Rozdział 2 - ZARZĄDZANIE - Rozporządzenie 2024/1359 w sprawie reagowania na sytuacje kryzysowe i sytuacje spowodowane działaniem siły wyższej w dziedzinie migracji i azylu oraz w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) 2021/1147

Dzienniki UE

Dz.U.UE.L.2024.1359

Akt oczekujący

Wersja od: 22 maja 2024 r.

ROZDZIAŁ  II

ZARZĄDZANIE

Artykuł  2

Uzasadniony wniosek państwa członkowskiego

1. W przypadku gdy państwo członkowskie uważa, że stoi w obliczu sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, może - ze względu na te nadzwyczajne okoliczności - przedłożyć Komisji uzasadniony wniosek, aby skorzystać ze środków solidarnościowych umożliwiających właściwe zarządzanie tą sytuacją oraz aby uzyskać zezwolenie na zastosowanie ewentualnych odstępstw od odpowiednich przepisów dotyczących procedury azylowej, przy jednoczesnym zapewnieniu przestrzegania praw podstawowych osób ubiegających się o ochronę międzynarodową.

2. Uzasadniony wniosek, o którym mowa w ustępie pierwszym, musi zawierać:

a) opis:

(i) tego, w jaki sposób w wyniku sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), system azylowy i system przyjmowania państwa członkowskiego, w tym służby odpowiedzialne za ochronę dzieci, przestały funkcjonować, a także opis środków podjętych dotąd w celu zareagowania na tę sytuację oraz uzasadnienie wykazujące, że system państwa członkowskiego, pomimo tego, że jest dobrze przygotowany, i pomimo już podjętych środków, nie jest w stanie zareagować na tę sytuację; lub

(ii) tego, w jaki sposób państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji instrumentalizacji, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), zagrażającej jego podstawowym funkcjom, takim jak utrzymaniu prawa i porządku lub ochronie jego bezpieczeństwa narodowego; lub

(iii) tego, w jaki sposób państwo członkowskie stoi w obliczu nadzwyczajnych i nieprzewidywalnych okoliczności, które są poza jego kontrolą i których konsekwencji nie można było uniknąć mimo zachowania należytej staranności, oraz opis tego, jak taka sytuacja spowodowana działaniem siły wyższej uniemożliwia mu wywiązywanie się z obowiązków określonych w art. 27, art. 45 ust. 1 i art. 51 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2024/1348 oraz w art. 39, 40, 41 i 46 rozporządzenia (UE) 2024/1351;

b) w stosownych przypadkach - rodzaj i poziom środków solidarnościowych przewidzianych w art. 8 ust. 1, które dane państwo członkowskie uznaje za niezbędne;

c) w stosownych przypadkach - odstępstwa przewidziane w art. 10-13, które państwo członkowskie uznaje za niezbędne; oraz

d) jeżeli państwo członkowskie występuje z wnioskiem o zastosowanie odstępstwa przewidzianego w art. 11 ust. 6 - informację, czy zamierza ono przewidzieć wyłączenie z procedury granicznej określonych kategorii osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, jak określono w ust. 7 lit. a) lub w ust. 7 lit. b) tego artykułu, lub zakończenie - w następstwie indywidualnej oceny przewidzianej w ust. 9 tego artykułu - stosowania procedury granicznej względem określonych kategorii osób ubiegających się o ochronę międzynarodową.

Artykuł  3

Decyzja wykonawcza Komisji stwierdzająca istnienie sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej

1. W następstwie przedłożenia uzasadnionego wniosku, o którym mowa w art. 2, Komisja - w ścisłej współpracy z państwem członkowskim, które wystąpiło z wnioskiem, oraz w porozumieniu z odpowiednimi agencjami Unii i z organizacjami międzynarodowymi, w szczególności z UNHCR i Międzynarodową Organizacją ds. Migracji - niezwłocznie ocenia sytuację oraz, w przypadku gdy spełnione są warunki określone w art. 1, przyjmuje decyzję wykonawczą, o której mowa w ust. 8 niniejszego artykułu.

2. Komisja może także przyjąć zalecenie dotyczące stosowania procedury przyspieszonej do celów udzielania ochrony międzynarodowej określonym kategoriom osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, o których mowa w art. 14.

3. Komisja natychmiast powiadamia Parlament Europejski, Radę i państwa członkowskie o rozpoczęciu oceny, o której mowa w ust. 1.

4. Oceniając, czy państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji instrumentalizacji, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b) niniejszego rozporządzenia, Komisja analizuje między innymi:

a) czy państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy ułatwiają obywatelom państw trzecich lub bezpaństwowcom przemieszczanie się do Unii;

b) czy informacje przekazane przez dane państwo członkowskie, odpowiednio wskazują na to, że wszelkie działania objęte zakresem stosowania lit. a) mają na celu destabilizację Unii lub danego państwa członkowskiego;

c) czy nastąpiło nieoczekiwane znaczące zwiększenie liczby wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej na granicach zewnętrznych lub w danym państwie członkowskim w porównaniu ze średnią liczbą wniosków;

d) czy nie można w wystarczającym stopniu zareagować na skutki instrumentalizacji dla systemu migracyjnego i systemu azylowego danego państwa członkowskiego za pomocą środków z zestawu narzędzi zgodnie z art. 6 ust. 3 rozporządzenia 2024/1351.

5. Komisja ustala, czy warunki w odniesieniu do sytuacji, w obliczu której stoi dane państwo członkowskie, jak określono w art. 1, są spełnione, biorąc pod uwagę uzasadniony wniosek, o którym mowa w art. 2, oraz w świetle przekazanych informacji oraz wskaźników dotyczących danego państwa członkowskiego, o których mowa w art. 9 rozporządzenia (UE) 2024/1351. Komisja analizuje informacje przekazane w uzasadnionym wniosku w kontekście sytuacji występującej w danym państwie członkowskim w poprzedzających dwóch miesiącach oraz porównuje te informacje z ogólną sytuacją w Unii.

6. Komisja ustala w szczególności:

a) czy system azylowy, system przyjmowania, w tym służby odpowiedzialne za ochronę dzieci, lub system migracyjny państwa członkowskiego, które wystąpiło z wnioskiem, pomimo tego, że są dobrze przygotowane, i mimo już podjętych środków, przestały funkcjonować w wyniku sytuacji masowych przybyć obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, powodując, że to państwo członkowskie nie jest w stanie zareagować na tę sytuację, a także czy mogą wystąpić poważne konsekwencje dla funkcjonowania wspólnego europejskiego systemu azylowego;

b) czy państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji instrumentalizacji, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), na którą należy zareagować w drodze koniecznego i proporcjonalnego zastosowania środków określonych w niniejszym rozporządzeniu;

c) czy państwo członkowskie stoi w obliczu nadzwyczajnych i nieprzewidywalnych okoliczności, które są poza jego kontrolą, których konsekwencji nie można było uniknąć mimo zachowania należytej staranności, oraz w jaki sposób taka sytuacja spowodowana działaniem siły wyższej uniemożliwia państwu członkowskiemu wywiązywanie się z obowiązków określonych w art. 27, art. 51 ust. 2 i art. 60 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1348 oraz w art. 39, 40, 41 i 46 rozporządzenia (UE) 2024/1351.

7. Przyjmując decyzję wykonawczą, o której mowa w ust. 8 niniejszego artykułu, Komisja wskazuje, dlaczego odpowiedzi na sytuację instrumentalizacji nie można w sposób wystarczający zapewnić za pomocą środków określonych w zestawie narzędzi zgodnie z art. 5 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2024/1351.

8. W przypadku gdy Komisja ustali zgodnie z ust. 5 niniejszego artykułu, że ocena, o której mowa w ust. 1, wykazuje wystąpienie warunków określonych w ust. 1, biorąc pod uwagę uzasadniony wniosek, o którym mowa w art. 2, oraz w świetle przekazanych informacji i wskaźników dotyczących danego państwa członkowskiego, o których mowa w art. 9 rozporządzenia (UE) 2024/1351, Komisja przyjmuje niezwłocznie i w każdym przypadku nie później niż dwa tygodnie po przedłożeniu uzasadnionego wniosku, o którym mowa w art. 2 niniejszego rozporządzenia, decyzję wykonawczą stwierdzającą, że państwo członkowskie, które wystąpiło z wnioskiem, znajduje się w sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a) lub lit. b) niniejszego rozporządzenia, lub w sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej. Komisja przekazuje tę decyzję wykonawczą Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

Artykuł  4

Wniosek Komisji oraz decyzja wykonawcza Rady dotycząca zezwolenia na odstępstwa i ustanowienia środków solidarnościowych

1. Jednocześnie z przyjęciem decyzji wykonawczej Komisji, o której mowa w art. 3, Komisja w stosownych przypadkach przedkłada wniosek dotyczący decyzji wykonawczej Rady. Komisja natychmiast informuje o tym wniosku Parlament Europejski.

2. We wniosku Komisji dotyczącym decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w ust. 1, zapewnia się, aby przestrzegane były zasady konieczności i proporcjonalności, a wniosek ten obejmuje:

a) w stosownych przypadkach - konkretne odstępstwa, o których mowa w art. 10-13, na których stosowanie powinno się zezwolić danemu państwu członkowskiemu;

b) w stosownych przypadkach, gdy państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej - projekt planu reagowania solidarnościowego, po konsultacji z tym państwem członkowskim, zapewniający państwu członkowskiemu wnoszącemu wkład pełną swobodę uznania w odniesieniu do wyboru między rodzajami środków solidarnościowych oraz zawierający:

(i) w stosownych przypadkach - całkowitą liczbę wkładów w zakresie relokacji niezbędnych do zareagowania na sytuację kryzysową;

(ii) w stosownych przypadkach - inne odpowiednie środki solidarnościowe, o których mowa w art. 8 ust. 1 lit. b) i c), oraz poziomy tych środków niezbędnych do zareagowania na konkretną sytuację kryzysową;

(iii) w stosownych przypadkach - całkowitą liczbę środków solidarnościowych, które mają zostać pobrane ze zobowiązań dostępnych w ramach rocznej puli solidarnościowej;

(iv) w przypadku gdy zobowiązania dostępne w ramach rocznej puli solidarnościowej nie pokrywają potrzeb określonych w ppkt (i) i (ii) niniejszego ustępu, w planie reagowania solidarnościowego ustanawia się również dodatkowe zobowiązania niezbędne do pokrycia takich potrzeb; oraz

(v) orientacyjne wkłady każdego państwa członkowskiego wnoszącego wkład w formie jego sprawiedliwego udziału, obliczonego zgodnie z kluczem referencyjnym określonym w art. 66 rozporządzenia (UE) 2024/1351; oraz

c) w przypadku gdy dane państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b) - określenie obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, których dotyczy ta sytuacja.

Ustalając potrzeby w zakresie solidarności danego państwa członkowskiego, Komisja uwzględnia to, czy to dane państwo członkowskie jest już państwem członkowskim będącym beneficjentem zgodnie z art. 58 i 59 rozporządzenia (UE) 2024/1351.

W przypadku gdy w uzasadnionym wniosku, o którym mowa w art. 2, państwo członkowskie uważa, że relokacja jest głównym lub jedynym środkiem solidarnościowym do celów zareagowania na daną sytuację, Komisja uwzględnia to w swoim wniosku dotyczącym decyzji wykonawczej Rady, bez uszczerbku dla przysługującej państwom członkowskim wnoszącym wkład swobody wyboru między rodzajami środków solidarnościowych.

3. Rada ocenia wniosek Komisji dotyczący decyzji wykonawczej Rady, o którym mowa w ust. 1, oraz przyjmuje w terminie dwóch tygodni od otrzymania wniosku decyzję wykonawczą zezwalającą danemu państwu członkowskiemu na stosowanie odstępstw przewidzianych w art. 10-13 i ustanawiającą plan reagowania solidarnościowego, o którym mowa w ust. 2 lit. b) niniejszego artykułu, w tym środki solidarnościowe, z których państwo członkowskie może skorzystać w celu zareagowania na daną sytuację.

4. W stosownych przypadkach, przyjmując wniosek dotyczący decyzji wykonawczej Rady, o którym mowa w ust. 1, Komisja może przyjąć zalecenie dotyczące stosowania procedury przyspieszonej do celów udzielania ochrony międzynarodowej określonym kategoriom osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, o których mowa w art. 14.

5. W decyzji wykonawczej Rady zapewnia się, aby przestrzegane były zasady konieczności i proporcjonalności, określa się podstawy, na których opiera się ta decyzja, a także ustala datę, od której mogą być stosowane odstępstwa określone w art. 10-13 oraz okres ich stosowania, zgodnie z art. 5. Decyzja wykonawcza Rady:

a) w stosownych przypadkach - wskazuje konkretne odstępstwa przewidziane w art. 10-13, na których stosowanie zezwala się danemu państwu członkowskiemu;

b) w stosownych przypadkach - ustanawia plan reagowania solidarnościowego, który zawiera:

(i) całkowitą liczbę wkładów w zakresie relokacji niezbędnych do zareagowania na sytuację kryzysową, z pełnym uwzględnieniem oceny przeprowadzonej przez Komisję;

(ii) inne odpowiednie środki solidarnościowe, o których mowa w art. 8 ust. 1 lit. b) i c), oraz poziomy takich środków, niezbędne do zareagowania na sytuację kryzysową;

(iii) całkowitą liczbę środków solidarnościowych, które mają zostać pobrane z rocznej puli solidarnościowej;

(iv) dodatkowe zobowiązania potrzebne w celu pokrycia potrzeb związanych z reagowaniem na sytuację kryzysową, jeżeli istniejące zobowiązania w ramach rocznej puli solidarnościowej nie są wystarczające;

(v) konkretny wkład każdego państwa członkowskiego w ramach obowiązkowego sprawiedliwego udziału obliczony zgodnie z kluczem referencyjnym określonym w art. 66 rozporządzenia (UE) 2024/1351;

c) w przypadku gdy dane państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), - określa obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, których dotyczy ta sytuacja.

Rada natychmiast przekazuje decyzję wykonawczą Parlamentowi Europejskiemu i Komisji.

Artykuł  5

Okres stosowania

1. Bez uszczerbku dla ust. 3 niniejszego artykułu, okres stosowania odstępstw i środków solidarnościowych określonych w decyzji wykonawczej Rady, o której to decyzji mowa w art. 4 ust. 3, wynosi trzy miesiące. O ile decyzja ta nie zostanie uchylona zgodnie z art. 6 ust. 3, okres ten może zostać przedłużony jednokrotnie o trzy miesiące po potwierdzeniu przez Komisję, że sytuacja kryzysowa lub sytuacja spowodowana działaniem siły wyższej utrzymują się.

2. Pod koniec okresu, o którym mowa w ust. 1, oraz na wniosek danego państwa członkowskiego, Komisja może przedłożyć wniosek dotyczący nowej decyzji wykonawczej Rady w celu zmiany lub przedłużenia konkretnych odstępstw lub planu reagowania solidarnościowego, o którym mowa w art. 4 ust. 5, na okres, który nie przekracza trzech miesięcy. O ile decyzja ta nie zostanie uchylona zgodnie z art. 6 ust. 3, okres ten może zostać przedłużony jednokrotnie po potwierdzeniu przez Komisję, że sytuacja kryzysowa lub sytuacja spowodowana działaniem siły wyższej utrzymują się. Stosuje się art. 4 ust. 3 i art. 4 ust. 5.

3. Państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej stosuje art. 10-13 przez okres nie dłuższy, niż jest to bezwzględnie konieczne do zareagowania na daną sytuację, a w każdym przypadku przez okres nie dłuższy niż okres określony w decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3. Całkowity okres stosowania środków nie może przekracza okresu trwania sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej i wynosi maksymalnie 12 miesięcy.

Artykuł  6

Monitorowanie

1. Komisja i Rada stale monitorują, czy sytuacja kryzysowa lub sytuacja spowodowana działaniem siły wyższej, określone w decyzji wykonawczej Komisji, o której mowa w art. 3 ust. 8, utrzymują się.

2. Komisja zwraca szczególną uwagę na przestrzeganie praw podstawowych i standardów humanitarnych oraz może zwrócić się do Agencji ds. Azylu o zainicjowanie szczególnego monitorowania zgodnie z art. 15 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/2303.

3. W przypadku gdy Komisja uzna, że okoliczności, które doprowadziły do wystąpienia sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, ustały, proponuje uchylenie decyzji wykonawczej Rady, o której to decyzji mowa w art. 4 ust. 3. W przypadku gdy Komisja uzna to za stosowne na podstawie odpowiednich informacji, proponuje przyjęcie nowej decyzji wykonawczej Rady zezwalającej na zmianę lub przedłużenie okresu stosowania środków zgodnie z art. 5 ust. 2.

4. Co trzy miesiące po wejściu w życie decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, Komisja składa Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie dotyczące stosowania tej decyzji, w szczególności dotyczące skuteczności podjętych środków w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowej lub sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, oraz ustala, czy dana sytuacja utrzymuje się i czy dane środki są nadal konieczne i proporcjonalne.

Artykuł  7

Unijny koordynator ds. solidarności

Unijny koordynator ds. solidarności ustanowiony na podstawie art. 15 i 60 rozporządzenia (UE) 2024/1351, w uzupełnieniu do zadań wymienionych w tych artykułach:

a) wspiera działania relokacyjne z danego państwa członkowskiego do państwa członkowskiego wnoszącego wkład na podstawie niniejszego rozporządzenia;

b) propaguje wśród państw członkowskich kulturę gotowości, współpracy i odporności w dziedzinie azylu i migracji, w tym poprzez wymianę najlepszych praktyk.

W tym celu unijny koordynator ds. solidarności otrzymuje aktualne informacje od unijnej sieci ds. reagowania w obszarze migracji i na wypadek kryzysu migracyjnego w ramach poszczególnych etapów planu gotowości do reagowania w obszarze migracji i na wypadek kryzysu migracyjnego na podstawie zalecenia Komisji (UE) 2020/1366 w pierwotnej wersji zalecenia.

Unijny koordynator ds. solidarności co dwa tygodnie wydaje biuletyn dotyczący stanu wdrażania i funkcjonowania mechanizmu relokacji. Biuletyn ten przekazuje się Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.