Opinia w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów "Uwolnienie potencjału finansowania społecznościowego w Unii Europejskiej".
Dz.U.UE.C.2014.451.69
Akt nienormatywnyOpinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów "Uwolnienie potencjału finansowania społecznościowego w Unii Europejskiej"
(2014/C 451/11)
(Dz.U.UE C z dnia 16 grudnia 2014 r.)
Sprawozdawca: Juan MENDOZA CASTRO
Dnia 14 marca 2014 r. Komisja, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie
komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów "Uwolnienie potencjału finansowania społecznościowego w Unii Europejskiej"
COM(2014) 172 final.
Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 23 czerwca 2014 r.
Na 500. sesji plenarnej w dniach 9-10 lipca 2014 r. (posiedzenie z 9 lipca) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 195 do 1 - 5 osób wstrzymało się od głosu - przyjął następującą opinię:
1. Wnioski i zalecenia
1.1 EKES pozytywnie ocenia komunikat Komisji Europejskiej i podkreśla potencjał rozwoju finansowania społecznościowego w UE, jako alternatywnego źródła finansowania.
1.2 EKES kładzie szczególny nacisk na fakt, że finansowanie społecznościowe nie tylko wywiera korzystny wpływ na gospodarkę z punktu widzenia inwestycji, innowacji i zatrudnienia, lecz jednocześnie zwiększa możliwości wyboru konsumentów kredytów.
1.3 Dzięki powszechnej dostępności do finansowania społecznościowego z tego źródła finansowania nie zostaną wyłączone osoby niepełnosprawne.
1.4 Ponieważ unijne przedsiębiorstwa w większym stopniu od amerykańskich zależą od kredytów bankowych, w przypadku kryzysu finansowego silniej wpływa na nie recesja. Ponadto wiele krajów UE często zbyt restrykcyjnie podchodzi do kredytów dla MŚP.
1.5 EKES zwraca uwagę na zależność MŚP od kredytów bankowych i na fakt, że sytuacja ta nie zmieni się mimo pojawiania się alternatywnych źródeł finansowania, które nie zawsze są łatwo dostępne.
1.6 Finansowanie społecznościowe wnosi środki do ekosystemu finansowego, który sam nie może rozwiązać problemu finansowania przedsiębiorstw.
1.7 Przedsiębiorstwa rozpoczynające działalność, młodzi innowatorzy i przedsiębiorstwa gospodarki społecznej odgrywają istotną rolę w strategii "Europa 2020" i agendzie cyfrowej.
1.8 Finansowanie społecznościowe nienastawione na zysk jest powszechnie znane w UE. Należy rozważyć skutki zachęt podatkowych, różniących się między sobą w poszczególnych państwach członkowskich.
1.9 Prawodawstwo europejskie powinno obejmować jedynie niektóre przypadki finansowania społecznościowego nastawionego na zysk, a nie darowizny i inne formy sponsorowania działalności nienastawione na zysk.
1.10 Przepisy te powinny być zrównoważone - zarówno chronić inwestorów, jak i unikać nadmiernej regulacji. Jednakże działania prawodawcy mają zasadnicze znaczenie dla wzmocnienia zaufania inwestorów.
1.11 Celem przepisów jest uproszczenie formalności administracyjnych, skrócenie czasu oczekiwania na decyzję i jak najniższe koszty, a także bezstronność, przejrzystość i zapobieganie nieuczciwym praktykom, w tym umożliwienie składania skarg. Takie przepisy byłyby korzystne zarówno dla darczyńców, jak i dla konsumentów.
1.12 Potencjalni inwestorzy powinni otrzymywać dostępne, przejrzyste, aktualne i poprawne informacje, niewprowadzające ich w błąd.
1.13 EKES sugeruje, by UE uzupełniła działania państw członkowskich w zakresie wspierania inicjatyw nienastawionych na zysk sprzyjających zatrudnieniu, solidarności, pluralizmowi, demokracji i wolności.
1.14 Finansowanie społecznościowe, będące nową formą sponsorowania, powinno mieć specjalny status w przepisach państw członkowskich.
2. Wprowadzenie
2.1 W ostatnich latach pojawiła się tendencja przenoszenia niektórych środków produkcji z przedsiębiorstw na jednostki, które stały się jednocześnie producentami i konsumentami ("prosumentami") 1 .
2.2 Zjawisko to zaostrzyło się wraz z pojawieniem się internetu i ewoluowało w kierunku tzw. wspólnej gospodarki, w ramach której ludzie decydują dzielić się z innymi należącymi do nich przedmiotami, w niektórych przypadkach odpłatnie. Zob. opinia EKES-u w sprawie: "Wspólna lub uczestnicząca konsumpcja: model zrównoważonego rozwoju w XXI wieku" 2 oraz rezolucja Parlamentu Europejskiego 3 .
2.3 W tym kontekście rozkwita szereg przedsiębiorstw rozpoczynających działalność w internecie - sieć wielokrotnie umożliwia "odpośredniczenie", dzięki któremu poszczególne osoby mogą wymieniać się towarami cyfrowymi i materialnymi. W trosce o utrzymanie zaufania użytkowników, należy zwrócić szczególną uwagę na niewłaściwy użytek, jaki niektórzy czynią z tego obszaru działalności internetu.
2.4 Również w dziedzinie finansów pojawiają się nowe zjawiska, takie jak emisja obligacji o wysokiej rentowności (ang. high yield) na pierwotnym rynku europejskim lub na szczeblu lokalnym, za pośrednictwem nowo powstałego alternatywnego rynku o stałym zwrocie.
2.5 Bezpośrednia akcja kredytowa umożliwia przedsiębiorstwom uzyskanie finansowania na podstawie negocjacji dwustronnych z wyspecjalizowanymi podmiotami na rynku i bez pośrednictwa banku lub dzięki alternatywnemu finansowaniu społecznościowemu, w ramach którego niewielcy inwestorzy, działając zazwyczaj za pośrednictwem internetu, robią zbiórkę na rzecz osób zwracających się o kredyt.
3. Streszczenie komunikatu
3.1 Zielona księga w sprawie długoterminowego finansowania gospodarki europejskiej 4 zapoczątkowała szeroko zakrojoną debatę na temat różnych czynników, które umożliwią gospodarce europejskiej przekierowanie środków finansowych na inwestycje niezbędne dla wzrostu gospodarczego 5 .
3.2 Według definicji Komisji, finansowanie społecznościowe odnosi się do otwartego zaproszenia skierowanego do społeczeństwa - zazwyczaj za pośrednictwem strony internetowej - którego celem jest pozyskanie środków finansowych na realizację określonego projektu lub inwestycji dokonywanej przez przedsiębiorców. W ten sposób platformy lub kampanie na rzecz uzyskania finansowania umożliwiają nawiązanie kontaktu wielu inwestorom niebranżowym z realizatorami projektu. Należy jednakże wystrzegać się niewłaściwego wykorzystania tej formuły.
3.3 Finansowanie społecznościowe najczęściej występuje pod postacią:
- darowizn,
- sponsorowania (reklama za finansowanie),
- korzyści (towar lub usługa za wartość niższą od wartości wkładu),
- przedsprzedaży (środki pieniężne przeznaczone na wprowadzenie produktu do obrotu),
- pożyczki z odsetkami lub bez,
- inwestycje w przedsiębiorstwa (kupno obligacji lub akcji).
3.4 Korzyścią finansowania społecznego jest fakt, że jako alternatywna forma finansowania cechuje się elastycznością, może w nim uczestniczyć społeczeństwo i może przybrać wiele różnych postaci. Ponadto finansowanie społecznościowe trafia bezpośrednio do konsumentów, ułatwia badania rynku i umożliwia dostęp do kredytów osobom, którym sprawia to największe trudności.
3.5 Jednak wiążą się z nim również zagrożenia i wyzwania: ewentualne nadużycia lub pranie pieniędzy, brak rynku wtórnego itp.
3.6 Europejskie przepisy w tej dziedzinie to m.in. dyrektywa w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych 6 , w sprawie rynków instrumentów finansowych 7 , w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego 8 , w sprawie kredytów konsumenckich 9 i w sprawie kredytów hipotecznych 10 .
3.7 W zielonej księdze ustanowiono następujące priorytety: utworzenie grupy ekspertów, która oceniłaby różne aspekty sytuacji, poszerzenie wiedzy i informacji, ocena przepisów obowiązujących w państwach członkowskich w celu rozważenia ewentualnych działań na poziomie europejskim.
3.8 Komisja zdaje sobie sprawę, że środki uzyskane za pomocą finansowania społecznościowego w Unii Europejskiej są marginalne w porównaniu z kwotą kredytów udzielanych przez banki. Dane te są jednak "obiecujące" w porównaniu ze środkami udostępnianymi przez anioły biznesu lub inwestorów kapitału podwyższonego ryzyka.
3.9 Finansowanie społecznościowe stoi w obliczu szeregu wyzwań, takich jak brak przejrzystości obowiązujących przepisów, rola, jaką powinno odgrywać na rynku wewnętrznym oraz integracji w finansowym ekosystemie.
4. Uwagi ogólne
4.1 EKES przyjmuje do wiadomości komunikat i zgadza się, że należy poszerzyć wiedzę na temat tego kanału finansowania o potencjale rozwoju w Europie. Podziela również zdanie Komisji, że alternatywne modele finansowania mogą umożliwić podmiotom rozpoczynającym działalność gospodarczą podwyższanie "indeksu finansowania".
4.2 Dostępne dane potwierdzają wspomniany w zielonej księdze "marginalny" charakter finansowania społecznościowego, w ramach którego w 2012 r. przekazano środki rzędu 735 mln EUR 11 , w porównaniu do 6 bln EUR w kredytach bankowych dla instytucji niefinansowych 12 .
4.3 Należy jednak podkreślić rozwój finansowania społecznościowego. Ogólnie rzecz biorąc, odsetek finansowania społecznościowego wzrósł stopniowo - z 530 mln USD w 2009 r. do całkowitej szacowanej sumy 5,1 mld USD w 2013 r. Stanowi to roczną stopę wzrostu rzędu 76 %. Z geograficznego punktu widzenia, największym rynkiem finansowania społecznościowego jest do tej pory Ameryka Północna (a zwłaszcza Stany Zjednoczone), która odpowiada za 60 % ogółu, a następnie Europa - 36 % 13 .
4.4 Finansowanie społecznościowe ma korzystny wpływ na gospodarkę, ponieważ jest alternatywnym źródłem finansowania ułatwiającym inwestycje, innowacje i tworzenie miejsc pracy. Warto również odnotować jego potencjalny wpływ na działania związane z gospodarką społeczną, przedsiębiorstwami rzemieślniczymi i mikroprzedsiębiorstwami 14 .
4.5 Należy promować i wspierać powszechny dostęp do finansowania społecznościowego, aby zapewnić uczestnictwo osób niepełnosprawnych w platformach tego rodzaju i uniknąć sytuacji, w której zostałyby one wyłączone z tej nowej formy finansowania, stanowiącej dodatkową szansę dla trzeciego sektora.
4.6 EKES z zadowoleniem przyjmuje decyzję o włączeniu przedstawicieli MŚP do grupy ekspertów. Grupa ta powinna być reprezentatywna zarówno ze strony podaży, jak i popytu.
5. Struktura finansowa i wzrost gospodarczy
5.1 Struktura finansowa ściśle wiąże się ze wzrostem gospodarczym i skutkami kryzysu. Przedsiębiorstwa w Stanach Zjednoczonych uzyskują finansowanie na rynku kapitałowym w większym stopniu niż firmy unijne, których środki pochodzą w znacznej mierze z pożyczek bankowych. W USA względne znaczenie banków wynosi mniej niż 20 %, w niektórych państwach członkowskich UE - ponad 60 %.
5.2 Banki chętniej udzielają kredytów w czasie "normalnej" recesji, co łagodzi wpływ kryzysu na gospodarkę. Sytuacja zmienia się jednak, jeżeli kryzysowi gospodarczemu towarzyszy kryzys finansowy. W tym przypadku, recesje w krajach ukierunkowanych na systemy bankowe są trzy razy poważniejsze niż w krajach, których struktura finansowa ukierunkowana jest na rynek 15 .
5.3 W Unii Europejskiej, brak wystarczającego finansowania jest drugim największym problemem dla przedsiębiorstw (po problemie pozyskiwania klientów, który stoi na pierwszym miejscu) 16 .
5.4 Z pewnością bardzo korzystny dla gospodarki europejskiej będzie zastrzyk płynności dla systemu finansowego, poprzez który EBC ułatwi dostęp do kredytów dla przedsiębiorstw.
6. Finansowanie społecznościowe nastawione na zysk (finansowanie społecznościowe ze zwrotem finansowym)
6.1 Finansowanie MŚP
6.1.1 EKES poświęcił problemom finansowania MŚP kilka opinii, w których podkreślał znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw dla gospodarki europejskiej 17 .
6.1.2 Zapaść kredytowa jest szkodliwa dla gospodarki, a w szczególności dla MŚP, dla których pożyczki bankowe, często trudne do uzyskania, są głównym źródłem finansowania. Jest to jedną z przyczyn gwałtownego wzrostu bezrobocia, które szczególnie dotyka niektórych państw członkowskich UE.
6.1.3 Finansowanie społecznościowe, dotyczące zazwyczaj niewielkich kwot, jest zasadniczo nastawione na MŚP, w tym mikroprzedsiębiorstwa, które stanowią przeważającą większość przedsiębiorstw europejskich (99,8 % ogółu przedsiębiorstw niefinansowych w UE-28), mających kluczowy wkład w zatrudnienie (67,2 % siły roboczej) 18 .
6.1.4 EKES odnotowuje, że pojawiają się głosy sceptyczne co do skuteczności alternatywnych źródeł finansowania. Choć komunikat Komisji w sprawie długoterminowego finansowania gospodarki europejskiej 19 został uznany za krok naprzód, zdaniem Europejskiego Stowarzyszenia MŚP jest on niewystarczający. Jego zdaniem finansowanie społecznoś-ciowe ma zastosowanie do "niewielkiej" liczby przedsiębiorstw, a liczba podmiotów rozpoczynających działalność stanowi zaledwie 1 % MŚP 20 .
6.2 Finansowanie przedsiębiorstw rozpoczynających działalność
6.2.1 EKES podkreśla, że Unia Europejska i jej państwa członkowskie muszą koniecznie propagować i wspierać finansowanie społecznościowe, w szczególności w przypadku innowacyjnych przedsiębiorstw rozpoczynających działalność. Przedsiębiorstwa rozpoczynające działalność w dziedzinie badań oraz opracowujące zaawansowane technologicznie projekty - będące jednym z celów agendy cyfrowej - są nim szczególnie zainteresowane, ze względu na potencjalne możliwości tego rodzaju finansowania w zakresie stymulowania wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Nie można jednak wykluczać innych sektorów, tzw. sektorów tradycyjnych lub rzemieślników, których działania również mogą być wysoce innowacyjne.
6.2.2 EKES sugeruje również, by UE i państwa członkowskie propagowały i wspierały finansowanie społecznościowe na rzecz rozwijania i promowania innowacji społecznych, młodych innowatorów i gospodarki społecznej. Podmioty gospodarki społecznej odgrywają kluczową rolę w strategii "Europa 2020" na rzecz włączenia społecznego i integracji grup znajdujących się w trudnej sytuacji poprzez tworzenie miejsc pracy, dążąc do pogodzenia celów społecznych z gospodarczymi.
6.2.3 Finansowanie społecznościowe, które nie nadaje się do pokrywania wydatków związanych z bieżącą działalnością przedsiębiorstwa, szczególnie dobrze wpisuje się w tego rodzaju inicjatywy, podejmowane wielokrotnie przez młodych przedsiębiorców realizujących konkretną działalność gospodarczą.
7. Finansowanie społecznościowe a ekosystem finansowy UE
7.1 EKES zwraca uwagę na fakt, że finansowanie społecznościowe może odegrać stosunkowo ważną rolę jako źródło finansowania w odniesieniu do tradycyjnych modeli - aniołów biznesu, inwestorów kapitału podwyższonego ryzyka, pożyczek typu "win win" itp. Obecnie najważniejszym problemem władz odpowiedzialnych za politykę gospodarczą i walutową są jednak, oprócz zapaści kredytowej, wymagane wysokie gwarancje 21 .
7.2 Wspieranie finansowania pozabankowego w Unii Europejskiej może przyczynić się do nasilenia tendencji, która pojawiła się w Europie już dwadzieścia lat temu, a mianowicie większej zdolności przedsiębiorstw do wykorzystywania rynków kapitałowych. Należy zastanowić się nad wymogami w zakresie wypłacalności, by zagwarantować zwrot inwestycji i zwiększyć bezpieczeństwo prawne tego źródła finansowania.
8. Finansowanie społecznościowe nienastawione na zysk (finansowanie społecznościowe ze zwrotem niefinansowym)
8.1 Choć darowizny, pożyczki nieoprocentowane lub przeniesienia wolne od praw autorskich mogą dotyczyć projektów komercyjnych, zwykle chodzi o inspirowane solidarnością wpłaty na rzecz inicjatyw społecznych organizowanych przez stowarzyszenia non-profit. Sponsorowanie może wspierać tworzenie lub utrzymanie działalności kulturalnej czy sportowej.
8.2 Finansowanie społecznościowe jest popularnym modelem finansowania przedsiębiorstw społecznych. Potencjał tego rodzaju finansowania, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorczości sprzyjającej włączeniu społecznemu, należy ocenić w szerszych ramach inicjatywy na rzecz przedsiębiorczości społecznej.
8.3 Jeśli chodzi o opodatkowanie, państwa członkowskie na różne sposoby podchodzą do darowizn i do niektórych rodzajów inwestycji. Dlatego EKES zgadza się z propozycją Komisji dotyczącą rozważenia skutków zachęt podatkowych.
9. Uwagi szczegółowe
9.1 Potrzeba przyjęcia prawodawstwa europejskiego
9.1.1 Jedynym sposobem umocnienia finansowania społecznościowego jako realnego alternatywnego źródła finansowania jest zwiększenie zaufania inwestorów. Istotną rolę w tej dziedzinie powinien odgrywać organ regulacyjny.
9.1.2 Komisja nawiązuje do ewentualnych "przyszłych działań", które zostałyby podjęte w zależności od kryterium grupy ekspertów. Zdaniem EKES-u wzmocnienie transgranicznego finansowania społecznościowego będzie z pewnością wymagało prawodawstwa, które harmonizowałoby kryteria już przyjęte (lub właśnie przyjmowane) w państwach członkowskich. Na tych "rynkach wschodzących", należy zwrócić szczególną uwagę na interesy konsumentów i ich ochronę.
9.1.3 Takie ujednolicenie mogłoby polegać na przyjęciu rozporządzenia w sprawie platform finansowania społecznościowego nastawionego na zysk, które regulowałoby co najmniej:
- rodzaje finansowania społecznościowego;
- świadczone usługi;
- progi wysokości kwot;
- obowiązki w zakresie informowania (w tym ryzyko konfliktu interesów);
- wyłączenia z zakresu zastosowania;
- zakazy (zwłaszcza wynikające z zakazu nabywania i publikacji powiązanych projektów);
- wymóg równych warunków konkurencji;
- wymogi finansowe oraz
- obowiązek rejestru publicznego (reklama i przejrzystość).
9.1.4 Działania w zakresie sponsorowania i inne działania nienastawione na zysk powinny zostać wyłączone z ewentualnych przepisów europejskich, ponieważ w ich przypadku nie ma mowy o zagrożeniach, jakie mogą wystąpić w przypadku działań nastawionych na zysk. Wszelkie nieprawidłowości już obecnie są objęte prawem administracyjnym oraz przepisami prawa karnego państw członkowskich.
9.1.5 EKES sugeruje rozważenie opracowania rozporządzenia w sprawie finansowania społecznościowego, przede wszystkim w następujących przypadkach:
- emisja lub wystawienie papierów wartościowych w spółkach akcyjnych (kupno obligacji lub akcji);
- emisja lub wystawienie papierów wartościowych w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością;
- pożyczki z odsetkami (dla osób fizycznych lub przedsiębiorstw).
9.1.6 Wszelki europejski akt prawny powinien być elastyczny i zrównoważony, przy czym należy unikać zarówno nadmiernej regulacji (która może szkodzić upowszechnianiu finansowania społecznościowego), jaki i niedostatecznej ochrony inwestorów. Ewentualne przepisy powinny więc być obiektywne, przejrzyste i proporcjonalne w stosunku do uzasadnionych celów, a także w znacznym zakresie stanowić ochronę dla inwestorów.
9.1.7 Inwestorzy powinni jednak mieć świadomość, że nie można zupełnie zlikwidować pewnego poziomu ryzyka.
9.1.8 Przepisy powinny mieć na celu przede wszystkim uproszczenie procedur administracyjnych i ograniczenie formalności administracyjnych do minimum. Wymagane są również:
- równe warunki konkurencji,
- obniżenie kosztów administracyjnych oraz
- szybkie załatwianie spraw.
9.1.9 Normy powinny gwarantować działanie platform finansowania społecznościowego zgodnie z podstawowymi zasadami dotyczącymi:
- neutralności,
- staranności,
- starań o interes klientów, których należy odpowiednio informować,
- braku nieuczciwych praktyk handlowych podczas wprowadzania do obrotu oraz
- dostępnych procedur składania skarg.
9.1.10 Informacje udzielane potencjalnym inwestorom powinny być:
- jasne i istotne,
- terminowe i kompletne,
- obiektywne i zgodne z prawdą oraz
- nie powinny wprowadzać w błąd, celowo lub przez zaniechanie.
9.1.11 Prawa własności intelektualnej osób przedstawiających swoje projekty w internecie będą chronione z wejściem w życie rozporządzenia w sprawie utworzenia jednolitego patentu europejskiego.
9.2 Upowszechnianie alternatywnych źródeł finansowania
9.2.1 Komitet jest zdania, że władze publiczne powinny zorganizować kampanie na rzecz upowszechniania finansowania społecznościowego, by przedsiębiorstwa w większym stopniu brały pod uwagę rynki kapitałowe. Odpowiednie informacje należy w szczególności przekazywać MŚP i zrzeszającym je organizacjom.
9.2.2 Kluczową rolę we włączaniu finansowania społecznościowego do gospodarki europejskiej odegrają szkolenia dla przedsiębiorców i inwestorów, a zwłaszcza dla przedsiębiorców znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. Dlatego należy przeznaczyć niezbędne środki na rzecz przekazywania wiedzy, niezbędnej zarówno do administrowania platformami, jak i do skutecznej oceny ryzyka transakcji.
9.2.3 Finansowanie społecznościowe nienastawione na zysk EKES podkreśla, że:
- może ono korzystnie wpłynąć na wspólne europejskie wartości, takie jak solidarność, pluralizm, demokracja i wolność; dlatego Unia Europejska również w tym obszarze powinna przyjąć środki uzupełniające działania państw członkowskich oraz wspierać tworzenie platform stanowiących przedmiot europejskiego zainteresowania na rzecz projektów wzmacniających spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną, w ramach której aktywną rolę mogą odgrywać organizacje przedsiębiorców, związków zawodowych i innych przedstawicieli zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego.
- finansowanie społecznościowe powinno mieć specjalny status w prawodawstwie państw członkowskich ze względu na to, że stanowi nowy model sponsorowania, nie tylko pod względem formy, lecz również merytorycznie, jako że obejmuje innowacyjne produkty i procesy. Państwa członkowskie powinny je uznać i wspierać.
Bruksela, 9 lipca 2014 r.
| Przewodniczący | |
| Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego | |
| Henri MALOSSE |