Streszczenie opinii Europejskiego Inspektora Ochrony Danych dotyczące mandatu negocjacyjnego do zawarcia umowy międzynarodowej w sprawie wymiany danych osobowych między Europolem a brazylijskimi organami ścigania (pełny tekst niniejszej opinii jest dostępny w wersji angielskiej, francuskiej i niemieckiej na stronie internetowej EIOD https://edps.europa.eu)
Dz.U.UE.C.2023.199.10
Akt nienormatywnyStreszczenie opinii Europejskiego Inspektora Ochrony Danych dotyczące mandatu negocjacyjnego do zawarcia umowy międzynarodowej w sprawie wymiany danych osobowych między Europolem a brazylijskimi organami ścigania
(2023/C 199/06)
22 lutego 2023 r. Komisja Europejska wydała zalecenie dotyczące decyzji Rady upoważniającej do rozpoczęcia negocjacji dotyczącej umowy między Unią Europejską a Federacyjną Republiką Brazylii w sprawie wymiany danych osobowych między Europolem a brazylijskimi organami właściwymi do zwalczania poważnej przestępczości i terroryzmu.
Celem wniosku jest rozpoczęcie negocjacji z Brazylią w celu podpisania i zawarcia umowy międzynarodowej umożliwiającej wymianę danych osobowych między Europolem a brazylijskimi organami właściwymi do zwalczania poważnej przestępczości i terroryzmu. W załączniku do zalecenia określono wytyczne negocjacyjne Rady dla Komisji, tj. cele, które powinna ona osiągnąć w imieniu UE w trakcie tych negocjacji.
Przekazywanie danych osobowych zgromadzonych w ramach postępowań przygotowawczych i dalej przetwarzanych przez Europol w celu generowania danych wywiadowczych dotyczących przestępstw może mieć istotny wpływ na życie poszczególnych osób. Z tego względu umowa międzynarodowa musi zapewnić, aby ograniczenia prawa do prywatności i ochrony danych w odniesieniu do zwalczania poważnej przestępczości i terroryzmu miały zastosowanie wyłącznie w takim zakresie, w jakim jest to absolutnie niezbędne.
EIOD z zadowoleniem odnotowuje, że Komisja ustanowiła do tej pory - również na podstawie szeregu zaleceń zawartych w poprzednich opiniach EIOD w tej sprawie - dobrze ustrukturyzowany zestaw celów (dyrektywy negocjacyjne) uwzględniających podstawowe zasady ochrony danych, które Komisja zamierza osiągnąć w imieniu UE w ramach międzynarodowych negocjacji mających na celu zawarcie umów w sprawie wymiany danych osobowych między Europolem a organami ścigania państw trzecich.
W związku z tym zalecenia zawarte w niniejszej opinii mają na celu wyjaśnienie i - w stosownych przypadkach - dalsze opracowanie mechanizmów zabezpieczeń i kontroli w przyszłej umowie między UE a Brazylią w odniesieniu do ochrony danych osobowych. W tym kontekście EIOD zaleca, aby w przyszłej umowie: wyraźnie określono wykaz przestępstw, w odniesieniu do których można wymieniać dane osobowe; przewidziano okresowy przegląd konieczności przechowywania przekazywanych danych osobowych, a także inne odpowiednie środki zapewniające przestrzeganie terminów; wprowadzono dodatkowe zabezpieczenia w odniesieniu do przekazywania szczególnych kategorii danych; zagwarantowano, że żadna zautomatyzowana decyzja oparta na danych otrzymanych na podstawie umowy nie zostanie podjęta bez umożliwienia osobie, której dane dotyczą, podjęcia skutecznych i znaczących działań; określono jasne i szczegółowe zasady dotyczące informacji, które należy udostępnić osobom, których dane dotyczą.
EIOD przypomina, że zgodnie z art. 8 ust. 3 Karty kontrola sprawowana przez niezależny organ jest zasadniczym elementem prawa do ochrony danych osobowych. W tym kontekście EIOD z zadowoleniem odnotowuje niedawne ustanowienie w Brazylii niezależnego organu ochrony danych, brazylijskiego organu nadzorczego ds. ochrony danych (Autoridade Nacional de Proteção de Dados - ANPD). Ponadto, aby zapewnić właściwe wdrożenie umowy, EIOD sugeruje również, aby Strony regularnie wymieniały się informacjami na temat wykonywania praw przez osoby, których dane dotyczą, jak również istotnymi informacjami na temat korzystania z mechanizmów nadzoru i dochodzenia roszczeń związanych ze stosowaniem umowy.
1. WPROWADZENIE
1. 9 marca 2023 r. Komisja Europejska wydała zalecenie dotyczące decyzji Rady upoważniającej do rozpoczęcia negocjacji w sprawie umowy między Unią Europejską a Federacyjna Republika Brazylii o wymianie danych osobowych między Agencją Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol) a brazylijskimi organami właściwymi do zwalczania poważnej przestępczości i terroryzmu 1 ("zalecenie"). Do zalecenia dołączono odpowiedni załącznik.
2. Celem zalecenia jest rozpoczęcie negocjacji z Federacyjna Republika Brazylii (dalej zwanej "Brazylią") w celu podpisania i zawarcia umowy międzynarodowej umożliwiającej wymianę danych osobowych między Europolem a brazylijskimi organami właściwymi do zwalczania poważnej przestępczości i terroryzmu. W załączniku do zalecenia określono wytyczne negocjacyjne Rady dla Komisji, tj. cele, które powinna ona osiągnąć w imieniu UE w trakcie tych negocjacji.
3. W uzasadnieniu wniosku Komisja ocenia, że zorganizowane grupy przestępcze z Ameryki Łacińskiej stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego UE, ponieważ ich działania są coraz bardziej powiązane z szeregiem przestępstw w Unii, w szczególności w dziedzinie handlu narkotykami 2 . W wydanej w 2021 r. przez Europol ocenie zagrożenia poważną i zorganizowaną przestępczością w Unii Europejskiej ("SOCTA") podkreślono, że z Ameryki Łacińskiej do UE dostarczane są niespotykane dotąd ilości niedozwolonych środków odurzających, generując zyski w wysokości wielu miliardów euro, które są wykorzystywane do finansowania różnorodnych organizacji przestępczych (międzynarodowych oraz w ramach UE) oraz do osłabienia praworządności w UE 3 . Zorganizowane grupy przestępcze z Ameryki Łacińskiej działają również w innych obszarach przestępczości objętych mandatem Europolu, takich jak cyberprzestępczość, pranie pieniędzy i przestępstwa przeciwko środowisku.
4. Większość narkotyków skonfiskowanych w UE jest transportowana drogą morską, głównie w kontenerach morskich 4 , i wysyłana do UE bezpośrednio z krajów produkcji oraz z sąsiednich krajów wyjazdu w Ameryce Łacińskiej, w tym z Brazylią 5 . Brazylijskie zorganizowane grupy przestępcze stały się partnerami kolumbijskich sieci przestępczych i kupują również kokainę produkowaną w Boliwii i Peru. Oprócz działań związanych z handlem ludźmi sieci te są dostawcami usług dla działających na całym świecie sieci przestępczych, które wykorzystują brazylijskie porty do handlu kokainą 6 . Na podstawie ilości kokainy przechwyconej w portach europejskich i w portach innych państw, a przeznaczonej do Europy, Brazylia (z przechwyceniem około 71 ton kokainy) w 2020 r. była - podobnie jak przez ostatnich kilka lat - jednym z głównych punktów wyjazdu 7 .
5. W swoim dokumencie programowym na lata 2022-2024 Europol zaznaczył, że m.in. rosnący popyt na narkotyki i większa liczba szlaków przemytu narkotyków do UE uzasadniają potrzebę zacieśnienia współpracy z krajami Ameryki Łacińskiej 8 . W tym samym duchu Brazylia została uznana przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) za kluczowego partnera międzynarodowego w celu ograniczenia światowych dostaw kokainy 9 . Obecnie współpraca między Europolem a Brazylią opiera się na umowie o współpracy strategicznej podpisanej w kwietniu 2017 roku 10 , która nie stanowi ważnej podstawy prawnej w prawie unijnym w odniesieniu do wymiany danych osobowych.
6. Niniejszą opinię EIOD wydano w odpowiedzi na konsultacje przeprowadzone przez Komisję Europejską 9 marca 2023 r. zgodnie z art. 42 ust. 1 rozporządzenia UE o ochronie danych. EIOD z zadowoleniem przyjmuje fakt, że skonsultowano się z nim w sprawie zalecenia, i oczekuje, że odniesienie do niniejszej opinii zostanie uwzględnione w preambule do decyzji Rady. Ponadto EIOD z zadowoleniem przyjmuje odniesienie - w motywie 4 wniosku - do motywu 35 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 11 ("rozporządzenie w sprawie Euro- polu"), który przewiduje, że Komisja powinna mieć możliwość konsultowania się z EIOD również podczas negocjacji umowy, a w każdym razie przed jej zawarciem.
7. EIOD przypomina, że miał już okazję wypowiedzieć się w 2018 i 2020 r. na temat wymiany danych osobowych między Europolem a organami ścigania państw trzecich na podstawie rozporządzenia o Europolu 12 .
8. EIOD z zadowoleniem odnotowuje, że Komisja ustanowiła do tej pory - również na podstawie szeregu zaleceń zawartych w poprzednich opiniach EIOD w tej sprawie - dobrze ustrukturyzowany zestaw celów (dyrektywy negocjacyjne) uwzględniających podstawowe zasady ochrony danych, które Komisja zamierza osiągnąć w imieniu UE w ramach międzynarodowych negocjacji mających na celu zawarcie umów w sprawie wymiany danych osobowych między Europolem a organami ścigania państw trzecich.
9. W związku z tym zalecenia zawarte w niniejszej opinii mają na celu wyjaśnienie i - w stosownych przypadkach - dalsze opracowanie mechanizmów zabezpieczeń i kontroli w przyszłej umowie między UE a Brazylią w odniesieniu do ochrony danych osobowych. Zalecenia te pozostają bez uszczerbku dla wszelkich dodatkowych zaleceń, które EIOD mógłby wydać w trakcie negocjacji na podstawie dalszych dostępnych informacji i postanowień projektu umowy.
11. WNIOSKI
37. W związku z powyższym EIOD zaleca:
(1) aby przyszła umowa wyraźnie wykluczała przekazywanie danych osobowych uzyskanych w wyniku oczywistego naruszenia praw człowieka;
(2) aby przyszła umowa wyraźnie określała wykaz przestępstw, w odniesieniu do których można wymieniać dane osobowe, oraz że przekazywane dane osobowe muszą być związane z poszczególnymi przypadkami;
(3) aby przyszła umowa przewidywała okresowy przegląd konieczności przechowywania przekazywanych danych osobowych, jak również inne odpowiednie środki zapewniające przestrzeganie terminów;
(4) zapewnienie wprowadzenia w przyszłej umowie zabezpieczeń przewidzianych w art. 30 rozporządzenia w sprawie Europolu;
(5) zapewnienie, że środki bezpieczeństwa obejmują dane przetwarzane w miejscu przeznaczenia, jak również w trakcie tranzytu;
(6) zapewnienie, że żadna zautomatyzowana decyzja podjęta na podstawie danych otrzymanych w związku z umową nie będzie miała miejsca bez możliwości skutecznej i znaczącej interwencji człowieka;
(7) aby przyszła umowa określała jasne i szczegółowe zasady dotyczące informacji, które powinny być udostępniane osobom, których dane dotyczą;
(8) aby do celów takiego przeglądu umowy Strony regularnie wymieniały informacje na temat wykonywania praw przez osoby, których dane dotyczą, oraz istotne informacje na temat korzystania z mechanizmów nadzoru i dochodzenia roszczeń związanych ze stosowaniem umowy.
Bruksela, 3 maja 2023 r.