Ostateczne przyjęcie (UE, Euratom) 2023/278 budżetu rocznego Unii Europejskiej na rok budżetowy 2023
Dz.U.UE.L.2023.58.1
Akt utracił mocOSTATECZNE PRZYJĘCIE (UE, Euratom) 2023/278
budżetu rocznego Unii Europejskiej na rok budżetowy 2023 1
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 314,
uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, w szczególności jego art. 106a,
uwzględniając decyzję Rady (UE, Euratom) 2020/2053 z dnia 14 grudnia 2020 r. w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej oraz uchylającą decyzję 2014/335/UE, Euratom 2 ,
uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012 3 ,
uwzględniając rozporządzenie Rady (UE, Euratom) 2020/2093 z dnia 17 grudnia 2020 r. określające wieloletnie ramy finansowe na lata 2021-2027 4 ,
uwzględniając porozumienie międzyinstytucjonalne z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych 5 ,
uwzględniając projekt budżetu ogólnego Unii Europejskiej na rok budżetowy 2023, przyjęty przez Komisję dnia 1 lipca 2022 r.,
uwzględniając stanowisko w sprawie projektu budżetu Unii Europejskiej na rok budżetowy 2023, przyjęte przez Radę dnia 6 września 2022 r. i przekazane Parlamentowi Europejskiemu dnia 9 września 2022 r.,
uwzględniając list w sprawie poprawek nr 1/2023 do projektu budżetu ogólnego Unii Europejskiej na rok budżetowy 2023, przedstawiony przez Komisję dnia 5 października 2022 r.,
uwzględniając rezolucję przyjętą przez Parlament Europejski dnia 19 października 2022 r. na temat stanowiska Rady w sprawie projektu budżetu ogólnego Unii Europejskiej na rok budżetowy 2023,
uwzględniając poprawki do projektu budżetu ogólnego przyjęte przez Parlament Europejski dnia 19 października 2022 r.,
uwzględniając pismo wystosowane przez przewodniczącego Rady dnia 19 października 2022 r. i informujące, że Rada nie mogła zatwierdzić wszystkich poprawek przyjętych przez Parlament,
uwzględniając pismo z dnia 24 października 2022 r. skierowane do przewodniczącego Rady i dotyczące zwołania komitetu pojednawczego,
uwzględniając fakt, że komitet pojednawczy osiągnął porozumienie w sprawie wspólnego projektu w terminie 21 dni, o którym mowa w art. 314 ust. 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
uwzględniając zatwierdzenie wspólnego tekstu przez Radę dnia 22 listopada 2022 r.,
uwzględniając zatwierdzenie wspólnego tekstu przez Parlament dnia 23 listopada 2022 r.,
uwzględniając art. 95 i 96 Regulaminu Parlamentu Europejskiego,
STWIERDZA:
ROCZNY BUDŻET UNII NA ROK BUDŻETOWY 2023
SPIS TREŚCI
OGÓLNE ZESTAWIENIE WYDATKÓW
WPROWADZENIE DO ROCZNEGO BUDŻETU UNII
TABELE PRZEGLĄDOWE PRZEDSTAWIAJĄCE BUDŻET NA 2023 R. WEDŁUG WRF NA LATA 2021-2027
ZESTAWIENIE STANOWISK W PLANACH ZATRUDNIENIA INSTYTUCJI I ORGANÓW UNII
ZESTAWIENIE BUDYNKÓW W PODZIALE NA INSTYTUCJE UNII
DOCHODY OGÓŁEM
A. FINANSOWANIE ROCZNEGO BUDŻETU UNII
B. OGÓLNE ZESTAWIENIE DOCHODÓW WEDŁUG POZYCJI W BUDŻECIE
ZESTAWIENIE DOCHODÓW I WYDATKÓW W PODZIALE NA SEKCJE
SEKCJA I: PARLAMENT EUROPEJSKI
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA II: RADA EUROPEJSKA I RADA
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA III: KOMISJA
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
ZAŁĄCZNIKI:
- URZĘDY
- PROJEKTY PILOTAŻOWE I DZIAŁANIA PRZYGOTOWAWCZE
- INNE ZAŁĄCZNIKI
SEKCJA IV: TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA V: EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA VI: EUROPEJSKI KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA VII: EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA VIII: EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA IX: EUROPEJSKI INSPEKTOR OCHRONY DANYCH
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA X: EUROPEJSKA SŁUŻBA DZIAŁAŃ ZEWNĘTRZNYCH
- DOCHODY
- WYDATKI
- PERSONEL
SPIS TREŚCI
OGÓLNE ZESTAWIENIE WYDATKÓW
WPROWADZENIE DO ROCZNEGO BUDŻETU UNII
TABELE PRZEGLĄDOWE PRZEDSTAWIAJĄCE BUDŻET NA 2023 R. WEDŁUG WRF NA LATA 2021-2027
ZESTAWIENIE STANOWISK W PLANACH ZATRUDNIENIA INSTYTUCJI I ORGANÓW UNII
ZESTAWIENIE BUDYNKÓW W PODZIALE NA INSTYTUCJE UNII
DOCHODY OGÓŁEM
A. FINANSOWANIE ROCZNEGO BUDŻETU UNII
WPROWADZENIE
OBLICZENIE FINANSOWANIA BUDŻETU
B. OGÓLNE ZESTAWIENIE DOCHODÓW WEDŁUG POZYCJI W BUDŻECIE
- TYTUŁ 1: ZASOBY WŁASNE
- TYTUŁ 2: NADWYŻKI, SALDA I DOSTOSOWANIA
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- TYTUŁ 5: GWARANCJE BUDŻETOWE, OPERACJE ZACIĄGANIA I UDZIELANIA POŻYCZEK
- TYTUŁ 6: DOCHODY, WKŁADY I ZWROTY ZWIĄZANE Z POLITYKAMI UNII
ZESTAWIENIE DOCHODÓW I WYDATKÓW W PODZIALE NA SEKCJE
SEKCJA I: PARLAMENT EUROPEJSKI
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- TYTUŁ 6: DOCHODY, WKŁADY I ZWROTY ZWIĄZANE Z POLITYKAMI UNII
- WYDATKI
- TYTUŁ 1: OSOBY PRACUJĄCE DLA INSTYTUCJI
- TYTUŁ 2: BUDYNKI, MEBLE, WYPOSAŻENIE I RÓŻNE WYDATKI OPERACYJNE
- TYTUŁ 3: WYDATKI ZWIĄZANE Z WYKONYWANIEM PRZEZ INSTYTUCJĘ JEJ ZADAŃ ZWYCZAJOWYCH
- TYTUŁ 4: WYDATKI ZWIĄZANE Z WYKONYWANIEM PRZEZ INSTYTUCJĘ SZCZEGÓLNYCH ZADA
- TYTUŁ 5: URZĄD DS. EUROPEJSKICH PARTII POLITYCZNYCH I EUROPEJSKICH FUNDACJI POLITYCZNYCH ORAZ KOMITET NIEZALEŻNYCH WYBITNYCH OSOBISTOŚCI
- TYTUŁ 10: INNE WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA II: RADA EUROPEJSKA I RADA
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- TYTUŁ 6: DOCHODY, WKŁADY I ZWROTY ZWIĄZANE Z POLITYKAMI UNII
- WYDATKI
- TYTUŁ 1: OSOBY PRACUJĄCE DLA INSTYTUCJI
- TYTUŁ 2: BUDYNKI, WYPOSAŻENIE I WYDATKI OPERACYJNE
- TYTUŁ 10: INNE WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA III: KOMISJA
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- TYTUŁ 5: GWARANCJE BUDŻETOWE, OPERACJE ZACIĄGANIA I UDZIELANIA POŻYCZEK
- TYTUŁ 6: DOCHODY, WKŁADY I ZWROTY ZWIĄZANE Z POLITYKAMI UNII
OGÓLNE ZESTAWIENIE ŚRODKÓW (LATA 2023 I 2022) I WYNIK (2021)
- TYTUŁ 01: BADANIA NAUKOWE I INNOWACJE
- TYTUŁ 02: EUROPEJSKIE INWESTYCJE STRATEGICZNE
- TYTUŁ 03: JEDNOLITY RYNEK
- TYTUŁ 04: PRZESTRZEŃ KOSMICZNA
- TYTUŁ 05: ROZWÓJ REGIONALNY I SPÓJNOŚĆ
- TYTUŁ 06: ODBUDOWA I ODPORNOŚĆ
- TYTUŁ 07: INWESTOWANIE W LUDZI, SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA I WARTOŚCI
- TYTUŁ 08: POLITYKA ROLNA I MORSKA
- TYTUŁ 09: ŚRODOWISKO I DZIAŁANIA W DZIEDZINIE KLIMATU
- TYTUŁ 10: MIGRACJA
- TYTUŁ 11: ZARZĄDZANIE GRANICAMI
- TYTUŁ 12: BEZPIECZEŃSTWO
- TYTUŁ 13: OBRONA
- TYTUŁ 14: DZIAŁANIA ZEWNĘTRZNE
- TYTUŁ 15: POMOC PRZEDAKCESYJNA
- TYTUŁ 16: WYDATKI POZA ROCZNYMI PUŁAPAMI OKREŚLONYMI W WIELOLETNICH RAMACH FINANSOWYCH
- TYTUŁ 20: WYDATKI ADMINISTRACYJNE KOMISJI EUROPEJSKIEJ
- TYTUŁ 21: SZKOŁY EUROPEJSKIE I ŚWIADCZENIA EMERYTALNO-RENTOWE
- TYTUŁ 30: REZERWY
- PERSONEL
ZAŁĄCZNIKI
URZĘDY
URZĄD PUBLIKACJI
- DOCHODY
- WYDATKI
EUROPEJSKI URZĄD DOBORU KADR
- DOCHODY
- WYDATKI
URZĄD ADMINISTRACJI I WYPŁACANIA NALEŻNOŚCI INDYWIDUALNYCH
- DOCHODY
- WYDATKI
URZĄD INFRASTRUKTURY I LOGISTYKI W BRUKSELI
- DOCHODY
- WYDATKI
URZĄD INFRASTRUKTURY I LOGISTYKI W LUKSEMBURGU
- DOCHODY
- WYDATKI
EUROPEJSKI URZĄD DS. ZWALCZANIA NADUŻYĆ FINANSOWYCH (OLAF)
- DOCHODY
- WYDATKI
PROJEKTY PILOTAŻOWE I DZIAŁANIA PRZYGOTOWAWCZE
PROJEKTY PILOTAŻOWE
- WYDATKI
DZIAŁANIA PRZYGOTOWAWCZE
- WYDATKI
INNE ZAŁĄCZNIKI
EUROPEJSKI OBSZAR GOSPODARCZY
LISTA POZYCJI I ARTYKUŁÓW BUDŻETU OTWARTYCH DLA KRAJÓW KANDYDUJĄCYCH ORAZ W STOSOWNYCH PRZYPADKACH DLA POTENCJALNYCH KANDYDATÓW Z BAŁKANÓW ZACHODNICH I DLA NIEKTÓRYCH KRAJÓW PARTNERSKICH
ZEWNĘTRZNE DOCHODY PRZEZNACZONE NA OKREŚLONY CEL W RAMACH INSTRUMENTU UNII EUROPEJSKIEJ NA RZECZ ODBUDOWY
OPERACJE UDZIELANIA I ZACIĄGANIA POŻYCZEK - OPERACJE UDZIELANIA I ZACIĄGANIA POŻYCZEK GWARANTOWANYCH Z BUDŻETU UNII (ORIENTACYJNIE)
ZMIANY W NOMENKLATURZE
SEKCJA IV: TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- WYDATKI
- TYTUŁ 1: OSOBY PRACUJĄCE DLA INSTYTUCJI
- TYTUŁ 2: BUDYNKI, MEBLE, WYPOSAŻENIE I RÓŻNE WYDATKI OPERACYJNE
- TYTUŁ 3: WYDATKI WYNIKAJĄCE Z WYKONYWANIA PRZEZ INSTYTUCJĘ SZCZEGÓLNYCH ZADAŃ
- TYTUŁ 10: INNE WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA V: EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- WYDATKI
- TYTUŁ 1: OSOBY PRACUJĄCE DLA INSTYTUCJI
- TYTUŁ 2: BUDYNKI, MEBLE, WYPOSAŻENIE I RÓŻNE WYDATKI OPERACYJNE
- TYTUŁ 10: INNE WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA VI: EUROPEJSKI KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- WYDATKI
- TYTUŁ 1: OSOBY PRACUJĄCE DLA INSTYTUCJI
- TYTUŁ 2: BUDYNKI, MEBLE, WYPOSAŻENIE I RÓŻNE WYDATKI OPERACYJNE
- TYTUŁ 10: INNE WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA VII: EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- WYDATKI
- TYTUŁ 1: OSOBY PRACUJĄCE DLA INSTYTUCJI
- TYTUŁ 2: BUDYNKI, MEBLE, WYPOSAŻENIE I RÓŻNE WYDATKI OPERACYJNE
- TYTUŁ 10: INNE WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA VIII: EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- TYTUŁ 6: DOCHODY, WKŁADY I ZWROTY ZWIĄZANE Z POLITYKAMI UNII
- WYDATKI
- TYTUŁ 1: WYDATKI ZWIĄZANE Z OSOBAMI PRACUJĄCYMI DLA INSTYTUCJI
- TYTUŁ 2: BUDYNKI, MEBLE, WYPOSAŻENIE I RÓŻNE WYDATKI OPERACYJNE
- TYTUŁ 3: WYDATKI ZWIĄZANE Z WYKONYWANIEM PRZEZ INSTYTUCJĘ JEJ OGÓLNYCH ZADAŃ.
- TYTUŁ 10: INNE WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA IX: EUROPEJSKI INSPEKTOR OCHRONY DANYCH
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- WYDATKI
- TYTUŁ 1: OSOBY PRACUJĄCE DLA INSTYTUCJI
- TYTUŁ 2: BUDYNKI, WYPOSAŻENIE I WYDATKI ZWIĄZANE Z FUNKCJONOWANIEM INSTYTUCJI ..
- TYTUŁ 3: EUROPEJSKA RADA OCHRONY DANYCH
- TYTUŁ 10: INNE WYDATKI
- PERSONEL
SEKCJA X: EUROPEJSKA SŁUŻBA DZIAŁAŃ ZEWNĘTRZNYCH
- DOCHODY
- TYTUŁ 3: DOCHODY ADMINISTRACYJNE
- TYTUŁ 4: DOCHODY FINANSOWE, ODSETKI ZA ZWŁOKĘ I GRZYWNY
- TYTUŁ 6: DOCHODY, WKŁADY I ZWROTY ZWIĄZANE Z POLITYKAMI UNII
- WYDATKI
- TYTUŁ 1: PERSONEL W SIEDZIBIE GŁÓWNEJ
- TYTUŁ 2: BUDYNKI, WYPOSAŻENIE I WYDATKI ADMINISTRACYJNE W SIEDZIBIE GŁÓWNEJ
- TYTUŁ 3: DELEGATURY
- TYTUŁ 10: INNE WYDATKI
- PERSONEL
OGÓLNE ZESTAWIENIE WYDATKÓW
WPROWADZENIE DO ROCZNEGO BUDŻETU UNII
Roczny budżet Unii ("budżet"), jak określono w części szóstej tytuł II rozdział 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), jest instrumentem, w którym dla każdego roku budżetowego określa się i zatwierdza łączne kwoty dochodów i wydatków uznanych za niezbędne dla Unii Europejskiej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.
Budżet tworzy się i wykonuje zgodnie z zasadami jedności, rzetelności budżetowej, jednoroczności, równowagi, jednostki rozliczeniowej, uniwersalności, specyfikacji, należytego zarządzania finansami oraz przejrzystości.
- Zasady jedności oraz rzetelności budżetowej oznaczają, że całokształt dochodów oraz wydatków Unii pokrywanych z budżetu ujęty jest w jednym dokumencie.
- Zasada jednoroczności oznacza, że budżet jest przyjmowany każdorazowo na jeden rok budżetowy oraz że zarówno środki na zobowiązania, jak i środki na płatności na dany rok budżetowy muszą być zasadniczo wykorzystane w trakcie tego roku.
- Zasada równowagi oznacza, że prognozy dochodów w danym roku budżetowym muszą być równe środkom na płatności na ten rok: zaciąganie długu w celu pokrycia ewentualnego deficytu budżetowego jest niezgodne z systemem zasobów własnych i jest niedozwolone.
- Zgodnie z zasadą jednostki rozliczeniowej budżet sporządza się i wykonuje w euro; w euro przedstawiane muszą być również rozliczenia.
- Zasada uniwersalności oznacza, że łączna kwota dochodów musi pokryć łączne środki na płatności, z wyjątkiem ograniczonej liczby pozycji dochodów, które są przeznaczone na sfinansowanie konkretnych pozycji wydatków. Wszystkie dochody i wydatki uwzględnia się w budżecie w pełnej wysokości, bez dokonywania jakichkolwiek korekt między nimi.
- Zasada specyfikacji oznacza, że każda pozycja środków musi mieć konkretne przeznaczenie i być przypisana do konkretnego celu, aby uniknąć ewentualnych pomyłek między różnymi środkami.
- Zasada należytego zarządzania finansami jest definiowana poprzez odwołanie do zasad oszczędności, efektywności i skuteczności.
- Zasada przejrzystości zapewnia rzetelną informację o wykonaniu budżetu i rozliczeniach.
W budżecie przedstawiono środki z dochodów i środki na wydatki według sekcji - po jednej dla każdej instytucji Unii w rozumieniu art. 2 pkt 67 rozporządzenia finansowego. Środki z dochodów wspólne dla wszystkich instytucji Unii (zasoby własne, nadwyżki, salda i dostosowania) przedstawiono w oddzielnej sekcji "Dochody ogółem".
Zgodnie z art. 47 rozporządzenia finansowego dochody Komisji oraz dochody i wydatki pozostałych instytucji Unii klasyfikuje się zgodnie z ich rodzajem lub przeznaczeniem. Sekcja budżetu dotycząca Komisji jest klasyfikowana według celu wydatków, aby wzmocnić przejrzystość zarządzania budżetem w odniesieniu do celów należytego zarządzania finansami, w szczególności do efektywności i skuteczności.
Po stronie wydatków budżet zawiera środki zróżnicowane - na które składają się środki na zobowiązania oraz środki na płatności - oraz środki niezróżnicowane. Środki na zobowiązania pokrywają całkowity koszt zobowiązań prawnych zaciągniętych w roku budżetowym, natomiast środki na płatności pokrywają płatności z tytułu zobowiązań prawnych zaciągniętych w roku budżetowym lub w poprzednich latach budżetowych.
Na rok 2023, the expenditure appropriations authorised by the budget totals EUR 186 616 684 928 in commitments and EUR 168 648 669 965 in payments, representing a variation rate of 2,4 % and of -0,8 % respectively by comparison with the 2022 budget (including amending budgets).
Zgodnie z art. 312 TFUE budżet jest zgodny z pułapami przewidzianymi na 2023 r. w wieloletnich ramach finansowych (WRF) na lata 2021-2027 zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE, Euratom) 2020/2093 z dnia 17 grudnia 2020 r. określającym wieloletnie ramy finansowe na lata 2021-2027 (Dz.U. L 433I z 22.12.2020, s. 11). W związku z tym niniejsza sekcja ("Ogólne zestawienie wydatków") zawiera dwie tabele przeglądowe, w których przedstawiono budżet według struktury działów WRF, na poziomie zagregowanym, jak również w podziale na grupy polityk i programy.
Niniejsza sekcja zawiera również zestawienie stanowisk w planach zatrudnienia wszystkich instytucji (i organów) Unii oraz zestawienie dotyczące budynków.