Zalecenie 2018/790 w sprawie dostępu do informacji naukowej oraz jej ochrony
Dz.U.UE.L.2018.134.12
Akt obowiązującyZALECENIE KOMISJI (UE) 2018/790
z dnia 25 kwietnia 2018 r.
w sprawie dostępu do informacji naukowej oraz jej ochrony
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 292,
(1) W lipcu 2012 r. Komisja Europejska przyjęła pakiet dotyczący informacji naukowej, składający się z komunikatu "W stronę lepszego dostępu do informacji naukowej. Zwiększanie korzyści z inwestowania środków publicznych w badania naukowe" 1 oraz zalecenia Komisji 2012/417/UE 2 . Zalecenie 2012/417/UE przewiduje, że Komisja dokona przeglądu postępów osiągniętych w całej Unii i oceni, czy realizacja określonych celów wymaga podjęcia dalszych działań.
(2) W komunikacie "Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy" 3 podkreślono znaczenie rozpowszechniania danych jako katalizatora wzrostu gospodarczego, innowacji i cyfryzacji wszystkich sektorów gospodarki, w szczególności w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw (i start-upów) oraz dla całego społeczeństwa. Podkreślono w nim, że duże zbiory danych i obliczenia wielkiej skali zmieniają sposób prowadzenia badań naukowych i dzielenia się wiedzą, wpisując się w transformację w kierunku bardziej wydajnej i reagującej na potrzeby otwartej nauki 4 . Zapowiedziano, że Komisja będzie wspierać dostęp do publicznych danych w celu pobudzenia innowacyjności oraz działać na rzecz stworzenia chmury obliczeniowej do celów badań w ramach otwartej nauki jako części Europejskiej inicjatywy dotyczącej przetwarzania w chmurze. W śródokresowym przeglądzie strategii jednolitego rynku cyfrowego 5 Komisja ogłosiła swój zamiar dalszej poprawy "dostępności i ponownego wykorzystania publicznych oraz publicznie finansowanych danych".
(3) W komunikacie w sprawie europejskiej inicjatywy dotyczącej przetwarzania w chmurze "Budowanie w Europie konkurencyjnej gospodarki opartej na danych i wiedzy" 6 przedstawiono racjonalny i szeroko zakrojony plan utworzenia europejskiej chmury dla otwartej nauki jako zaufanego, otwartego środowiska, w którym społeczność naukowa mogłaby przechowywać, udostępniać i ponownie wykorzystywać dane i wyniki naukowe. Zapowiedziano również, że Komisja dokona przeglądu zalecenia 2012/417/UE w sprawie dostępu do informacji naukowej oraz jej ochrony, aby zachęcić do wymiany danych naukowych i tworzenia systemów zachęt, systemów nagród i programów edukacyjnych i szkoleniowych mających skłonić naukowców i przedsiębiorstwa do wymiany danych. W dokumencie roboczym służb Komisji "Plan wdrażania europejskiej chmury dla otwartej nauki" 7 omówiono wyniki przeprowadzonej we współpracy z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami analizy możliwości utworzenia mechanizmów zarządzania i finansowania dla europejskiej chmury dla otwartej nauki oraz bardziej szczegółowo określono działania prowadzące do rozwoju tej chmury jako federacji infrastruktur danych naukowych.
(4) W dyrektywie 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 8 ustanowiono zasadę, zgodnie z którą wszystkie dostępne dane będące w posiadaniu podmiotu sektora publicznego powinny móc zostać ponownie wykorzystane do celów komercyjnych i niekomercyjnych przez wszystkie zainteresowane strony na niedyskryminacyjnych warunkach dla porównywalnych kategorii ponownego wykorzystania, po kosztach nieprzekraczających marginalnych kosztów rozpowszechniania danych.
(5) Celem polityki otwartego dostępu 9 jest udostępnienie naukowcom i ogółowi społeczeństwa zrecenzowanych publikacji naukowych, wyników badań naukowych i innego rodzaju rezultatów badań naukowych bezpłatnie, w otwarty i niedyskryminacyjny sposób oraz na możliwie jak najwcześniejszym etapie procesu rozpowszechniania, a także umożliwienie wykorzystywania i ponownego wykorzystywania wyników badań naukowych. Otwarty dostęp przyczynia się do poprawy jakości, ograniczenia konieczności zbędnego powielania badań, przyspieszenia postępu naukowego, zwalczania oszustw naukowych oraz ogólnie sprzyja wzrostowi gospodarczemu i innowacjom. Oprócz otwartego dostępu planowanie zarządzania danymi staje się standardową praktyką naukową.
(6) Jeśli naukowiec zdecyduje się na publikację, jednym ze sposobów rozpowszechnienia jest otwarty dostęp, w szczególności w kontekście badań finansowanych ze środków publicznych. Rozwiązania w zakresie udzielania licencji powinny zmierzać do ułatwienia rozpowszechniania i ponownego wykorzystywania publikacji naukowych.
(7) Ochrona wyników badań naukowych leży w interesie publicznym. Tradycyjnie pozostawała w gestii archiwów lub bibliotek, zwłaszcza bibliotek na poziomie krajowym gromadzących egzemplarze obowiązkowe. Odnotowuje się ciągły przyrost uzyskiwanych wyników badań. Potrzebne są mechanizmy, infrastruktura i rozwiązania w zakresie oprogramowania umożliwiające długoterminową ochronę wyników badań w formie cyfrowej. Długoterminowe finansowanie ochrony ma podstawowe znaczenie, ponieważ koszty przechowywania treści w formie cyfrowej są nadal stosunkowo wysokie. Z uwagi na znaczenie ochrony wyników badań naukowych w perspektywie ich przyszłego wykorzystania należy zalecić państwom członkowskim ustanowienie lub wzmocnienie strategii w tym obszarze.
(8) Postęp technologiczny umożliwił rządom krajowym, uniwersytetom i organizacjom badawczym tworzenie infrastruktur badawczych opartych na sieci internetowej. Wspierają one cele niniejszego zalecenia poprzez pomoc naukowcom w zarządzaniu wynikami prowadzonych przez nich badań naukowych i umożliwienie ich rozpowszechniania. W komunikacie w sprawie europejskiej inicjatywy dotyczącej przetwarzania w chmurze zapowiedziano, że "Europejska chmura dla otwartej nauki rozpocznie się poprzez połączenie istniejących infrastruktur danych naukowych, dziś rozproszonych między dyscyplinami i państwami członkowskimi". Należy określić i zalecić działania na poziomie krajowym, które mogą umożliwić prawidłowe funkcjonowanie i wykorzystanie tej chmury.
(9) Z biegiem czasu postęp technologiczny spowodował znaczne zmiany w świecie nauki, przyczyniając się do częstszego stosowania metod opartych na współpracy i powstawania coraz większej ilości materiałów naukowych. W podejściu naukowym w coraz większym stopniu opartym na współpracy i przejrzystości należy zapewnić naukowcom na wszystkich etapach ich kształcenia i kariery zawodowej dostęp do doskonalenia zawodowego, w tym poprzez programy szkolnictwa wyższego. Powinni oni również mieć możliwość rozwijania odpowiednich umiejętności w celu pełnego zaangażowania się w otwartą naukę, zgodnie z "Planem działania w dziedzinie edukacji cyfrowej" 10 .
(10) Zachęty i nagrody mają istotne znaczenie dla kariery zawodowej. Choć naukowców zachęca się do przemieszczania między państwami, dyscyplinami i sektorami oraz do uczestniczenia w procesie dzielenia się wynikami, często działania te nie są odpowiednio nagradzane ani nie znajdują odzwierciedlenia w ich karierze naukowej. W celu wsparcia wprowadzania praktyk otwartej nauki na nowoczesnych uniwersytetach opracowywane są przejrzyste i odpowiedzialnie ustalane wskaźniki. Usprawnione mechanizmy nagród uwzględniające wskaźniki nowej generacji mogłyby być wykorzystane do lepszego pomiaru jakości europejskich badań naukowych. Dla naukowców stanowiłyby cenną zachętę do dzielenia się wynikami badań naukowych, a dla uniwersytetów -możliwość wykazania się większą przedsiębiorczością przy jednoczesnym wspieraniu konkurencji na rynku wewnętrznym.
(11) Państwa członkowskie powinny nadal wspierać otwartą naukę i otwarty dostęp, zgodnie z konkluzjami Rady w sprawie przyspieszenia i rozszerzenia innowacji dzięki badaniom, które są otwarte, wymagają intensywnego przetwarzania danych i opierają się na sieciach 11 oraz w sprawie przejścia na system otwartej nauki 12 .
(12) Zmierzanie ku otwartemu dostępowi jest tendencją ogólnoświatową. Państwa członkowskie są uczestnikami tego przedsięwzięcia. Należy wspierać ich dążenie do stworzenia otwartego, gotowego do współpracy globalnego środowiska badawczego działającego na zasadzie wzajemności. Otwarta nauka jest kluczowym elementem polityki państw członkowskich w zakresie odpowiedzialnych badań naukowych i otwartych innowacji. W miarę pojawiania się nowych technologii cyfrowych politykę w zakresie badań naukowych oraz politykę finansowania należy dostosować do tego nowego otoczenia.
(13) Komisja daje przykład, jak maksymalnie zwiększyć dostęp do wyników badań uzyskanych w otwartym środowisku naukowym oraz ich ponowne wykorzystywanie, w tym poprzez programy ramowe oraz stosowanie polityki otwartych danych w odniesieniu do danych naukowych Wspólnego Centrum Badawczego Komisji.
(14) W obszarach, o których mowa w zaleceniu 2012/417/UE oraz w innych wymienionych wyżej dokumentach, poczyniono wiele postępów, jednak nie wszystkie cele zostały osiągnięte, a postępy w poszczególnych państwach członkowskich są nierówne. Aby jak najlepiej wykorzystać potencjał badawczy i innowacyjny Europy, potrzebny jest większy wysiłek ze strony wszystkich państw członkowskich.
(15) Niniejsze zalecenie stanowi rozwinięcie i zastępuje zalecenie 2012/417/UE,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ZALECENIE:
| W imieniu Komisji | |
| Mariya GABRIEL | Carlos MOEDAS |
| Członek Komisji | Członek Komisji |