Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 czerwca 2021 r. w sprawie sprawozdania Komisji na temat praworządności z 2020 r. (2021/2025(INI))
Dz.U.UE.C.2022.81.27
Akt nienormatywnySprawozdanie Komisji na temat praworządności za rok 2020
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 czerwca 2021 r. w sprawie sprawozdania Komisji na temat praworządności z 2020 r. (2021/2025(INI))
(2022/C 81/03)
(Dz.U.UE C z dnia 18 lutego 2022 r.)
Parlament Europejski,
- uwzględniając art. 295 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),
- uwzględniając w szczególności art. 2, art. 3 ust. 1, art. 3 ust. 3 akapit drugi, art. 4 ust. 3 oraz art. 5, 6, 7 i 11 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE),
- uwzględniając artykuły TFUE dotyczące poszanowania, ochrony i propagowania demokracji, praworządności i praw podstawowych w Unii, w tym art. 70, 258, 259, 260, 263 i 265,
- uwzględniając załączony do traktatów Protokół nr 1 w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej, jak również Protokół nr 2 w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności,
- uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej (zwaną dalej "Kartą"),
- uwzględniając orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej,
- uwzględniając art. 49 TUE, kryteria kopenhaskie oraz ogół prawodawstwa Unii (acquis), które musi stosować kraj kandydujący, jeśli chce przystąpić do Unii Europejskiej,
- uwzględniając komunikat Komisji z 30 września 2020 r. - Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r. Sytuacja w zakresie praworządności w Unii Europejskiej (COM(2020)0580),
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii 1 (rozporządzenie w sprawie warunkowości w zakresie praworządności),
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/692 z dnia 28 kwietnia 2021 r. ustanawiające program "Obywatele, równość, prawa i wartości" oraz uchylające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1381/2013 i rozporządzenie Rady (UE) nr 390/2014 2 ,
- uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka,
- uwzględniając instrumenty ONZ dotyczące ochrony praw człowieka i podstawowych wolności oraz zalecenia i sprawozdania z powszechnego okresowego przeglądu praw człowieka ONZ, a także orzecznictwo organów traktatowych ONZ i specjalne procedury Rady Praw Człowieka,
- uwzględniając deklarację ONZ o obrońcach praw człowieka z 8 marca 1999 r.,
- uwzględniając zalecenia i sprawozdania Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych, Przedstawicielki OBWE ds. Wolności Mediów oraz innych organów OBWE w Europie,
- uwzględniając Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz Europejską kartę społeczną, orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Europejskiego Komitetu Praw Społecznych, konwencje, zalecenia, rezolucje, opinie i sprawozdania Zgromadzenia Parlamentarnego, Komitetu Ministrów, Komisarza Praw Człowieka, Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji, Komitetu Sterującego ds. Różnorodności, Włączenia i Przeciwdziałania Dyskryminacji, Komisji Weneckiej oraz innych organów Rady Europy,
- uwzględniając Protokół ustaleń między Radą Europy a Unią Europejską z 23 maja 2007 r. oraz konkluzje Rady z 8 lipca 2020 r. w sprawie priorytetów UE w dziedzinie współpracy z Radą Europy w latach 2020-2022,
- uwzględniając konwencję NZ przeciwko korupcji,
- uwzględniając Międzynarodową konwencję ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej,
- uwzględniając zestaw narzędzi Rady Europy dla państw członkowskich o nazwie "Poszanowanie demokracji, praworządności i praw człowieka w kontekście sanitarnego kryzysu COVID-19" z 7 kwietnia 2020 r.,
- uwzględniając sprawozdanie okresowe w sprawie środków podjętych w państwach członkowskich UE w odpowiedzi na kryzys związany z COVID-19 i ich wpływu na demokrację, praworządność i prawa podstawowe, przyjęte przez Komisję Wenecką na 124. sesji plenarnej 8 października 2020 r.,
- uwzględniając sprawozdanie roczne za 2020 r. sporządzone przez organizacje partnerskie Platformy Rady Europy na rzecz ochrony dziennikarstwa i bezpieczeństwa dziennikarzy,
- uwzględniając uzasadniony wniosek Komisji zgodnie z art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej dotyczący decyzji Rady z 20 grudnia 2017 r. w sprawie stwierdzenia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Rzeczpospolitą Polską zasady praworządności (COM(2017)0835),
- uwzględniając komunikat Komisji z 17 lipca 2019 r. pt. "Umocnienie praworządności w Unii - Plan działania" (COM(2019)0343),
- uwzględniając unijną tablicę wyników wymiaru sprawiedliwości za 2020 r.,
- uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z 19 czerwca 2019 r. pt. "Dalsze umacnianie praworządności w Unii. Aktualna sytuacja i możliwe kolejne działania", w której zaproponowano ustanowienie corocznego forum poświęconego prawom podstawowym i praworządności,
- uwzględniając sprawozdanie grupy Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego ds. praw podstawowych i praworządności z czerwca 2020 r. pt. "National developments from a civil society perspective, 2018-2019" ["Zmiany na szczeblu krajowym z perspektywy społeczeństwa obywatelskiego, lata 2018-2019"],
- uwzględniając sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej pt. "Wyzwania stojące przed organizacjami społeczeństwa obywatelskiego działającymi na rzecz praw człowieka w UE" opublikowane 17 stycznia 2018 r., biuletyny dotyczące wpływu pandemii COVID-19 na prawa podstawowe w UE opublikowane w 2020 r., a także inne sprawozdania, dane i narzędzia, w szczególności system informacji Unii Europejskiej o prawach podstawowych (EFRIS),
- uwzględniając sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 10 września 2020 r. pt. "Antisemitism: Overview of antisemitic incidents recorded in the European Union" [Antysemityzm - przegląd antysemickich incydentów odnotowanych w Unii Europejskiej],
- uwzględniając sprawozdanie Europejskiego Instytutu ds. Równości Kobiet i Mężczyzn zatytułowane "Beijing + 25: the fifth review of the implementation of the Beijing Platform for Action in the EU Member States" ["Pekin + 25: 5. przegląd realizacji pekińskiej platformy działania w państwach członkowskich UE"] opublikowane 5 marca 2020 r.,
- uwzględniając konkluzje Rady Unii Europejskiej i państw członkowskich zebranych w Radzie z 16 grudnia 2014 r. w sprawie zapewnienia poszanowania zasad państwa prawnego,
- uwzględniając europejską strategię na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020-2025, strategię UE na rzecz równości osób LGBTIQ na lata 2020-2025, strategię UE na rzecz praw dziecka na lata 2021-2024 oraz unijną strategię na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021-2030;
- uwzględniając unijny plan działania przeciwko rasizmowi na lata 2020-2025 oraz unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów,
- uwzględniając rezolucję z 25 października 2016 r. zawierającą zalecenia dla Komisji w kwestii utworzenia unijnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych 3 ,
- uwzględniając rezolucję z 1 marca 2018 r. w sprawie decyzji Komisji o zastosowaniu art. 7 ust. 1 TUE w związku z sytuacją w Polsce 4 ,
- uwzględniając rezolucję z 19 kwietnia 2018 r. w sprawie konieczności ustanowienia instrumentu na rzecz wartości europejskich wspierającego organizacje społeczeństwa obywatelskiego, które propagują wartości podstawowe w Unii Europejskiej na poziomie lokalnym i krajowym 5 ,
- uwzględniając rezolucję z 19 kwietnia 2018 r. w sprawie ochrony dziennikarzy śledczych w Europie: przypadek słowackiego dziennikarza Jána Kuciaka i Martiny Kušnírovej 6 ,
- uwzględniając rezolucję z 12 września 2018 r. w sprawie wniosku wzywającego Radę do stwierdzenia, zgodnie z art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej, istnienia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Węgry wartości, na których opiera się Unia 7 ,
- uwzględniając rezolucję z 13 listopada 2018 r. w sprawie praworządności w Rumunii 8 ,
- uwzględniając rezolucję z 14 listopada 2018 r. w sprawie potrzeby utworzenia kompleksowego mechanizmu UE na rzecz ochrony demokracji, praworządności i praw podstawowych 9 ,
- uwzględniając rezolucję z 13 lutego 2019 r. w sprawie pogorszenia sytuacji w zakresie praw kobiet i równouprawnienia w UE 10 ,
- uwzględniając rezolucję z 28 marca 2019 r. w sprawie stanu praworządności i zwalczania korupcji w UE, a zwłaszcza na Malcie i na Słowacji 11 ,
- uwzględniając rezolucję z 18 grudnia 2019 r. w sprawie praworządności na Malcie po ujawnieniu najnowszych informacji w sprawie morderstwa Daphne Caruany Galizii 12 ,
- uwzględniając rezolucję z 18 grudnia 2019 r. w sprawie dyskryminacji osób LGBTI i nawoływania do nienawiści do nich w sferze publicznej, w tym stref wolnych od LGBTI 13 ,
- uwzględniając rezolucję z 15 stycznia 2020 r. w sprawie praw człowieka i demokracji na świecie oraz polityki Unii Europejskiej w tym zakresie - sprawozdanie roczne za rok 2018 14 ,
- uwzględniając rezolucję z 16 stycznia 2020 r. w sprawie trwających wysłuchań na mocy art. 7 ust. 1 TUE dotyczących Polski i Węgier 15 ,
- uwzględniając rezolucję z 17 kwietnia 2020 r. w sprawie skoordynowanych działań UE na rzecz walki z pandemią COVID-19 i jej skutkami 16 ,
- uwzględniając rezolucję z 19 czerwca 2020 r. w sprawie protestów antyrasistowskich po śmierci George'a Floyda 17 ,
- uwzględniając rezolucję z 19 czerwca 2020 r. w sprawie wznowienia postępowania przeciwko premierowi Republiki Czeskiej w związku ze sprzeniewierzeniem funduszy UE i możliwym konfliktem interesów 18 ,
- uwzględniając rezolucję z 17 września 2020 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie stwierdzenia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Rzeczpospolitą Polską zasady praworządności 19 ,
- uwzględniając rezolucję z 7 października 2020 r. w sprawie ustanowienia unijnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych 20 ,
- uwzględniając rezolucję z 8 października 2020 r. w sprawie praworządności i praw podstawowych w Bułgarii 21 ,
- uwzględniając rezolucję z 25 listopada 2020 r. w sprawie wzmocnienia wolności mediów: ochrona dziennikarzy w Europie, nawoływanie do nienawiści, dezinformacja i rola platform 22 ,
- uwzględniając rezolucję z 26 listopada 2020 r. w sprawie sytuacji w zakresie praw podstawowych w Unii Europejskiej - sprawozdanie roczne za lata 2018-2019 23 ,
- uwzględniając rezolucję z 17 grudnia 2020 r. w sprawie wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027, porozumienia międzyinstytucjonalnego, Instrumentu UE na rzecz Odbudowy oraz rozporządzenia w sprawie praworządności 24 ,
- uwzględniając rezolucję z 11 marca 2021 r. w sprawie ogłoszenia UE strefą wolności osób LGBTIQ 25
- uwzględniając rezolucję z 25 marca 2021 r. w sprawie stosowania rozporządzenia (UE, Euratom) 2020/2092 - mechanizm warunkowości w zakresie praworządności 26 ,
- uwzględniając rezolucję z 29 kwietnia 2021 r. w sprawie zabójstwa Daphne Caruany Galizii i praworządności na Malcie 27 ,
- uwzględniając swoją ocenę europejskiej wartości dodanej towarzyszącą sprawozdaniu z inicjatywy w kwestiach ustawodawczych w sprawie unijnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych z października 2016 r.,
- uwzględniając swoją ocenę wstępną w sprawie europejskiej wartości dodanej unijnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych z 23 kwietnia 2020 r.,
- uwzględniając art. 54 Regulaminu,
- uwzględniając opinie Komisji Kontroli Budżetowej, Komisji Prawnej, Komisji Spraw Konstytucyjnych oraz Komisji Petycji,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (A9-0199/2021),
A. mając na uwadze, że Unia opiera się na wspólnych wartościach zapisanych w art. 2 TUE, którymi są poszanowanie godności osoby ludzkiej, wolność, demokracja, równość, praworządność oraz poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości, i które są wspólne dla państw członkowskich UE, a kraje kandydujące muszą je przestrzegać, aby móc przystąpić do UE; mając na uwadze, że demokracja, praworządność i prawa podstawowe to wartości, które się wzajemnie wzmacniają, a ich podważanie może stanowić systemowe zagrożenie dla Unii; mając na uwadze, że poszanowanie praworządności jest wiążące dla całej Unii i jej państw członkowskich na wszystkich szczeblach władzy, w tym dla władz lokalnych;
B. mając na uwadze, że cykl corocznej oceny praworządności jest mile widzianym dodatkiem do dostępnych narzędzi służących ochronie wartości zapisanych w art. 2 TUE, ponieważ pozwala zbadać sytuację we wszystkich państwach członkowskich UE w oparciu o cztery filary, z naciskiem na poszanowanie praworządności; mając na uwadze, że w założeniu ocena ma się odbywać co roku, aby zagwarantować praworządność i zapobiegać pojawianiu się lub eskalacji problemów;
C. mając na uwadze, że pierwsze sprawozdanie Komisji na temat praworządności (sprawozdanie za 2020 r.) ma ograniczony zakres, ponieważ nie obejmuje wszystkich wartości UE, o których mowa w art. 2 TUE;
D. mając na uwadze, że wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego Karta została w pełni włączona do traktatów, w związku z czym jest prawnie wiążąca dla instytucji, organów i agencji UE, jak również dla państw członkowskich, które muszą stosować prawodawstwo UE; mając na uwadze, że prawdziwą kulturę poszanowania praw podstawowych należy rozwijać, upowszechniać i wzmacniać w instytucjach UE, jak również w państwach członkowskich, w szczególności kiedy stosują one prawo Unii zarówno w kraju, jak i w relacjach z państwami spoza UE;
E. mając na uwadze, że chociaż sprawozdanie za 2020 r. sygnalizuje obawy i zwiększa świadomość problemu, nie zawiera ono wystarczającej oceny skuteczności zmian przeprowadzonych przez poszczególne kraje ani żadnych konkretnych zaleceń dla nich, ani analizy przestrzegania praworządności w poszczególnych krajach w dłuższym okresie czasu, co może podważyć przyświecający mu cel, jakim jest prewencja;
F. mając na uwadze, że bez skutecznych działań następczych i rocznego monitorowania sprawozdanie za 2020 r. może pozostać bez wpływu na zapobieganie, wykrywanie i skuteczne przezwyciężanie wyzwań systemowych i rozwiązanie problemu regresu w obszarze praworządności, obserwowanego w kilku państwach członkowskich UE w ostatnich latach; mając na uwadze, że praworządność jest zasadniczym warunkiem wstępnym przestrzegania zasady należytego zarządzania finansami i ochrony interesów finansowych Unii;
G. mając na uwadze, że w ciągu ostatnich lat w kilku przyjętych przez Parlament rezolucjach wymieniono poważne problemy z praworządnością w niektórych państwach członkowskich 28 ;
H. mając na uwadze, że regres w obszarze praworządności i praw podstawowych w niektórych krajach poważnie narusza wzajemne zaufanie do funkcjonowania przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości oraz zagraża celom Unii zapisanym w art. 3 TUE, czego przykładem są poważne wątpliwości co do niezależności wymiaru sprawiedliwości, które kilkakrotnie już wpłynęły na wykonanie europejskiego nakazu aresztowania;
I. mając na uwadze, że instytucje rzecznika praw obywatelskich i organy ds. równości w państwach członkowskich odgrywają zasadniczą rolę w gwarantowaniu przestrzegania kluczowych zasad praworządności, takich jak przejrzystość, odpowiedzialność i sprawiedliwość proceduralna;
J. mając na uwadze, że nadzwyczajne środki przyjęte w reakcji na pandemię COVID-19 wpłynęły na korzystanie przez obywateli UE z praw podstawowych, takich jak prawo do swobodnego przemieszczania się, dostęp do wymiaru sprawiedliwości, dostęp do informacji publicznej, prawo do prywatności, wolność zrzeszania się i wolność zgromadzeń, a także na demokratyczne mechanizmy kontroli i równowagi; mając na uwadze, że w związku z tym istotne jest, aby istniały skuteczne mechanizmy kontroli i równowagi, które można zastosować wobec działań rządu, i chronić prawa obywateli UE;
K. mając na uwadze, że pozycja niektórych państw członkowskich w międzynarodowych rankingach wolności prasy obniżyła się, a liczba ataków na dziennikarzy wzrasta; mając na uwadze, że zagrożenia dla wolności mediów obejmują nękanie dziennikarzy i ataki na nich, lekceważenie prawnej ochrony dziennikarzy oraz zawłaszczanie mediów lub działania motywowane politycznie i ekonomicznie w sektorze mediów; mając na uwadze, że niepokojące zmiany ukierunkowane na stłumienie wolności słowa i wolności prasy dają zły przykład w UE i w krajach kandydujących do członkostwa w UE;
L. mając na uwadze, że konieczne jest wzmocnienie i usprawnienie istniejących mechanizmów oraz opracowanie skutecznego unijnego mechanizmu dotyczącego demokracji, praworządności i praw podstawowych, aby zapewnić w całej Unii przestrzeganie zasad i wartości zapisanych w traktatach;
M. mając na uwadze, że poszanowanie praw mniejszości jest jednym z politycznych kryteriów, które kraj kandydujący musi spełnić w momencie przystąpienia; mając na uwadze, że Unia odgrywa istotną rolę w gwarantowaniu poszanowania praw mniejszości narodowych i językowych w krajach kandydujących; mając na uwadze, że Parlament wezwał już Komisję 29 do przyjęcia wspólnych ram dotyczących unijnych norm minimalnych w zakresie ochrony praw osób należących do mniejszości, dobrze osadzonych w ramach prawnych gwarantujących demokrację, praworządność i prawa podstawowe w całej Unii.
I. Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r.: wnioski na 2021 r.
1. z zadowoleniem przyjmuje pierwsze roczne sprawozdanie Komisji na temat praworządności; uważa, że zasadnicze znaczenie ma ustanowienie europejskiej struktury monitorowania i egzekwowania praworządności w Unii; ponownie podkreśla, że ważne jest, by z wyprzedzeniem identyfikować zagrożenia i zapobiegać naruszeniom praw podstawowych i praworządności, zamiast reagować w późniejszym terminie, gdy takie naruszenia powtarzają się; w związku z tym zachęca do dalszego rozwijania tego nowego instrumentu;
2. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że funkcjonowanie systemów wymiaru sprawiedliwości, ramy antykorupcyjne, pluralizm mediów i niektóre kwestie instytucjonalne związane z mechanizmami kontroli i równowagi, w tym, w pewnym stopniu, przestrzeń społeczeństwa obywatelskiego, stanowią część dokonywanego przez Komisję corocznego przeglądu sytuacji w zakresie praworządności w państwach członkowskich; wzywa do uwzględniania w sprawozdaniach rocznych pewnych ważnych elementów Listy kontrolnej Komisji Weneckiej z 2016 r. dotyczącej praworządności, takich jak zabezpieczenia prawne w celu zapobiegania arbitralności i nadużyciom władzy ze strony organów publicznych, niezależność i bezstronność zawodów prawniczych oraz równość wobec prawa i niedyskryminacja; zachęca Komisję do zwrócenia uwagi również na pozytywne tendencje w państwach członkowskich, które mogłyby posłużyć za dobry przykład dla innych;
3. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że sprawozdanie zawiera rozdziały dotyczące poszczególnych krajów; wyraża uznanie dla dążenia Komisji do dialogu z rządami krajowymi i parlamentami narodowymi oraz społeczeństwem obywatelskim i innymi podmiotami na szczeblu krajowym; zachęca Komisję do wzmożenia wysiłków na rzecz pogłębienia analiz krajowych, by lepiej ocenić powagę wyzwań związanych z praworządnością; uważa, że należy poświęcić więcej czasu na wizyty Komisji w poszczególnych krajach, w tym w terenie, w celu nawiązania ściślejszej współpracy i dialogu z organami krajowymi i społeczeństwem obywatelskim; jest zdania, że Komisja powinna dołożyć starań w celu zwiększenia wiedzy na temat tych wizyt w celu promowania kultury praworządności na szczeblu krajowym;
4. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że wszystkie państwa członkowskie są poddawane kontroli według tych samych wskaźników i według tej samej metodyki; podkreśla jednak, że taki jednakowy sposób prezentacji różnego rodzaju naruszeń stwarza ryzyko pomniejszania najpoważniejszych naruszeń praworządności; wzywa Komisję, aby dokonywała w sprawozdaniach rozróżnienia między systemowymi naruszeniami praworządności a indywidualnymi, odosobnionymi naruszeniami; podkreśla potencjalne korzyści zapobiegawcze płynące z rocznego sprawozdania na temat praworządności; uważa, że potrzebna jest bardziej dogłębna ocena w celu ustalenia, czy sprawozdanie wywarło wystarczający skutek zapobiegawczy; jest zdania, że w każdym razie nie ma to miejsca w państwach członkowskich objętych procedurą przewidzianą w art. 7 ust. 1 TUE; uważa, że sprawozdanie za 2020 r. mogło zawierać bardziej szczegółowe i przejrzyste oceny tego, czy występują poważne niedociągnięcia, ryzyko poważnego naruszenia lub faktyczne naruszenia wartości unijnych w odniesieniu do każdego z filarów analizowanych w rozdziałach dotyczących poszczególnych krajów; uważa, że takie oceny są niezbędne do sformułowania wniosków na temat sytuacji w zakresie praworządności oraz do określenia działań następczych oraz środków i narzędzi naprawczych; wzywa do przyjęcia w przyszłych sprawozdaniach podejścia syntetycznego, aby jasno określić, gdzie w państwach członkowskich występują najistotniejsze zagrożenia i problemy; wzywa Komisję do odpowiedniego uaktualnienia stosowanej metodyki oraz do informowania Parlamentu bez zbędnej zwłoki;
5. uważa, że sprawozdanie za 2020 r. jest zbyt opisowe i nie zawiera właściwej analizy; apeluje do Komisji, aby w przyszłości nadała sprawozdaniu bardziej analityczny charakter; uważa, że konieczne jest, aby przyszłe sprawozdania zawierały zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczące sposobu rozwiązania stwierdzonych problemów lub zaradzenia naruszeniom, w tym, w razie potrzeby, terminy ich wdrożenia oraz obowiązujące poziomy referencyjne; wzywa Komisję do uwzględnienia w sprawozdaniach wytycznych dotyczących działań następczych i naprawczych, jakie należy podjąć w związku z wdrożeniem jej zaleceń;
6. jest zaniepokojony skutkami ubocznymi erozji wolności mediów w innych obszarach poddanych analizie w sprawozdaniu; uważa, że kampanie oszczerstw przeciwko profesorom uniwersyteckim, dziennikarzom, sędziom, przedstawicielom zawodów prawniczych, organizacjom społeczeństwa obywatelskiego i działaczom, a w szczególności strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej (SLAPP), mają na celu ograniczenie ich niezależności i zdolności oraz osiągnięcie efektu odstraszającego;
7. apeluje w związku z tym o bardziej zintegrowaną analizę powiązań między czterema filarami sprawozdania oraz potencjalnego łącznego wpływu niedociągnięć na wystąpienie systemowych naruszeń praworządności lub pojawianie się związanych z nimi zagrożeń, a także o wskazanie, czy niedociągnięcia te wpływają lub mogą wpływać na interesy finansowe Unii;
8. uważa, że w sprawozdaniach rocznych należy określać przekrojowe tendencje na szczeblu UE; jest zdania, że w sprawozdaniu za 2020 r. brakuje perspektywy ogólnounijnej; zwraca się do Komisji o wskazanie przypadków, w których niektóre środki lub praktyki podważające praworządność, wolność mediów, mechanizmy kontroli i równowagi lub walkę z korupcją w jednym państwie członkowskim stają się wzorcami dla innych lub gdy powaga i zakres takich praktyk mogą mieć wpływ na całą Unię; wzywa Komisję do oceny, w jaki sposób takie ataki podważają jakość demokracji w Unii; wzywa do przeprowadzenia analizy sprawozdań w celu priorytetowego potraktowania tych tendencji, w tym rosnących wyzwań, jakie krajowe trybunały konstytucyjne stawiają przed strukturą prawną UE, aby ukierunkować działania naprawcze na szczeblu Unii; wzywa Komisję do przedstawienia jasnych przykładów systematycznych kampanii dezinformacyjnych i ingerencji z zagranicy, których celem jest podważenie zaufania obywateli do instytucji państwowych i niezależnych mediów, a jednocześnie kierowanie państw członkowskich w stronę autorytarnych struktur zarządzania;
9. ubolewa, że w sprawozdaniu za 2020 r. nie odniesiono się wystarczająco szczegółowo do wszystkich kwestii związanych z praworządnością; zachęca Komisję do poszerzania szczegółowej wiedzy na temat poszczególnych krajów i zwiększania zdolności do szybszego reagowania na negatywny rozwój sytuacji w państwach członkowskich; wzywa Komisję do przeznaczenia wystarczających zasobów na monitorowanie i egzekwowanie praworządności w UE;
10. podkreśla, że prawodawstwo, poszanowanie praworządności, mechanizmy kontroli i równowagi oraz instytucje demokratyczne, jak również ich niezależność muszą funkcjonować w państwach członkowskich nie tylko formalnie, ale również w praktyce;
Systemy wymiaru sprawiedliwości
11. z zadowoleniem przyjmuje monitorowanie niezależności, jakości i skuteczności systemów wymiaru sprawiedliwości państw członkowskich i ich krajowych służb prokuratorskich, oraz monitorowanie ich zdolności do gwarantowania skutecznej ochrony sądowej w celu zapewnienia zgodności z prawem UE; uważa, że należy również monitorować kwestię, czy istnieją korzystne warunki dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla wszystkich, w tym na szczeblu UE, oraz wysiłki i zasoby przeznaczone na zapewnienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości; wyraża zaniepokojenie brakiem bezpośredniego mechanizmu składania skarg i dochodzenia roszczeń dostępnego dla obywateli UE w celu obrony ich praw wynikających z Karty; uważa, że sprawozdania powinny mieć na celu więcej niż statyczne roczne przeglądy i w rozdziałach poświęconych poszczególnym krajom powinny zawierać wszystkie istotne informacje na temat stanu praworządności, w tym istotne informacje na temat odpowiednich wydarzeń z przeszłości i kontekstów politycznych leżących u podstaw nowych wydarzeń, aby umożliwić dokładną, dynamiczną i kompleksową ocenę formalnej i faktycznej niezależności sądownictwa, w tym niezależności prawników i przedstawicieli zawodów prawniczych, oraz powinny obejmować okres dłuższy niż poprzednie dwanaście miesięcy; podkreśla, że obywatele i rezydenci UE powinni mieć zapewnione odpowiednie normy w zakresie praworządności przy korzystaniu z prawa do swobodnego przemieszczania się w UE; podkreśla, że skuteczny dostęp do wymiaru sprawiedliwości dla wszystkich obywateli jest podstawą praworządności i że ze względu na podatność na zagrożenia należy go zagwarantować zwłaszcza pracownikom sezonowym i transgranicznym pracującym w innym państwie członkowskim;
12. podkreśla, że funkcjonujące, niezależne i skuteczne systemy wymiaru sprawiedliwości odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu praworządności; przypomina, że struktura sądownictwa Unii obejmuje krajowe systemy sądowe; podkreśla, że ochrona podstawowych praw i wolności obywateli UE jest niemożliwa bez niezależnych sądów i niezawisłych sędziów, w związku z czym należy chronić sądy i sędziów przed wszelkimi bezpośrednimi lub pośrednimi naciskami, groźbami lub ingerencjami, w tym ze strony władz politycznych; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że jako wskaźniki niezależności sądownictwa wskazano również skład organów sądowych, procedury powoływania ich członków, a także mechanizmy regulujące okres trwania ich kadencji i powody ich wyłączenia lub odwołania, mechanizmy awansu zawodowego, postępowania dyscyplinarne i sankcje; podkreśla, że przy sprawdzaniu rzeczywistej niezależności sądownictwa w państwach członkowskich monitorowanie tych parametrów musi być ciągłe i stanowić część kompleksowej oceny wszystkich mechanizmów kontroli i równowagi, przy czym należy unikać sytuacji, w których kontrole te skupiają się jedynie na ograniczonej liczbie parametrów;
13. zauważa, że w sprawozdaniu za 2020 r. słusznie odniesiono się do potrzeby cyfryzacji postępowań sądowych i szkolenia sędziów; zwraca uwagę, że nadal istnieją znaczne różnice między państwami członkowskimi pod względem poziomu uczestnictwa w szkoleniach dla zawodów prawniczych; ubolewa, że w sprawozdaniu nie wspomina się o szkoleniu prawników;
14. jest zaniepokojony znacznym pogorszeniem niezależności systemów wymiaru sprawiedliwości niektórych państw członkowskich oraz coraz częstszym i rażącym nieprzestrzeganiem prawa UE, w tym wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej; zauważa, że niezawisłość sądownictwa pozostaje poważnym problemem w niektórych państwach członkowskich, co znalazło odzwierciedlenie w kilku rozdziałach dotyczących poszczególnych krajów; wzywa Komisję do jasnej oceny i identyfikacji takich niedociągnięć i ustaleń, które uznaje się za stwarzające wyraźne ryzyko poważnego naruszenia praworządności; jest głęboko zaniepokojony faktem, że Komisja nie zdołała szybko i zgodnie z prawem zareagować na poważne zagrożenia dla praworządności wskazane w rozdziałach dotyczących poszczególnych krajów, nawet po tym, jak stały się one rzeczywistymi naruszeniami praworządności; wzywa Komisję do przedstawienia konstruktywnej, prostej i jasnej oceny różnych krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości oraz do wyjaśnienia, w jakich przypadkach można by zastosować najlepsze praktyki w odniesieniu do porównywalnych systemów i w jaki sposób można by zaradzić podobnym niedociągnięciom;
15. podkreśla, że zgodnie z art. 17 ust. 1 TUE obowiązkiem Komisji jest zapewnienie stosowania traktatów i prawa wtórnego, w tym w przypadkach, gdy ryzyko poważnego naruszenia wartości określonych w art. 2 TUE, określone w rozdziałach dotyczących poszczególnych krajów, faktycznie urzeczywistniło się od czasu publikacji sprawozdania za 2020 r.;
16. potępia naciski polityczne stosowane na Węgrzech i w Polsce w celu powstrzymania sądów krajowych od wszczynania przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej postępowań o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zgodnie z art. 267 TFUE, zmierzające do uniemożliwienia sędziom krajowym zwracania się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniami o wymogi UE dotyczące niezależności sądów; uważa tę praktykę za sprzeczną z traktatami i utrwaloną wykładnią odpowiednich przepisów przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej; jest zbulwersowany coraz częstszym zamierzonym niestosowaniem się do wyroków Trybunału Sprawiedliwości; uważa, że te bezprawne wydarzenia stanowią systemowe zagrożenie dla jednolitości wykładni i spójności prawa UE i samego funkcjonowania Unii; zachęca Komisję, aby w przyszłych sprawozdaniach uwzględniła szczegółowe dane na temat wykonywania wyroków Trybunału Sprawiedliwości w państwach członkowskich; uważa w związku z tym, że w ocenie zawieranej w kolejnych sprawozdaniach rocznych nieprzestrzeganie wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej należy uznawać za poważne naruszenie; wzywa Komisję do dopilnowania, aby przypadki odmowy wykonania i przestrzegania wyroków Trybunału Sprawiedliwości były natychmiast i właściwie rozwiązywane za pomocą środków prawnych, takich jak wniesienie skargi na podstawie art. 260 TFUE; wzywa Komisję do ścisłego monitorowania decyzji sądów krajowych dotyczących pierwszeństwa prawa UE przed krajowymi normami konstytucyjnymi oraz do wszczęcia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko państwom członkowskim, które konsekwentnie naruszają tę zasadę; wyraża ponadto ubolewanie z powodu wniosku polskiego premiera do Trybunału Konstytucyjnego o wydanie orzeczenia w sprawie pierwszeństwa krajowych norm konstytucyjnych nad prawem UE;
17. zwraca uwagę, że powolne tempo postępowań cywilnych, karnych i administracyjnych stanowi poważne zagrożenie, w szczególności dla poszanowania praworządności; wzywa Komisję do uwzględnienia w przyszłych sprawozdaniach oceny warunków panujących w więzieniach, obciążenia sądów sprawami i średniego czasu trwania postępowań sądowych w każdym państwie członkowskim;
Ramy antykorupcyjne
18. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w każdym rozdziale dotyczącym poszczególnych krajów znajduje się sekcja dotycząca środków antykorupcyjnych, ponieważ korupcja systemowa osłabia zarówno funkcjonowanie praworządności, jak i zaufanie obywateli UE do decyzji władz, urzędników służby cywilnej i wymiaru sprawiedliwości; podkreśla, że korupcja, pochłaniając środki publiczne przeznaczone na cele użyteczności publicznej, obniża poziom i jakość usług publicznych, a tym samym godzi w prawa podstawowe; zwraca uwagę, że choć istnienie krajowych przepisów, polityk i strategii antykorupcyjnych można postrzegać jako postęp, należy również ocenić ich wdrażanie i skuteczność w praktyce, ponieważ mają one kluczowe znaczenie dla praworządności; podkreśla, że ramy antykorupcyjne powinny obejmować takie obszary jak zasady etyczne, środki w zakresie podnoszenia świadomości, zasady ujawniania majątku, zakazu łączenia stanowisk i konfliktu interesów, zamówienia publiczne, mechanizmy kontroli wewnętrznej, zasady lobbingu i efekt "drzwi obrotowych"; wzywa państwa członkowskie i instytucje do opracowania skutecznych narzędzi służących zapobieganiu przypadkom korupcji i nadużyć finansowych, wykrywaniu ryzyka ich wystąpienia, powstrzymywaniu ich i karaniu za nie, a także mechanizmów odzyskiwania zysków w tych przypadkach, w szczególności poprzez regularne monitorowanie wykorzystania środków publicznych ze źródeł unijnych i krajowych; zauważa, że w sprawozdaniu za 2020 r. w dużej mierze brakuje oceny odporności ram antykorupcyjnych w odniesieniu do zwalczania zagrożeń związanych z korupcją w obszarze zamówień publicznych;
19. zwraca się do Komisji o zwrócenie większej uwagi na niewłaściwe wykorzystanie środków UE, w szczególności w świetle rozporządzenia w sprawie warunkowości w zakresie praworządności, oraz o dokonanie oceny prawidłowego funkcjonowania służb dochodzeniowo-śledczych w poszczególnych państwach członkowskich w związku z prowadzeniem dochodzeń w sprawie nadużyć finansowych, w tym oszustw podatkowych, korupcji lub innych naruszeń prawa UE związanych z wykonaniem budżetu UE lub ochroną interesów finansowych Unii, i ich ściganiem; jest zaniepokojony potencjalnie rosnącym ryzykiem niewłaściwego wykorzystania budżetu Unii jako środka osłabiającego praworządność w niektórych państwach członkowskich;
20. jest głęboko zaniepokojony rosnącym zagrożeniem ze strony przestępstw związanych z korupcją; wzywa Komisję, aby w stosownych przypadkach zaktualizowała i udoskonaliła unijne przepisy antykorupcyjne, korzystając z ustaleń zawartych w sprawozdaniu, aby lepiej reagować na stwierdzone niedociągnięcia, oraz by wdrożyła odpowiednią politykę zwalczania korupcji w sądownictwie w państwach członkowskich; podkreśla zagrożenia związane z rosnącą korupcją dla jedności porządku prawnego Unii, dla skuteczności jej wspólnych strategii politycznych, dla ochrony praw podstawowych, dla międzynarodowej wiarygodności Unii i dla funkcjonowania jej rynku wewnętrznego, w którym praworządność odgrywa ważną rolę; wzywa Komisję do przedstawienia najlepszych praktyk, określenia obszarów szczególnie narażonych na korupcję oraz sformułowania zaleceń dla poszczególnych krajów w celu poprawy sytuacji, a także do wykorzystania tych informacji do aktualizacji i wzmocnienia unijnych ram antykorupcyjnych;
21. przypomina o kluczowej roli, jaką odgrywają sygnaliści w walce z przestępczością zorganizowaną, korupcją i praniem pieniędzy;
22. ostrzega, że brak jednolitych, aktualnych i zagregowanych statystyk obejmujących wszystkie państwa członkowskie, a także wyzwania związane z gromadzeniem informacji na temat beneficjentów programów UE utrudniają ocenę i porównywanie danych dotyczących dochodzeń w sprawie przestępstw korupcyjnych i ich ścigania; wzywa w związku z tym Komisję do wspierania i promowania harmonizacji definicji takich przestępstw w całej UE oraz do zapewnienia lepszego wykorzystania istniejących zbiorów danych i metod opracowywania nowych zbiorów danych w celu uzyskania danych porównawczych dotyczących postępowania w sprawach o korupcję w całej UE; podkreśla znaczenie wspierania i zacieśniania współpracy między instytucjami UE, państwami członkowskimi, Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) i Prokuraturą Europejską (EPPO) w walce z korupcją; uważa, że walka z korupcją wymaga nie tylko silnych uprawnień, ale także znacznie większego budżetu, zasobów i wszelkiego niezbędnego wsparcia dla wyżej wymienionych instytucji i organów;
Wolność wypowiedzi: wolność i pluralizm mediów oraz wolność artystyczna i akademicka
23. z zadowoleniem przyjmuje włączenie do sprawozdania specjalnego rozdziału dotyczącego monitorowania wolności i pluralizmu mediów; z zadowoleniem przyjmuje w szczególności skupienie się na bezpieczeństwie dziennikarzy; wzywa Komisję do przedstawienia oceny skuteczności i efektywności krajowych ram ochrony wolności i pluralizmu mediów; podkreśla znaczenie oceny i monitorowania sytuacji mediów w państwach członkowskich, w szczególności poprzez zbadanie środków podejmowanych przez rządy w celu uciszenia krytycznych mediów lub podważenia wolności i pluralizmu, aby zapobiec ryzyku dalszej koncentracji informacji w rękach kilku osób, co mogłoby utrudnić rozpowszechnianie wolnych i niezależnych informacji;
24. wyraża ubolewanie z powodu braku oceny sektora mediów publicznych i prywatnych na szczeblu krajowym i jego formalnej i faktycznej niezależności od władz krajowych, partii politycznych lub innej ingerencji, w tym z powodu braku oceny ewentualnych konfliktów interesów i koncentracji mediów oraz przejrzystości w odniesieniu do ich własności; podkreśla potrzebę zapewnienia niezależności finansowej przedsiębiorców z sektora mediów prywatnych oraz warunków ich zrównoważonej działalności w celu uniknięcia wpływu politycznego na media; podkreśla niezastąpioną rolę mediów publicznych i zwraca uwagę, że sprawą najwyższej wagi jest zapewnienie i utrzymanie ich niezależności i wolności od wpływów politycznych; ubolewa, że nie oceniono formalnej i faktycznej niezależności krajowych organów regulacyjnych ds. mediów; uważa, że należy ściśle monitorować prawidłowe wdrażanie art. 30 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych z 2018 r. 30 , a w uzasadnionych przypadkach należy jak najszybciej po zakończeniu tej procedury wszcząć postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego; w związku z tym wzywa Komisję do zbadania prób zastraszania i zniesławienia dziennikarzy, w szczególności przez nadawców publicznych, w tym bezpośrednich ataków na zagranicznych dziennikarzy przedstawianych jako wrogowie społeczeństwa z powodu ich doniesień śledczych;
25. jest zaniepokojony stałym pogarszaniem się sytuacji w zakresie wolności i pluralizmu mediów w niektórych państwach członkowskich od czasu publikacji sprawozdania za 2020 r.; wyraża głębokie zaniepokojenie fizycznymi, psychologicznymi i ekonomicznymi groźbami, nadużyciami, przestępstwami i zabójstwami, których ofiarą padają dziennikarze i pracownicy mediów w Unii wskutek swojej działalności, i przypomina, że takie ataki często prowadzą do autocenzury; wzywa Komisję do włączenia do przyszłych sprawozdaniach, w rozdziałach poświęconych poszczególnym krajom, opisu ataków na dziennikarzy w całej Unii, ze szczególnym uwzględnieniem zabójstw dziennikarzy, ujmując tam też tematykę faktycznej niezależności od ingerencji politycznych powiązanych dochodzeń i postępowań karnych, a także reakcji państw członkowskich w tym zakresie;
26. zauważa z zaniepokojeniem, że wyzwania dla wolności mediów są ściśle związane z podważaniem wolności artystycznej oraz wolności nauki; w związku z tym wzywa do rozszerzenia tego filaru na wszystkie aspekty wolności wypowiedzi, w tym zwalczanie mowy nienawiści, oraz do odpowiedniej zmiany tytułu filaru;
27. wyraża zaniepokojenie faktem, że w celu uciszenia krytyków rządy i wpływowe jednostki używają środków prawnych takich jak SLAPP (strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej) lub przepisy ograniczające prawo do wolności wypowiedzi w sposób niezgodny z podstawowymi prawami jednostek; apeluje do państw członkowskich o ustanowienie przepisów zapewniających dziennikarzom ochronę przed tą praktyką; wzywa Komisję, by zaproponowała unijne przepisy przeciwko powództwom SLAPP w celu ochrony dziennikarzy przed nękaniem pozwami;
28. zauważa, że pogorszenie sytuacji w zakresie wolności mediów prowadzi do częstszego szukania kozłów ofiarnych i podejmowania działań wymierzonych w mniejszości, często inicjowanych przez rząd, jak na przykład wobec osób LGBTI, migrantów i uchodźców, co prowadzi do nasilenia mowy nienawiści wobec tych grup oraz cenzury mediów; wzywa Komisję, aby w przyszłych sprawozdaniach dokonała oceny wpływu przestępstw z nienawiści i mowy nienawiści na dyskryminację;
Inne kwestie instytucjonalne związane z mechanizmami kontroli i równowagi, w tym ochrona przestrzeni sprzyjającej społeczeństwu obywatelskiemu
29. z zadowoleniem przyjmuje zawarty w sprawozdaniu filar dotyczący mechanizmów kontroli i równowagi oraz analizę środków nadzwyczajnych podjętych w celu walki z pandemią COVID-19; przypomina, że do walki z pandemią potrzebne są rządowe środki nadzwyczajne respektujące praworządność, prawa podstawowe i demokratyczną rozliczalność, i że takie środki powinny stanowić podstawę wszystkich wysiłków na rzecz kontrolowania rozprzestrzeniania się pandemii COVID-19; jest zdania, że uprawnienia wykonywane w kontekście sytuacji nadzwyczajnej wymagają dodatkowej kontroli, aby zagwarantować, że nie będą one wykorzystywane jako pretekst do trwałych zmian w równowadze sił; jest zaniepokojony z powodu wykorzystywania środków nadzwyczajnych w związku z COVID-19 jako pretekstu do przyspieszenia wdrażania dyskryminacyjnego ustawodawstwa; wzywa Komisję do dalszego monitorowania środków nadzwyczajnych, aby zagwarantować, że projekty ustaw będą przygotowywane i uchwalane w sposób terminowy i przejrzysty, dzięki czemu ustawy te będą konieczne, proporcjonalne, sprawiedliwe społecznie i tymczasowe, a zamknięcie sądów nie będzie miało nieproporcjonalnego wpływu na dostęp do sądowych środków odwoławczych; podkreśla w tym kontekście rolę kontroli parlamentarnej i konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim; wzywa Komisję do dalszego monitorowania stopniowego uchylania tych środków w odpowiednim czasie; zachęca Komisję do zapewnienia, by podczas pandemii COVID-19 i w późniejszym okresie prawa obywateli Unii były szanowane, chronione i podtrzymywane przez państwa członkowskie;
30. przypomina o znaczeniu niezależnych krajowych instytucji praw człowieka i krajowych rzeczników praw obywatelskich, zgodnie z zasadami paryskimi, oraz organów ds. równości dla ochrony praw obywateli UE i zdolności do obrony praworządności na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym; jest głęboko zaniepokojony ostatnimi próbami podważenia w Polsce niezależności krajowego rzecznika praw obywatelskich od władzy wykonawczej; z zadowoleniem przyjmuje odniesienie do roli instytucji rzecznika praw obywatelskich w sprawozdaniu za rok 2020; wzywa Komisję, aby w następnym cyklu rocznym poświęciła więcej uwagi działalności krajowych rzeczników praw obywatelskich, dogłębniej przyglądając się ich funkcjonowaniu, poziomowi niezależności i faktycznemu wkładowi w zapewnianie odpowiednich gwarancji; podkreśla w szczególności, że od czasu publikacji sprawozdania za 2020 rok niezależność organów ds. równości w niektórych państwach członkowskich została ograniczona, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla praw podstawowych obywateli; wyraża ponownie zaniepokojenie coraz bardziej kurczącą się przestrzenią dla niezależnego społeczeństwa obywatelskiego w niektórych państwach członkowskich, w szczególności w zakresie praw kobiet, mniejszości i obrońców praw człowieka, w tym z powodu kryminalizowania działalności, nakładania nieuzasadnionych obciążeń administracyjnych, ograniczeń w dostępie do finansowania, zmniejszonego wsparcia finansowego dla rzecznictwa oraz ograniczeń wolności zgromadzeń i zrzeszania się;
31. podkreśla znaczenie zdrowej przestrzeni obywatelskiej dla promowania i monitorowania wartości UE oraz pociągania rządów do odpowiedzialności za ich przestrzeganie, a także dla przeciwdziałania erozji praworządności i wspierania kultury praworządności; zachęca Komisję do pogłębienia oceny przestrzeni społeczeństwa obywatelskiego w sprawozdaniu za 2021 r.; uważa, że korzystne jest zbadanie możliwości określenia jasnych punktów odniesienia dla przestrzeni sprzyjającej społeczeństwu obywatelskiemu, aby w dłuższej perspektywie jeszcze bardziej wzmocnić tę dziedzinę analizy, w tym między innymi w zakresie sprzyjającego otoczenia prawnego dla korzystania ze swobód obywatelskich, ram zapewniających rentowność finansową i trwałość organizacji społeczeństwa obywatelskiego, z ujęciem problematyki organizacji pozarządowych założonych i finansowanych przez rząd (GONGO), dostępu do procesu decyzyjnego i udziału w nim, prawa dostępu do informacji, bezpiecznej przestrzeni, w tym pod względem występowania przypadków ataków słownych i fizycznych oraz reagowania na nie, kampanii oszczerstw oraz nękania za pomocą środków prawnych, administracyjnych i podatkowych, w tym w związku z powództwami SLAPP, skutków zniechęcających, jakie one wywołują, a także ich długoterminowych konsekwencji dla aktywnego obywatelstwa w innym kraju; podkreśla, że instytucje UE powinny nadal prowadzić otwarty, przejrzysty i regularny dialog ze stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim; wzywa Komisję, aby w przyszłych swoich sprawozdaniach oceniła, czy korzystanie z praw politycznych jest zagwarantowane obywatelom we wszystkich państwach członkowskich;
32. ubolewa nad faktem, że niewdrożenie przez Węgry orzeczenia TSUE w sprawie niezgodnych z prawem ograniczeń nałożonych na finansowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego przez osoby mające siedzibę poza granicami Węgier, co samo w sobie stanowi poważne naruszenie praworządności, przyczyniło się do utrwalenia procesu kurczenia się przestrzeni dla społeczeństwa obywatelskiego w tym kraju; wzywa Komisję do pilnego skierowania sprawy Węgier do TSUE i zażądania nałożenia odstraszających kar finansowych na podstawie art. 260 TFUE; zauważa z zaniepokojeniem, że coraz więcej państw członkowskich przyjmuje przepisy, które poważnie ograniczają wolność zrzeszania się i wolność wypowiedzi organizacji społeczeństwa obywatelskiego, przez co kurczy się przestrzeń dla społeczeństwa obywatelskiego;
33. ubolewa, że w sprawozdaniu nie stwierdzono jednoznacznie celowego regresu demokracji i praworządności z inicjatywy władz krajowych niektórych państw członkowskich UE oraz wynikającego z niego stopniowego ustanawiania (na wpół) autokratycznych rządów w oparciu o stopniową eliminację wszystkich mechanizmów kontroli i równowagi; wzywa Komisję do uznania i uwzględnienia licznych sprawozdań rocznych i indeksów sporządzanych przez szanowane i uznane organizacje, które oceniają przestrzeganie przez państwa członkowskie zasad demokracji, państwa prawa i praw człowieka na przestrzeni czasu;
Zakres sprawozdania - brakujące obszary
34. ubolewa, że w sprawozdaniu z 2020 r. nie uwzględniono w pełni wartości określonych w art. 2 TUE dotyczących demokracji i praw podstawowych, na które regres w obszarze praworządności w państwach wywiera natychmiastowy wpływ;
35. wzywa Komisję do dodania rozdziałów poświęconych poszczególnym krajom kandydującym i potencjalnym krajom kandydującym do UE, w tym dogłębnej analizy ich systemów wymiaru sprawiedliwości, ram antykorupcyjnych, sytuacji w zakresie wolności i pluralizmu mediów oraz mechanizmów kontroli i równowagi instytucjonalnej;
36. podkreśla nierozłączny związek między praworządnością, demokracją i prawami podstawowymi oraz potrzebę upowszechniania wiedzy na temat wartości zapisanych w art. 2 TUE i Karcie; zachęca Komisję do rozważenia włączenia do zakresu przyszłych sprawozdań stosowania wszystkich praw zagwarantowanych w Karcie; podkreśla, że każde działanie podejmowane przez dane państwo członkowskie w ramach prawa Unii musi odbywać się z poszanowaniem praw i zasad zapisanych w Karcie; nalega zatem na utrzymanie związku między staniem na straży praworządności a równością wobec prawa, prawem do skutecznego środka prawnego przed niezawisłym i bezstronnym sądem, prawem do rzetelnego procesu sądowego oraz prawem do porady, obrony i reprezentacji, jak również zapewnieniem niezależnej pomocy prawnej osobom, które nie posiadają wystarczających środków, a także prawem do dobrej administracji, jak określono w art. 41 Karty;
37. zdecydowanie potępia fakt, że prawodawstwo unijne i międzynarodowe nie jest w pełni przestrzegane w niektórych państwach członkowskich UE, na przykład w dziedzinie walki z dyskryminacją lub azylu, czego przykładem jest niewdrożenie przez Węgry kilku orzeczeń TSUE i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczących dostępu do procedury azylowej, w tym automatycznego i bezprawnego zatrzymania oraz pozbawiania żywności, co narusza prawa migrantów i osób ubiegających się o azyl do ubiegania się o ochronę międzynarodową;
38. podkreśla swoje zaniepokojenie faktem, że osoby znajdujące się w trudnej sytuacji, w tym osoby niepełnosprawne, dzieci, mniejszości religijne - zwłaszcza w czasie rosnącego w Europie antysemityzmu i islamofobii - Romowie i inne osoby należące do mniejszości etnicznych i językowych, migranci, osoby ubiegające się o azyl, uchodźcy, osoby LGBTI+ i osoby starsze, a także kobiety, nadal odczuwają brak pełnego poszanowania swoich praw w całej Unii, co jest sprzeczne z art. 2 TUE; podkreśla oczywisty związek między pogarszaniem się standardów praworządności a łamaniem praw podstawowych i praw mniejszości w niektórych państwach członkowskich; wzywa Komisję do dokonania oceny uporczywego naruszania demokracji i praw podstawowych w całej Unii, w tym ataków na osoby znajdujące się w trudnej sytuacji;
39. z zadowoleniem przyjmuje ogłoszenie przez Komisję strategii mającej na celu wzmocnienie stosowania Karty; uważa, że koncentrowanie się co roku na jednym z góry określonym temacie nie pozwoliłoby na uwypuklenie innych poważnych naruszeń Karty, które mają miejsce w danym roku; uważa, że taki coroczny przegląd powinien stanowić wkład w kompleksowy mechanizm monitorowania, a zatem jego metodykę, cykl i zakres należy dostosować do sprawozdań rocznych; wyraża ubolewanie i zaniepokojenie z powodu niechęci Komisji do wszczynania postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku z naruszeniami Karty;
40. wzywa państwa członkowskie do opracowywania corocznych sprawozdań na temat demokracji, praworządności i praw podstawowych, w tym równości i praw osób należących do mniejszości;
41. zwraca uwagę, że mechanizm rocznej sprawozdawczości Unii powinien konsolidować i zastępować istniejące instrumenty w celu uniknięcia powielania - chodzi zwłaszcza o roczne sprawozdanie na temat praworządności, ramy praworządności Komisji, roczne sprawozdanie Komisji na temat stosowania Karty, dialog na temat praworządności Rady oraz mechanizm współpracy i weryfikacji - zapewniając jednocześnie większą komplementarność i spójność z innymi dostępnymi narzędziami, w tym procedurami na mocy art. 7 TUE, postępowaniami w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego i warunkowością budżetową; uważa, że wszystkie trzy instytucje powinny wykorzystać wyniki rocznego cyklu monitorowania w swojej ocenie poprzedzającej uruchomienie art. 7 TUE i warunkowości budżetowej; podkreśla konieczność respektowania ról oraz prerogatyw wszystkich trzech instytucji; zobowiązuje się do połączenia swoich rocznych prac nad sprawozdaniami na temat praworządności i praw podstawowych w szerszy roczny cykl monitorowania art. 2 TUE oraz do rozpoczęcia prac nad nim natychmiast po opublikowaniu przez Komisję sprawozdania na temat praworządności;
42. wzywa do przeprowadzenia oceny w celu ustalenia, czy zakres klauzuli niedyskryminacji w Karcie jest wystarczająco szeroki, aby zapewnić zgodność egzekwowania praworządności w państwach członkowskich i Unii z artykułem 14 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, oraz jakie dalsze działania mogą podjąć instytucje UE w celu zapewnienia odpowiedniego stosowania tej klauzuli; przypomina, że choć Karta jest stosowana przez organy sądowe jedynie przy wdrażaniu prawa UE, ważne jest, by prawa zapisane w Karcie były zawsze uwzględniane w postępowaniach, aby wspierać wspólną kulturę praworządności; wzywa zatem Komisję, aby rozważyła również moduły szkoleniowe skoncentrowane na Karcie i przeznaczone dla sędziów oraz osób wykonujących zawody prawnicze;
Źródła i metodyka sprawozdania
43. wzywa Komisję do wzmocnienia regularnego, pluralistycznego i zorganizowanego dialogu z rządami i parlamentami narodowymi, organizacjami pozarządowymi, krajowymi instytucjami praw człowieka, rzecznikami praw obywatelskich i organami ds. równości, stowarzyszeniami zawodowymi oraz innymi zainteresowanymi stronami; wzywa też Komisję do dalszego umożliwiania zgłoszeń jawnych i poufnych, aby chronić i wspierać obrońców praw człowieka i specjalistów ds. praworządności zagrożonych powództwami SLAPP oraz ściganiem lub nękaniem ze strony lub z upoważnienia władz krajowych; mimo iż z zadowoleniem przyjmuje fakt, że 24 państwa członkowskie w przejrzysty sposób upubliczniły swoje uwagi do sprawozdania za rok 2020, ubolewa nad tym, że trzy państwa członkowskie odmówiły uczynienia tego; apeluje o pełną przejrzystość procesu i upublicznianie wszystkich uwag do sprawozdań przedstawionych przez państwa członkowskie; uważa, że organizacje społeczeństwa obywatelskiego powinny być ściśle zaangażowane we wszystkie etapy cyklu przeglądu;
44. ubolewa nad faktem, że Komisja nie skonsultowała się z zainteresowanymi stronami, w tym z Parlamentem, w sprawie opracowania metodologii i procesu przygotowania sprawozdania za rok 2020, ani nie starała się uzyskać informacji zwrotnej na temat ich wykonalności;
45. przypomina, że Komisja musi uwzględniać odpowiednie informacje pochodzące z właściwych źródeł i uznanych instytucji; przypomina, że ustalenia właściwych organów międzynarodowych, takich jak te działające pod auspicjami ONZ, OBWE i Rady Europy, mają kluczowe znaczenie dla oceny sytuacji w państwach członkowskich; uważa, że system informacji Unii Europejskiej o prawach podstawowych (EFRIS) jest źródłem informacji w tym zakresie; wzywa Komisję do zwrócenia się do Agencji Praw Podstawowych UE o udzielenie porad metodologicznych i przeprowadzenie ukierunkowanych badań porównawczych w celu uzupełnienia braków i dodania szczegółów w kluczowych obszarach sprawozdania na temat praworządności; podkreśla potrzebę zaangażowania w sprawozdanie na temat praworządności panelu niezależnych ekspertów we współpracy z Agencją Praw Podstawowych UE i Komisją Wenecką, aby pomóc w określeniu głównych pozytywnych i negatywnych zmian w każdym państwie członkowskim;
46. podkreśla, że społeczeństwa obywatelskie to kluczowi partnerzy w identyfikowaniu naruszeń praworządności i propagowaniu demokracji oraz praw podstawowych; zdecydowanie uważa, że Komisja powinna nawiązać formalny i stały dialog z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego w tych kwestiach i zapewnić ich istotne uczestnictwo w procesie sporządzania rocznego sprawozdania na temat praworządności; podkreśla w tym kontekście, na podstawie doświadczeń organizacji pozarządowych w cyklu 2020 r., że zorganizowane tematycznie konsultacje, odbywane w ramach debat na temat praworządności, zwiększyłyby skuteczność całego procesu oraz ilość cennych informacji zwrotnych dostarczanych przez społeczeństwo obywatelskie; podkreśla, że kwestionariusz konsultacyjny powinien umożliwiać zainteresowanym stronom zgłaszanie aspektów wykraczających poza zakres przewidziany przez Komisję, które mogłyby posłużyć do dalszej oceny tego, czy rozwiązania konstytucyjne zapewniają skuteczne mechanizmy ograniczające sprawowanie władzy;
47. uważa, że ramy czasowe konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim mogą być często postrzegane jako zbyt krótkie i powinny być odpowiednio dostosowane i elastyczne, aby umożliwić pełny i kompleksowy wkład; zwraca uwagę, że utrudniło to zainteresowanym stronom, zwłaszcza organizacjom społeczeństwa obywatelskiego, przygotowanie i zaplanowanie wkładu oraz działań informacyjnych na szczeblu krajowym, planowanych przez te organizacje w związku z publikacją sprawozdania; zwraca uwagę, że organizacja konsultacji przed coroczną publikacją statystyk publicznych prowadzi do zubożenia wkładów; wzywa Komisję do dopuszczenia wielojęzycznych wkładów; sugeruje uelastycznienie ram dla wkładów zainteresowanych stron; zauważa, że konsultacje można usprawnić, zapewniając m.in. działania następcze wobec podmiotów społeczeństwa obywatelskiego w związku z wniesionym przez nie wkładem;
48. uważa, że współpraca w ramach rocznego cyklu monitorowania z Radą Europy i jej Zgromadzeniem Parlamentarnym, w tym poprzez bardziej zorganizowane partnerstwo, ma szczególne znaczenie dla rozwoju demokracji, praworządności i praw podstawowych w UE; wzywa Komisję, aby uwzględniła w rozdziałach krajowych dane dotyczące niestosowania się do wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zgodnie z oceną Komitetu Ministrów; przypomina, że przystąpienie Unii do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności stanowi obowiązek prawny określony w art. 6 ust. 2 TUE; ponownie podkreśla potrzebę szybkiego zakończenia procesu akcesyjnego, aby zapewnić spójne ramy ochrony praw człowieka w całej Europie i zwiększyć ochronę podstawowych praw i wolności w Unii;
II. Aspekty instytucjonalne unijnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych
49. ponawia swoje wezwania do Komisji i Rady i nalega, aby odpowiedziały pozytywnie na apel Parlamentu zawarty w rezolucji z dnia 7 października 2020 r. w sprawie ustanowienia unijnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych, który powinien obejmować pełny zakres wartości określonych w art. 2 TUE; podkreśla, że mechanizm ten jest niezbędny w celu lepszego propagowania i poszanowania wartości UE; przypomina, że ten roczny cykl monitorowania powinien być kompleksowy, obiektywny, bezstronny, oparty na dowodach i stosowany w sposób równy i sprawiedliwy do wszystkich państw członkowskich;
Zalecenia dla poszczególnych krajów
50. ponawia swój apel do Komisji o zapewnienie rzetelnej oceny przestrzegania poszczególnych wartości zapisanych w art. 2 TUE w państwach członkowskich oraz o przyjęcie jasnych zaleceń dla poszczególnych krajów dotyczących sposobu rozwiązania stwierdzonych problemów i zaradzenia danym naruszeniom, w tym, w stosownych przypadkach, terminów wdrożenia oraz punktów odniesienia, które należy monitorować, obejmujących harmonogramy, cele i konkretne działania, które należy podjąć w celu wsparcia państw członkowskich w eliminowaniu niedociągnięć wskazanych w sprawozdaniu; wzywa do monitorowania tych inicjatyw w kolejnych sprawozdaniach rocznych lub sprawozdaniach w trybie pilnym;
51. zaleca, aby Komisja dostosowała swoje zalecenia do narzędzi, które można by zastosować w celu zaradzenia wskazanym niedociągnięciom; wzywa Komisję, aby lepiej monitorowała wykonanie rozdziałów dotyczących poszczególnych krajów przez zainteresowane państwa członkowskie oraz aby uruchomiła, w razie potrzeby, inne narzędzia służące przestrzeganiu praworządności w celu osiągnięcia rezultatów w przypadkach, gdy zalecenia nie są wdrażane; uważa, że Komisja mogłaby w większym stopniu korzystać z postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przed TSUE; podkreśla znaczenie wskazania wyraźnych pozytywnych i negatywnych tendencji w każdym państwie członkowskim oraz potrzebę zwrócenia szczególnej uwagi na porównania ze sprawozdaniem z poprzedniego roku;
Porozumienie międzyinstytucjonalne
52. uważa, że istniejące uzgodnienie instytucjonalne leżące u podstaw rocznego sprawozdania nie spełnia oczekiwań Parlamentu; oczekuje, że trzy instytucje ustanowią stałą międzyinstytucjonalną grupę roboczą zgodnie z propozycją zawartą w jego rezolucji z dnia 7 października 2020 r.;
53. wzywa Komisję i Radę do natychmiastowego rozpoczęcia negocjacji z Parlamentem w sprawie porozumienia międzyinstytucjonalnego na mocy art. 295 TFUE w celu uzupełnienia istniejących narzędzi o ustanowienie mechanizmu praworządności za pomocą aktu prawnego wiążącego trzy instytucje i ustanawiającego bardziej przejrzysty i uregulowany proces oraz jasno określone obowiązki, z udziałem zespołu niezależnych ekspertów doradzających grupie roboczej i trzem instytucjom w ścisłej współpracy z Agencją Praw Podstawowych UE, tak aby ochrona i propagowanie wszystkich wartości UE stały się niezmienną i widoczną częścią agendy Unii; uważa, że propozycja wskazana w załączniku do rezolucji Parlamentu z dnia 7 października 2020 r. w sprawie ustanowienia unijnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych stanowi odpowiednią podstawę dla tych negocjacji; uważa, że w międzyczasie projekt pilotażowy z udziałem niezależnych ekspertów oceniających przestrzeganie wartości UE mógłby przyczynić się do zgromadzenia niezbędnej wiedzy i doświadczenia;
Komplementarność z innymi instrumentami w zakresie praworządności
54. ponownie podkreśla, że mechanizm na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych musi uzupełniać i usprawniać toczące się i przyszłe postępowania na podstawie art. 7 TUE, ale w żadnym razie nie może ich zastępować; wyraża głębokie ubolewanie z powodu niezdolności Rady do poczynienia znaczących postępów w egzekwowaniu wartości UE w ramach trwających procedur określonych w art. 7 TUE; zauważa, że niezdecydowanie Rady co do stosowania art. 7 TUE w rzeczywistości skutecznie umożliwia lekceważenie wartości, o których mowa w art. 2 TUE, w tym rażące niestosowanie się do wyroków TSUE i nękaniem osób dążących do utrzymania praworządności w niektórych państwach członkowskich UE; ubolewa, że Rada nie organizuje wysłuchań, wykorzystując jako pretekst COVID-19, mimo że nie ma żadnego prawnego wymogu, aby przesłuchania odbywały się przy fizycznej obecności, a nie za pośrednictwem wideokonferencji; domaga się, by wszelkie opinie prawne wydane przez Służbę Prawną Rady, w których stwierdza się inaczej, zostały podane do wiadomości publicznej; wzywa Radę do kontynuowania postępowania na mocy art. 7 ust. 1 TUE oraz do zapewnienia pilnego wznowienia wysłuchań, a także do zajęcia się nowymi wydarzeniami; ponownie apeluje do Rady, aby w następstwie wysłuchań kierowała do zainteresowanych państw członkowskich konkretne zalecenia, zgodnie z art. 7 ust. 1 TUE, oraz aby określiła terminy wykonania tych zaleceń; wzywa do refleksji w ramach Konferencji w sprawie przyszłości Europy nad rewizją art. 7 TUE, w tym wymogów dotyczących głosowania, w celu zwiększenia skuteczności określonej w nim procedury, ze szczególnym uwzględnieniem uniknięcia wymogu jednomyślności przy nakładaniu sankcji; nalega na poszanowanie roli i kompetencji Parlamentu, w szczególności prawa do bycia należycie informowanym o procedurach dotyczących instrumentów na rzecz praworządności, w tym o wysłuchaniach na podstawie art. 7 TUE;
55. uważa, że o ile sprawozdanie roczne jest podstawowym narzędziem monitorowania, o tyle niezbędne są jasne zalecenia dotyczące zidentyfikowanych wyzwań i wymaganych działań następczych; ponownie podkreśla, że w przypadku nieusunięcia uchybień i niewdrożenia zaleceń sprawozdanie roczne powinno służyć jako podstawa do podjęcia decyzji o uruchomieniu jednego lub kilku odpowiednich instrumentów, takich jak procedura określona w art. 7 TUE, mechanizm warunkowości, o uruchomieniu ram na rzecz praworządności lub wszczęciu postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, z uwzględnieniem trybu przyspieszonego, o złożeniu wniosków o zastosowanie środków tymczasowych przed TSUE oraz skarg dotyczących niewykonania wyroków TSUE w sprawie ochrony wartości UE; podkreśla, że sprawozdaniu powinny w każdym przypadku towarzyszyć możliwe do realizacji zalecenia, z określeniem terminów ich wykonania; przypomina, że postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom mogą być jednocześnie uruchamiane w odniesieniu do problemów stwierdzonych w uzasadnionych wnioskach zgodnie z art. 7 ust. 1 TUE, jak stwierdził już TSUE; wzywa Komisję, aby w stosownych przypadkach zdecydowanie korzystała z postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, aby zapobiec regresowi w zakresie praworządności w krajowych systemach wymiaru sprawiedliwości; uważa, że Konferencja w sprawie przyszłości Europy powinna w dalszym stopniu umocnić w postanowieniach traktatów ugruntowaną zasadę prawną dotyczącą pierwszeństwa prawa Unii; zachęca do rozważenia w trakcie konferencji w sprawie przyszłości Europy zwiększenia roli TSUE w ochronie podstawowych wartości Unii;
56. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że we wspólnej deklaracji dotyczącej konferencji w sprawie przyszłości Europy wskazano "europejskie prawa i wartości, w tym praworządność" jako jedno z zagadnień do omówienia podczas Konferencji; wzywa, by Konferencja w sprawie przyszłości Europy obejmowała refleksję nad skutecznością istniejących narzędzi Unii służących monitorowaniu naruszeń zasad zapisanych w art. 2 TUE, zapobieganiu i przeciwdziałaniu im oraz by przedstawiono na niej konkretne propozycje namacalnych działań w celu wzmocnienia zestawu narzędzi Unii;
57. przypomina, że stosowanie, cel i zakres rozporządzenia w sprawie warunkowości w zakresie praworządności są jasno określone w tekście prawnym rozporządzenia (UE, Euratom) 2020/2092; podkreśla w związku z tym, że rozporządzenie dotyczące warunkowości w zakresie praworządności weszło w życie, stosuje się bezpośrednio od 1 stycznia 2021 r. i wiąże w całości wszystkie środki na zobowiązania i środki na płatności we wszystkich państwach członkowskich, w szczególności w odniesieniu do wydatkowania środków w ramach Next Generation EU, oraz że stosowanie rozporządzenia przez instytucje UE nie wymaga przyjęcia wytycznych ani wykładni sądowej; uważa, że konkluzje Rady Europejskiej z 10 i 11 grudnia 2020 r. w sprawie rozporządzenia dotyczącego warunkowości w zakresie praworządności są sprzeczne z art. 15 i 17 TUE oraz art. 288 TFUE, ponieważ wprowadzają niepotrzebną niepewność prawną w odniesieniu do dodatkowych wytycznych Komisji i zawieszonego przyjęcia rozporządzenia, w przypadku zastosowania art. 263 TFUE, jak ma to obecnie miejsce w następstwie niedawnych skarg o unieważnienie wniesionych przez Węgry i Polskę; ponawia swój apel do Komisji o podjęcie bez dalszej zwłoki natychmiastowych działań na podstawie rozporządzenia dotyczącego warunkowości w zakresie praworządności, aby w pełni wykorzystać istniejące narzędzia dochodzeniowe w celu zaradzenia uchybieniom w zakresie praworządności w państwach członkowskich, które mogłyby wpływać lub stwarzać poważne ryzyko wpływu - w sposób wystarczająco bezpośredni - na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu UE; wzywa Komisję do bardziej rygorystycznego stosowania rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów 31 oraz rozporządzenia finansowego 32 w celu zaradzenia dyskryminacyjnemu wykorzystywaniu funduszy unijnych, tak jak to miało miejsce w przypadku wstrzymania środków dla samorządów gminnych lub lokalnych, które ogłosiły, że są "wolne od ideologii LGBTI";
58. wzywa Komisję do wykorzystania ustaleń ze sprawozdania rocznego w swojej ocenie, która stanowi podstawę mechanizmu ochrony budżetu przed naruszeniami zasady praworządności, a także we wszelkich innych stosownych ocenach na potrzeby istniejących i przyszłych narzędzi budżetowych; ponownie apeluje do Komisji o włączenie do rocznych sprawozdań na temat praworządności specjalnej sekcji zawierającej analizę przypadków, w których naruszenia
zasad praworządności w danym państwie członkowskim mogłyby wpływać lub stwarzać poważne ryzyko wpływu - w sposób wystarczająco bezpośredni - na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu UE, co mogłoby następnie posłużyć za podstawę do uruchomienia mechanizmu warunkowości; wzywa Komisję do wzmocnienia synergii między jej rocznymi sprawozdaniami na temat praworządności a rozporządzeniem dotyczącym warunkowości w zakresie praworządności oraz wykorzystania ich jako odrębnych, lecz uzupełniających się narzędzi;
59. uznaje, że Komisja musi wykorzystywać roczne sprawozdanie na temat praworządności jako ważne źródło informacji przy ustalaniu podstawy stosowania rozporządzenia dotyczącego warunkowości w zakresie praworządności, która powinna uwzględniać m.in. informacje ze sprawozdań Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, OLAF-u i EPPO, sprawozdań z kontroli przeprowadzonych przez Komisję i krajowe organy kontroli, orzeczeń TSUE i sądów krajowych, analiz Agencji Praw Podstawowych UE oraz informacji z różnych systemów, takich jak system wczesnego wykrywania i wykluczania w celu ochrony interesów finansowych Unii (EDES) i Arachne; wzywa Komisję, by w stosowanej metodologii wyjaśniła związek między sprawozdaniem na temat praworządności a mechanizmem warunkowości w zakresie praworządności; przypomina, że przy przyjmowaniu środków w przypadku naruszeń zasad praworządności niezwykle istotna jest odpowiednia ochrona uzasadnionych interesów odbiorców i beneficjentów końcowych;
60. wzywa Komisję, aby propagowała kulturę poszanowania wartości zapisanych w art. 2 TUE, w tym poprzez wzmożone wysiłki na rzecz promowania edukacji w zakresie obywatelstwa UE, w tym praworządności; wzywa Komisję do zainicjowania specjalnego programu wspierającego innowacyjne inicjatywy ukierunkowane na propagowanie edukacji w zakresie obywatelstwa UE; wzywa Radę i Komisję, by zadbały o odpowiednie informowanie i finansowanie ogólnounijnych, krajowych, regionalnych i lokalnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz niezależnego dziennikarstwa, zwłaszcza poprzez strategiczne wykorzystanie możliwości finansowania w ramach rozporządzenia ustanawiającego program "Obywatele, równość, prawa i wartości", aby pomóc im w podnoszeniu świadomości i promowaniu wartości UE oraz stosowanych narzędzi, w tym sprawozdania rocznego, w celu przeciwdziałania zagrożeniom dla praworządności określonym w sprawozdaniu rocznym, zwłaszcza w przypadku stwierdzenia naruszeń i niedociągnięć; wzywa państwa członkowskie do wyciągnięcia wniosków z najlepszych praktyk i wyeliminowania stwierdzonych luk oraz przyjęcia środków w celu poprawy sytuacji we wszystkich czterech głównych filarach zidentyfikowanych w sprawozdaniu na temat praworządności; podkreśla potrzebę zwiększenia świadomości obywateli Unii i osób mieszkających na terytorium Unii na temat środków i procedur dostępnych na szczeblu krajowym i unijnym w celu zagwarantowania poszanowania praworządności i zgłaszania naruszeń;
III. Działania następcze i wpływ sprawozdania
61. wzywa Komisję do oceny w kolejnych sprawozdaniach sposobu, w jaki ewoluowały problemy zidentyfikowane w obszarach analizowanych w poprzednich sprawozdaniach, sposobu zaradzenia im, ryzyka pogorszenia lub dalszego pogorszenia, w celu określenia pozytywnych i negatywnych tendencji i kwestii przekrojowych, zwłaszcza wszelkich systemowych lub powracających wzorców naruszeń praworządności, oraz przedstawienia jasnych zaleceń zmierzających do zaradzenia wszelkim stwierdzonym rodzajom ryzyka lub regresu;
62. podkreśla znaczenie propagowania ustaleń z rocznego sprawozdania na szczeblu krajowym; zachęca Komisję do wspierania debaty na temat sprawozdania w parlamentach narodowych i do współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w działaniach następczych wynikających ze sprawozdania;
63. wzywa Komisję, aby w swoich rocznych sprawozdaniach na temat praworządności wyraźnie zaznaczała, że nie wszystkie uchybienia i naruszenia praworządności mają ten sam charakter lub takie samo nasilenie oraz że w przypadku umyślnego, poważnego, trwałego i systematycznego naruszania przez dłuższy czas wartości wymienionych w art. 2 TUE państwa członkowskie mogą nie spełniać wszystkich kryteriów demokracji i stać się reżimami autorytarnymi; podkreśla, że głównym priorytetem Komisji powinno być egzekwowanie prawa Unii w przypadku występowania naruszeń art. 2 TUE oraz że roczne jej sprawozdania na temat praworządności powinny przyczyniać się głównie do osiągnięcia tego celu; w związku z tym wzywa Komisję do dokonania dogłębnej oceny państw objętych trwającymi procedurami na podstawie art. 7 TUE, aby zilustrować strukturalne osłabianie praworządności mające na celu ułatwienie konsolidacji struktur sprawowania rządów w stylu autorytarnym;
64. podkreśla, że sprawozdanie powinno służyć jako podstawa dla ustalania kolejności działań następczych UE wobec tych państw członkowskich, w których zaobserwowano niedociągnięcia lub uchybienia, oraz że wkład ze sprawozdania powinien stanowić kluczową część nadrzędnego mechanizmu na rzecz demokracji, praworządności i praw podstawowych;
65. zobowiązuje się do rozpoczęcia prac nad sprawozdaniem za 2021 r. jak najszybciej po jego publikacji;
o
o o
66. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.