Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 kwietnia 2018 r. w sprawie poprawy zdolności obsługi zadłużenia przez kraje...

AA.

mając na uwadze, że rozwiązania stosowane przy niewykonaniu przez państwo zobowiązań w zakresie obsługi zadłużenia różnią się znacznie od postępowań upadłościowych stosowanych w odniesieniu do spółek w jurysdykcjach krajowych, co oznacza, że nie ma sądu z bezstronnym sędzią; mając na uwadze, że MFW - którego celem jest zapewnienie stabilności międzynarodowego systemu finansowego - udziela pożyczek krótkoterminowych, związanych ze spełnieniem konkretnych warunków i udostępnianych w transzach kredytowych; mając na uwadze, że Klub Paryski zrzeszający państwa będące wierzycielami podejmuje decyzje o redukcji długu tylko w odniesieniu do oficjalnych pożyczek dwustronnych organizowanych przez swoich członków; mając na uwadze, że Klub Londyński zrzeszający prywatnych wierzycieli podejmuje decyzje tylko w sprawie bankowych pożyczek komercyjnych udzielonych przez jego członków; mając na uwadze, że nie istnieje stałe forum na potrzeby skoordynowanego podejmowania decyzji dotyczących restrukturyzacji zadłużenia przez wszystkich wierzycieli kraju wysoko zadłużonego;

AB.

mając na uwadze, że MFW pozostaje głównym forum dyskusji na temat kwestii restrukturyzacji długu państwowego, wywierającym znaczny wpływ na UE i jej państwa członkowskie;

AC.

mając na uwadze, że tzw. fundusze sępie, celujące w dłużników z trudnościami i zakłócające proces restrukturyzacji zadłużenia, nie powinny korzystać z prawnego i sądowego wsparcia podczas tych destrukcyjnych działań, a także mając na uwadze, że należy podjąć dodatkowe środki w tym zakresie;

AD.

mając na uwadze, że choć redukcja długu zapewniła krajom o niskim dochodzie nowe możliwości, należy zauważyć, że jest ona jednorazową interwencją dla przywrócenia zdolności obsługi zadłużenia, która nie rozwiązuje podstawowych przyczyn akumulacji zadłużenia niemożliwego do sfinansowania, a także mając na uwadze, że należy przede wszystkim zająć się takimi wyzwaniami jak korupcja, słabość instytucji i podatność na wstrząsy zewnętrzne;

1.

podkreśla, że odpowiedzialne i przewidywalne zaciąganie pożyczek jest koniecznym narzędziem dla krajów rozwijających się, by zapewnić im godną przyszłość; z drugiej strony podkreśla, że zadłużenie możliwe do obsługi stanowi podstawowy warunek realizacji agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030; zauważa jednak, że finansowanie dłużne powinno stanowić jedynie uzupełnienie i drugą w kolejności opcję po instrumentach innych niż dłużne, takich jak dochody z podatków i ceł oraz oficjalna pomoc rozwojowa, ponieważ finansowanie dłużne łączy się z nieodłącznym i poważnym ryzykiem kryzysu, co wymaga ustanowienia odpowiednich instytucji w celu zapobiegania kryzysom związanym z zadłużeniem i ich rozwiązywania;

2.

zaznacza, że dostęp do międzynarodowych rynków finansowych umożliwia krajom rozwijającym się pozyskiwanie środków do realizowania celów rozwojowych;

3.

z zaniepokojeniem zauważa, że kredytowanie zubożałych państw dramatycznie wzrosło od 2008 r.; obawia się wystąpienia cyklu nowego kryzysu zadłużeniowego; podkreśla potrzebę większej przejrzystości, lepszych uregulowań wobec kredytodawców, sprawiedliwości podatkowej i umożliwienia państwom zmniejszenia uzależnienia od eksportu surowców;

4.

przypomina, że zaciąganie pożyczek stanowi ważny sposób wspierania inwestycji, który ma zasadnicze znaczenie w osiąganiu zrównoważonego rozwoju, w tym celów zrównoważonego rozwoju;

5.

stwierdza, że pożyczki wiążą się nieodłącznie z innymi środkami finansowania rozwoju, w tym zwłaszcza z dochodami z wymiany handlowej, dochodami podatkowymi, przekazami imigrantów dokonywanymi do krajów rozwijających się, a także oficjalną pomocą rozwojową; w szczególności przypomina, że uruchomienie zasobów krajowych przez opodatkowanie jest najważniejszym źródłem dochodów wykorzystywanych do finansowania zrównoważonego rozwoju; w tym celu wzywa UE do zwiększenia pomocy na rzecz budowania potencjału w krajach rozwijających się w celu ograniczenia nielegalnych przepływów finansowych, wspierania skutecznego, progresywnego i przejrzystego systemu podatkowego zgodnie z zasadami dobrego zarządzania, a także zwiększenia pomocy na rzecz zwalczania korupcji i odzyskiwania skradzionych aktywów;

6.

wyraża zaniepokojenie znacznym wzrostem zadłużenia zarówno prywatnego, jak i publicznego w wielu krajach rozwijających się oraz negatywnym wpływem tego zjawiska na zdolność tych krajów do finansowania wydatków inwestycyjnych w zakresie zdrowia i edukacji, gospodarki, infrastruktury i przeciwdziałania zmianie klimatu;

7.

przypomina, że stosowane w latach 90. XX w. wobec zadłużonych państw plany dostosowań strukturalnych poważnie ograniczyły rozwój podstawowych sektorów socjalnych i zmniejszyły zdolność tych państw do realizowania należących do nich zadań o zasadniczym znaczeniu dla utrzymania bezpieczeństwa;

8.

podkreśla, że środki mające na celu zmniejszenie zadłużenia nie mogą stwarzać barier dla świadczenia podstawowych usług i negatywnie wpływać na korzystanie z wszystkich praw człowieka, zwłaszcza praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, a także na rozwój w państwie będącym beneficjentem;

9.

stwierdza, że choć za nadmierny wzrost długu (zewnętrznego) państwa odpowiedzialne są przede wszystkim organy sprawujące władzę w danym kraju, to dłużnicy i wierzyciele muszą być wspólnie odpowiedzialni za zapobieganie powstawaniu sytuacji zadłużenia niemożliwego do obsługi i ich rozwiązywanie; szerzej, podkreśla współodpowiedzialność dłużników i wierzycieli za zapobieganie kryzysowi zadłużenia i rozwiązywanie go przez bardziej odpowiedzialne udzielanie i zaciąganie pożyczek;

10.

zwraca uwagę, że finansowanie mieszane może skutkować bańką zadłużeniową, zwłaszcza w krajach Afryki Subsaharyjskiej i Karaibów, które zostałyby w ten sposób pozbawione dochodów na obsługę zadłużenia; w związku z tym wzywa darczyńców do przekazywania krajom najsłabiej rozwiniętym większości pomocy w formie dotacji; powtarza, że wszelkie decyzje dotyczące promowania stosowania partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) przez łączenie instrumentów finansowych w krajach rozwijających się powinny opierać się na dokładnej ocenie tych mechanizmów, zwłaszcza pod względem rozwoju i dodatkowości finansowej, przejrzystości oraz rozliczalności, a także na wnioskach wyciągniętych z wcześniejszych doświadczeń; domaga się, aby przegląd Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju zawierał jasne kryteria dotyczące zdolności obsługi zadłużenia;

11.

podkreśla znaczenie określenia mechanizmu ochronnego w celu zapobieżenia sytuacji, w której rządowe zobowiązania warunkowe podważają zdolność obsługi zadłużenia krajów rozwijających się; w szczególności wzywa wielostronne banki rozwoju do przeprowadzania ocen ex ante wpływu ryzyka fiskalnego projektów PPP (biorąc pod uwagę pełne ryzyko fiskalne w całym okresie trwania projektów PPP), tak aby nie podważać zdolności obsługi zadłużenia krajów rozwijających się; jest zdania, że MFW i Bank Światowy powinny uwzględnić wszystkie koszty partnerstwa publiczno-prywatnego w swojej analizie zdolności obsługi zadłużenia;

12.

uznaje, że obowiązujące obecnie przepisy i instrumenty są albo niewystarczające, albo nierygorystyczne bądź niedostatecznie rygorystyczne;

13.

zwraca się do UE i jej państw członkowskich o aktywne zwalczanie rajów podatkowych, unikania opodatkowania i nielegalnych przepływów finansowych, które powiększają zadłużenie krajów rozwijających się, oraz o współpracę z krajami rozwijającymi się w celu ścigania agresywnych praktyk unikania opodatkowania i o szukanie sposobów wsparcia krajów rozwijających się w działaniach mających na celu nieuleganie presji udziału w konkurencji podatkowej, która ma szkodliwy wpływ na przeznaczanie środków krajowych na rozwój;

14.

uważa, że w sytuacji ujawnienia przypadków defraudacji finansów publicznych przez władze wierzyciele powinni uruchamiać środki ostrzegawcze, a w przypadku braku ich skuteczności - sankcje polegające na zawieszaniu, a nawet na obowiązku zwrotu pożyczek przed upływem umownych warunków ich udzielenia;

15.

zwraca się do Komisji i państw członkowskich o wspieranie krajów rozwijające się w zakresie promowania publicznej dostępności danych dotyczących ich długu państwowego i w zakresie społecznej edukacji w tej dziedzinie, bowiem w przypadku krajów rozwijających się rzadko szczegółowe informacje o stanie finansów publicznych są dostępne dla społeczeństwa obywatelskiego;

16.

wzywa do opracowania przepisów, które uniemożliwiałyby udzielanie pożyczek jawnie skorumpowanym rządom, a także do nakładania sankcji na wierzycieli udzielających kredytów takim rządom;

17.

zwraca się o Komisji, by we współpracy ze wszystkimi głównymi podmiotami międzynarodowymi i zainteresowanymi krajami opracowała - w postaci białej księgi - rzeczywistą strategię przeciwdziałania nadmiernemu zadłużeniu krajów rozwijających się, która będzie cechować się wielostronnym podejściem i uszczegółowi prawa, obowiązki i zobowiązania wszystkich zaangażowanych podmiotów, a także zwraca się do Komisji o podjęcie refleksji nad najlepszymi mechanizmami instytucjonalnymi, które umożliwią sprawiedliwe i trwałe rozwiązanie kwestii zadłużenia; opowiada się za opracowaniem kodeksu postępowania w dziedzinie zarządzania wierzytelnościami dla podmiotów instytucjonalnych, politycznych i prywatnych;

18.

podkreśla, że większość celów zrównoważonego rozwoju wiąże się z prawami człowieka i stanowi w związku z tym cel sam w sobie w ramach zwalczania ubóstwa, czego nie można powiedzieć o spłacie zadłużenia, będącej jedynie środkiem do celu;

19.

popiera wytyczne dotyczące długu zewnętrznego i praw człowieka, opracowane przez Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka, zgodnie z którymi prawo do osiągania celów zrównoważonego rozwoju powinno przeważać nad zobowiązaniem do spłaty zadłużenia; apeluje do państw członkowskich Unii Europejskiej, by promowały systematyczne stosowanie ocen wpływu na prawa człowieka w ramach ocen zdolności obsługi zadłużenia przeprowadzanych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy;

20.

apeluje do UE i jej państw członkowskich, by stosowały się do tych zasad przy udzielaniu pożyczek dwustronnych, a także podczas działań podejmowanych w ramach międzynarodowych instytucji finansowych;

21.

zauważa, że ocena zdolności obsługi zadłużenia MFW i Banku Światowego jest zwykle wykorzystywana przez kredytodawców do kierowania swoimi pożyczkami; podkreśla potrzebę zajęcia się ich ujemnymi stronami, w szczególności monitorowaniem zewnętrznego długu prywatnego i brakiem uwzględnienia praw człowieka;

22.

wzywa podmioty działające na rzecz rozwoju, by dokonały oceny wpływu obsługi zadłużenia na zdolność finansową państw głęboko zadłużonych w świetle celów zrównoważonego rozwoju, które kraje te zobowiązane są osiągnąć do roku 2030 i które powinny przeważać nad prawami tych wierzycieli, którzy w pełni świadomie udzielają pożyczek skorumpowanym rządom;

23.

popiera zalecenie UNCTAD w sprawie ustanowienia afrykańskiego funduszu stabilizacji cen surowców, aby ograniczyć potrzebę sięgania po pożyczki w przypadku znacznego spadku cen surowców;

24.

zwraca się do państw członkowskich i innych krajów będących wierzycielami, by udostępniły wyższe środki finansowe na finansowanie inwestycji związanych z celami zrównoważonego rozwoju i dotrzymały dawno złożonej obietnicy przeznaczania 0,7% DNB jako oficjalnej pomocy rozwojowej; zwraca się o przekazywanie tego finansowania w formie dotacji, a nie pożyczek, jeżeli ze sprawozdań oceniających wynika, że pogorszenie się stanu finansów publicznych trwale uniemożliwia osiąganie celów zrównoważonego rozwoju; ponadto wzywa kraje będące wierzycielami do ustanowienia innowacyjnych i zróżnicowanych nowych źródeł finansowania w celu osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju, takich jak podatek od transakcji walutowych i podatek od transakcji finansowych, które mogą poprawić zdolność obsługi zadłużenia danego państwa, szczególnie w czasie kryzysu finansowego;

25.

wyraża zaniepokojenie rewizją kryteriów sprawozdawczości na temat oficjalnej pomocy rozwojowej, dokonaną przez Komitet Pomocy Rozwojowej OECD, w szczególności w odniesieniu do instrumentów sektora prywatnego, ponieważ rozszerzone kryteria sprawozdawczości stwarzają zachęty do korzystania z niektórych mechanizmów pomocy, w szczególności pożyczek i gwarancji; zauważa, że w czasie trwania tych dyskusji darczyńcy mogą już zgłaszać niektóre pożyczki i gwarancje jako oficjalną pomoc rozwojową bez przyjęcia uzgodnionego zestawu przepisów; podkreśla potrzebę wbudowania zabezpieczeń dotyczących przejrzystości i poziomu zadłużenia;

26.

podkreśla, że należy propagować przejrzystość, aby zwiększyć odpowiedzialność zaangażowanych podmiotów; podkreśla znaczenie udostępniania zarówno danych, jak i procesów odnoszących się do spłaty długu państwowego;

27.

popiera opracowane przez Konferencję Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju zasady na rzecz odpowiedzialnej polityki pożyczkowej, w których zwraca się szczególną uwagę na współodpowiedzialność wierzycieli i pożyczkobiorców (zasady odpowiedzialnego udzielania i zaciągania pożyczek państwowych, opracowane przez Konferencję Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju), a także na kontrolę parlamentarną niezbędną w przypadku działań finansowanych ze środków publicznych; zwraca się do UE o poparcie wdrażania tych zasad; uważa, że zasady odpowiedzialnego udzielania i zaciągania pożyczek państwowych, opracowane przez Konferencję Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju, powinny zostać przekształcone w prawnie wiążące i możliwe do wyegzekwowania instrumenty;

28.

uważa, że do wspierania odpowiedzialnego udzielania i zaciągania pożyczek państwowych niezbędne są przejrzystość i rozliczalność; w tym celu apeluje do państw członkowskich, by opierały się na zobowiązaniach przyjętych w programie działań z Addis Abeby i wytycznych operacyjnych G-20 dotyczących zrównoważonego finansowania w celu zwiększenia odpowiedzialności pożyczkodawców za udzielane pożyczki na podstawie istniejących zasad przejrzystości i rozliczalności, które dominują w przemyśle wydobywczym (inicjatywa przejrzystości w branżach wydobywczych); apeluje także o promowanie publicznej dostępności danych na temat długu państwowego, w tym zobowiązań warunkowych, poprzez zestawianie tych danych w scentralizowanym rejestrze publicznym; apeluje do państw członkowskich o systematyczne publikowanie informacji o działalności w zakresie udzielania pożyczek krajom rozwijającym się;

29.

podkreśla konieczność uzgodnienia międzynarodowych wiążących zasad w celu zajęcia się długami haniebnymi i bezprawnymi; uważa zatem, że restrukturyzacji długu powinna towarzyszyć niezależna kontrola zadłużenia umożliwiająca odróżnienie haniebnych i bezprawnych pożyczek od innych rodzajów pożyczek; podkreśla, że bezprawne i haniebne pożyczki powinny być anulowane;

30.

ubolewa, że w 2015 r. państwa członkowskie po przyjęciu wspólnego stanowiska Rady z dnia 7 września 2015 r. 6 , odmówiły zatwierdzenia rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 69/319 w sprawie podstawowych zasad restrukturyzacji długu państwowego, mimo iż wcześniej została ona przyjęta większością głosów przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 10 września 2015 r.;

31.

podkreśla znaczenie spójności działań podejmowanych na szczeblu MFW oraz w kontekście ONZ, a także jak najlepszej koordynacji stanowisk państw członkowskich;

32.

podkreśla potrzebę rozwiązania kryzysu zadłużeniowego w sposób sprawiedliwy, szybki i trwały przez ustanowienie międzynarodowego mechanizmu spłaty długu opartego na planie działania w sprawie spłaty długu państwowego, opracowanym przez Konferencję Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju oraz na koncepcji tzw. komisji Stiglitza, dotyczącej ustanowienia Międzynarodowego Trybunału Restrukturyzacji Zadłużenia;

33.

zwraca się do państw członkowskich o uruchomienie mandatu przyjętego przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w rezolucji 69/319 z dnia 10 września 2015 r., aby:

34.

wzywa Komisję i państwa członkowskie do współpracy na forach międzynarodowych i z sektorem prywatnym w celu opracowania ram regulacyjnych, które zapewnią pełną przejrzystość warunków pożyczek udzielanych krajom rozwijającym się i odpowiedzialności za nie, takich jak porozumienie na rzecz przejrzystych pożyczek, omawiane obecnie przez niektóre instytucje finansowe;

35.

ubolewa nad naciskami wywieranymi na państwa takie jak Tunezja, aby zniechęcić je do przeprowadzania publicznych audytów dotyczących źródeł i warunków ich zadłużenia; wzywa UE do współpracy z innymi darczyńcami i instytucjami międzynarodowymi, takimi jak MFW, w celu ochrony i promowania prawa państw do audytów długu publicznego;

36.

nalega, by przyjęto stosowany w przypadku ryzyka niewypłacalności przepis, na mocy którego sąd mógłby pozbawić wierzyciela prawa do żądania zwrotu długu, w przypadku gdy dana pożyczka została zaciągnięta przez państwo z pogwałceniem prawa ustanowionego przez jego parlament narodowy;

37.

zwraca się do państw członkowskich, by z inicjatywy Komisji przyjęły regulacje wzorowane na ustawodawstwie belgijskim, dotyczące przeciwdziałania spekulacjom tzw. funduszy sępich na zadłużeniu;

38.

zwraca się do wierzycieli instytucjonalnych i prywatnych, by wyrazili zgodę na moratorium na spłatę długów po klęsce żywiołowej lub poważnym kryzysie humanitarnym, w tym jednorazowym masowym napływie imigrantów, by umożliwić państwu będącemu pożyczkobiorcą przeznaczenie wszystkich środków na przywrócenie normalnej sytuacji;

39.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 kwietnia 2018 r. w sprawie poprawy zdolności obsługi zadłużenia przez kraje rozwijające się (2016/2241(INI)).

Dz.U.UE.C.2019.390.46

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 kwietnia 2018 r. w sprawie poprawy zdolności obsługi zadłużenia przez kraje rozwijające się (2016/2241(INI))