowanego państwa członkowskiego, jak określono w art. 2. Jej celem jest zapewnienie wysokiego, równego i jednolitego poziomu ochrony na jednolitym rynku i stanowi ona odpowiedź na potrzebę wspólnych praktyk w zakresie egzekwowania praw własności intelektualnej. Zgodnie z tym spójnym podejściem do egzekwowania praw własności intelektualnej niniejsze zalecenie obejmuje wszelkie działania naruszające prawa własności intelektualnej prowadzone na skalę handlową, która to działania przynoszą bezpośrednią lub pośrednią korzyść gospodarczą lub handlową. Do celów niniejszego zalecenia działania naruszające prawa własności intelektualnej prowadzone na skalę handlową dotyczą zarówno podrobionych i pirackich towarów, jak i treści, które były przedmiotem naruszenia znaku towarowego, oznaczenia geograficznego, patentu, wzoru lub praw autorskich. Bez ingerowania w aspekty, o których mowa w zaleceniu (UE) 2023/1018 17 w sprawie zwalczania piractwa internetowego wydarzeń sportowych i innych wydarzeń na żywo, większość zasad przewodnich, dobrych praktyk i narzędzi opracowanych na podstawie niniejszego zalecenia może mieć również znaczenie z punktu widzenia przeciwdziałania naruszeniom dotyczącym treści internetowych chronionych prawem własności intelektualnej, na przykład w obszarach dobrowolnych działań podejmowanych przez pośredników internetowych, wzmocnionej współpracy między właściwymi organami krajowymi oraz wymiany informacji i danych.
(7) W rozporządzeniu (UE) 2022/2065 przewidziano zharmonizowane przepisy dotyczące bezpiecznego, przewidywalnego i budzącego zaufanie środowiska internetowego. W rozporządzeniu (UE) 2022/2065 odniesiono się w tym kontekście do informacji dotyczących nielegalnych działań, takich jak sprzedaż produktów podrobionych, jako przykład nielegalnych treści, i nakłada się szczególne obowiązki na niektóre konkretne kategorie dostawców pośrednich usług internetowych. Niektóre z tych obowiązków mają zasadnicze znaczenie dla zwiększenia skuteczności walki z podrabianiem i piractwem. Jest tak np. w przypadku: (i) wyznaczenia punktów kontaktowych i przedstawicieli prawnych; (ii) wymogów dotyczących warunków korzystania z usług; (iii) obowiązków sprawozdawczych w zakresie przejrzystości; (iv) mechanizmów zgłaszania i działania; (v) mechanizmów wnoszenia skarg i mechanizmów odwoławczych; (vi) mechanizmu dotyczącego zaufanych podmiotów sygnalizujących; (vii) środków podejmowanych przeciwko nadużywaniu i ochrony przed nim; (viii) środków nakładających wymóg identyfikowalności przedsiębiorców - znanych jako obowiązki wynikające z zasady "znaj swojego klienta biznesowego"; oraz (ix) środków służących zarówno ocenie, jak i ograniczaniu czynników ryzyka.
(8) Komisja wspiera wdrażanie protokołu ustaleń w sprawie sprzedaży podrobionych towarów w internecie ("protokół ustaleń w sprawie podrabiania towarów") oraz protokołu ustaleń w sprawie reklamy internetowej i praw własności intelektualnej ("protokół ustaleń w sprawie reklamy"). Oba te instrumenty mają charakter dobrowolny i mogą z nich korzystać właściciele praw, platformy internetowe i stowarzyszenia przedsiębiorców. Sygnatariusze tych protokołów zobowiązują się do przestrzegania zasad i podejmowania działań w tych protokołach określonych, w tym do dwustronnej współpracy i wymiany informacji. Protokoły ustaleń okazały się skutecznymi inicjatywami branżowymi. Wejście w życie rozporządzenia (UE) 2022/2065 stanowi jednak okazję do zastanowienia się nad przyszłością protokołów ustaleń, aby zapewnić ich adekwatność do zakładanych celów. Należy zatem przystąpić do aktualizacji protokołów i zachęcić wszystkich sygnatariuszy i inne zainteresowane strony do aktywnego zaangażowania się w ten proces. Znaczenie ma art. 45 rozporządzenia (UE) 2022/2065, który przewiduje możliwość opracowania na poziomie unijnym dobrowolnych kodeksów postępowania przyczyniających się do właściwego stosowania rozporządzenia (UE) 2022/2065. W art. 46 przewidziano również kodeksy postępowania w odniesieniu do reklam internetowych opracowywane w celu przyczynienia się do większej przejrzystości podmiotów w łańcuchu wartości reklamy internetowej. Ponadto w art. 17 dyrektywy 2004/48/WE zachęca się również do tworzenia, jako dodatkowego środka służącego poprawie funkcjonowania ram regulacyjnych, kodeksów postępowania mających na celu wzmocnienie stosowania praw własności intelektualnej.
(9) Właściciele praw mają szczególne możliwości, jeżeli chodzi o wykrywanie, identyfikowanie i zgłaszanie działań naruszających prawa własności intelektualnej dotyczących towarów podrobionych lub pirackich. Sygnatariusze branżowego protokołu ustaleń w sprawie podrabiania towarów zdobyli przez lata znaczne kompetencje i doświadczenie, ponieważ regularnie przekazują zgłoszenia, które zgodnie z zasadami przewidzianymi w protokole ustaleń powinny być rozpatrywane bez zbędnej zwłoki. Ponadto sygnatariusze protokołu ustaleń zobowiązali się do podejmowania komercyjnie uzasadnionych, możliwych działań w celu dokonywania zgłoszeń w sposób odpowiedzialny i dokładny oraz z niezbędną precyzją umożliwiającą identyfikację towarów podrobionych oraz unikania nieuzasadnionych, bezpodstawnych i stanowiących nadużycie zgłoszeń. W związku z tym właściciele praw będące sygnatariuszami protokołu ustaleń mogą rozważyć ubieganie się o status zaufanego podmiotu sygnalizującego, aby skorzystać ze szczególnego traktowania określonego w art. 22 rozporządzenia (UE) 2022/2065. W związku z tym koordynatorzy ds. usług cyfrowych mają ocenić, czy wnioskodawca spełnia kryteria przewidziane w art. 22 ust. 2, a mianowicie (i) czy dysponuje szczególną wiedzą ekspercką i kompetencjami do celów wykrywania, identyfikowania i zgłaszania nielegalnych treści, (ii) czy jest niezależny od dostawców platform internetowych oraz (iii) czy podejmuje działania mające na celu dokonywanie zgłoszeń w sposób dokładny i obiektywny oraz z zachowaniem należytej staranności. Komisja, po konsultacji z Radą ds. Usług Cyfrowych, może wydać wytyczne dotyczące stosowania mechanizmu zaufanych podmiotów sygnalizujących na podstawie art. 22 rozporządzenia (UE) 2022/2065.
(10) Współpraca i zintensyfikowana wymiana informacji są niezwykle ważne i powinny być szerzej promowane, na wszystkich szczeblach, zgodnie z prawem Unii oraz przy zapewnieniu ochrony danych osobowych i wolności prowadzenia działalności gospodarczej przewidzianej w art. 16 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej "Kartą"). Należy określić dobre praktyki i zalecić ich stosowanie wszystkim podmiotom, w tym platformom handlu elektronicznego, dostawcom usług transportowych i logistycznych, dostawcom usług płatniczych, dostawcom mediów społecznościowych, dostawcom usług związanych z nazwami domen itp. Ponadto należy zachęcać do szerszej współpracy i wymiany informacji. Dotyczy to wszystkich właściwych organów, w tym organów nadzoru rynku, które obecnie mogą nie posiadać kompetencji w zakresie działań naruszających prawa własności intelektualnej, oraz dalszego propagowania stosowania specjalnych narzędzi, takich jak portal służący egzekwowaniu praw własności intelektualnej ("IPEP"), system informacyjny i komunikacyjny do celów nadzoru rynku ("ICSMS") oraz system wczesnego ostrzegania Safety Gate w odniesieniu do produktów niebezpiecznych, które mogą być podrobione.
(11) Dostawcy usług transportowych i logistycznych odgrywają kluczową rolę w sprzedaży i dystrybucji towarów oraz mają zasadnicze znaczenie dla ochrony niezawodnych łańcuchów dostaw. Sprawcy naruszeń mogą jednak nadużywać usług transportowych i logistycznych.
(12) Podobnie, chociaż usługi płatnicze mogą mieć zasadnicze znaczenie dla działalności właścicieli praw, mogą być również wykorzystywane do wspierania działań naruszających prawa własności intelektualnej. W niektórych przypadkach korzystanie z różnych usług płatniczych może pozwolić na rozwój praktyk, które: (i) utrudniają śledzenie przepływu środków finansowych; oraz (ii) utrudniają wykrywanie wszelkiego możliwego korzystania z usług płatniczych w odniesieniu do działań naruszających prawa własności intelektualnej.
(13) Wraz z rosnącą popularnością mediów społecznościowych pojawiają się nowe strategie, które mogą też pozwolić na nadużywanie mediów społecznościowych do celów prowadzenia takich działań. Wiąże się to z nowymi wyzwaniami dla dostawców mediów społecznościowych, właścicieli praw i właściwych organów oraz uwydatnia potrzebę podejmowania wspólnych działań. Promowanie dobrych praktyk wśród kluczowych dostawców usług pośrednich może pomóc w tym kontekście we wspieraniu spójnej polityki zwalczania działań naruszających prawa własności intelektualnej.
(14) Chociaż nazwy domen mają fundamentalne znaczenie w środowisku internetowym, można je także wykorzystywać do wspierania działań naruszających prawa własności intelektualnej w internecie. Ma to miejsce w przypadku, gdy prawa własności intelektualnej są niewłaściwie wykorzystywane w imieniu samej domeny (tj. cybersquatting lub typosquatting) lub gdy nazwa domeny prowadzi do strony internetowej wspierającej naruszenia praw własności intelektualnej. Dane dotyczące rejestracji nazw domen (dane WHOIS) mają zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa, stabilności i odporności systemu nazw domen. Z tego powodu dyrektywą (UE) 2022/2555 zobowiązano państwa członkowskie do wymagania od rejestrów nazw domen najwyższego poziomu ("TLD") i podmiotów świadczących usługi rejestracji nazw domen gromadzenia i zachowywania dokładnych i kompletnych danych dotyczących rejestracji nazw domen w specjalnej bazie danych umożliwiającej identyfikację posiadaczy nazw domen i skontaktowanie się z nimi. Dostęp do konkretnych danych dotyczących rejestracji nazw domen musi być zapewniony na podstawie zgodnych z prawem i należycie uzasadnionych wniosków złożonych przez wnioskodawców ubiegających się o prawnie uzasadniony dostęp. Odpowiedzi należy udzielić bez zbędnej zwłoki, a w każdym razie w ciągu nie więcej niż 72 godzin od otrzymania wniosku o dostęp. Zgodnie z dyrektywą (UE) 2022/2555 przez wnioskodawców ubiegających się o prawnie uzasadniony dostęp należy rozumieć należy rozumieć każdą osobę fizyczną lub prawną występującą z wnioskiem na podstawie prawa Unii lub prawa krajowego. Dokładność i kompletność danych dotyczących rejestracji nazw domen może również odgrywać ważną rolę w egzekwowaniu praw własności intelektualnej. Odpowiedzialność za naruszenia i wszelkie związane z nimi szkody może wchodzić w grę wyłącznie w przypadku, gdy tożsamość domniemanego sprawcy naruszenia i jego dane kontaktowe mogą zostać ujawnione zgodnie z prawem Unii, a w szczególności z poszanowaniem ochrony danych osobowych, prawa podstawowego do poszanowania życia prywatnego i prawa do prowadzenia działalności gospodarczej. Pozostaje to bez uszczerbku dla prawa do obrony, z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy oraz gwarancji pokrycia kosztów i szkody wyrządzonej pozwanemu, zgodnie z art. 9 ust. 7 dyrektywy 2004/48/WE.
(15) Monitorowanie rynku internetowego pod kątem działań naruszających prawa własności intelektualnej może być dla właścicieli praw kosztownym i zasobochłonnym przedsięwzięciem. Należy w związku z tym rozszerzyć dobrowolne dobre praktyki, takie jak obecny system informacyjny i ostrzegania dotyczący nazw domen dla domeny najwyższego poziomu.eu obsługiwany przez Europejski Rejestr Domen Internetowych ("EURid") i Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej ("EUIPO"). Celem tej współpracy jest podnoszenie świadomości z myślą o ochronie praw własności intelektualnej właścicieli unijnych znaków towarowych oraz dostarczenie wiarygodnych informacji na temat nazw domen.eu i ich dostępności.
(16) Zasadnicze znaczenie w walce z działaniami naruszającymi prawa własności intelektualnej ma współpraca między podmiotami publicznymi i prywatnymi. Jedną z pierwszych przeszkód w nawiązaniu współpracy jest brak wyznaczonego punktu kontaktowego zajmującego się kwestiami związanymi z prawami własności intelektualnej i działaniami naruszającymi te prawa w państwie członkowskim lub w wymiarze transgranicznym. Bez takiego punktu kontaktowego szybkie i sprawne egzekwowanie praw własności intelektualnej nie jest możliwe, a współpraca między zainteresowanymi stronami jest utrudniona. Jak jednak podkreślono w odpowiedziach na zaproszenie do zgłaszania uwag, problem ten można łatwo rozwiązać, wyznaczając pojedynczy punkt kontaktowy ds. egzekwowania praw własności intelektualnej.
(17) Koordynacja i wymiana informacji mogłyby ulec znacznej poprawie, gdyby istniejące narzędzia, takie jak ICSMS, system wczesnego ostrzegania Safety Gate i IPEP, były szerzej wykorzystywane przez zainteresowane podmioty gospodarcze i właściwe organy do zwalczania działań naruszających prawa własności intelektualnej. Portal IPEP został opracowany przez EUIPO i umożliwia bezpieczną komunikację między właścicielami praw a właściwymi organami, np. dzięki funkcjonalności elektronicznego zarządzania wnioskami celnymi o podjęcie działań ("AFA") w odniesieniu do towarów, w przypadku których podejrzewa się naruszenie praw własności intelektualnej. Niektóre państwa członkowskie opracowały również własny portal dla przedsiębiorców w tym samym celu. Narzędzia te ułatwiają pracę zarówno właścicielom praw, jak i organom celnym, zapewniając centralne punkty wprowadzenia dostępne dla właścicieli praw w odniesieniu do ochrony praw własności intelektualnej we wszystkich państwach członkowskich. EUIPO uruchomił rozszerzenie platformy IPEP i udostępnił ją pośrednikom, rozpoczynając od platform handlu elektronicznego. Oznacza to, że platformy handlu elektronicznego mogą obecnie łatwo weryfikować prawa własności intelektualnej i w razie potrzeby skontaktować się z odpowiednimi właścicielami praw. Aby można było w pełni wykorzystać potencjał tego narzędzia, właściciele praw i właściwe organy krajowe muszą w większym stopniu z niego korzystać.
(18) Wiele organów nadzoru rynku nie podejmuje działań w przypadku znalezienia dowodów na domniemane towary podrobione lub pirackie, np. poprzez (i) zgłaszanie ustaleń w ICSMS; (ii) współpracę z właścicielami praw lub właściwymi organami za pośrednictwem IPEP lub (iii) wysyłanie ostrzeżeń o produktach niebezpiecznych za pośrednictwem Safety Gate, który jest unijnym systemem wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach niespoży- wczych, w tym podrobionych. Zaprzepaszcza się w ten sposób szanse na wniesienie dalszego wkładu w walkę z działaniami naruszającymi prawa własności intelektualnej. Ponadto wiele organów nadzoru rynku nie ma uprawnień do egzekwowania praw własności intelektualnej, nawet jeśli organy te mogą odgrywać ważną rolę w walce z podrabianiem 18 . Towary podrobione są często konfiskowane na granicach, ale można je również wykryć w całym łańcuchu dostaw, np. podczas kontroli jakości. Państwa członkowskie powinny zatem promować rolę organów nadzoru rynku w walce z podrabianiem towarów. W celu wzmocnienia nadzoru rynku lub zdolności innych organów egzekwowania prawa oraz na wniosek państwa członkowskiego możliwe jest zapewnienie wsparcia technicznego zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/240 19 ustanawiającym Instrument Wsparcia Technicznego.
(19) EUIPO współpracuje z kilkoma uczestniczącymi krajowymi urzędami ds. własności intelektualnej w państwach członkowskich w celu stworzenia zbioru kluczowych orzeczeń krajowych związanych z egzekwowaniem praw własności intelektualnej. Od 2014 r. uczestniczące urzędy, wraz ze Wspólnotowym Urzędem Ochrony Odmian Roślin, uczestniczą w systematycznym gromadzeniu kluczowych orzeczeń związanych z egzekwowaniem, które są udostępniane w bazie danych eSearch Case Law. Zbiór ten zawiera kluczowe orzeczenia dotyczące wszystkich rodzajów praw własności intelektualnej ze wszystkich państw członkowskich i obejmuje zarówno sprawy cywilne, jak i karne. Orzeczenia uznaje się za "kluczowe", jeżeli wprowadzają nową linię lub zmiany w orzecznictwie. Sprawy karne są również monitorowane w ramach Sieci Europejskich Prokuratorów ds. Własności Intelektualnej. Podnoszenie świadomości, regularne przekazywanie informacji przez urzędy ds. własności intelektualnej oraz szersze wykorzystanie takich baz danych mogłoby znacznie usprawnić egzekwowanie praw własności intelektualnej.
(20) Istotne znaczenie z perspektywy przeciwdziałania naruszeniom praw własności intelektualnej ma dalsza współpraca między EUIPO a unijnymi organami egzekwowania prawa UE. Obejmuje to wspieranie inicjatyw współpracy, takich jak europejska multidyscyplinarna platforma przeciwko zagrożeniom przestępstwami ("EMPACT") - prowadzona przez państwa członkowskie platforma służąca rozpoznawaniu, hierarchizowaniu i niwelowaniu zagrożeń ze strony poważnej i międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, na przykład przestępczości związanej z własnością intelektualną. Społeczność zaangażowana w egzekwowanie praw własności intelektualnej powinna korzystać z tej multidyscyplinarnej platformy współpracy.
(21) Procedury pozasądowego rozstrzygania sporów ("ADR") stanowią oszczędną, szybszą i skuteczniejszą alternatywę dla tradycyjnych postępowań sądowych, zwłaszcza w przypadku sporów transgranicznych i dla MŚP. Dostęp do postępowań ADR należy zatem rozszerzyć na wszystkie rodzaje sporów dotyczących własności intelektualnej, w tym w kontekście sporów dotyczących nazw domen.
(22) W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/29/WE 20 i dyrektywie 2004/48/WE zapewniono właścicielom praw możliwość wystąpienia o wydanie nakazu przeciwko dostawcy usługi pośredniej, z którego usługi wykorzystuje osoba trzecia do naruszania praw własności intelektualnej tych właścicieli praw. Dyrektywa 2004/48/WE przewiduje również postępowania o naruszenie postanowieniami w przedmiocie środków tymczasowych lub nakazów tymczasowych w celu zapobieżenia dalszym naruszeniom. Stanowi ona, że w przypadku wydania orzeczenia sądowego stwierdzającego naruszenie praw własności intelektualnej organy sądowe mogą wydać nakaz uniemożliwiający sprawcy naruszenia dalsze naruszenia praw własności intelektualnej. Dynamiczne nakazy sądowe są jak dotąd dostępne jedynie w kilku państwach członkowskich. Zakres tych nakazów i określone w nich wymogi różnią się w zależności od jurysdykcji, w tym również stopniem, w jakim w nakazie sądowym można określić konkretne środki techniczne służące wykonaniu nakazu 21 . W 2017 r. w komunikacie Komisji z dnia 29 listopada 2017 r. zatytułowanym "Wytyczne dotyczące niektórych aspektów dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej" 22 stwierdzono, że w pewnych przypadkach skuteczność nakazów sądowych może być ograniczona ze względu na zmiany przedmiotu nakazu. Może tak być na przykład w przypadku, gdy pod innymi nazwami domen pojawiają się "lustrzane" strony internetowe, na które nakaz sądowy nie ma już wpływu. W związku z powyższym, z zastrzeżeniem pewnych zabezpieczeń, dynamiczne nakazy sądowe mogą być skutecznym środkiem zapobiegania dalszemu naruszaniu praw własności intelektualnej zarówno w internecie, jak i poza nim. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości 23 przy wydawaniu dynamicznych nakazów należy wziąć pod uwagę prawa podstawowe, w szczególności prawo do wolności wypowiedzi i informacji na mocy art. 11 oraz wolność prowadzenia działalności gospodarczej na mocy art. 16 Karty.
(23) Działania naruszające prawa własności intelektualnej rozciągają się często na wiele jurysdykcji i obejmują różne rodzaje usług pośrednich, zarówno w internecie, jak i poza nim. W tym kontekście ułatwianie dostępu do informacji - i wymiana tych informacji - między wszystkimi odpowiednimi zainteresowanymi stronami w całym cyklu egzekwowania praw własności intelektualnej ma zasadnicze znaczenie dla identyfikacji działań naruszających prawa własności intelektualnej, prowadzenia dochodzeń w ich sprawie oraz ich ścigania, pod warunkiem że taki dostęp i wymiana odbywają się w pełnej zgodności z prawem Unii, w tym z uwzględnieniem ochrony danych osobowych i prawa do prywatności. W art. 8 dyrektywy 2004/48/WE przewidziano już prawo do informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług naruszających prawo własności intelektualnej w przypadkach, które dotyczą działań naruszających prawa własności intelektualnej prowadzonych na skalę handlową. Prawo to ma zastosowanie wyłącznie w kontekście postępowania dotyczącego naruszenia prawa własności intelektualnej na skalę handlową oraz w odpowiedzi na uzasadnione i proporcjonalne żądanie powoda. Nie należy lekceważyć znaczenia prawa do informacji. Jak niedawno przypomniał Trybunał Sprawiedliwości 24 , prawo do informacji odgrywa rolę w poszanowaniu prawa do skutecznego środka prawnego i ostatecznie zapewnia skuteczne wykonywanie prawa podstawowego, jakim jest prawo do posiadania własności chronione w art. 17 Karty, którego część stanowi prawo własności intelektualnej.
(24) Podczas konsultacji zainteresowane strony wskazały jednak na niepewność w dziedzinie prawa do informacji i zwróciły się o dalsze wskazówki dotyczące warunków, rodzaju informacji, związku z ochroną danych, w kontekście których można by osiągnąć poprawę w odniesieniu do prawa do informacji między właścicielami praw a pośrednikami.
(25) W sprawie C-597/19 Trybunał orzekł, że prawo do informacji przewidziane w art. 8 ust. 1 dyrektywy 2004/48/WE na rzecz właściciela praw stanowi procedurę odrębną od postępowania o naruszenie. Można się na nie powołać w odrębnym postępowaniu, ponieważ w kontekście postępowania, które kończy się stwierdzeniem naruszenia prawa własności intelektualnej, zażądanie wszystkich istotnych informacji nie jest zawsze możliwe. W szczególności podmiot prawa własności intelektualnej może powziąć wiadomość o zakresie naruszenia tego prawa dopiero po ostatecznym zakończeniu tego postępowania 25 . Wykonywanie prawa do informacji przewidzianego w art. 8 ust. 1 dyrektywy 2004/48/WE nie ogranicza się do postępowań mających na celu stwierdzenie naruszenia prawa własności intelektualnej. Żądanie udzielenia informacji przewidziane w art. 8 dyrektywy ma inny cel niż wniesienie powództwa mającego na celu stwierdzenie naruszenia prawa własności intelektualnej. W sprawie C-628/21 Trybunał orzekł, że gdyby żądanie udzielenia informacji podlegało tym samym wymogom dowodowym co powództwo o stwierdzenie naruszenia prawa własności intelektualnej, odrębna procedura ustanowiona w art. 8 dyrektywy, która stanowi specyfikę prawa Unii, straciłaby w znacznej części swoją praktyczną skuteczność. Należy zatem odróżnić funkcję żądania udzielenia informacji na podstawie art. 8 dyrektywy 2004/48/WE od funkcji postępowania sądowego mającego na celu stwierdzenie naruszenia prawa własności intelektualnej.
(26) Kolejnym kluczowym elementem polityki egzekwowania praw własności intelektualnej jest wypłata odpowiedniego odszkodowania w przypadku sądowego stwierdzenia naruszenia prawa własności intelektualnej, jak przewidziano w art. 13 dyrektywy 2004/48/WE. Podczas konsultacji zainteresowane strony stwierdziły, że odszkodowanie często nie jest odpowiednie do rzeczywistego uszczerbku poniesionego przez właściciela praw. Jak stwierdził Trybunał Sprawiedliwości w sprawie C-99/15, szkoda moralna, taka jak na przykład naruszenie dobrego imienia autora utworu, stanowi - pod warunkiem że została udowodniona - element rzeczywistej szkody poniesionej przez właściciela praw 26 . Dyrektywa 2004/48/WE ma zastosowanie niezależnie od środków przewidzianych w szczególności w ustawodawstwie krajowym, w stopniu w jakim te środki mogą być korzystniejsze dla właścicieli praw. W dyrektywie 2004/48/WE ustanowiono minimalne normy egzekwowania praw własności intelektualnej i nie uniemożliwia ona państwom członkowskim ustanawiania środków zapewniających większą ochronę, pod warunkiem że są one zgodne z prawem Unii. W związku z tym fakt, że w dyrektywie 2004/48/WE nie zobowiązano państw członkowskich do ustanowienia odszkodowań "karnych", nie powinien uniemożliwiać wprowadzenia takiego środka na szczeblu krajowym.
(27) Rozporządzenie (UE) nr 608/2013, wraz z ogólnymi zasadami ustanowionymi na mocy rozporządzenia (UE) nr 952/2013, objętego obecnie rewizją, umożliwiają organom celnym zatrzymanie lub zajęcie towarów, w przypadku których podejrzewa się naruszenie praw własności intelektualnej. W dyrektywie 2004/48/WE zezwolono, aby w celu zabezpieczenia dowodów towary zostały zajęte przez inne właściwe organy, a sąd może nakazać zniszczenie tych towarów w wyniku orzeczenia co do istoty sprawy. W przypadku towarów zatrzymanych przez organy celne, jeśli posiadacz towarów sprzeciwia się ich zniszczeniu, a właściciel praw wszczyna postępowanie sądowe, towary muszą pozostać w magazynie przez cały czas trwania postępowania. Podczas konsultacji z zainteresowanymi stronami właściciele praw wyrazili obawy dotyczące kosztów związanych z przechowywaniem i niszczeniem towarów zajętych lub zatrzymanych przez organy celne i inne właściwe organy. Koszty te nie ograniczają się do przechowywania i niszczenia, ale obejmują również inne powiązane koszty, takie jak koszty przeładunku, weryfikacji i transportu. Właściciele praw uważają, że w niektórych przypadkach koszty te są zbyt wysokie, wskutek czego rezygnują oni niekiedy z egzekwowania swoich praw własności intelektualnej 27 .
(28) Ważnym aspektem zniszczenia towarów naruszających prawa własności intelektualnej jest koszt środowiskowy tego procesu. Przechowywanie i niszczenie towarów naruszających prawa własności intelektualnej musi się odbywać w sposób, który nie zagraża zdrowiu ludzkiemu i nie szkodzi środowisku naturalnemu. Bezpieczne dla środowiska niszczenie towarów naruszających prawa własności intelektualnej pozostaje jednym z priorytetów Światowej Organizacji Własności Intelektualnej. Ponadto Światowa Organizacja Celna opracowała wytyczne dotyczące przyjaznego dla środowiska niszczenia zatrzymanych towarów tego rodzaju. W UE recykling lub niszczenie towarów naruszających prawa własności intelektualnej zatrzymanych przez organy celne wymaga decyzji organów celnych i dopełnienia związanych z tym formalności celnych. Wymaga również zgody właściciela praw. Odpowiednie zainteresowane strony muszą dołożyć wszelkich starań w celu zapewnienia bezpiecznego dla środowiska i akceptowalnego zniszczenia towarów naruszających prawa własności intelektualnej.
(29) Działania naruszające prawa własności intelektualnej są bardzo dochodowe ze względu na wysoką wartość, która może być związana z własnością intelektualną, oraz ze względu na stosunkowo niski poziom ryzyka pod względem prawdopodobieństwa wykrycia i egzekwowania przepisów. Sprawia to, że organizacje przestępcze mogą dopuszczać się działań naruszających prawa własności intelektualnej oraz jednocześnie takich przestępstw jak pranie pieniędzy, uchylanie się od opodatkowania, handel ludźmi i praca przymusowa.
(30) W sprawie C-655/21 28 Trybunał orzekł, że jeżeli państwa członkowskie wykonują zobowiązania wynikające z Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej Światowej Organizacji Handlu (zwanego dalej "porozumieniem TRIPS"), w tym zobowiązania nałożone w jego art. 61, należy uznać, że stosują one prawo Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 Karty. W art. 61 porozumienia TRIPS przewidziano różnice w zakresie sankcji karnych za umyślne podrabianie znaków towarowych lub piractwo praw autorskich na skalę handlową. Maksymalny wymiar kary pozbawienia wolności w przypadku najpoważniejszych form takich przestępstw, tj. przestępstw popełnianych przez organizacje przestępcze zdefiniowane w art. 1 decyzji ramowej Rady 2008/841/WSiSW 29 , jest w UE różny. Zachęca się państwa członkowskie do przeprowadzenia oceny, czy dostępne w ich prawie krajowym sankcje karne za takie przestępstwa są wystarczające do zapewnienia odstraszającego charakteru, spójne z poziomem kar stosowanych w przypadku przestępstw o porównywalnej wadze, w celu zapewnienia skutecznego egzekwowania i poszanowania zasady proporcjonalności, z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, w tym sprawy C-655/21. Państwa członkowskie powinny również ocenić, czy sankcje karne za takie przestępstwa są współmierne do wyrządzonej szkody, przy jednoczesnym zapewnieniu zgodności z mającymi zastosowanie przepisami prawa Unii i prawa międzynarodowego, w tym w odniesieniu do ochrony praw podstawowych wszystkich zainteresowanych stron.
(31) Ponadto niektóre państwa członkowskie nie posiadają wyspecjalizowanych jednostek ds. egzekwowania prawa lub wydziałów prokuratury, które zajmowałyby się przestępstwami związanymi z prawami własności intelektualnej. Utrudnia to skuteczną współpracę transgraniczną w zakresie egzekwowania prawa i sprawia, że właściwym organom trudno jest utrzymać wiedzę. Stosowanie metod dochodzenia niejawnego (np. przechwytywanie rozmów telefonicznych i danych oraz prowadzenie tajnych operacji), przy jednoczesnym zapewnieniu zgodności z mającymi zastosowanie przepisami prawa Unii i prawa międzynarodowego, w tym w odniesieniu do ochrony praw podstawowych wszystkich zainteresowanych stron, może zwiększyć skuteczność transgranicznych postępowań przygotowawczych dotyczących przestępstw popełnianych przez organizacje przestępcze. Podobnie wielkie znaczenie mają dochodzenia finansowe, w tym dochodzenia w sprawie praktyk w zakresie reklamy internetowej i wykorzystywania kryptowalut 30 , a także wystarczająca specjalizacja właściwych jednostek dochodzeniowych i prokuratorów. Specjalizacja odpowiednich jednostek dochodzeniowych w państwach członkowskich ułatwiłaby również tworzenie ogól- nounijnych grup dyskusyjnych policji, służb celnych i prokuratorów we współpracy z Agencją Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania ("Europol"), Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych ("OLAF") i Eurojustem. W związku z tym należy zdecydowanie zachęcać do korzystania z wyspecjalizowanych jednostek dochodzeniowych dysponujących odpowiednimi zasobami, przy jednoczesnym zapewnieniu zgodności z mającymi zastosowanie przepisami prawa Unii i prawa międzynarodowego, w tym w celu ochrony praw podstawowych wszystkich zainteresowanych stron.
(32) Powstające i szybko rozwijające się technologie mogą stwarzać wyzwania dla egzekwowania praw własności intelektualnej i otwierać nowe możliwości w tym zakresie. Systemy sztucznej inteligencji, takie jak zautomatyzowane systemy rozpoznawania treści i algorytmy uczenia maszynowego można wykorzystać do rozpoznawania produktów podrobionych lub pirackich, lub wzorców związanych z promocją lub dystrybucją takich produktów; systemy te mogą stać się kluczowymi technologiami w walce z działaniami naruszającymi prawa własności intelektualnej. Zachęca się podmioty gospodarcze do zachowania ostrożności przy korzystaniu z systemów sztucznej inteligencji i unikania sytuacji, w których nieujawnione informacje poufne, know-how lub tajemnice przedsiębiorstwa są wykorzystywane w takich systemach jako dane wejściowe, ponieważ może to uniemożliwić uzyskanie ochrony własności intelektualnej w odniesieniu do takich informacji na późniejszym etapie. Znalezienie właściwej drogi wśród wyzwań i możliwości związanych ze sztuczną inteligencją może być trudne, zwłaszcza dla MŚP. Zachęca się zatem państwa członkowskie i zainteresowane strony z branży do udziału w opracowaniu kompleksowej listy kontrolnej zawierającej cenne informacje, wskazówki i praktyczne strategie dla MŚP, wspierające innowacyjność, ochronę własności intelektualnej i zapewniające odpowiedzialne przyjęcie technologii sztucznej inteligencji w krajobrazie biznesowym UE.
(33) Rynek technologii wykorzystywanych do walki z podrabianiem i piractwem jest złożony i szybko się zmienia. Właściciele praw mogą stanąć w obliczu wyzwań związanych z poruszaniem się na tym rynku i znalezieniem odpowiednich rozwiązań technicznych lub dostawców technologii. Właściciele praw, którzy chcą korzystać z takich technologii, mają jednak do dyspozycji zasoby takie jak Przewodnik EUIPO dotyczący technologii wykorzystywanych do zwalczania obrotu towarami podrobionymi i piractwa. Dobrze przystosowana do zwiększenia identyfikowalności i przejrzystości w ramach łańcucha dostaw jest technologia rozproszonego rejestru (w tym między innymi technologie oparte na łańcuchu bloków), zgodnie z koncepcją cyfrowego paszportu produktu 31 , co może pomóc w identyfikowaniu i powstrzymywaniu działań naruszających prawa własności intelektualnej. Tokenizowane zapisy ścieżki łańcucha dostaw zarejestrowane w łańcuchu bloków są niezmienne i przejrzyste oraz dokumentują każdą transakcję i przepływ produktu i mogą być przedstawione jako środki dowodowe zgodnie z krajowym prawem procesowym.
(34) Europejska infrastruktura usług technologii blockchain ("EBSI") składa się z publicznej sieci peer-to-peer obejmującej wzajemnie połączone węzły obsługujące infrastrukturę usług opartych na technologii łańcucha bloków. EBSI zaprojektowano z wykorzystaniem podejścia iteracyjnego, skupiając się na niewielkiej liczbie konkretnych przypadków użycia (zastosowań), które następnie będą rozszerzane z czasem. Ostatecznie do EBSI będą mogły dołączyć prywatne przedsiębiorstwa i organizacje i korzystać z niej jako usługi.
(35) Europejski system uwierzytelniania produktów i usług logistycznych EUIPO ("EBSI-ELSA") to program pilotażowy dotyczący systemu opartego na technologii blockchain, który łączyłby wszystkie zainteresowane strony i ich systemy w celu zapewnienia autentyczności produktu w całym łańcuchu dostaw, a ostatecznie także poza nim. Jeżeli towary są powiązane z infrastrukturą Blockathon, powstaje cyfrowy bliźniak przechowujący informacje potwierdzające ich autentyczność. Zapewni to zainteresowanym stronom środki umożliwiające transfer towaru wraz z jego wirtualnym odpowiednikiem, przy czym ten ostatni będzie opatrzony niezmiennym podpisem cyfrowym od właściciela marki. System zapewnia również możliwość wymiany informacji cyfrowych z zaangażowanymi stronami w łańcuchu logistycznym, w tym z pośrednikami i właściwymi organami.
(36) W niedawnym komunikacie w sprawie Web 4.0 i światów wirtualnych 32 określono strategię UE dotyczącą technologii Web 4.0, która ma zapoczątkować przełomową transformację technologiczną prowadzącą do powstania świata, gdzie wszystko będzie ze sobą płynnie połączone. Oczekuje się, że w miarę rozwoju światów wirtualnych pojawią się nowe wyzwania w zakresie egzekwowania praw własności intelektualnej i identyfikacji domniemanych sprawców naruszeń, np. egzekwowanie praw własności intelektualnej związanej z niewymienialnym tokenem ("NFT"). Wyzwania te będą wymagały dalszego monitorowania i dialogu z zainteresowanymi stronami.
(37) NFT to rodzaj aktywów cyfrowych, który reprezentuje unikalność i autentyczność określonego elementu cyfrowego lub treści cyfrowych z wykorzystaniem technologii blockchain. Każdy NFT posiada niepowtarzalny identyfikator kryptograficzny, który odróżnia go od innych, co sprawia, że jest on bardzo rzadki i możliwy do zweryfikowania. Dzięki NFT możliwa jest między innymi tokenizacja i sprzedaż twórczości (cyfrowej lub fizycznej), przy jednoczesnym zapewnieniu nabywcom dowód niepowtarzalności produktu oraz możliwości obrotu tymi aktywami lub prezentowania ich na platformach internetowych w bezpieczny i zdecentralizowany sposób. Posiadanie NFT nie jest jednak równoznaczne z posiadaniem aktywów bazowych w nim zawartych lub będących aktywów, do których NFT odsyła. Chociaż posiadanie NFT zasadniczo oznacza, że właściciel posiada prawa wyłączne do samego NFT (co przekłada się na prawo do przekazania, sprzedaży lub prezentacji takiego składnika aktywów w formie stokenizowanej), niekoniecznie wiąże się z przyznaniem jakichkolwiek praw w odniesieniu do pierwotnego składnika aktywów fizycznych lub cyfrowych, ponieważ są to odrębne koncepcje prawne.
(38) Dnia 1 stycznia 2021 r. Komisja i EUIPO uruchomiły Fundusz na rzecz MŚP 33 , który oferuje wsparcie finansowe dla MŚP dotkniętych skutkami pandemii COVID-19 i rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie, a jego celem jest zapewnienie MŚP pomocy w zarządzaniu ich portfelami własności intelektualnej. W 2024 r., aby zapewnić MŚP szersze wsparcie w egzekwowaniu ich praw własności intelektualnej, z Funduszu na rzecz MŚP rekompensowane są również koszty wstępnych porad udzielonych przez eksperta ds. egzekwowania praw własności intelektualnej 34 (ang. IP scan enforcement) wyznaczonego przez krajowy urząd ds. własności intelektualnej (tzw. bon IP Scan Enforcement). Te porady lub wskazówki obejmują zalecane działania mające służące eliminacji istniejących naruszeń praw własności intelektualnej i zapobieganie potencjalnym naruszeniom w przyszłości. Bon IP Scan Enforcement nie obejmuje formalnych działań egzekucyjnych, takich jak sporządzanie wniosków o wydanie nakazu zaniechania naruszenia czy wytaczanie powództw sądowych. Dzięki temu dodatkowemu narzędziu MŚP mają do dyspozycji porady lub wskazówki w następujących sytuacjach: (i) gdy MŚP dowiaduje się o naruszeniu jego prawa własności intelektualnej przez osobę trzecią; (ii) gdy istnieje ryzyko, że MŚP zostanie oskarżone przez osobę trzecią o domniemane naruszenie aktywów tej osoby trzeciej chronionych prawami własności intelektualnej; lub (iii) gdy MŚP musi podjąć działania zapobiegawcze związane z egzekwowaniem praw własności intelektualnej.
(39) Narastająca cyfryzacja gospodarki światowej sprawiła, że wzrosło ryzyko bezprawnego pozyskiwania, wykorzystywania i ujawniania niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) za pośrednictwem cyberataków. Takie cyberataki dokonywane są w ramach działalności gospodarczej mającej na celu pozyskanie tajemnic przedsiębiorstwa, które później mogłyby kwalifikować się do ochrony własności intelektualnej. MŚP są bardziej narażone na cyberataki niż większe przedsiębiorstwa ze względu na brak świadomości w zakresie cyberbezpieczeństwa i niewystarczającą solidność swoich środków cyberbezpieczeństwa. Cyberataki powodują również poważne szkody finansowe dla MŚP i osłabiają ich ogólną konkurencyjność. Jak zapowiedziano w planie działania w zakresie własności intelektualnej z 2020 r., Komisja przygotowuje skierowany do MŚP zestaw narzędzi służący popularyzacji wiedzy na temat sposobów zapobiegania cyberatakom ukierunkowanym na tajemnice przedsiębiorstwa lub reagowania na takie cyberataki.
(40) Większość obywateli Unii twierdzi, że dobrze rozumie pojęcie praw własności intelektualnej, a jeszcze większy odsetek (93 %) uważa, że ochrona praw własności intelektualnej jest ważna. W europejskim społeczeństwie panuje również powszechna świadomość negatywnych skutków podrabiania towarów, przy czym zdecydowana większość (około 80 %) Europejczyków uważa, że działania naruszające prawa własności intelektualnej: (i) wspierają nieetyczne zachowania i działalność organizacji przestępczych; (ii) wpływają na przedsiębiorstwa i zagrażają miejscom pracy; oraz (iii) stanowią zagrożenie dla zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska. Mimo to ponad jedna czwarta młodych Europejczyków (w wieku od 15 do 24 lat) celowo kupiła co najmniej jeden podrobiony produkt online 35 , co wskazuje na potrzebę podjęcia ukierunkowanych działań w celu ograniczenia tego trendu oraz potrzebę dalszego gromadzenia dowodów i podnoszenia świadomości na temat zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa związanych z kupowaniem produktów podrobionych. EUIPO utworzył w tym kontekście sieć ekspertów z ministerstw edukacji państw członkowskich i przedstawicieli krajowych urzędów ds. własności intelektualnej w celu wypracowania wspólnego podejścia do własności intelektualnej w edukacji w gronie odpowiednich decydentów. Jednym z najbardziej widocznych rezultatów działania tej sieci jest projekt "Ideas Powered @ School", w ramach którego tworzy się i gromadzi materiały edukacyjne i szkoleniowe dotyczące własności intelektualnej.
(41) Aby właściwe organy, takie jak organy celne, policja i prokuratura, były wydajne i skuteczne w swoich działaniach, muszą posiadać niezbędną, dogłębną wiedzę na temat ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej oraz zawsze posiadać aktualne informacje na temat najnowszych tendencji i rozwoju technologicznego w tej dziedzinie. W tym względzie EUIPO i Agencja Unii Europejskiej ds. Szkolenia w Dziedzinie Ścigania ("CEPOL") utworzyły już wirtualne centrum szkoleniowe na potrzeby szkoleń z zakresu praw własności intelektualnej dla organów celnych, policji, prokuratury i organów nadzoru rynku. EUIPO i CEPOL opracowały również dostosowane do potrzeb zasoby i materiały szkoleniowe dla tych grup. Ponadto, na wniosek państwa członkowskiego, możliwe jest zapewnienie wsparcia technicznego właściwym organom krajowym zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/240.
(42) W ostatnich latach obrót podrobionymi produktami farmaceutycznymi w UE rósł 36 , przy czym leki stanowiły siódmą najczęściej zajmowaną kategorię produktów na zewnętrznej granicy UE w 2020 r. Podrabiane produkty farmaceutyczne są również szeroko reklamowane i oferowane w sprzedaży przez internet. Często zawierają one substancje toksyczne, złej jakości lub w nieodpowiednich dawkach, w związku z czym uznaje się je również za sfałszowane produkty lecznicze zgodnie z dyrektywą 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 37 . Należy pomagać konsumentom w identyfikowaniu stron internetowych, na których sprzedawane są podrobione produkty farmaceutyczne. Chociaż w 2011 r. w dyrektywie 2001/83/WE ustanowiono przepisy dotyczące wspólnego logo umożliwiającego konsumentom identyfikację legalnych aptek internetowych, świadomość konsumentów w tej dziedzinie jest nadal bardzo niska.
(43) Sprawozdanie Komisji na temat ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej w państwach trzecich 38 ma na celu poinformowanie właścicieli praw, w szczególności MŚP, o potencjalnych zagrożeniach dla ich praw własności intelektualnej w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w niektórych państwach spoza UE. Jego celem jest zatem umożliwienie tym podmiotom opracowania strategii biznesowych i prowadzenia działań służących ochronie ich wartości niematerialnych i prawnych, takich jak własność intelektualna. Komisja ustanowiła punkty informacyjne ds. praw własności intelektualnej dla MŚP w Chinach, Ameryce Łacińskiej, Azji Południowo-Wschodniej, Indiach i Afryce, aby wspierać przedsiębiorstwa z UE, które starają się chronić i egzekwować swoje prawa własności intelektualnej w tych regionach. Dzięki tym usługom unijne podmioty gospodarcze mogą, przed rozpoczęciem działalności gospodarczej w tych regionach, zapoznać się z otoczeniem prawnym.
(44) Regularnie publikowana przez Komisję lista obserwacyjna związana z piractwem i podrabianiem produktów zawiera przykłady zgłoszonych platform handlowych lub usługodawców, których operatorzy lub właściciele mają siedzibę poza UE i co do których istnieje domniemanie, że angażują się podrabianie i piractwo, ułatwiają takie działania lub czerpią z nich korzyści. Celem tej listy obserwacyjnej jest zachęcenie operatorów i właścicieli, a także właściwych organów krajowych i rządów do podejmowania niezbędnych działań i wprowadzania niezbędnych środków w celu zmniejszenia dostępności towarów lub usług naruszających prawa własności intelektualnej na tych rynkach. Lista obserwacyjna ma również na celu podnoszenie świadomości konsumentów na temat zagrożeń dla środowiska, bezpieczeństwa produktów i innych zagrożeń związanych z zakupem na potencjalnie problematycznych rynkach. Lista jest przygotowywana we współpracy z Europolem i EUIPO, których wiedza fachowa, w szczególności z zakresu mediów społecznościowych i platform internetowych, umożliwia przeprowadzenie bardziej szczegółowej analizy tendencji i wyzwań związanych z piractwem i podrabianiem w usługach internetowych państw trzecich oraz wprowadzonych środków.
(45) Sprzedaż domniemanych towarów podrobionych i pirackich może stać się łatwiejsza za sprawą wzrostu liczby stref wolnego handlu poza UE, ponieważ strefy te: (i) zapewniają zwolnienia z ceł i podatków; (ii) charakteryzują się prostszymi procedurami administracyjnymi; oraz (iii) umożliwiają bezcłowy przywóz surowców, maszyn, części i wyposażenia. Niektóre podmioty gospodarcze mogą wykorzystać postrzegany niedostateczny nadzór, nieodpowiednią kontrolę i brak przejrzystości takich stref do prowadzenia działań naruszających prawa własności intelektualnej. Aby zaradzić tej sytuacji, Rada Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) przyjęła w 2019 r. zalecenie w sprawie zwalczania nielegalnego handlu i zwiększenia przejrzystości stref wolnego handlu. Zalecenie to zawiera załącznik dotyczący kodeksu postępowania na rzecz przejrzystych stref wolnego handlu, w którym można znaleźć zalecenia dla ich operatorów dotyczące sposobów ograniczenia dostępności nielegalnych towarów w ich strefach. Zalecenie OECD zostało zatwierdzone decyzją Rady 39 . W interesie zarówno właścicieli praw, jak i konsumentów w UE leży, aby operatorzy stref wolnego handlu w UE: (i) przestrzegali kodeksu postępowania na rzecz przejrzystych stref wolnego handlu; (ii) poprawili przejrzystość swoich stref wolnego handlu; a tym samym (iii) przyczyniali się do ograniczenia dostępności towarów, co do których istnieje podejrzenie naruszenia praw własności intelektualnej, w swoich strefach wolnego handlu.
(46) Państwa członkowskie i zainteresowane strony powinny prowadzić wymianę istotnych informacji na temat działań następczych podejmowanych w związku z niniejszym zaleceniem i jego wdrażaniem. EUIPO, który odgrywa kluczową rolę w działaniach UE na rzecz zwalczania podrabiania towarów i poprawy egzekwowania praw własności intelektualnej, powinien wspierać rozpowszechnianie, wdrażanie i monitorowanie niniejszego zalecenia. Ze względu na szeroką wiedzę fachową i rozległą sieć przedstawicieli sektora publicznego i prywatnego EUIPO, urząd ten należy zachęcać do zapewnienia pomocy w gromadzeniu informacji, monitorowaniu dobrych praktyk i utrzymywaniu relacji z jego siecią w celu zacieśnienia współpracy transgranicznej w dziedzinie egzekwowania praw własności intelektualnej między wszystkimi odpowiednimi zainteresowanymi stronami. Należy rozszerzyć i promować stosowanie ADR, ponieważ jest to prosta, szybka i tania metoda pozasądowego rozwiązywania sporów dotyczących własności intelektualnej. Centrum mediacji EUIPO mogłoby z powodzeniem realizować takie zadania.
(47) Aby zapewnić poszanowanie prawa podstawowego, jakim jest prawo do ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych, a także swobodny przepływ danych osobowych, przetwarzanie takich danych w kontekście wszelkich środków służących wykonaniu niniejszego zalecenia powinno być w pełni zgodne z przepisami o ochronie danych. W szczególności przetwarzanie to powinno być w pełni zgodne z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 40 oraz dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 41 i powinno być monitorowane przez właściwe organy nadzoru.
(48) Niniejsze zalecenie potwierdza prawa podstawowe i jest zgodne z zasadami uznanymi w Karcie. W szczególności niniejsze zalecenie ma na celu zapewnienie pełnej zgodności z art. 8, 11, 16, 17, 47 i 49 Karty.
(49) Ze względu na komplementarność między niniejszym zaleceniem, rozporządzeniem (UE) 2022/2065 i zaleceniem (UE) 2023/1018 skutki niniejszego zalecenia należy poddać ocenie, z należytym uwzględnieniem ustaleń EUIPO, nie później niż trzy lata po przyjęciu niniejszego zalecenia,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ZALECENIE: