Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie wpływu przestępczości zorganizowanej na zasoby własne UE i na niewłaściwe wykorzystywanie funduszy unijnych, ze szczególnym uwzględnieniem zarządzania dzielonego z perspektywy audytu i kontroli (2020/2221(INI))
Dz.U.UE.C.2022.251.37
Akt nienormatywnyWpływ przestępczości zorganizowanej na zasoby własne UE i na niewłaściwe wykorzystywanie funduszy unijnych
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie wpływu przestępczości zorganizowanej na zasoby własne UE i na niewłaściwe wykorzystywanie funduszy unijnych, ze szczególnym uwzględnieniem zarządzania dzielonego z perspektywy audytu i kontroli (2020/2221(INI))
(2022/C 251/03)
(Dz.U.UE C z dnia 30 czerwca 2022 r.)
Parlament Europejski,
- uwzględniając art. 310, 317 i 325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
- uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 z dnia 5 lipca 2017 r. w sprawie zwalczania za pośrednictwem prawa karnego nadużyć na szkodę interesów finansowych Unii (dyrektywa PIF) 1 ,
- uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniającą dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE 2 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012 3 (rozporzadzenie finansowe),
- uwzględniając sprawozdania OLAF za 2019 i 2020 r. oraz sprawozdania roczne z działalności Komitetu Nadzoru OLAF za 2019 i 2020 r.,
- uwzględniając sprawozdanie specjalne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 01/2019 pt. "Zwalczanie nadużyć finansowych w wydatkowaniu środków UE - konieczne jest podjęcie działań",
- uwzględniając sprawozdanie specjalne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 06/2019 pt. "Zwalczanie nadużyć finansowych w wydatkowaniu środków UE w obszarze spójności - instytucje zarządzające powinny usprawnić wykrywanie, reagowanie i koordynację działań",
- uwzględniając sprawozdanie specjalne ETO nr 13/2021 pt. "Działania UE na rzecz zwalczania prania pieniędzy w sektorze bankowym pozostają rozproszone i nie są wdrażane w wystarczającym stopniu",
- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 28 kwietnia 2019 r. "Strategia Komisji w zakresie zwalczania nadużyć finansowych - wzmożenie działań w celu ochrony budżetu UE" (COM(2019)0196) i dołączony do niego dokument roboczy służb Komisji "Ocena ryzyka nadużyć finansowych" (SWD(2019)0171),
- uwzględniając sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 września 2020 r. pt. "31. sprawozdanie roczne dotyczące ochrony interesów finansowych Unii Europejskiej i zwalczania nadużyć finansowych (2019 r.)" (sprawozdanie o ochronie interesów finansowych UE) (COM(2020)0363) oraz dołączone do niego dokumenty robocze służb Komisji (SWD(2020)0156, SWD(2020)0157, SWD(2020)0158, SWD(2020)0159 i SWD(2020)0160),
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/785 z dnia 29 kwietnia 2021 r. ustanawiające Unijny program zwalczania nadużyć finansowych i uchylającego rozporządzenie (UE) nr 250/2014 4 ,
- uwzględniając rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej (EPPO) 5 ,
- uwzględniając decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1798 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie powołania Europejskiego Prokuratora Generalnego w Prokuraturze Europejskiej 6 ,
- uwzględniając art. 5 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej oraz Protokół (nr 2) w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności,
- uwzględniając sprawozdanie Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) za 2019 r. pt. "Fraud and corruption in European Structural and Investment Funds - a Spotlight on common schemes and preventive actions" [Nadużycia finansowe i korupcja w europejskich funduszach strukturalnych i inwestycyjnych - przegląd wspólnych systemów i działań zapobiegawczych] 7 ,
- uwzględniając wytyczne dotyczące krajowych strategii w zakresie zwalczania nadużyć finansowych opracowane przez grupę roboczą ekspertów z państw członkowskich, kierowaną i koordynowaną przez dział ds. nadużyć finansowych, sprawozdawczości i analiz działający w ramach Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) 8 opublikowane w dniu 13 grudnia 2016 r.,
- uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 kwietnia 2021 r. w sprawie unijnej strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej 2021-2025 (COM(2021)0170),
- uwzględniając badanie opublikowane przez Dyrekcję Generalną ds. Polityki Wewnętrznej Unii Europejskiej Parlamentu Europejskiego dnia 7 lipca 2021 r. pt. "The Impact of Organised Crime on the EU's Financial Interests" [Wpływ przestępczości zorganizowanej na interesy finansowe UE],
- uwzględniając pakiet czterech wniosków ustawodawczych Komisji w sprawie harmonizacji unijnych przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT), opublikowany w dniu 20 lipca 2021 r.,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie ochrony interesów finansowych UE - zwalczanie nadużyć finansowych - sprawozdanie roczne za 2019 r. 9 ,
- uwzględniając art. 54 Regulaminu,
- uwzględniając opinie przedstawione przez Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej (A9-0330/2021),
A. mając na uwadze, że przestępstwa finansowe i gospodarcze wiążą się z korupcją, nadużyciami finansowymi, przymusem, przemocą, ze zmową, z utrudnianiem działania wymiaru sprawiedliwości i zastraszaniem w celu uzyskania nieuczciwego zysku, a środki pieniężne pochodzące z nielegalnej działalności ukrywa się przez pranie pieniędzy i ewentualnie umożliwia ich dalsze wykorzystanie do nielegalnych celów, w tym do finansowania terroryzmu;
B. mając na uwadze, że zdaniem Europejskiego Trybunału Obrachunkowego kwestii zapobiegania nadużyciom finansowym nie poświęcono wystarczającej uwagi, a Komisja nie dysponuje wyczerpującymi informacjami na temat skali, charakteru i przyczyn nadużyć finansowych;
C. mając na uwadze wzrost liczby zorganizowanych grup przestępczych, często o zasięgu transgranicznym, działających na terenie UE; mając na uwadze, że zjawisko to staje się coraz bardziej złożone ze względu na nowe rynki przestępcze i nowe sposoby działania, które pojawiają się wraz z postępującą globalizacją i rozwojem nowych technologii; mając na uwadze, że organizacje typu mafijnego wykazują szczególną aktywność w przechwytywaniu funduszy europejskich w różnych państwach członkowskich;
D. mając na uwadze, że dostępna technologia daje nowe możliwości wykrywania i monitorowania, usprawniając przy tym pracę organów śledczych i umożliwiając tworzenie bardziej inteligentnych środków egzekwowania prawa;
Fundusze unijne dotknięte skutkami przestępczości zorganizowanej
1. podkreśla, że organizacje przestępcze dowiodły, że potrafią przenikać głęboko do struktur społecznych, politycznych, finansowych, gospodarczych, biznesowych i administracyjnych państw członkowskich i prać w legalnej gospodarce ogromne dochody z przestępstw, w tym tych naruszających interesy finansowe UE, co stanowi poważne zagrożenie dla swobód obywateli UE; w tym kontekście podkreśla również, że przestępczość zorganizowana poważnie zagraża demokracji i praworządności, a walka z korupcją i przenikaniem przestępczości zorganizowanej do legalnej gospodarki ma zasadnicze znaczenie, aby zagwarantować równe traktowanie wobec prawa, chronić prawa i dobrobyt obywateli, zapobiegać nadużyciom oraz pociągać do odpowiedzialności osoby sprawujące urzędy publiczne; uważa, że niezbędna jest wspólna, skoordynowana reakcja UE i jej państw członkowskich;
2. zauważa, że nadużycia finansowe w zakresie dochodów, w tym oszustwa celne, to dziedzina, w której szkody wyrządzone przez przestępczość zorganizowaną są szczególnie poważne; zauważa, że oszustwa są istotnym elementem nadużyć po stronie dochodów; zauważa, że ten rodzaj oszustwa często popełnia się przez fałszowanie zgłoszeń przywozowych, używanie fałszywych dokumentów do zgłaszania towarów oraz fałszywe deklarowanie pochodzenia towarów w celu obejścia ceł antydumpingowych UE; zauważa, że Europejski Trybunał Obrachunkowy zwrócił ostatnio uwagę na niedociągnięcia w ustawodawstwie w zakresie kontroli celnych oraz w jego stosowaniu, które to niedociągnięcia prowadzą do niedostatecznej harmonizacji, oceny ryzyka i wymiany informacji w całej Unii i między państwami członkowskimi; wyraża zaniepokojenie, że stwarza to przestępczości zorganizowanej możliwość, by wykorzystywać słabości istniejącego systemu i defraudować dochody Unii i jej państw członkowskich; zauważa, że oszustwa celne popełnia się również często przez zaniżanie deklarowanej wartości towarów przywożonych do UE, dzięki czemu oszuści mogą uniknąć płacenia wyższych stawek ceł przywozowych; stwierdza, że mechanizmy zaniżania wartości badane przez OLAF w ostatnich latach dotyczą głównie towarów przywożonych z Chin; z zadowoleniem przyjmuje prace wykonane przez OLAF w ramach dochodzeń w tych sprawach, co zmniejszyło szacowane straty w budżecie UE z ponad 1 mld EUR w 2017 r. do 180 mln EUR w 2020 r. 10 ; podkreśla, że niezależnie od tych pozytywnych zmian należy kontynuować walkę z oszustwami związanymi z zaniżaniem wartości, ponieważ systemy oszustw ewoluują wraz z rozwojem nowych technologii, w szczególności w dziedzinie handlu elektronicznego;
3. zauważa, że oszustwa związane z podatkiem od wartości dodanej (VAT) stanowią kolejny istotny element nadużyć finansowych w zakresie dochodów; zauważa, że oszustwo związane z VAT definiuje się jako unikanie płacenia podatku VAT lub oszukańcze ubieganie się o zwrot tego podatku od organów krajowych w następstwie nielegalnego łańcucha transakcji; zauważa, że najczęstszymi formami oszustw związanych z VAT są wewnątrzwspólnotowe oszustwa typu "znikający podatnik", oszustwa w handlu elektronicznym oraz oszustwa związane z procedurą celną 42; zwraca uwagę, że wśród sektorów najbardziej zagrożonych oszustwami związanymi z VAT jest branża paliwowa, w której siatki przestępcze nadużywają przepisów przewidujących zwolnienie z VAT i różnic cenowych między różnymi rodzajami paliw, co powoduje znaczne straty w dochodach podatkowych; wyraża zaniepokojenie faktem, że dowiedziono, iż grupy przestępcze wymieniają się wiedzą, informacjami oraz danymi wywiadowczymi w dziedzinie oszustw związanych z VAT oraz szeroko wykorzystują nowe technologie, alternatywne kryptowaluty i braki w legalnych strukturach biznesowych w celu rozszerzenia i ukrycia działalności przestępczej, by generować wielomiliardowe zyski z oszustw związanych z VAT; podkreśla, że zgodnie z oceną Europolu dotyczącą zagrożenia poważną i zorganizowaną przestępczością w Unii Europejskiej (SOCTA) z 2021 r. oszustwa związane z VAT popełniają osoby dobrze znające system VAT, przepisy i procedury podatkowe; wyraża ubolewanie z powodu słabości systemowych obecnego wewnątrzwspólnotowego systemu VAT oraz niewystarczającej wymiany informacji między państwami członkowskimi;
4. wyraża ubolewanie, że dotacje są obszarem dotkniętym nadużyciami finansowymi po stronie wydatków w budżecie ogólnym; z głębokim niepokojem zauważa, że według sprawozdań Europolu liczba takich przypadków na przestrzeni lat stale rośnie; zauważa, że oszustwa związane z dotacjami mają miejsce w wielu obszarach wydatków UE, takich jak polityka rolna, polityka spójności, badania i rozwój oraz polityka w dziedzinie środowiska; zauważa z niepokojem, że oszukańcze
wnioski o dotacje i przetargi UE opierają się zazwyczaj na fałszywych deklaracjach, sprawozdaniach z postępów i fakturach; zwraca uwagę, że wiele tego rodzaju oszustw jest dokonywanych przez zorganizowane grupy przestępcze, w tym grupy typu mafijnego;
5. zauważa, że przestępczość zorganizowana wiąże się nie tylko z oczywistymi zagrożeniami dla porządku publicznego i bezpieczeństwa wynikającymi z typowych dla organizacji przestępczych przejawów przemocy, ale także z równie poważnymi zagrożeniami w formie wkraczania do legalnej gospodarki oraz powiązanego postępowania korupcyjnego wobec urzędników państwowych i będącego jego skutkiem przenikania do instytucji i administracji publicznej; ponownie apeluje do UE, aby bezzwłocznie uzyskała status pełnoprawnego członka Grupy Państw przeciwko Korupcji (GRECO); podkreśla, że należy zapewnić wystarczające zasoby systemowi sądownictwa oraz spójnie wykorzystywać wszystkie dostępne narzędzia we wszystkich państwach członkowskich, aby wykrywać i zwalczać nadużycia finansowe oraz przestępstwa finansowe i gospodarcze;
6. podkreśla, że wspólna polityka rolna (WPR) jest największym elementem składowym budżetu UE, odpowiadającym za 31 % całkowitych wydatków budżetowych na lata 2021-2027; podkreśla kluczową rolę właściwie funkcjonujących systemów kontroli WPR na szczeblu europejskim i krajowym w zapewnieniu skutecznej ochrony interesów finansowych UE i jej obywateli przed wszelkimi nadużyciami funduszy UE; zwraca uwagę na szczególny wpływ, jaki wywiera przestępczość zorganizowana na niewłaściwe wykorzystanie funduszy w ramach WPR; ponownie wyraża zaniepokojenie faktem, że obecna struktura dotacji w ramach WPR przyczynia się do masowego wykupu i dzierżawy ziemi przez struktury przestępcze i oligarchiczne; podkreśla, że struktury oligarchiczne w porównaniu z zorganizowanymi grupami przestępczymi są równie lub bardziej szkodliwe finansowo dla WPR oraz że identyfikacja tych struktur ma zasadnicze znaczenie dla ochrony osób faktycznie prowadzących działalność rolniczą; podkreśla, że rolnicy muszą być chronieni przed zastraszaniem ze strony grup przestępczych, które chcą ubiegać się o dotacje do ich gruntów; podkreśla, że ograniczona przejrzystość w połączeniu z korupcją umożliwia organizacjom przestępczym ukrywanie swoich działań i uniemożliwia dotarcie finansowania unijnego do zamierzonych beneficjentów; przypomina, że opracowanie na szczeblu unijnym właściwych instrumentów prawnych, które mają zapobiegać masowemu wykupowi i dzierżawie ziemi, oraz umożliwienie skutecznej wymiany informacji mają kluczowe znaczenie w tym obszarze; zdecydowanie przypomina o potrzebie lepszej współpracy między Komisją a państwami członkowskimi;
7. podkreśla, że utworzenie scentralizowanej i interoperacyjnej bazy danych zawierającej ustandaryzowane dane wysokiej jakości wskazujące bezpośrednich i końcowych beneficjentów unijnych dotacji ma kluczowe znaczenie dla identyfikacji oszustów, sieci przestępczych i struktur oligarchicznych oraz dla zapobiegania nadużywaniu przez nich środków finansowych UE; podkreśla, że taka baza danych znacznie zwiększyłaby zdolność organów ścigania do odzyskiwania niewłaściwie wykorzystanych środków; podkreśla, że aby stworzyć taką bazę danych, należy poprawić interoperacyjność istniejących baz danych na szczeblu krajowym i unijnym; wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby współpracowały przy tworzeniu takiej scentralizowanej bazy danych zgodnie z orzeczeniami Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości; podkreśla, że informacje muszą mieć odpowiednią jakość i muszą być dostępne w znormalizowanym formacie, tak aby można je było wymieniać i agregować w sposób zautomatyzowany; podkreśla, że beneficjenci muszą posiadać niepowtarzalny identyfikator, który zapewni możliwość ich śledzenia we wszystkich państwach członkowskich i funduszach, niezależnie od metody zarządzania; podkreśla, że wykorzystanie nowych technologii, takich jak całościowe cyfrowe rejestry gruntów, ma zasadnicze znaczenie dla zwiększenia przejrzystości, skutecznego gromadzenia danych i ograniczania ryzyka, co ostatecznie ogranicza możliwości działania oszustów; z zadowoleniem przyjmuje starania Komisji o szersze stosowanie takich technologii i wzywa wszystkie państwa członkowskie do przyspieszenia wdrażania tych rozwiązań; zwraca uwagę na potrzebę większej kontroli ze strony Komisji lub właściwych agencji, w tym w sektorze hodowlanym, w szczególności nad środkami przyznawanymi w zależności od liczby zwierząt gospodarskich, którą należy odpowiednio weryfikować;
8. zwraca uwagę, że wsparcie dochodów dla rolników ma głównie formę bezpośrednich płatności obszarowych; podkreśla potrzebę bardziej ukierunkowanego wsparcia i lepszej równowagi między dużymi i małymi beneficjentami na szczeblu państw członkowskich; ubolewa, że w nowej WPR stosowanie górnego limitu ma wciąż charakter dobrowolny; wzywa państwa członkowskie do stosowania różnych narzędzi redystrybucyjnych w ramach nowej WPR jako środka przeciwdziałającego niewłaściwemu wykorzystywaniu funduszy rolnych i umożliwiającego ich sprawiedliwszy podział; krytykuje fakt, że na specjalnym szczycie Rady Europejskiej w lipcu 2020 r. państwa członkowskie jednostronnie postanowiły nie wprowadzać maksymalnych kwot dla osób fizycznych w ramach pierwszego lub drugiego filaru, uprzedzając decyzję w ramach negocjacji trójstronnych w sprawie reformy WPR;
9. podkreśla, że państwa członkowskie są odpowiedzialne za fundusze rolne UE w ramach zarządzania dzielonego z Komisją; podkreśla, że nowy model realizacji i nowe krajowe plany strategiczne mogą stanowić okazję do tego, by wzmocnić środki kontrolne państw członkowskich i Komisji względem dystrybucji funduszy i zarządzania nimi, pod warunkiem że państwa członkowskie dysponują skutecznymi systemami zarządzania i kontroli, a także by uwrażliwić organy odpowiedzialne za udzielanie dotacji na możliwości nadużyć; podkreśla, że zasada jednolitej kontroli powinna pomóc w zmniejszeniu presji na rolników oraz że kontrole nie powinny powodować niepotrzebnych lub dodatkowych obciążeń administracyjnych dla małych i średnich rolników; podkreśla w tym kontekście znaczenie wymiany między europejskimi organami ścigania a organami odpowiedzialnymi za uwalnianie środków finansowych w celu zapewnienia z wyprzedzeniem jak najwyższego poziomu uwrażliwienia na wystąpienie ewentualnych nadużyć;
10. wzywa Komisję do uwrażliwiania państw członkowskich na zjawisko przestępczości zorganizowanej w kontekście uchylania się od opodatkowania, korupcji i nielegalnych praktyk (takich jak "umowy kieszeniowe") w związku z transakcjami dotyczącymi gruntów, a także do wspierania państw członkowskich w walce z tym przestępstwami;
11. uważa, że należy dołożyć wszelkich starań, by nowy model realizacji WPR nie spowodował zmniejszenia poziomu absorpcji środków WPR przez beneficjentów końcowych w wyniku nieintencjonalnych błędów, braku przejrzystości przepisów lub braku odpowiednich informacji, szczególnie w pierwszym okresie wdrażania;
12. podkreśla potrzebę specjalnie dostosowanego systemu zapobiegania nadużyciom finansowym w celu zapobiegania wszelkim nadużyciom unijnych funduszy rolnych; zwraca uwagę, że chociaż liczba przypadków nadużyć finansowych znacznie się zmniejszyła w ostatnich latach, zwalczanie nadużyć finansowych powinno pozostać priorytetem UE i państw członkowskich; podkreśla, że fundusze UE muszą być odzyskiwane w odpowiednim czasie oraz z zadowoleniem przyjmuje przepisy rozporządzenia horyzontalnego WPR dotyczącego proporcjonalnych kar jako skutecznych środków odstraszających;
13. zauważa, że OLAF jest odpowiedzialny za zwalczanie nadużyć finansowych w płatnościach w ramach WPR oraz że sprawy wszczyna się w oparciu o informacje od państw członkowskich lub doniesieniach od zainteresowanych obywateli, którzy mogą być narażeni na działania odwetowe; podkreśla ponadto, że sprawy prowadzone przez OLAF są wysoce poufne i nie są szeroko nagłaśniane po ich zakończeniu; w związku z tym wzywa do ochrony sygnalistów oraz do wymiany najlepszych praktyk w tej dziedzinie przez organy prowadzące dochodzenia w sprawie nadużyć finansowych w państwach członkowskich;
14. podkreśla potrzebę monitorowania rolnych agencji płatniczych w państwach członkowskich oraz zapewnienia ich formalnej i nieformalnej niezależności, a także dostosowania ich pracy do przepisów UE, przy czym lepszy system kontroli mogą zapewnić m.in. kontrole wyrywkowe na miejscu;
15. podkreśla, że rozporządzenie finansowe, a w szczególności jego art. 61, musi być przestrzegane i wdrażane we wszystkich państwach członkowskich oraz stosowane do wszystkich płatności z funduszy UE, w tym do płatności bezpośrednich w rolnictwie;
16. wzywa Komisję, by zaproponowała ustanowienie scentralizowanego unijnego mechanizmu składania skarg, aby wspierać osoby dotknięte nieuczciwymi praktykami zawłaszczania ziemi i zastraszaniem przez organizacje przestępcze przez umożliwienie takim osobom szybkiego wnoszenia skarg do Komisji;
17. apeluje do państw członkowskich, aby szybko wdrożyły dyrektywę (UE) 2019/1937) w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii 11 (dyrektywa o ochronie sygnalistów) oraz uwzględniły gwarancje prawne dla osób fizycznych i niezależnych organów ujawniających korupcję, w tym dziennikarzy, sygnalistów, niezależnych mediów i organizacji pozarządowych walczących z korupcją; apeluje do wszystkich państw członkowskich, aby ustanowiły kompleksowe ramy ochrony sygnalistów; podkreśla, że jest to pilny postulat, biorąc pod uwagę doniesienia o coraz częstszych fizycznych atakach na dziennikarzy, wzroście liczby strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej (powództw typu SLAPP) oraz stosowanych w niektórych państwach członkowskich przepisach bezpieczeństwa umożliwiających postępowanie w trybie przyspieszonym, w których za przestępstwo uznaje się rozpowszechnianie wizerunków lub danych funkcjonariuszy organów ścigania, co utrudnia pracę dziennikarską i pociąganie do odpowiedzialności władz krajowych;
18. z zaniepokojeniem odnotowuje, że Komisja i OLAF uznały nadużycia finansowe w obszarze przetargów i udzielania zamówień publicznych za tendencję dominującą wśród oszustów; zauważa, że zmowy między osobami i organizacjami, wykorzystywanie sfałszowanych faktur, tworzenie fałszywych firm i referencji oraz przekierowywanie środków finansowych z ich pierwotnego przeznaczenia to powszechne formy oszustw w procedurach zamówień publicznych; zwraca uwagę, że przypadki nadużyć finansowych często mają charakter ponadnarodowy i mogą obejmować kilka krajów (zarówno z UE, jak i spoza niej), co utrudnia ich wykrywanie i zwalczanie; wyraża ubolewanie, że w wielu państwach członkowskich nie ma szczegółowych przepisów dotyczących przestępczości zorganizowanej; podkreśla, że terminowa współpraca między krajowymi organami ścigania jest kluczowym elementem skutecznej reakcji na przestępczość międzynarodową; apeluje do właściwych organów unijnych i krajowych o poprawę interoperacyjności systemów, co ułatwi
szybką wymianę informacji i usprawni współpracę oraz wspólne operacje zwalczania międzynarodowej przestępczości zorganizowanej; w związku z tym wzywa do wzmocnienia transnarodowego charakteru walki z oszustwami i do harmonizacji prawa karnego w państwach członkowskich w celu zwalczania przestępczości zorganizowanej, gdyż ma to zasadnicze znaczenie; zachęca Komisję do opracowania ram wspólnych przepisów, które pozwoliłyby państwom członkowskim na przeniesienie postępowania karnego do innego państwa członkowskiego w celu uniknięcia równoległych dochodzeń;
19. zwraca uwagę, że pandemia COVID-19 tworzy nowe możliwości dla oszustów i przestępczości zorganizowanej; z zaniepokojeniem odnotowuje, że Europol zaobserwował nasilenie działalności przestępczej związanej z pandemią COVID-19 w formie cyberprzestępczości, nadużyć finansowych i fałszerstwa, w tym fałszerstwa materiałów sanitarnych i środków ochrony indywidualnej; przywołuje, jako jeden z wielu szkodliwych przypadków, oszustwa i fałszywe oferty dotyczące szczepionek wykryte przez kraje UE, w ramach których oszuści próbowali sprzedać ponad 1,1 mld dawek szczepionek za całkowitą kwotę ponad 15,4 mld euro; podkreśla, że zagrożenie nielegalną sprzedażą fałszywych cyfrowych zaświadczeń COVID-19 szybko rośnie, czego liczne przykłady odnotowano w kilku państwach członkowskich;
20. wyraża zaniepokojenie oceną zawartą w sprawozdaniu o ochronie interesów finansowych UE, w którym stwierdzono, że w 2019 r. siedem państw członkowskich wykryło nadużycia finansowe związane z infrastrukturą zdrowotną, a także że infrastruktura zdrowotna została szczególnie dotknięta naruszeniami przepisów dotyczących zamówień publicznych; zwraca uwagę, że uzależnienie od procedur w zakresie zamówień publicznych w sytuacjach nadzwyczajnych w odpowiedzi na kryzys związany z COVID-19 mogło pogłębić te problemy; podkreśla, że procedury kryzysowe muszą spełniać te same standardy przejrzystości i rozliczalności, co procedury zwykłe; apeluje do Komisji i organów państw członkowskich o uzupełnienie tych procedur przez wykorzystanie narzędzi ograniczających ryzyko i koncentrowanie się na zapobieganiu, a także przez kompleksowe kontrole i nadzór ex post;
21. wyraża poważne zaniepokojenie prognozami Europolu, według których recesja gospodarcza będąca następstwem pandemii stworzy nowe możliwości dla rozwoju przestępczości zorganizowanej; ostrzega, że ze względu na to, iż przestępczość zorganizowana podąża za pieniędzmi, bezprecedensowy wzrost wydatków UE w kontekście planu odbudowy NextGenerationEU niesie za sobą duże ryzyko niewłaściwego wykorzystania środków przez przestępczość zorganizowaną; podkreśla, że temu bezprecedensowemu wzrostowi wydatków muszą towarzyszyć odpowiednie środki dla właściwych instytucji, które tworzą unijne i krajowe ramy walki z korupcją, nadużyciami finansowymi i przestępczością zorganizowaną; przypomina w związku z tym, że stosowanie nowych technologii, takich jak baza danych Arachne oraz system wczesnego wykrywania i wykluczania, powinno stać się obowiązkowym elementem wykonania budżetu UE; ponownie wzywa Radę do wyrażenia zgody na dodanie 40 stanowisk audytorskich w Trybunale Obrachunkowym oraz ponawia apel do OLAF-u i Prokuratury Europejskiej o przeznaczanie wystarczających środków na wykrywanie i ściganie działalności przestępczej wymierzonej w NextGenerationEU;
22. podkreśla, że przestępczość zorganizowana, w szczególności przestępczość typu mafijnego, już w przeszłości obierała za cel działalność w sektorze energii odnawialnej; ostrzega, że organizacje przestępcze aktywne w tym sektorze mogą z łatwością przechwycić fundusze przeznaczone na transformację ekologiczną, które stanowią znaczny odsetek środków z instrumentu NextGenerationEU;
23. z zaniepokojeniem odnotowuje czynniki ułatwiające przestępczość zorganizowaną, takie jak pranie pieniędzy, cyberprzestępczość, przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, podstawianie fikcyjnych właścicieli oraz wykorzystanie przedsiębiorstw "skrzynek pocztowych"; podkreśla, że powyższe działania wywierają wpływ na zdolność władz do skutecznego monitorowania, czy środki UE są wydawane zgodnie ze swoim przeznaczeniem;
Dane szacunkowe dotyczące skutków finansowych przestępczości zorganizowanej
24. wyraża zaniepokojenie, że zadanie polegające na oszacowaniu zakresu i krytyczności wpływu przestępczości zorganizowanej na budżet UE zostało wielokrotnie uznane za bardzo trudne, a nawet niemożliwe do zrealizowania, między innymi z powodu różnych definicji przestępczości zorganizowanej w państwach członkowskich i braku wiarygodnych szacunków w ramach oceny sytuacji, co komplikuje wysiłki na rzecz koordynowania działań oraz prowadzenia dochodzeń i ścigania w poszczególnych przypadkach; wyraża ubolewanie, że Komisja i organy krajowe nie dysponują wiedzą na temat skali, charakteru ani przyczyn nadużyć finansowych, a także że do tej pory nie przeprowadziły spójnej oceny niewykrytych przypadków nadużyć finansowych; podkreśla, że brak wiarygodnych szacunków uniemożliwia dokładną ocenę sytuacji, co utrudnia walkę z przestępczością zorganizowaną; apeluje do właściwych organów krajowych o usprawnienie gromadzenia danych i zwiększenie wiarygodności danych przekazywanych Komisji; apeluje do Komisji o koordynację działań i współpracę z organami państw członkowskich w celu przeprowadzenia kompleksowej ogólnounijnej oceny rzeczywistych rozmiarów, charakteru i przyczyn nadużyć finansowych, z udziałem właściwych agencji UE i we współpracy z partnerami z krajów sąsiadujących z UE;
25. zauważa, że w sprawozdaniu o ochronie interesów finansowych UE za 2019 r. wymieniono 514 przypadków nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi po stronie wydatków o wartości 381,4 mln euro oraz 425 przypadków nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi po stronie dochodów o całkowitej wartości 79,7 mln euro; podkreśla, że dane te nie odzwierciedlają rzeczywistej skali nadużyć finansowych, która prawdopodobnie jest znacznie większa; podkreśla ponadto, że nie wszystkie nadużycia finansowe są popełniane przez zorganizowane grupy przestępcze, szczególnie w obszarze wydatków, gdzie nadużycia finansowe są często popełniane przez osoby fizyczne lub przedsiębiorstwa, a nawet może to dotyczyć wysokich rangą urzędników państwowych lub rządowych;
26. zwraca uwagę, że, jak wynika z przeprowadzonych niedawno badań, infiltracja sektora udzielania zamówień publicznych w UE przez przestępczość zorganizowaną dotyczy od 2,7 do 3,6 % całkowitych wydatków; wyraża ubolewanie, że powyższe dane wskazują, iż w latach 2014-2020 mogło dojść do sprzeniewierzenia przez przestępczość zorganizowaną kwoty od 1,9 mld do 2,6 mld euro z Funduszy Spójności UE; zauważa, że choć ograniczenia w zakresie danych mają wpływ na wiarygodność tych szacunków, to dają one jednak obraz skali problemu;
27. z zaniepokojeniem podkreśla, że korupcja jest integralnym elementem niemal wszystkich działań organizacji przestępczych, stanowiącym poważne zagrożenie interesów finansowych UE, oraz że szacowana utrata PKB związana z korupcją wynosi od 170 do 990 mld EUR, przy czym UE ponosi koszty przekraczające 5 mld EUR rocznie tylko w związku z wydatkami wynikającymi z zamówień publicznych 12 ;
28. wyraża ubolewanie, że według szacunków Europolu traci się rocznie od 40 do 60 mld euro na rzecz zorganizowanych grup przestępczych na skutek szczególnej formy oszustwa związanego z VAT, jakim jest wewnątrzwspólnotowe oszustwo typu "znikający podmiot gospodarczy"; podkreśla, że większość strat z tytułu VAT ponoszą państwa członkowskie, jako że jedynie 0,3 % pobranego podatku VAT przekazuje się do budżetu UE; podkreśla jednak, że zasoby własne oparte na VAT stanowiły w 2019 r. 11,97 % całkowitych dochodów budżetowych UE, co wskazuje na to, że straty z tytułu VAT spowodowane przez działalność organizacji przestępczych wywierają poważny wpływ na dochody UE;
Środki audytu i kontroli przeciwko przestępczości zorganizowanej
29. wyraża ubolewanie, że Komisja stwierdziła braki w swoim sposobie gromadzenia i analizowania danych w zakresie zwalczania nadużyć finansowych, w stosowaniu przez państwa członkowskie systemów sprawozdawczości (takich jak system wczesnego wykrywania i wykluczania oraz baza danych Arachne) oraz w przepływie informacji; zauważa, że ustawodawstwo UE w zakresie wymiany informacji na temat przestępczości transgranicznej zaktualizowano dopiero niedawno i nie obejmuje ono wszystkich właściwych organów, co utrudnia skuteczną wymianę informacji między organami UE a państwami członkowskimi;
30. uznaje dyrektywę w sprawie zwalczania za pośrednictwem prawa karnego nadużyć na szkodę interesów finansowych Unii (dyrektywa PIF) za ważny krok w kierunku ochrony budżetu UE, jako że podaje ona wspólną definicję czynu zabronionego i niewłaściwego użycia środków pieniężnych, a także przewiduje ujednolicenie sankcji za przestępstwa na szkodę interesów finansowych UE; docenia fakt, że w dyrektywie określono jasne procedury w zakresie sprawozdawczości i prowadzenia dochodzeń, zdefiniowano monitorowanie ram zarządzania ryzykiem nadużyć finansowych oraz wsparto wykorzystanie przez państwa członkowskie informacji, baz danych i analiz danych; z zadowoleniem przyjmuje niedawną ocenę Komisji dotyczącą wdrożenia dyrektywy w sprawie ochrony interesów finansowych UE oraz fakt, że wszystkie państwa członkowskie zgłosiły pełną transpozycję tej dyrektywy 13 ; wyraża jednak zaniepokojenie stopniem, w jakim dyrektywa została transponowana do prawa krajowego; przypomina, że Komisja zidentyfikowała problemy związane ze zgodnością w kilku państwach członkowskich; zauważa, że problemy te dotyczą m. in. definicji przestępstw ("nadużycie finansowe naruszające interesy finansowe Unii", "pranie pieniędzy", "korupcja", "sprzeniewierzenie"), odpowiedzialności osób prawnych i fizycznych oraz sankcji wobec nich, a także spoczywającego na państwach członkowskich obowiązku corocznego przekazywania Komisji danych statystycznych; zwraca się do państw członkowskich, by w pełni dostosowały przepisy krajowe do wymogów dyrektywy PIF, i apeluje do Komisji o ścisłe monitorowanie przestrzegania przepisów przez państwa członkowskie, gdyż właściwa transpozycja jest ważna, aby Prokuratura Europejska mogła prowadzić skuteczne dochodzenia i ścigać przestępstwa; wzywa Komisję do podjęcia wszelkich niezbędnych kroków w celu zagwarantowania prawidłowej i kompleksowej transpozycji, z możliwością wszczęcia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego;
31. z zadowoleniem przyjmuje utworzenie Prokuratury Europejskiej, której mandat obejmuje prowadzenie dochodzeń w sprawie przestępstw na szkodę budżetu UE, ich ściganie oraz doprowadzanie sprawców przed sąd, i uznaje ją za ważny element walki z nadużyciami finansowymi i przestępczością zorganizowaną w UE; wzywa do skutecznego finansowania działań i apeluje o odpowiedni przydział zasobów ludzkich dla Prokuratury Europejskiej; uważa rolę EPPO za szczególnie obiecującą w zwalczaniu przestępczości transgranicznej związanej z budżetem Unii, ponieważ władze krajowe w ściganiu przestępstw są ograniczone granicami, a inne organy UE (takie jak Eurojust, Europol i OLAF) nie posiadają wymaganych uprawnień śledczych i prokuratorskich; zauważa, że główne cele mandatu EPPO zostały określone w dyrektywie PIF i obejmują zwalczanie nadużyć w wydatkach i dochodach UE, oszustw związanych z VAT, prania pieniędzy, korupcji i udziału w organizacjach przestępczych; podkreśla, że cele te mają kluczowe znaczenie w walce z przestępczością zorganizowaną, i wierzy, że EPPO będzie skutecznym narzędziem walki z organizacjami przestępczymi, które działają na szkodę budżetu UE; ubolewa, że pięć państw członkowskich nie przystąpiło jeszcze do Prokuratury Europejskiej, i wzywa je do podjęcia niezbędnych kroków w celu przystąpienia do EPPO; zanim to nastąpi, wzywa Komisję do zintensyfikowania nadzoru nad tymi państwami członkowskimi oraz ubolewa nad tym, że niektóre państwa, w szczególności Słowenia, nie nominowały delegowanych prokuratorów europejskich, oraz nad znacznymi opóźnieniami w tym zakresie w wielu innych państwach członkowskich; podkreśla, że poważnie osłabia to skuteczność i efektywność ogólnoeuropejskiego zwalczania przez EPPO przestępczości transgranicznej;
32. podkreśla potrzebę skuteczniejszego zwalczania przestępstw przeciwko środowisku o wymiarze transgranicznym, które mają wpływ na różnorodność biologiczną i zasoby naturalne, takich jak nielegalny handel roślinami i zwierzętami, nielegalne pozyskiwanie drewna i handel drewnem, a także nielegalny handel odpadami; wzywa Komisję, by zainicjowała rozszerzenie mandatu Prokuratury Europejskiej w celu objęcia nim transgranicznych przestępstw przeciwko środowisku;
33. ubolewa, że Komisja ustanowiła plan zatrudnienia dla EPPO, który nie pozwala na skuteczne wypełnianie jej mandatu; podkreśla, że aby EPPO mogła realizować główne zadanie, czyli walkę z przestępczością transgraniczną mającą wpływ na budżet UE, niezbędny jest odpowiedni personel; wyraża ubolewanie, że EPPO dysponuje obecnie niewystarczającą liczbą analityków poszczególnych spraw i śledczych finansowych, aby wspierać działalność prokuratorską delegowanych prokuratorów europejskich; ubolewa, że personel operacyjny EPPO koncentruje się obecnie głównie na rejestracji spraw, a nie na ich ściganiu; wyraża ubolewanie, że EPPO poinformowała o pilnym braku dodatkowych wykwalifikowanych ekspertów prawnych i informatycznych, a także personelu administracyjnego, co uniemożliwia sprawne funkcjonowanie; podkreśla, że oprócz 2 tys. spraw rocznie EPPO ma do rozpatrzenia ponad 3 tys. spraw zaległych; wyraża zaniepokojenie, że obciążenie pracą EPPO wzrośnie jeszcze bardziej w nadchodzących latach w świetle bezprecedensowych kwot uruchomionych za pomocą Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) oraz przyspieszenia procedur udzielania zamówień w czasie kryzysu związanego z COVID-19; podkreśla, że przedstawiony przez Komisję plan zatrudnienia w EPPO na rok 2022 jest niewystarczający, aby zaradzić brakom wskazanym przez Prokuraturę; podkreśla, że gdy EPPO będzie w pełni funkcjonalna, korzyści z ochrony budżetu UE przekroczą jej koszty; stanowczo wzywa Komisję do zwiększenia budżetu i liczby wykwalifikowanego personelu do dyspozycji EPPO, tak aby mogła ona w pełni wykorzystać swój potencjał w walce z przestępczością;
34. z zadowoleniem przyjmuje komunikat Komisji w sprawie unijnej strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej 2021-2025 oraz jejzamiar, by wzmocnić skuteczną i terminową wymianę informacji między organami UE a państwami członkowskimi, np. poprzez ulepszenie interoperacyjności systemów informacyjnych UE oraz zapewnienie połączenia odpowiednich baz danych w obrębie państw członkowskich; docenia zobowiązanie Komisji do usprawnienia współpracy organów ścigania i do pełnego wykorzystania potencjału istniejących narzędzi, takich jak europejska multidyscyplinarna platforma przeciwko zagrożeniom przestępstwami (EMPACT); z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji, by ulepszyć wymianę informacji i współpracę między Europolem, Eurojustem i państwami niebędącymi członkami UE;
35. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja kładzie nacisk na zapobieganie przenikaniu przestępczości zorganizowanej do legalnej gospodarki, np. poprzez przegląd unijnych ram przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz istniejących unijnych przepisów antykorupcyjnych; z zadowoleniem przyjmuje starania Komisji mające na celu dostosowanie organów ścigania do epoki cyfrowej;
36. zauważa, że pranie pieniędzy umożliwia przestępcom utrzymywanie zysków w tajemnicy oraz że oferowanie usług prania pieniędzy samo w sobie stało się dochodową działalnością organizacji przestępczych; podkreśla, że wpływa to znacząco na interesy finansowe Unii i państw członkowskich, ponieważ aż 98 % szacowanych dochodów z działalności przestępczej nie ulega konfiskacie i pozostaje do dyspozycji przestępców; uważa, że walka z praniem pieniędzy ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania niewłaściwemu wykorzystywaniu funduszy przez organizacje przestępcze; jest głęboko zaniepokojony ustaleniami Europejskiego Trybunału Obrachunkowego 14 , zgodnie z którymi działania UE mające
na celu zapobieganie praniu pieniędzy są rozproszone i słabo skoordynowane, a istniejące ramy prawne są niespójne i wciąż jeszcze nie wdrożono ich w pełni we wszystkich państwach członkowskich, co może być wykorzystywane przez przestępców; wyraża uznanie dla Komisji za nowy pakiet legislacyjny mający na celu przegląd ram przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, będący jednolitym zbiorem przepisów, który stanowi duży krok naprzód w walce z praniem pieniędzy i pozwoli na jednolite stosowanie przepisów w tej dziedzinie;
37. z zadowoleniem przyjmuje w szczególności propozycję utworzenia nowej agencji UE - Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (AMLA) - i podkreśla, że urząd ten musi dysponować odpowiednimi zasobami ludzkimi i finansowymi, aby osiągnąć pełną operacyjność; wyraża ubolewanie, że nie przewiduje się utworzenia AMLA do 2023 r. i że nie będzie on w pełni operacyjny do 2026 r.; podkreśla, że obecne kwestie dotyczące prania pieniędzy i finansowania terroryzmu mają charakter naglący i nie można tracić więcej czasu; wzywa Komisję, by przedstawiła konkretne środki pozwalające na rozwiązywanie obecnych problemów, zanim AMLA stanie się w pełni operacyjny;
38. z zadowoleniem przyjmuje ponadto nowe wnioski Komisji dotyczące kryptoaktywów, w dużej mierze nieuregulowanego sektora szeroko wykorzystywanego przez przestępczość zorganizowaną, która bezkarnie zarządza dużymi przepływami nielegalnych pieniędzy na rynku kryptowalut; przypomina, że anonimowość towarzysząca niektórym kryptowalutom prowadzi do wzrostu ich wykorzystania do celów niezgodnych z prawem; wzywa państwa członkowskie, by zachęcały przedsiębiorstwa zajmujące się kryptowalutami do wykorzystywania narzędzi analizy do oceny potencjalnej działalności przestępczej związanej z adresami przeznaczenia i adresami użytkowników oraz by zapewniały pełne stosowanie przez te przedsiębiorstwa przepisów w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, gdy użytkownicy wymieniają kryptowaluty na prawdziwą walutę; podkreśla, że kryptowaluty muszą podlegać tym samym organom nadzorczym, co waluty tradycyjne;
39. zauważa, że jednostki analityki finansowej (FIU) odgrywają istotną rolę w wykrywaniu przypadków trans- granicznego prania pieniędzy i finansowania terroryzmu; zwraca uwagę, że w UE jednostki analityki finansowej działają na szczeblu krajowym oraz że Komisja uznała koordynację i wymianę informacji między krajowymi jednostkami analityki finansowej za niewystarczającą 15 ; ubolewa, że istnieją różnice w ilości i rodzaju danych wymienianych między FIU; wskazuje, że utrudnia to współpracę między nimi, co z kolei negatywnie wpływa na zdolność FIU do wykrywania i ścigania przestępczości transgranicznej w odpowiednim czasie;
40. wyraża ubolewanie, że krajowe podejścia do zwalczania przestępczości zorganizowanej różnią się znacznie między poszczególnymi państwami członkowskimi pod względem ustawodawstwa, strategii oraz zdolności operacyjnej; zauważa, że jest to częściowo uwarunkowane różnym stopniem przyjęcia i wdrożenia ustawodawstwa UE; wyraża zaniepokojenie zróżnicowaną rolą i możliwościami jednostek koordynujących zwalczanie nadużyć finansowych (AFCOS) w państwach członkowskich, być może dlatego, że prawodawstwo UE nie precyzuje w wystarczającym stopniu ich mandatu, co komplikuje koordynację na szczeblu krajowym i unijnym; wyraża zaniepokojenie faktem, że zwalczanie nadużyć związanych ze środkami finansowymi UE zwykle nie jest traktowane priorytetowo w takim samym stopniu, jak nadużycia dotyczące wydatków krajowych; świadczy o tym fakt, że ponad połowa dochodzeń prowadzonych przez OLAF nie jest kontynuowana przez państwa członkowskie, a jeszcze mniej dochodzeń osiąga etap ścigania; wyraża głębokie ubolewanie, że niektóre państwa członkowskie stale nie wdrażają zaleceń OLAF-u po zakończeniu dochodzenia i nie wszczynają postępowań sądowych mających na celu odzyskanie zdefraudowanych środków finansowych UE; wzywa Komisję do skorzystania z przysługujących jej prerogatyw i podjęcia środków niezbędnych do zapewnienia terminowego i prawidłowego wdrożenia przepisów UE;
41. wyraża ubolewanie, że jak wskazują niedawne badania, niektóre państwa członkowskie nie przykładają równej wagi do nadużyć związanych ze środkami finansowymi UE i do nadużyć mających wpływ na wydatki krajowe; zauważa, że choć Komisja zachęcała państwa członkowskie do rozwinięcia krajowych strategii zwalczania nadużyć finansowych, to tylko 13 państw członkowskich tego dokonało, przy czym żadne z nich nie skorzystało z modelu przekazanego przez Komisję; z zaniepokojeniem odnotowuje, że te różnice występujące między państwami członkowskimi mogą prowadzić do pojawienia się przeszkód w skutecznej współpracy; w związku z tym wzywa Komisję, by podjęła bardziej zdecydowane działania w celu wprowadzenia przepisów zobowiązujących państwa członkowskie do zapobiegania oszustwom na szkodę UE;
Wnioski
42. wzywa Komisję, by opracowała wspólne podejście na potrzeby oceny wpływu przestępczości zorganizowanej na fundusze EU i oceniła skuteczność środków wprowadzonych, aby rozwiązać ten problem we wszystkich państwach członkowskich; uważa, że terminowa, pełna i skuteczna wymiana informacji ma zasadnicze znaczenie i dlatego ponownie podkreśla znaczenie harmonizacji definicji, co pozwoli na uzyskanie porównywalnych danych między organami UE a państwami członkowskimi dla oszacowania wpływu działań przestępczości zorganizowanej na finanse UE oraz dla szybkiego działania w celu jej zwalczania;
43. wyraża zaniepokojenie, że obecnie obowiązujący system obejmujący zróżnicowane podejścia krajowe uniemożliwia skuteczne, transgraniczne podejście do rozwiązania problemu, co daje przestępcom możliwość kontynuowania działań bez ponoszenia odpowiedzialności; wzywa państwa członkowskie, aby ściśle współpracowały z organami UE oraz między sobą i aby w pełni wykorzystywały narzędzia i służby UE w walce przeciwko przestępczości zorganizowanej w celu zmaksymalizowania wymiany danych i ułatwienia operacji transgranicznych wymierzonych w przestępczość zorganizowaną działającą na szkodę budżetu UE;
44. wzywa państwa członkowskie i Komisję, aby rozważyły bardziej spójne wykorzystanie wszelkich dostępnych narzędzi do wykrywania i zwalczania nadużyć finansowych, w szczególności platformy internetowej Arachne oraz systemu wczesnego wykrywania i wykluczania; podkreśla, że interoperacyjność Arachne, systemu wczesnego wykrywania i wykluczania oraz instytucjonalnych i krajowych baz danych ma kluczowe znaczenia dla zapewnienia skutecznej wymiany informacji, która ma na celu zapobieganie nadużyciom finansowym na szkodę budżetu UE oraz ich identyfikację; wyraża ubolewanie, że Arachne oraz system wczesnego wykrywania i wykluczania mają obecnie ograniczony zakres, a państwa członkowskie nie mają pełnej wiedzy na ich temat i nie w pełni z nich korzystają; podkreśla w związku z tym, że system wczesnego wykrywania i wykluczania obejmuje fundusze zarządzane bezpośrednio i pośrednio, ale nie fundusze w ramach zarządzania dzielonego, chociaż te ostatnie stanowią około 80 % wydatków UE; wzywa Komisję, aby objęła te fundusze systemem wczesnego wykrywania i wykluczania; ponawia swój apel do Komisji, w szczególności zaś do państw członkowskich w Radzie, o wprowadzenie obowiązku korzystania z Arachne; oczekuje od Komisji ponownej oceny ram wymiany danych między instytucjami UE i z państwami członkowskimi w celu zmaksymalizowania stopnia skutecznej wymiany informacji, z zapewnieniem przestrzegania wymogów dotyczących ochrony danych;
45. wzywa Komisję, by wspierała państwa członkowskie przez zapewnienie organom krajowym szkoleń mających na celu przekazanie im wiedzy niezbędnej, aby jak najskuteczniej i zgodnie z normami UE w zakresie sprawozdawczości korzystać z narzędzi takich jak system wczesnego wykrywania i wykluczania oraz Arachne; zwraca się do Komisji, by we współpracy z państwami członkowskimi przeanalizowała trudności, jakie napotykają władze krajowe podczas korzystania z systemu wczesnego wykrywania i wykluczania oraz Arachne, oraz by wydała konkretne zalecenia i poprawiła istniejące ogólne wytyczne, a także ułatwiła korzystanie z tych narzędzi; wyraża ubolewanie, że niektóre państwa członkowskie są przeciwne korzystaniu z tych narzędzi w obawie przed zwiększonym obciążeniem biurokratycznym; podkreśla, że narzędzia te, jeśli są odpowiednio zintegrowane, mogą w istocie ograniczyć biurokrację; apeluje do państw członkowskich o ponowne rozważenie stanowiska w tej sprawie, a do Komisji o niestrudzone promowanie zalet systemu wczesnego wykrywania i wykluczania oraz systemu Arachne wśród państw członkowskich; apeluje o wprowadzenie programów szkoleniowych na temat przeciwdziałania praniu pieniędzy, umożliwiających władzom wykrywanie ryzyka potencjalnych nadużyć przed wypłatą środków, szczególnie na temat zasady "znaj swojego klienta" i nieujawnionego zaangażowania osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne w dotacje, projekty i subwencje w ramach WPR;
46. wyraża przekonanie, że rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów 16 , które ustanawia wspólne zasady mające zastosowanie do europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus i Funduszu Spójności, jest kolejnym ważnym elementem zapobiegania niewłaściwemu wykorzystywaniu środków finansowych UE przez przestępczość zorganizowaną;
47. podkreśla, że ważnym krokiem w kierunku zwalczenia przestępczości zorganizowanej jest uczynienie jej mniej opłacalną; przywołuje w tym kontekście działania prowadzone przez OLAF, którego dochodzenia stanowią kluczowe narzędzie walki z nadużyciami finansowymi; wyraża ubolewanie, że odsetek aktów oskarżenia wniesionych w następstwie zaleceń OLAF-u dla państw członkowskich jest niski i wykazuje tendencję spadkową, gdyż zmniejszył się z 53 % w latach 2007-2014 do 37 % w latach 2016-2020; zauważa ponadto, że stopień, w jakim kwoty finansowe, których odzyskanie się zaleca, są faktycznie odzyskiwane, nie został oceniony w ostatnich latach, a najnowsza ocena obejmująca lata 2002-2016 wskazuje, że stopień odzysku wynosi 30 %; wzywa OLAF i Komisję, aby zbadały przyczyny leżące u podstaw tego zjawiska, a także wzywa państwa członkowskie, aby wypełniły prawny obowiązek odzyskania środków finansowych oraz ściśle
współpracowały z organami Unii, aby zapewnić, że środki wykorzystywane przez przestępczość zorganizowaną niezgodnie z ich przeznaczeniem będą skutecznie odzyskiwane, gdyż szacuje się, że aż 98 % dochodów z przestępstwa nie jest konfiskowanych i pozostaje do dyspozycji przestępców; wzywa OLAF, by gromadził informacje na temat stopy odzysku w następstwie swoich zaleceń finansowych oraz by publikował te informacje w swoich sprawozdaniach rocznych; uważa, że zdecydowane działania mające na celu odzyskanie środków, w tym zajęcie zapobiegawcze oraz zajęcie równowartości mienia uzyskanego na drodze przestępstwa, mogą zniechęcić organizacje przestępcze do popełniania oszustw na szkodę UE i chronić jej interesy finansowe; apeluje do państw członkowskich o zwiększenie wskaźnika konfiskaty środków finansowych związanych z nadużyciami i położenie większego nacisku na środki zapobiegawcze; zwraca się do Komisji, by rozważyła możliwość uzupełnienia obecnego fragmentarycznego podejścia do odzyskiwania aktywów o ogólnounijny organ odpowiedzialny za zapewnienie terminowego i skutecznego odzyskiwania środków finansowych UE;
48. jest zdania, że zapobieganie nadużyciom finansowym i zwalczanie takich nadużyć popełnianych przez zorganizowane grupy przestępcze powinno być priorytetem instytucji zarządzających, certyfikujących i audytowych, a także przedmiotem specjalistycznych dochodzeń finansowych; uważa, że walka ze zorganizowanymi grupami przestępczymi wymaga również udoskonalenia przepisów i środków zamrażania i konfiskaty mienia, w tym, w stosownych przypadkach, czasowego zajęcia mienia o równowartości korzyści pochodzących z przestępstwa, aby zapobiec przekazaniu lub zbyciu tych korzyści przed zakończeniem postępowania karnego; przypomina, że bezwzględnie należy dokładać wszelkich starań, aby odzyskiwać środki skradzione UE; zdecydowanie popiera zwiększenie skuteczności dochodzeń w celu rozbicia struktur przestępczości zorganizowanej i podkreśla, że organy ścigania muszą wyprzedzać przestępców, którzy coraz częściej posiłkują się nowymi technologiami i wykorzystują każdą okazję do rozszerzenia swojej nielegalnej działalności, zarówno w internecie, jak i poza nim;
o
o o
49. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.