Opinia w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów "Wzmocnione partnerstwo w ramach europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz doskonałości i wzrostu gospodarczego".
Dz.U.UE.C.2013.76.31
Akt nienormatywnyCOM(2012) 392 final
(2013/C 76/06)
(Dz.U.UE C z dnia 14 marca 2013 r.)
Sprawozdawca: Daniela RONDINELLI
Dnia 17 lipca 2012 r. Komisja Europejska, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie
komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów "Wzmocnione partnerstwo w ramach europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz doskonałości i wzrostu gospodarczego"
COM(2012) 392 final.
Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię dnia 8 stycznia 2013 r.
Na 486. sesji plenarnej w dniach 16-17 stycznia 2013 r. (posiedzenie z 16 stycznia) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny 120 głosami - 2 osoby wstrzymały się od głosu - przyjął następującą opinię:
1. Wnioski i zalecenia
1.1 Dla Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES-u) utworzenie europejskiej przestrzeni badawczej stanowi priorytetowy cel na drodze do wzrostu i rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego UE, a także najwyższego poziomu naukowego oraz spójności między państwami członkowskimi, regionami i społeczeństwami. Polityka finansowania przewidziana w programie "Horyzont 2020" powinna być tak prowadzona, by umożliwić osiągnięcie tego celu.
1.2 EKES wielokrotnie przedstawiał w opiniach(1) swą wizję europejskiej przestrzeni badawczej i zainicjował pogłębioną dyskusję na ten temat z Komisją, Parlamentem Europejskim i Radą. Dlatego też EKES z zadowoleniem przyjmuje komunikat Komisji.
1.3 Komitet zgadza się z Komisją, która wymienia wzrost jako jeden z priorytetowych celów europejskiej przestrzeni badawczej. W kontekście trwającego obecnie poważnego kryzysu społeczno-gospodarczego to odniesienie ma kluczowe znaczenie dla zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w Europie.
1.4 EKES uważa, że swobodny przepływ naukowców, wiedzy naukowej i technologii musi stać się "piątą swobodą" rynku wewnętrznego.
1.5 EKES uważa, że realizacja jednolitej przestrzeni badawczej jest procesem stopniowym i że termin 2014 r. jest zbyt ambitny; trzeba wziąć pod uwagę, że w wielu krajach europejskich ogranicza się wydatki, w tym krajowe inwestycje publiczne w dziedzinie badań naukowych i innowacyjności.
1.6 EKES przyjmuje do wiadomości propozycję, by realizować europejską przestrzeń badawczą poprzez wzmocnione partnerstwo oparte w większym stopniu na wykorzystaniu wzorcowych rozwiązań niż na regulacjach prawnych. Wyraża jednak zaniepokojenie faktem, iż protokoły o współpracy podpisane z organizacjami mają charakter nieobowiązkowy i nieformalny, nie są zatem prawnie wiążące.
1.7 EKES oczekuje zdecydowanej woli politycznej, by zapewnić skuteczność i konkurencyjność krajowych systemów badań naukowych funkcjonujących lepiej dzięki ocenie "inter pares", która musi się odnosić do jakości zespołu badawczego, wykorzystywanych struktur i uzyskanych wyników.
1.8 Komitet uważa, że badania finansowane z funduszy publicznych powinny dotyczyć w pierwszej kolejności sektorów, które mają szczególne znaczenie dla obywateli europejskich; i że fundusze publiczne powinny nadal finansować projekty realizowane w ramach ścisłej i wzajemnej współpracy europejskiej.
1.9 EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do przyjęcia wszelkich środków niezbędnych do usunięcia przeszkód na drodze do realizacji europejskiej przestrzeni badawczej związanych z brakiem europejskiego rynku pracy naukowców, z ich warunkami pracy, mobilnością i systemami zabezpieczeń społecznych.
1.10 EKES przypomina o pilnej potrzebie poprawy sytuacji w zakresie emerytur i funduszy emerytalnych naukowców angażujących się w projekty transnarodowe i utworzenia europejskiego funduszu na emerytury dodatkowe, by pokryć lub zrekompensować straty spowodowane zmianą kraju i przejściem do innego systemu zabezpieczenia społecznego.
1.11 EKES ostrzega przed sytuacją, w której nowe inicjatywy Komisji byłyby sprzeczne z wysiłkami na rzecz ograniczenia kosztów administracyjnych związanych z udziałem naukowców w jednolitej przestrzeni badawczej lub neutralizowałyby te wysiłki.
1.12 EKES przypomina Komisji Europejskiej i państwom członkowskim o konieczności przyjęcia inicjatyw na rzecz faktycznego zlikwidowania dyskryminacji, nierównego traktowania i nierówności płci, które istnieją jeszcze obecnie w środowisku akademickim, naukowym i badawczym. W szczególności z zadowoleniem przyjmuje decyzję o zagwarantowania udziału kobiet, na poziomie co najmniej 40 %, we wszystkich komitetach zajmujących się rekrutacją, opracowywaniem lub przeglądem kryteriów oceny projektów lub opracowujących strategie w dziedzinie zatrudnienia w ośrodkach akademickich, badawczych i naukowych.
1.13 EKES z zadowoleniem przyjmuje propozycję KE dotyczącą opracowania planu działań na rzecz rozwoju infrastruktury elektronicznej wspierającej enaukę. Komitet odsyła do swej opinii(2) w sprawie komunikatu Komisji(3) w sprawie dostępu do wyników badań naukowych i wiedzy oraz ich przechowywania i rozpowszechniania.
1.14 EKES popiera apel środowisk naukowych i europejskiej wspólnoty badawczej(4) do szefów państw i rządów oraz przewodniczących instytucji UE, zgodnie z którym Europa nie może pozwolić sobie na utratę największych talentów, badaczy i wykładowców, zwłaszcza młodych. Stwierdza się w nim ponadto, że finansowanie europejskie ma podstawowe znaczenie dla skuteczności i efektywności finansowania krajowego i dla poprawy konkurencyjności ogólnoeuropejskiej i międzynarodowej; w związku z tym w przyszłym budżecie europejskim na lata 2014-2020 nie należy zmniejszać odpowiedniej linii budżetowej.
1.15 EKES uważa, że zapowiedziany plan działań w priorytetowych dziedzinach, forum na rzecz rozpowszechniania i przekazywania wyników projektów naukowych i badawczych oraz ocena końcowa skutków komunikatu powinny uwzględniać pełny i efektywny udział społeczeństwa obywatelskiego zaangażowanego w europejską przestrzeń badawczą.
1.16 Mając na uwadze powyższe aspekty, EKES pragnąłby utworzyć grupę, która stałaby się punktem odniesienia dla instytucji europejskich na przyszłych etapach oceny, monitorowania i podejmowania decyzji dotyczących jednolitej przestrzeni badawczej.
2. Wprowadzenie
2.1 EKES przedstawił w wielu opiniach swoją wizję europejskiej przestrzeni badawczej, która pozostaje aktualna i ważna i z zadowoleniem przyjmuje komunikat, w którym Komisja opowiada się za wzmocnionym partnerstwem, i który wykazuje, iż UE i państwa członkowskie powinny pilnie zająć się utrzymaniem i poszerzeniem podjętych zobowiązań. Postępy w państwach członkowskich nie dokonują się w tym samym rytmie, a w niektórych przypadkach nadal są bardzo powolne. Innowacyjny charakter komunikatu polega na tym, że poszerza się w nim zakres współpracy Komisji i państw członkowskich o organizacje zainteresowane europejską przestrzenią badawczą(5). Zgadzamy się z potrzebą wzmocnionej, szerszej i skuteczniejszej współpracy.
2.2 EKES zgadza się z opinią KE, że realizacja europejskiej przestrzeni badawczej powinna wspierać wzrost gospodarczy, doskonałość naukową oraz spójność regionów, państw i społeczeństw. Jednocześnie musi uwzględniać i wspomagać niezbędne wzajemne oddziaływanie między nauką a rynkiem, innowacyjnością a przedsiębiorstwami, nowymi formami organizacji pracy a światem badań naukowych, w którym rośnie liczba wzajemnych powiązań.
2.3 Zdaniem Komitetu w obecnym kontekście globalnego kryzysu potrzebne są bardziej precyzyjne i stanowcze środki, by przezwyciężyć negatywne skutki różnic krajowych w opracowywaniu i wdrażaniu strategii badawczych oraz optymalnie wykorzystać działania mające na celu zwiększenie skuteczności tych strategii. Wspomniane środki muszą zmierzać także do zwiększania zdrowej konkurencji i transgranicznej synergii między krajowymi systemami badawczymi, a także ułatwiać naukowcom rozwój kariery zawodowej oraz sprzyjać mobilności i swobodnemu przepływowi wiedzy(6).
2.4 Wnioski wynikające z publicznych konsultacji przeprowadzonych przy opracowywaniu komunikatu są następujące:
- Zdaniem naukowców największym powodem do obaw jest niewielka atrakcyjność kariery zawodowej, ograniczona swoboda poruszania się i brak okazji do wymiany poglądów.
- Organizacje finansujące badania i/lub je przeprowadzające uważają, że należy podejmować więcej bardziej owocnych wysiłków na rzecz osiągnięcia doskonałości oraz lepiej je koordynować, by stawić czoła wielkim wyzwaniom stojącym obecnie przed Europą i światem. Elementy niezbędne to współpraca transgraniczna i ogólnoeuropejska oraz odpowiednia infrastruktura otwartego dostępu do baz danych, wyników badań i publikacji. Społeczeństwo obywatelskie zainteresowane badaniami naukowymi musi mieć większy udział w procesie podejmowania decyzji dotyczących europejskiej przestrzeni badawczej.
- Zdaniem sektora prywatnego niepokojący jest niedobór wysoko wykwalifikowanych i wyszkolonych naukowców. Także sektor przemysłu wnosi o ściślejszą współpracę między sektorem edukacji i nauki a sektorem przedsiębiorczości. Zdaniem firm środowiska akademickie, sektor prywatny i przedsiębiorstwa nie współpracują ze sobą w wystarczający sposób.
- Zarówno państwa członkowskie, jak i kraje stowarzyszone uważają, że realizacja europejskiej przestrzeni badawczej wymaga bardziej konkretnych działań i wolą podejście oparte na sprawdzonych rozwiązaniach od ewentualnego podejścia legislacyjnego.
3. Wzmocnienie krajowych systemów badawczych, by były bardziej skuteczne, otwarte i konkurencyjne
3.1 EKES zgadza się z propozycją Komisji w sprawie wzmocnienia krajowych systemów badawczych poprzez sprawdzone rozwiązania i podziela zdanie, że przyznawanie środków musi odbywać się poprzez otwarte publiczne zaproszenie do składania ofert, ocenianych następnie przez grupy ekspertów (wzajemna ocena(7)), którzy mogą pochodzić z tego samego kraju, z innych państw członkowskich lub z krajów trzecich. Podstawą decyzji podejmowanych odnośnie do publicznego finansowania instytucjonalnego powinna być ocena jakości zespołów badawczych, instytucji uczestniczących w projekcie oraz uzyskanych wyników. Wciąż jeszcze często nie ocenia się naukowców, zespołów badawczych, propozycji i programów badawczych za pomocą porównywalnych standardów, nawet w przypadku projektów i badań naukowych, których finansowanie i sposób realizacji są podobne. Zdaniem EKES-u nie można zaakceptować takiej utraty wartości w chwili, gdy w wielu państwach członkowskich wyraźnie zmniejszają się nakłady na badania.
3.2 Komitet jest świadomy faktu, że europejskie badania naukowe należą do najlepszych na świecie. Badania przeprowadzone na uniwersytetach i w europejskich ośrodkach naukowych umożliwiły europejskim przedsiębiorstwom odgrywanie wiodącej i pionierskiej roli w rozwoju technologicznym i plasowanie się w czołówce międzynarodowej. Dlatego EKES wyraża zaniepokojenie wnioskami, do jakich doszła Komisja w ocenie oddziaływania, w której stwierdza się, że różnica między Europą a Stanami Zjednoczonymi, Japonią i innymi rozwiniętymi gospodarkami jest coraz bardziej widoczna(8). Można z tego wywnioskować, że w zakresie tworzenia wiedzy Europa zaczyna pozostawać w tyle, a najbardziej innowacyjne na świecie kraje wyprzedzają UE-27 w przypadku niektórych wskaźników. Zdaniem Komitetu, w kontekście globalnego kryzysu i wynikających z niego zmian w równowadze sił, europejska przestrzeń badawcza powinna wzmocnić wiodącą pozycję europejskiej nauki, której jakość i stopień doskonałości muszą stanowić przewagę konkurencyjną w chwili konfrontacji z innymi podmiotami międzynarodowymi.
3.3 W 2002 r. UE zdecydowała, że wysokość inwestycji państw członkowskich w badania i rozwój powinna osiągnąć poziom 3 % europejskiego PKB(9). EKES obawia się, że ciągłe niedotrzymywanie zobowiązań i przenoszenie ich na rok 2020 mogą uniemożliwić realizację tego celu. EKES zgadza się, że jednym z priorytetów europejskiej przestrzeni badawczej powinien być wzrost gospodarczy, zwłaszcza w kontekście obecnego głębokiego kryzysu społeczno-gospodarczego, i wyraża poważne zaniepokojenie znacznymi cięciami budżetowymi w dziedzinie badań wynikającymi z polityki oszczędnościowej.
3.4 Jednym z filarów europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego, ściśle związanym z realizacją europejskiej przestrzeni badawczej, jest zachęcanie do mobilności w celu faktycznego wzbogacenia wykształcenia studentów, wykładowców i naukowców. Cięcia budżetowe utrudnią wielu europejskim badaczom pełne uczestnictwo w przestrzeni badawczej i wykorzystanie płynących z niej korzyści. EKES wyraża niepokój w związku z podjętymi w tym zakresie decyzjami(10).
3.5 Komitet ponownie wyraża przekonanie, że skuteczne i konkurencyjne krajowe systemy badawcze wymagają silnej woli politycznej i wzywa UE i państwa członkowskie do bardziej zdecydowanych i szybszych kroków na rzecz realizacji powziętych zobowiązań.
3.6 Wydaje się, że w ostatnich latach badania finansowane z funduszy publicznych odchodzą od sektorów strategicznych dla obywateli europejskich, które powinny stanowić pole dla innowacji w ramach europejskiej przestrzeni badawczej, zwłaszcza w dziedzinie wzajemnej współpracy europejskiej.
3.7 Komitet podkreśla także, że dla optymalizacji i/lub reorganizacji wsparcia finansowego dla krajowych systemów badawczych należy porzucić fałszywą dychotomię między naukami stosowanymi a naukami podstawowymi, którą wydają się wykorzystywać niektóre państwa zmniejszające swoje wydatki. Takie postępowanie może poważnie utrudnić dostęp do zasobów lub finansowania.
4. Współpraca transnarodowa
4.1 W UE współpraca w zakresie ogólnoeuropejskich badań koncentruje się na kilku większych inicjatywach(11). Ale zaledwie 0,8 % nakładów asygnowanych przez rząd na działalność badawczo-rozwojową (GBOARD)(12) wykorzystuje się do wspólnych programów państw członkowskich, w tym programów wspieranych lub współfinansowanych przez KE. Dzieje się tak, mimo iż z doświadczenia wynika, że dzięki współpracy transnarodowej można polepszyć poziom badań i rozwoju, rozszerzyć zakres działalności na nowe branże i otrzymać wsparcie publiczne i prywatne na wspólne projekty.
Potwierdza to potrzebę stworzenia solidnych sieci wiedzy w całej Europie.
4.2 Wprowadzenie nowych systemów finansowania badań - takich jak "dotacje w zakresie synergii" Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN), instrumentu utworzonego w 2012 r., wspierającego małe grupy transgraniczne naukowców (zazwyczaj interdyscyplinarne) - może przyczynić się do stworzenia wartości dodanej i komplementarności wspólnych prac, pod warunkiem że zarządzanie będzie przeprowadzane kreatywnie, a dodatkowa wiedza, zdolności i zasoby zostaną wykorzystane wspólnie w sposób innowacyjny.
4.3 Wciąż istnieją przeszkody i bariery uniemożliwiające dostęp obcokrajowców do krajowych ośrodków badań będących przedmiotem zainteresowania dla całej Europy, a także do ogólnoeuropejskiej infrastruktury badawczej dla naukowców pracujących w państwach członkowskich nie uczestniczących w danym projekcie. W obu przypadkach o dostępie decyduje się na podstawie preferencji narodowych. Zdaniem EKES-u tego rodzaju trudności uniemożliwiają pełną realizację europejskiej przestrzeni badawczej.
4.4 Zdaniem Komitetu zapowiadana mapa działań, która uwidoczniłaby silne i słabe strony transnarodowej współpracy naukowej oraz jej braki, powinna nie tylko uwzględniać informacje udostępnione przez państwa członkowskie, lecz również zapewniać skuteczne i rzeczywiste uczestnictwo społeczeństwa obywatelskiego, zainteresowanego europejską przestrzenią badawczą i/lub zaangażowanego w jej realizację.
5. Otwarcie rynku pracy dla naukowców
5.1 Zatrudnianie
Mimo podejmowanych wysiłków wciąż istnieją przeszkody utrudniające otwartą rekrutację, która byłaby przejrzysta i oparta przede wszystkim na zasługach. Nie zawsze prawidłowo ogłasza się kryteria selekcji, nieznane są też zasady wyznaczania członków jury, które często są nieporównywalne w różnych państwach członkowskich (np. portal Euraxess). Komisja sugeruje, że rekrutacja na pewne stanowiska nie została przeprowadzona w oparciu o zasługi, chociaż nieznana jest dokładna liczba takich przypadków(13). Zalecenie w sprawie Europejskiej karty naukowca, kodeks postępowania przy rekrutacji naukowców oraz europejskie partnerstwo na rzecz naukowców(14) w niektórych przypadkach wywarły pozytywny wpływ na poziomie krajowym i instytucjonalnym. Jednak wdrażanie postanowień Karty i kodeksu wciąż, niestety, postępuje powoli. EKES obawia się, że brak rynku pracy dla naukowców - bardziej zintegrowanego i zapewniającego większe gwarancje - może stać się trudną do przezwyciężenia przeszkodą na drodze do realizacji europejskiej przestrzeni badawczej do 2014 r.
5.2 Warunki pracy
Warunki pracy naukowców znacznie się różnią w zależności od państwa członkowskiego i w niektórych przypadkach nie są wystarczająco atrakcyjne, by przyciągnąć ludzi młodych oraz zatrzymać doświadczonych naukowców i badaczy z zagranicy. W różnych krajach jeszcze zbyt odmienne są także kryteria awansu, perspektywy kariery i systemy wynagrodzeń. Instytucje nie zawsze uznają mobilność za wskaźnik osiągnięć naukowych. W krajach najbardziej dotkniętych kryzysem już obecnie wielu naukowców - początkujących i/lub doświadczonych - wyjeżdża w poszukiwaniu alternatywnych rozwiązań, nawet poza Europą. Komisja nie może nie zwracać uwagi na utratę zasobów ludzkich w dziedzinie nauki i badań, dlatego EKES apeluje do niej, by przedsięwzięła, wraz z państwami członkowskim, pilne i konkretne środki na rzecz zaradzenia temu zjawisku.
5.3 Mobilność
Również warunki przenoszenia subwencji i finansowania oraz dostępu do nich utrudniają mobilność naukowców, którzy nie zawsze mogą przenieść się z subwencjami krajowymi (tak dzieje się w 13 państwach członkowskich). Z kolei zespoły badawcze nie zawsze mają możliwość zaangażowania partnerów zagranicznych w krajowe projekty badawcze, ponieważ w niektórych krajach (11 państw członkowskich) beneficjentami mogą być tylko instytucje krajowe. W czterech państwach członkowskich stypendia przyznawane są tylko obywatelom danego kraju.
5.4 Zabezpieczenie społeczne
EKES ponownie zaleca - podobnie jak w swojej opinii w sprawie programu "Horyzont 2020"(15) - pilną poprawę sytuacji w zakresie emerytur i funduszy emerytalnych naukowców angażujących się w projekty transnarodowe. Uważa, że użyteczne byłoby utworzenie europejskiego funduszu na emerytury dodatkowe, by pokryć lub zrekompensować straty spowodowane zmianą kraju i przejściem do innego systemu zabezpieczenia społecznego. W konwencjonalnych systemach zabezpieczenia społecznego zakłada się często, że naukowcy przez całe życie pracują dla tego samego pracodawcy i zwykle ignoruje się lata, które badacz spędził za granicą, lub po prostu odmawia ich uwzględnienia. To oczywiste, że podjęte do tej pory wysiłki są niewystarczające i nie pozwoliły przezwyciężyć tej przeszkody, działającej szczególnie na niekorzyść młodych badaczy.
6. Pełna realizacja równości płci. Uwzględnienie kwestii płci w projektach badawczych
6.1 W ostatnich latach w zasadzie we wszystkich sektorach znacznie wzrosła liczba kobiet naukowców, jednak ciągle jeszcze zbyt mało z nich zajmuje wyższe stanowiska, kierując światowej klasy badaniami w ośrodkach naukowych lub na wyższych uczelniach(16). A przecież istnieje wystarczająco dużo dowodów na to, że mieszane zespoły badawcze są bardziej wydajne i korzystają na obszerniejszym doświadczeniu, wspólnej wiedzy, różnych punktach widzenia i wyższym poziomie inteligencji społecznej. Kariera naukowa kobiet wciąż jest naznaczona dużą segregacją pionową i wciąż mamy do czynienia ze szklanym sufitem i segregacją na rynku pracy(17).
6.2 W środowiskach akademickich i centrach badawczych, podobnie jak w innych sektorach gospodarki, nadal występuje zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć. Przyczyniają się do tego m.in. system pozornie "neutralnego" redagowania opisów stanowisk, który nie uwzględnia nierówności między kobietami a mężczyznami, obciążenie tylko kobiet obowiązkami rodzinnymi lub utrzymująca się dyskryminacja - bezpośrednia i pośrednia(18). W związku z tym kobiecy potencjał naukowy nie jest odpowiednio doceniany ani w pełni wykorzystywany. Udział kobiet jest niewystarczający, a podczas podejmowania decyzji dotyczących badań i innowacji wciąż nie ma równowagi pod względem płci.
6.3 Nie wszystkie państwa członkowskie wdrożyły krajowe strategie polityczne na rzecz uwzględniania aspektu płci w badaniach naukowych, co niekorzystnie wpływa na jakość badań i ich użyteczność. Bardziej wyrównany udział kobiet zwiększyłby różnorodność zasobów talentu, siły roboczej i procesu podejmowania decyzji i korzystnie wpłynął na jakość badań. Pozwoliłoby to uniknąć wysokich kosztów finansowych, a nawet uniknąć błędów wynikających z pomijania w badaniach aspektu płci. Jeżeli aspekt płci nie będzie w większym stopniu uwzględniany w badaniach naukowych, wpłynie to negatywnie na cele w zakresie poziomów doskonałości, do których dąży się poprzez europejską przestrzeń badawczą. Większe zaangażowanie kobiet przyczyniłoby się do wzrostu społecznogospodarczego w Europie, a także do doskonałości, sprawniejszego przeprowadzania badań i osiągnięcia bardziej zadowalających wyników.
6.4 EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do podwojenia wysiłków w tym zakresie i do podjęcia zdecydowanych działań w celu rzeczywistej likwidacji nierówności między kobietami a mężczyznami wciąż istniejących w obszarze akademickim, badawczym i naukowym. Chodzi zwłaszcza o urzeczywistnienie obietnicy zagwarantowania udziału co najmniej 40 % kobiet we wszystkich komitetach zajmujących się rekrutacją, opracowywaniem i/lub przeglądem kryteriów oceny projektów lub opracowujących strategie w dziedzinie zatrudnienia w ośrodkach akademickich, badawczych i naukowych. EKES pozytywnie ocenia również kolejny środek - opracowywanie, wdrażanie i ocenę planów działania na rzecz równości kobiet i mężczyzn na uniwersytetach i w ośrodkach badawczych, pod warunkiem że kobiety w pełni i aktywnie uczestniczyć będą w całym procesie.
6.5 Ponadto Komitet wzywa KE do zagwarantowania udziału zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w opracowaniu zalecenia, które zawierałoby wskazówki dotyczące zmian instytucjonalnych na rzecz faktycznej równości między kobietami a mężczyznami na uniwersytetach i w ośrodkach badawczych.
7. Optymalizacja przepływu wiedzy naukowej, dostępu do niej i jej przekazywania, w tym za pośrednictwem środków cyfrowych
7.1 W kwietniu 2008 r. Komisja przyjęła zalecenie(19) w sprawie zarządzania własnością intelektualną w działaniach związanych z przekazywaniem wiedzy oraz Kodeks postępowania dla uniwersytetów i innych publicznych instytucji badawczych(20). Jednakże Kodeks nie wystarczy, by osiągnąć cele wytyczone w zaleceniu.
7.2 Dostęp do informacji naukowych jest istotnym warunkiem pomyślnego wsparcia badań oraz innowacji a także, co za tym idzie, konkurencyjności Europy. Obejmuje to transfer wiedzy między naukowcami, między partnerstwami badawczymi - zwłaszcza między ośrodkami badawczymi a przedsiębiorstwami - jak i między badaczami a obywatelami oraz otwarty dostęp do publikacji. EKES z zadowoleniem przyjmuje komunikat(21) Komisji na ten temat i odsyła do swej opinii(22) w tej sprawie.
7.3 Z zadowoleniem przyjmuje także zamiar opracowania planu działania na rzecz einfrastruktury, poprzez który wspierano by enaukę dzięki dostępowi do instrumentów i zasobów badawczych.
7.4 Wzywa KE do zwrócenia się do europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego zainteresowanych nauką i badaniami, by wniosły wkład do okresowych wymian zapowiadanych w związku z ustanowieniem forum państw członkowskich, oraz o ocenę tego wkładu. Forum działałoby jako punkt odniesienia w kwestii rozpowszechniania i przekazywania wyników programów i projektów naukowych.
Bruksela, 16 stycznia 2013 r.
| Przewodniczący | |
| Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego | |
| Staffan NILSSON |
(1) Dz.U. C 95 z 23.4.2003, s. 48; Dz.U. C 218 z 11.9.2009, s. 8; Dz.U. C 306 z 16.12.2009, s. 13; Dz.U. C 132 z 3.5.2011, s. 39; Dz.U. C 318 z 29.10.2011, s. 121; Dz.U. C 181 z 21.6.2012, s. 111; Dz.U C 299 z 4.10.2012, s. 72; Dz.U C 229 z 31.7.2012, s. 60, Dz.U. C 44 z 15.2.2013, opinia EKES-u w sprawie kluczowych technologii wspomagających; opinia EKES-u w sprawie współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań naukowych i innowacji oraz opinia EKES-u w sprawie: "Dostęp do informacji naukowej -inwestowanie środków publicznych" (Zob. str. 43, 48 niniejszego Dziennika Urzędowego).
(2) Opinia EKES-u w sprawie: "Dostęp do informacji naukowej - inwestowanie środków publicznych".
(3) COM(2012) 401 final.
(4) List otwarty 42 laureatów Nagrody Nobla i 5 naukowców odznaczonych medalem Fieldsa; 23.10.2012 http://erc.europa.eu/
(5) 17 lipca 2012 r. Komisja podpisała protokoły o współpracy z następującymi organizacjami: The European Association of research and technology organisations (EARTO); Nordforsk; The league of European Research Universities (LERU); The European University Association (EUA); Science Europe.
(6) COM(2010) 546 final.
(7) Podstawowe zasady ustalone w "Voluntary guidelines on framework conditions for joint programming in research", ERAC - GPC, 2010.
(8) Raport UE "Innovation scoreboard 2011" wykazuje, że Stany Zjednoczone, Japonia i Korea Południowa przewyższają wydajnością UE-27. Coraz więcej miejsca zajmują gospodarki wschodzące, takie jak Brazylia, Chiny i Indie, a ich udział w sektorze B+R ma coraz większe znaczenie.
(9) W 2008 r. inwestycje te wynosiły 1,92 % europejskiego PKB, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych było to 2,79 % (Eurostat, 2008).
(10) Patrizio Fiorilli, rzecznik ds. budżetu w Komisji, oświadczył w październiku 2012 r., że obcięte zostaną środki pochodzące z budżetu wspólnotowego i od państw członkowskich na stypendia w ramach programu Erasmus.
(11) Na przykład: programy ramowe, Europejska Agencja Kosmiczna, Europejskie Laboratorium Biologii Molekularnej, Europejska Organizacja Badań Jądrowych.
(12) GBAORD to kryterium służące do pomiaru nakładów budżetowych, inwestycji publicznych i środków wsparcia, które rządy krajowe przeznaczają na badania i rozwój.
(13) Rocznie jest do obsadzenia ok. 40 000 stanowisk dla naukowców, z czego 9 600 to stanowiska kierownika katedry na uczelni wyższej (Technopolis, 2010).
(14) Aby wesprzeć konkretne wdrożenie karty i kodeksu, Komisja zainicjowała w 2008 r. strategię na rzecz zasobów ludzkich w celu uwzględnienia karty naukowca i kodeksu postępowania, a w 2009 r. ustanowiła strategiczną grupę instytucjonalną ds. zasobów ludzkich, aby stworzyć platformę na rzecz wymiany najlepszych rozwiązań między zainteresowanymi podmiotami w całej Europie.
(15) Dz.U. C 181 z 21.6.2012, s. 111.
(16) Choć 45 % osób posiadających stopień doktora to kobiety, to tylko 30 % badaczek pozostaje aktywnych. Kobiety w środowisku akademickim zajmują tylko 19 % wyższych stanowisk. Średnio tylko 13 % ośrodków badawczych lub naukowych światowej klasy i jedynie 9 % uniwersytetów jest kierowanych przez kobiety. She Figures Preliminary data 2012, "Gender in Research and Innovation: statistics and indicators", grupa helsińska ds. kobiet i nauki - Komisja Europejska http://ec.europa.eu
(17) Odsetek studentek (55 %) i kobiet ze stopniem magistra (59 %) jest większy od odsetka mężczyzn, ale na wyższych szczeblach przeważają mężczyźni. Kobiety stanowią tylko 44 % personelu uniwersyteckiego niższego stopnia; 36% ma stały etat, a 18% profesurę.
(18) W rezolucji Parlamentu Europejskiego z marca 2012 r. podkreślono, że nadal duże są różnice w wynagordzeniach. W UE kobiety zarabiają średnio 17,5 % mniej niż mężczyźni, podczas gdy stanowią 60 % osób kończących studia magisterskie.
(19) C(2008)1329.
(20) Przyjmując ten dokument, KE pragnęła udostępnić państwom członkowskim i zainteresowanym podmiotom szereg rozwiązań i strategii stymulujących transfer wiedzy, który wciąż nie jest wystarczająco intensywny. Natomiast liczba pracowników (np. wydziałów uniwersyteckich zajmujących się upowszechnianiem i transferem wiedzy) z doświadczeniem w sektorze przemysłu jest w Europie znacznie mniejsza niż w innych częściach świata. Ponadto tylko 5-6 % naukowców w UE pracowało zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym.
(21) COM(2012) 401 final.
(22) Opinia EKES-u w sprawie: "Dostęp do informacji naukowej - inwestowanie środków publicznych".