Rozporządzenie 2022/922 w sprawie ustanowienia i funkcjonowania mechanizmu oceny i monitorowania w celu weryfikacji stosowania dorobku Schengen oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (UE) nr 1053/2013
Dz.U.UE.L.2022.160.1
Akt obowiązującyROZPORZĄDZENIE RADY (UE) 2022/922
z dnia 9 czerwca 2022 r.
w sprawie ustanowienia i funkcjonowania mechanizmu oceny i monitorowania w celu weryfikacji stosowania dorobku Schengen oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (UE) nr 1053/2013
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 70,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego 1 ,
(1) Funkcjonowanie strefy Schengen bez kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zależy od efektywnego i sprawnego stosowania dorobku Schengen przez państwa członkowskie. Dorobek ten obejmuje środki w dziedzinie granic zewnętrznych, środki wyrównawcze rekompensujące brak kontroli na granicach wewnętrznych oraz solidne ramy monitorowania, które łącznie wzmacniają swobodne przemieszczanie się oraz zapewniają wysoki poziom bezpieczeństwa, sprawiedliwości i ochrony praw podstawowych, w tym ochrony danych osobowych.
(2) Od 1998 r. wzajemna ocena i monitorowanie stosowania dorobku Schengen stanowią kluczowe elementy strefy Schengen oraz przyczyniają się do utrzymania wysokiego poziomu rozliczalności i odpowiedzialności za wyniki, a także zwiększania wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi.
(3) Na mocy rozporządzenia Rady (UE) nr 1053/2013 2 ustanowiono specjalny mechanizm oceny i monitorowania Schengen, który zaczął funkcjonować w 2015 r.
(4) Aby zwiększyć skuteczność i efektywność mechanizmu oceny i monitorowania Schengen, należy go usprawnić. Celem zmienionego mechanizmu oceny i monitorowania powinno być utrzymanie wysokiego poziomu wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi poprzez zapewnienie, aby państwa członkowskie skutecznie stosowały dorobek Schengen zgodnie z uzgodnionymi wspólnymi standardami, podstawowymi zasadami i normami, przyczyniając się tym samym do sprawnego funkcjonowania strefy Schengen.
(5) Mechanizm oceny i monitorowania powinien umożliwiać osiągnięcie jego celów dzięki obiektywnym i bezstronnym ocenom, w ramach których możliwe jest szybkie stwierdzenie niedociągnięć w stosowaniu dorobku Schengen, które mogłyby zakłócać prawidłowe funkcjonowanie strefy Schengen, zapewnić szybkie wyeliminowanie tych niedociągnięć oraz zapewnić podstawy do dialogu na temat funkcjonowania strefy Schengen jako całości. Zgodnie z art. 70 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) państwa członkowskie powinny dokonywać, we współpracy z Komisją, obiektywnej i bezstronnej oceny wprowadzania w życie polityk Unii w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Wymaga to ścisłej współpracy między państwami członkowskimi i Komisją, zrównoważonego podziału wspólnych obowiązków oraz utrzymania charakteru systemu opartego na wzajemnej ocenie. Wymaga to również zwiększenia roli Rady i ścisłego zaangażowania Parlamentu Europejskiego. Biorąc pod uwagę zakres zmian mechanizmu oceny i monitorowania ustanowionego rozporządzeniem (UE) nr 1053/2013, należy uchylić to rozporządzenie i zastąpić je nowym rozporządzeniem.
(6) Mechanizm oceny i monitorowania powinien być w stanie objąć wszystkie obszary dorobku Schengen - obecne i przyszłe, w szczególności zarządzanie granicami zewnętrznymi, brak kontroli na granicach wewnętrznych, politykę wizową, powroty, wielkoskalowe systemy informacyjne wspierające stosowanie dorobku Schengen, współpracę policyjną, współpracę wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych oraz ochronę danych - z wyjątkiem tych obszarów, w których w prawie Unii istnieje już specjalny mechanizm oceny. Mechanizm oceny i monitorowania powinien obejmować całość stosownych działań ustawodawczych i operacyjnych, które są częścią dorobku Schengen i które przyczyniają się do funkcjonowania strefy Schengen.
(7) We wszystkich ocenach należy brać pod uwagę prawidłowe funkcjonowanie organów stosujących dorobek Schengen, zgodnie z konkluzjami Rady Europejskiej z dnia 1 i 2 marca 2012 r. Ocena powinna obejmować również praktyki podmiotów prywatnych, takich jak linie lotnicze lub usługodawcy zewnętrzni w zakresie, w jakim podczas współpracy z państwami członkowskimi są one zaangażowane we wdrażanie dorobku Schengen lub dotyczą ich skutki tego wdrażania.
(8) Z uwagi na rosnącą rolę organów i jednostek organizacyjnych Unii we wdrażaniu dorobku Schengen mechanizm oceny i monitorowania powinien wspierać weryfikację działań tych organów i jednostek organizacyjnych Unii w zakresie, w jakim pełnią one funkcje w imieniu państw członkowskich, pomagając w operacyjnym stosowaniu przepisów dorobku Schengen. Weryfikacja tych działań w tym zakresie powinna stanowić część oceny państw członkowskich, powinna być uwzględniana w sprawozdaniu i powinna być przeprowadzana bez uszczerbku dla obowiązków Komisji i odpowiednich organów zarządzających organów i jednostek organizacyjnych, których to dotyczy, na mocy ustanawiających je rozporządzeń i ich własnych procedur oceny i monitorowania oraz przy pełnym poszanowaniu tych obowiązków. W przypadku gdy oceny wykażą istnienie niedociągnięć w funkcjach pełnionych przez organy i jednostki organizacyjne Unii lub przez nie wspieranych, Komisja powinna poinformować o tym ich odpowiednie organy zarządzające, a także Radę i Parlament Europejski.
(9) Działania w zakresie oceny i monitorowania powinny być ukierunkowane i powinny uwzględniać wyniki poprzednich ocen, analizy ryzyka, nowe przepisy lub informacje uzyskane przez Komisję zgodnie z niniejszym rozporządzeniem oraz, w stosownych przypadkach, wyniki krajowych mechanizmów kontroli jakości. Należy je wspierać w drodze ściślejszej współpracy z organami i jednostkami organizacyjnymi Unii uczestniczącymi we wdrażaniu dorobku Schengen w celu zapewnienia odpowiednich informacji i wiedzy fachowej potrzebnych do planowania lub prowadzenia działań w zakresie oceny lub monitorowania oraz poprzez systematyczny udział takich organów i jednostek organizacyjnych w ocenach Schengen, w tym poprzez wyznaczenie obserwatorów mających uczestniczyć w ocenach, a także za pomocą usprawnionych analiz ryzyka i wymiany informacji, w tym informacji na temat korupcji i przestępczości zorganizowanej w zakresie, w jakim mogą one zagrażać stosowaniu dorobku Schengen przez państwa członkowskie.
Taka współpraca i zaangażowanie dotyczą w szczególności Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex), regulowanej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1896 3 , Agencji Unii Europejskiej ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (eu-LISA), ustanowionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1726 4 , Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol), ustanowionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 5 , Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA), ustanowionej rozporządzeniem Rady (WE) nr 168/2007 6 oraz Europejskiego Inspektora Ochrony Danych, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 7 .
Współpraca powinna opierać się również na większej wzajemności, a agencje powinny nie tylko wnosić swój wkład, ale również czerpać korzyści z udziału w mechanizmie oceny i monitorowania, tym samym zapewniając swoją wzmocnioną reakcję operacyjną. Aby uniknąć wszelkich konfliktów interesów w przypadku gdy w ramach oceny państw członkowskich weryfikuje się działania organu lub jednostki organizacyjnej Unii uczestniczących we wdrażaniu dorobku Schengen, w zakresie, w jakim pełnią one funkcje w imieniu państw członkowskich, pomagając w operacyjnym stosowaniu przepisów dorobku Schengen, obserwatorzy z organów i jednostek organizacyjnych Unii nie powinni uczestniczyć w dyskusjach na temat ustaleń dotyczących działań tego organu lub tej jednostki organizacyjnej Unii.
(10) Ocena narażenia przeprowadzana przez Frontex jest mechanizmem uzupełniającym mechanizm oceny i monitorowania ustanowiony na mocy niniejszego rozporządzenia, w celu zapewnienia kontroli jakości na poziomie Unii oraz zapewnienia stałej gotowości - zarówno na poziomie Unii, jak i krajowym - do reagowania na wszelkie wyzwania na granicy zewnętrznej. Podczas przygotowania działań w zakresie oceny i monitorowania, należy uwzględnić tę ocenę narażenia, tak aby zapewnić znajomość aktualnej sytuacji. Oba mechanizmy stanowią element europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami. Należy zmaksymalizować synergie między oceną narażenia a mechanizmem oceny i monitorowania w celu uzyskania lepszego obrazu sytuacji w zakresie funkcjonowania strefy Schengen, w miarę możliwości unikając powielania wysiłków i wydawania sprzecznych zaleceń. W tym celu należy prowadzić regularną wymianę informacji między Fronteksem a Komisją na temat wyników osiąganych w ramach obu tych mechanizmów. Aby zwiększyć strategiczne ukierunkowanie oraz opracować bardziej ukierunkowaną ocenę, konieczne jest również dalsze zwiększenie synergii z odpowiednimi mechanizmami i platformami obsługiwanymi przez agencje Unii i administracje krajowe, takimi jak europejska multidyscyplinarna platforma przeciwko zagrożeniom przestępstwami (EMPACT), oraz z nadzorem prowadzonym przez Komisję przy wsparciu eu-LISA w odniesieniu do przygotowania państw członkowskich do wdrożenia odpowiednich systemów IT, a także - w stosownych przypadkach - z ustaleniami dokonywanymi w ramach krajowych mechanizmów kontroli jakości.
(11) Podczas oceny, oprócz oceny prawidłowego wdrażania i stosowania wymogów w zakresie ochrony danych w ramach dorobku Schengen przeprowadzanej w drodze oddzielnych ocen, szczególną uwagę należy zwrócić na weryfikację przestrzegania praw podstawowych przy stosowaniu dorobku Schengen. Aby zwiększyć zdolności mechanizmu oceny i monitorowania w zakresie stwierdzania naruszeń praw podstawowych w odpowiednich obszarach polityki, należy wdrożyć dodatkowe środki. Należy odpowiednio przeszkolić w tym zakresie osoby przeprowadzające ocenę Schengen, lepiej wykorzystywać odpowiednie informacje przekazywane przez FRA, której ekspertów trzeba w większym stopniu włączać w opracowywanie i realizację ocen. Ponadto przy programowaniu i opracowywaniu ocen powinno być możliwe uwzględnianie dowodów podanych do wiadomości publicznej lub przekazywanych za pośrednictwem niezależnych mechanizmów monitorowania lub przez odpowiednie osoby trzecie, z ich własnej inicjatywy, takie jak rzecznicy praw obywatelskich, organy monitorujące poszanowanie praw podstawowych, organizacje pozarządowe i międzynarodowe. Na potrzeby realizowania ocen, na przykład przeprowadzania wizyt, przez podmioty i osoby trzecie wspierające państwa członkowskie należy rozumieć podmioty i osoby trzecie, które są z mocy prawa lub umowy powiązane z tymi państwami i które są uprawnione do wykonywania niektórych zadań w ich imieniu w ramach stosowania dorobku Schengen. Przygotowując sprawozdania z oceny, należy brać pod uwagę wyłącznie informacje zweryfikowane podczas działania w zakresie oceny.
(12) W ramach mechanizmu oceny i monitorowania należy określić przejrzyste, skuteczne i jasne reguły dotyczące form i metod stosowanych w działaniach w zakresie oceny i monitorowania, wykorzystywania wysoko wykwalifikowanych ekspertów oraz działań następczych w związku z ustaleniami wynikającymi z ocen.
(13) Formom i metodom ocen należy nadać większą elastyczność, aby zwiększyć skuteczność mechanizmu oceny i monitorowania oraz jego zdolność do dostosowywania się do nowych okoliczności i zmian legislacyjnych, a także aby usprawnić wykorzystywanie zasobów państw członkowskich, Komisji oraz organów i jednostek organizacyjnych Unii. Podstawowym sposobem oceny powinny być oceny okresowe w postaci wizyt. Z niezapowiedzianych ocen i ocen tematycznych należy korzystać w zrównoważony sposób, na podstawie analiz ryzyka, w związku z przyjęciem nowych przepisów lub na podstawie informacji uzyskanych przez Komisję zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. Należy jasno określić formy oceny. W zależności od obszaru polityki i charakteru działania w zakresie oceny i monitorowania mechanizm oceny i monitorowania powinien pozwalać na ocenę większej liczby państw członkowskich jednocześnie oraz, w wyjątkowych przypadkach, umożliwiać przeprowadzanie całkowicie lub częściowo zdalnych ocen oraz łączenie ocen różnych obszarów polityki. W ramach mechanizmu oceny i monitorowania powinno być możliwe sporządzanie kompleksowych sprawozdań z oceny państw członkowskich, w których ocenia się ogólne wyniki danego państwa członkowskiego w zakresie stosowania dorobku Schengen.
(14) Aby zapewnić analizę praktyk stosowanych przez państwa członkowskie w zakresie wdrażania dorobku Schengen, należy korzystać z ocen tematycznych. Należy je przeprowadzać w celu oceny wprowadzenia w życie istotnych zmian legislacyjnych, gdy zaczną one obowiązywać, oraz nowych inicjatyw, a także w celu oceny kwestii dotyczących różnych obszarów polityki lub praktyk państw członkowskich stojących przed podobnymi wyzwaniami.
(15) Niezapowiedziane wizyty powinny - w zależności od ich celu - odbywać się wyłącznie z krótkim uprzednim powiadomieniem lub bez uprzedniego powiadomienia danego państwa członkowskiego i powinny opierać się na analizach ryzyka lub, w stosownych przypadkach, na innych odpowiednich podstawach. Powinna istnieć możliwość organizowania niezapowiedzianych wizyt w celu oceny stosowania dorobku Schengen na granicach wewnętrznych, a także oceny pojawiających się lub systemowych problemów, które potencjalnie mogłyby mieć znaczący wpływ na funkcjonowanie strefy Schengen, lub w przypadku gdy istnieją podstawy, aby uznać, że państwo członkowskie poważnie zaniedbuje zobowiązania wynikające z dorobku Schengen. Niezapowiedziane wizyty powinny zwykle odbywać się z uprzednim co najmniej 24-godzinnym powiadomieniem. Niezapowiedziane wizyty bez uprzedniego powiadomienia powinny odbywać się w celu weryfikacji przestrzegania obowiązków wynikających z dorobku Schengen, w szczególności na granicach wewnętrznych i w odpowiedzi na uzasadnione sygnały dotyczące poważnych naruszeń praw podstawowych podczas stosowania dorobku Schengen. W takich przypadkach powiadomienie z wyprzedzeniem naraziłoby na szwank cel wizyty. Podczas niezapowiedzianych wizyt dotyczących oceny stosowania dorobku Schengen w odniesieniu do granic wewnętrznych powinna być możliwa - w szczególności - weryfikacja braku kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, w tym, czy wykonywanie uprawnień policyjnych lub jakichkolwiek innych uprawnień publicznych wykonywanych na obszarze granic wewnętrznych nie ma skutku równoważnego z odprawami granicznymi.
(16) Programowanie działań prowadzonych na podstawie niniejszego rozporządzenia w ramach wieloletnich i rocznych programów ocen wykazało już swoją wartość dodaną w zapewnianiu przewidywalności i pewności. W związku z tym Komisja, we współpracy z państwami członkowskimi, powinna przyjąć wieloletnie i roczne programy ocen. W ramach tych programów należy również zapewnić niezbędną elastyczność, aby możliwe było z czasem dostosowanie do dynamicznego charakteru dorobku Schengen. W przypadku działania siły wyższej dostosowań do programów należy dokonywać w porozumieniu z państwami członkowskimi, których to dotyczy, bez konieczności formalnej zmiany programów. W wieloletnim programie ocen, przyjmowanym na okres siedmiu lat, powinno być możliwe określenie, w stosownych przypadkach, konkretnych obszarów priorytetowych - w ramach obszarów polityki - które mają być objęte ocenami okresowymi. Podejście to powinno umożliwić większą elastyczność, lepsze określenie priorytetów oraz bardziej zrównoważone i strategiczne wykorzystanie wszystkich dostępnych narzędzi. Przedłużenie okresu obowiązywania wieloletniego programu ocen z pięciu do siedmiu lat powinno również prowadzić do skuteczniejszego, ściślejszego i bardziej ukierunkowanego monitorowania państw członkowskich, bez obniżania poziomu kontroli.
(17) Działania w zakresie oceny i monitorowania powinny być prowadzone przez zespoły składające się z przedstawicieli Komisji i ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie. Przedstawiciele i eksperci powinni posiadać odpowiednie kwalifikacje, w tym solidną wiedzę teoretyczną i doświadczenie, oraz powinni odbyć odpowiednie istniejące szkolenie. Komisja powinna zapewnić kursy szkoleniowe dla osób przeprowadzających oceny Schengen we wszystkich odpowiednich obszarach polityki, obejmujące komponenty dotyczące praw podstawowych i prawidłowe funkcjonowanie organów. Na podstawie szkolenia odbytego przez eksperta, który zamierza zostać osobą przeprowadzającą ocenę Schengen, powinno być możliwe uznanie na poziomie krajowym jego kompetencji, wiedzy i umiejętności zdobytych podczas takiego szkolenia. Jeżeli w danym obszarze polityki nie są dostępne żadne kursy szkoleniowe i z tego powodu brakuje wyszkolonych ekspertów, ekspert, który zamierza zostać osobą przeprowadzającą ocenę Schengen, powinien mieć możliwość towarzyszenia misji oceniającej w charakterze eksperta-stażysty.
(18) Aby zapewnić udział wystarczającej liczby doświadczonych ekspertów w szybszy i mniej uciążliwy sposób, Komisja, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi, powinna ustanowić i utrzymywać pulę ekspertów. Pula powinna stanowić główne źródło ekspertów na potrzeby działań w zakresie oceny i monitorowania. Każde państwo członkowskie powinno wyznaczyć co najmniej jednego eksperta z każdego obszaru polityki, w których jest oceniane, chyba że wyznaczenie eksperta miałoby istotny wpływ na wykonywanie jego zadań krajowych.
(19) Należy zapewnić większą elastyczność w odniesieniu do wielkości zespołów ds. oceny i monitorowania w celu zwiększenia skuteczności oraz zmniejszenia obciążenia administracyjnego. Komisja powinna zatem określać i dostosowywać wielkość zespołów w zależności od potrzeb i wyzwań związanych z każdym działaniem w zakresie oceny i monitorowania, zachowując jednocześnie równowagę między liczbą przedstawicieli Komisji i ekspertów z państwa członkowskiego, w celu odzwierciedlenia zasady wzajemności i zasady wspólnych obowiązków. Należy znaleźć równowagę między zasadą wspólnych obowiązków i zasadą przewidywalności a potrzebą elastyczności w procesie wyboru ekspertów. Przy tworzeniu zespołów Komisja powinna zatem w miarę możliwości zapewniać równowagę geograficzną oraz uwzględniać potrzebę różnorodności profilów i rotacji. Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwości administracji krajowych, aby wyznaczanie ekspertów na potrzeby działań w zakresie oceny i monitorowania nie stanowiło nadmiernego obciążenia dla państw członkowskich lub dla indywidualnej sytuacji ekspertów. Eksperci zaproszeni do konkretnych ocen oraz ich organy krajowe powinni pozytywnie odpowiedzieć na zaproszenia; odrzucenie zaproszeń powinno być możliwe wyłącznie w przypadku należycie uzasadnionych poważnych względów zawodowych lub osobistych.
(20) Koszty operacyjne związane z działaniami w zakresie oceny i monitorowania, takie jak koszty podróży, zakwaterowania i wyżywienia, powinny być pokrywane z budżetu Unii. Wszelkie dodatkowe diety dzienne ekspertów krajowych uczestniczących w misjach związanych z oceną i monitorowaniem oraz koszty personelu zastępującego tych ekspertów podczas ich nieobecności powinny móc być pokrywane z programów krajowych państw członkowskich w ramach odpowiednich funduszy unijnych, zgodnie z celami i mającymi zastosowanie przepisami dotyczącymi tych funduszy.
(21) Sprawozdania z oceny powinny być zwięzłe i treściwe. Należy w nich skoncentrować się na niedociągnięciach mających znaczące skutki oraz zwrócić uwagę na obszary, w których można by dokonać znaczących usprawnień. Ustalenia o mniejszym znaczeniu nie powinny być częścią sprawozdań. Zespół powinien jednak przekazać te ustalenia ocenianemu państwu członkowskiemu na zakończenie działania w zakresie oceny, w tym organom odpowiedzialnym za odpowiedni krajowy mechanizm kontroli jakości. Zespół powinien aktywnie dążyć do określenia najlepszych praktyk, które należy włączyć do sprawozdań. W szczególności jako najlepsze praktyki do celów sprawozdania należy wyróżnić nowe i innowacyjne środki, które w znaczący sposób przyczyniają się do poprawy wdrażania wspólnych zasad i które inne państwa członkowskie mogłyby stosować w praktyce.
(22) Sprawozdania z oceny powinny co do zasady zawierać zalecenia dotyczące sposobu eliminowania stwierdzonych niedociągnięć, w tym naruszeń praw podstawowych, i powinny być niezwłocznie przyjmowane przez Komisję w jednym akcie prawnym w drodze aktu wykonawczego w ramach procedury sprawdzającej, zgodnie z art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 8 . Połączenie sprawozdania i zaleceń w ramach jednego dokumentu oraz poddanie ich jednej procedurze przyjęcia wzmacnia ścisły związek między ustaleniami z oceny a zaleceniami. Ponadto jednoczesna publikacja sprawozdania i zaleceń powinna umożliwić państwom członkowskim szybsze i skuteczniejsze eliminowanie niedociągnięć. Jednocześnie zastosowanie procedury sprawdzającej powinno zapewnić zaangażowanie państwa członkowskiego w procesie decyzyjnym prowadzącym do przyjęcia zaleceń.
(23) Niemniej jednak, aby zwiększyć wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi, zapewnić lepszą koordynację ich działań na poziomie Unii oraz wzmocnić między nimi presję partnerską, uprawnienie wykonawcze do przyjmowania zaleceń w sprawie działań naprawczych w niektórych przypadkach, a także do zamykania planów działań w innych przypadkach, należy powierzyć Radzie ze względu na jej polityczną rolę w wywieraniu takiej presji partnerskiej. Takie uprawnienie wykonawcze jest uzasadnione tym, że na mocy art. 70 TFUE Radzie powierzono szczególne uprawnienia w dziedzinie wzajemnej oceny wprowadzania w życie polityk Unii w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Odpowiednio odzwierciedla ono cel mechanizmu oceny opartego na tym lex specialis i którym jest, w tym szczególnym obszarze, pełnienie uzupełniającej funkcji polegającej na monitorowaniu skuteczności praktycznego wprowadzania w życie polityk Unii poprzez wzajemną ocenę. Rada powinna zatem przyjmować zalecenia w przypadkach mających znaczenie polityczne i leżących w ogólnym interesie, jeżeli chodzi o funkcjonowanie strefy Schengen. Należy uznać, że takie przypadki mają miejsce w sytuacji, gdy oceniane państwo członkowskie w istotny sposób kwestionuje treść projektu sprawozdania z oceny lub charakter ustalenia i tym samym zwraca uwagę na fakt, że w trakcie oceny mogły pojawić się potencjalne problemy. Mają one miejsce również w sytuacji, gdy w wyniku oceny stwierdza się istnienie poważnego niedociągnięcia, w przypadkach ocen tematycznych lub w przypadkach pierwszych ocen. Rada powinna również przyjmować - w ramach swojej roli na etapie monitorowania mechanizmu oceny i monitorowania - decyzje wykonawcze zatwierdzające zamknięcie planów działań w przypadku poważnych niedociągnięć i w przypadku pierwszych ocen.
(24) Ponadto w przypadku, gdy w wyniku ocen stwierdzono poważne niedociągnięcie, należy stosować przepisy szczegółowe w celu zapewnienia szybkiego przyjęcia środków naprawczych. Biorąc pod uwagę ryzyko, jakie stwarzają takie niedociągnięcia, po poinformowaniu ocenianego państwa członkowskiego o wystąpieniu poważnego niedociągnięcia powinno ono niezwłocznie rozpocząć realizację działań ukierunkowanych na wyeliminowanie tego niedociągnięcia, obejmujących - w stosownych przypadkach - uruchomienie wszystkich odpowiednich środków operacyjnych i finansowych. Działanie naprawcze powinno podlegać krótszym terminom oraz dokładniejszej kontroli politycznej i dokładniejszemu monitorowaniu w trakcie całego procesu. W związku z tym Komisja powinna natychmiast informować Radę w przypadku, gdy w wyniku oceny stwierdzono poważne niedociągnięcie, w tym gdy uznaje się poważne niedociągnięcie za zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego w strefie Schengen. Komisja powinna przesłać sprawozdanie Radzie i Parlamentowi Europejskiemu oraz zorganizować ponowną wizytę nie później niż rok po dniu przeprowadzenia oceny, aby zweryfikować, czy państwo członkowskie wyeliminowało dane niedociągnięcia. W następstwie ponownej wizyty Komisja powinna przedstawić Radzie sprawozdanie z ponownej wizyty.
(25) Stwierdzenie poważnego niedociągnięcia wymaga dokładnej oceny poszczególnych przypadków przeprowadzonej w oparciu o jasne kryteria dotyczące charakteru, skali i potencjalnego wpływu problemów, które to kryteria mogą być różne w każdym obszarze polityki. Różne elementy kluczowe dla skutecznego wdrażania dorobku Schengen oraz różne kombinacje czynników mogą prowadzić do zaklasyfikowania ustalenia jako poważnego niedociągnięcia. Jeżeli jednak zostanie uznane, że stwierdzone niedociągnięcie mogłoby stanowić naruszenie praw podstawowych lub ma - lub wraz z upływem czasu mogłoby mieć - znaczący negatywny wpływ na jedno lub większą liczbę państw członkowskich lub na funkcjonowanie obszaru bez kontroli na granicach wewnętrznych, takie niedociągnięcie należy uznać za poważne niedociągnięcie. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny wskazano wystąpienie poważnego niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicach zewnętrznych, zastosowanie mogą mieć art. 21 i 29 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 9 .
(26) Mechanizm oceny i monitorowania powinien obejmować solidne działania następcze i działania w zakresie monitorowania. Działania te powinny zostać zapewnione przez Komisję w ścisłej współpracy z Radą oraz - w stosownych przypadkach - z Parlamentem Europejskim, nie tworząc przy tym nieproporcjonalnego obciążenia dla zaangażowanych podmiotów. Po przeprowadzeniu ocen należy opracować plany działań. Opracowując plany działań, oceniane państwa członkowskie powinny w pełni uwzględnić możliwości finansowania zapewnione przez Unię i możliwie najlepiej wykorzystać te zasoby. Aby przyspieszyć ten proces, Komisja powinna przedstawić analizy dotyczące adekwatności planów działań, na przykład w formie pisma. W celu zapewnienia terminowej realizacji działań następczych, jeżeli służby Komisji nie uznają planu działań za adekwatny, dane państwo członkowskie powinno być zobowiązane do przedłożenia zmienionego planu działań w terminie miesiąca od dnia otrzymania analizy. Częstotliwość przekazywania Komisji i Radzie przez państwo członkowskie sprawozdań z działań następczych w związku z realizacją planów działań powinna wynosić co do zasady co sześć miesięcy. Komisja powinna jednak móc wskazać inną częstotliwość składania sprawozdań, w tym w większych odstępach czasu, na przykład w przypadkach gdy ustalenia dokonane w wyniku oceny ograniczają się do kategorii "potrzebne usprawnienia".
(27) W ramach działań w zakresie monitorowania Komisja powinna mieć możliwość organizowania ponownych wizyt i wizyt weryfikacyjnych. Ponowne wizyty należy organizować w celu monitorowania postępów w zakresie realizacji planu działań w następstwie oceny, podczas której stwierdzono poważne niedociągnięcie, lub w następstwie pierwszej oceny, podczas której uznano, że oceniane państwo członkowskie nie spełniło warunków niezbędnych do stosowania dorobku Schengen w odnośnym ocenianym obszarze polityki. W sprawozdaniu z ponownej wizyty należy przedstawić postępy poczynione w celu realizacji zaleceń oraz należy ustalić, czy poważne niedociągnięcie zostało wyeliminowane. Do sprawozdania w razie konieczności powinno być możliwe załączenie zalecenia. W ramach wywierania presji partnerskiej Rada powinna móc przedstawić swoje stanowisko w sprawie sprawozdania oraz wezwać Komisję do zaproponowania zaleceń.
(28) W następstwie oceny, podczas której nie stwierdzono poważnego niedociągnięcia, powinno być możliwe przeprowadzenie wizyt weryfikacyjnych w celu monitorowania postępów w zakresie realizacji planu działań, gdy zostanie to uznane za konieczne. Wizyty weryfikacyjne należy zawsze organizować przed zamknięciem planu działań, w następstwie oceny, podczas której stwierdzono poważne niedociągnięcie, oraz po przeprowadzeniu pierwszej oceny. Pod względem wymogów organizacyjnych i sprawozdawczych wizyty weryfikacyjne powinny być mniej obciążające niż wizyty oceniające. W szczególności powinny być przeprowadzane przez mniejsze zespoły i nie powinny prowadzić do nowych ustaleń ani wiązać się z koniecznością przyjęcia sprawozdania. Rada powinna brać aktywniejszy udział na etapie monitorowania, powinna być informowana przez Komisję na piśmie, na przykład w formie pisma, o wyniku wizyt weryfikacyjnych i na podstawie wniosku Komisji powinna zatwierdzać zamknięcie planów działań w przypadku poważnych naruszeń i pierwszych ocen.
(29) Istotne jest, aby Parlament Europejski i Rada, regularnie prowadziły dyskusje w celu zwiększania świadomości w zakresie znaczenia skutecznego wdrażania dorobku Schengen oraz w stosownych przypadkach zachęcały państwa członkowskie do wyeliminowania stwierdzonych niedociągnięć. W szczególności Rada powinna wykonywać swoją rolę polityczną w odniesieniu do zarządzania strefą Schengen poprzez omawianie sprawozdań przedkładanych przez Komisję oraz poprzez organizowanie dyskusji politycznych na temat skutecznego wdrażania dorobku Schengen i prawidłowego funkcjonowania obszaru bez kontroli na granicach wewnętrznych. Komisja powinna zapewnić odpowiedni wkład w celu ułatwienia tych dyskusji, w tym poprzez przyjmowanie kompleksowego rocznego sprawozdania obejmującego oceny przeprowadzone w poprzednim roku oraz informacje na temat stanu wdrażania zaleceń. Na podstawie tego sprawozdania i tych wyników Rada powinna przeprowadzać dyskusje horyzontalne, aby przyczynić się do skuteczniejszego i szybszego wdrażania zaleceń i powiązanych z nimi działań naprawczych.
(30) Mechanizm oceny i monitorowania ustanowiony niniejszym rozporządzeniem powinien spełniać funkcję uzupełniającą polegającą na monitorowaniu skuteczności praktycznego wprowadzania w życie polityk Unii w drodze wzajemnej oceny. Nie powinno to mieć wpływu na ogólne uprawnienie Komisji do nadzorowania stosowania prawa Unii pod kontrolą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej poprzez postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.
(31) Sprawozdania z oceny i ponownej wizyty powinny mieć klauzulę tajności "szczególnie chronionych informacji jawnych" zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami bezpieczeństwa określonymi w decyzji Komisji (UE, Euratom) 2015/443 10 . Należy je opatrzyć klauzulą tajności "RESTREINT UE/EU RESTRICTED" w rozumieniu decyzji Komisji (UE, Euratom) 2015/444 11 , w przypadku gdy taka klauzula jest wymagana zgodnie z art. 5 ust. 3 tej decyzji lub w następstwie złożenia przez oceniane państwo członkowskie należycie uzasadnionego wniosku.
(32) Z uwagi na szczególną rolę powierzoną Parlamentowi Europejskiemu i parlamentom narodowym na mocy art. 70 zdanie ostatnie TFUE - podkreśloną w odniesieniu do parlamentów narodowych w art. 12 lit. c) Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) - Rada i Komisja powinny informować Parlament Europejski i parlamenty narodowe o treści i wynikach ocen. Ponadto jeżeli Komisja przedłoży wniosek w sprawie zmiany niniejszego rozporządzenia, Rada przed przyjęciem ostatecznej wersji tekstu przeprowadzi konsultacje - zgodnie z art. 19 ust. 7 lit. h) swojego regulaminu wewnętrznego 12 - z Parlamentem Europejskim w celu jak najszerszego uwzględnienia jego opinii.
(33) Zgodnie z art. 42 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 skonsultowano się z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych, który wydał opinię w dniu 27 lipca 2021 r. 13
(34) Do przetwarzania danych osobowych przez państwa członkowskie podczas wykonywania przez nie swoich obowiązków wynikających z niniejszego rozporządzenia zastosowanie ma rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 14 . Do przetwarzania danych osobowych przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii podczas wykonywania przez nie swoich obowiązków wynikających z niniejszego rozporządzenia zastosowanie ma rozporządzenie (UE) 2018/1725.
(35) W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w zakresie przyjmowania wieloletnich i rocznych programów ocen, opracowywania i aktualizowania standardowego kwestionariusza oraz przyjmowania sprawozdań z oceny i sprawozdań z ponownych wizyt. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 182/2011.
(36) Komisja powinna przyjmować akty wykonawcze mające natychmiastowe zastosowanie, jeżeli - w uzasadnionych przypadkach związanych z poważnym niedociągnięciem - jest to uzasadnione szczególnie pilną potrzebą.
(37) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania - w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia - podejmuje decyzję, czy dokona jego transpozycji do swojego prawa krajowego.
(38) Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do Irlandii zgodnie z art. 5 ust. 1 Protokołu nr 19 w sprawie dorobku Schengen włączonego w ramy Unii Europejskiej, który jest załączony do TUE i do TFUE, oraz art. 6 ust. 2 decyzji Rady 2002/192/WE 15 .
(39) W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen 16 , które wchodzą w zakres obszarów, o których mowa w art. 1 decyzji Rady 1999/437/WE 17 .
(40) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen 18 , które wchodzą w zakres obszarów, o których mowa w art. 1 decyzji Rady 1999/437/WE, w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE 19 .
(41) W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu o przystąpieniu Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen 20 , które wchodzą w zakres obszarów, o których mowa w art. 1 decyzji Rady 1999/437/WE, w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE 21 .
(42) W odniesieniu do Cypru, Bułgarii i Rumunii oraz Chorwacji niniejsze rozporządzenie jest aktem stanowiącym rozwinięcie dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związanym w rozumieniu, odpowiednio, art. 3 ust. 1 Aktu przystąpienia z 2003 r., art. 4 ust. 1 Aktu przystąpienia z 2005 r. i art. 4 ust. 1 Aktu przystąpienia z 2011 r.
(43) Ponieważ weryfikacja przeprowadzana w odniesieniu do Bułgarii, Rumunii i Chorwacji zgodnie z mającymi zastosowanie procedurami oceny Schengen już się zakończyła zgodnie z ich odpowiednimi Aktami przystąpienia, nie należy ponownie przeprowadzać weryfikacji na mocy art. 1 ust. 2 lit. b) niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do tych państw członkowskich,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
| W imieniu Rady | |
| Przewodniczący | |
| É. DUPOND-MORETTI |