Opinia "Przyszłość Europejskiej Stolicy Kultury".

I.

ZALECENIA POLITYCZNE

1.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja pracuje nad nowymi ramami prawnymi Europejskiej Stolicy Kultury (ESK) i że zorganizowała w latach 2010-2011 konsultacje online i publiczną dyskusję. Potwierdza gotowość Komitetu do włączenia się w prowadzone debaty, zawartą w opinii w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej decyzję 1419/1999/WE ustanawiającą działanie Wspólnoty na rzecz obchodów Europejskiej Stolicy Kultury w latach 2005-2019⁽¹⁾.

2.

Podkreśla znaczenie kontynuacji programu ESK po roku 2019.

3.

Przyznaje, że ESK jest cenną inicjatywą, która podkreśla bogactwo, różnorodność i wspólne aspekty kultury europejskiej. Zauważa ponadto, że w okresie szybkiego wzrostu kulturalnego w Unii Europejskiej program ten w szczególny sposób przyczynił się do pojawienia się tożsamości europejskiej.

4.

Wskazuje na to, że ze względu na rosnący prestiż tego tytułu kultura zajęła ważne miejsce w programach działań politycznych państw członkowskich, regionów i miast. Ponadto badania i inwestowanie w istotny sposób przyczyniają się do zapewnienia dobrobytu i spójności społecznej w miastach i regionach, a także na poziomie krajowym i europejskim.

5.

Uważa, że umożliwianie młodzieży udziału w różnych wydarzeniach kulturalnych poszerza jej horyzonty i pomaga przezwyciężać własne uprzedzenia i obawy przed tym, co obce i nieznane, przyczyniając się tym samym do dialogu międzykulturowego.

6.

Ponownie wyraża przekonanie, że dialog międzykulturowy w połączeniu ze spójnością społeczną i terytorialną może pomóc we wpajaniu podstawowych wartości życia prywatnego, społecznego i obywatelskiego, takich jak solidarność, odpowiedzialność, tolerancja, szacunek, dążenie do postępu społecznego i zrozumienie dla różnorodności społecznej i kulturowej. Może również ułatwiać komunikację między jednostkami i grupami z różnych kultur i ich współistnienie zgodnie z zasadą solidarności⁽²⁾.

7.

Przyznaje, że program ESK ma szerokie oddziaływanie gospodarcze, społeczne i kulturalne. Tytuł "Europejska Stolica Kultury" nadaje silny impuls środowisku kreatywnemu, które samo w sobie odgrywa istotną rolę gospodarczą w Europie oraz działa jako gospodarcza siła napędowa wobec innych sektorów.

8.

Zauważa, że w miastach, które uzyskały tytuł ESK, znacznie wzmocnił się sektor kultury i trwale wzrósł udział, zwłaszcza młodzieży, w wydarzeniach kulturalnych.

9.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne mają najlepsze rozeznanie w realiach i sytuacji miast kandydujących do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury i noszących ten tytuł oraz że są najlepiej predestynowane do tego, by pomóc w tworzeniu i realizacji programu ESK z pełnym poszanowaniem zasady pomocniczości. Ponadto w większości państw członkowskich władze lokalne i regionalne są bezpośrednio odpowiedzialne za dobrą organizację i prowadzenie imprez kulturalnych, a zatem dysponują bogatą wiedzą i doświadczeniem, które mogą pomóc w wypracowaniu innowacyjnego i kreatywnego podejścia.

A.

Kontynuacja i intensyfikacja programu "europejska stolica kultury"

10.

Podziela opinię Komisji Europejskiej, że tytuł ESK nadal cieszy się dużym uznaniem, przyczynia się do powstania bardzo bogatych programów kulturalnych i ma znaczny wpływ pod wieloma względami⁽³⁾. Z tego powodu wzywa do dalszego prowadzenia tej inicjatywy, która powinna nadal przyczyniać się do większego zaangażowania obywateli i do długoterminowego rozwoju. Stwierdza, że program ESK po 2019 r. powinien zaowocować bardziej zrównoważonym podejściem do kultury, podejściem, które należy popierać nie tylko jako środek prowadzący do osiągnięcia konkretnego, wymiernego zwrotu z inwestycji, ale także ze względu ze względu na własną wewnętrzną wartość kultury.

11.

Sugeruje, że program ESK może przyczynić się do budowania Europy jutra. Należy przyjrzeć się takim trendom, jak nacjonalizm, indywidualizm i konsumpcjonizm oraz rozkład tkanki społecznej. Globalizacja, większa mobilność i otwarcie granic rozszerzają nasze spojrzenie na świat. Europejczycy również są "obywatelami świata", ale jednocześnie potrzebna jest ochrona i zachowanie własnej, lokalnej kultury. Europa powinna móc umożliwiać rozkwit lokalnej kultury równocześnie z rozwojem integrującej tożsamości europejskiej. Kluczowe znaczenie dla wspierania europejskiej konkurencyjności, która pomoże wzmacniać spójność terytorialną, ma innowacyjność przemysłowa, społeczna i środowiskowa.

12.

Zauważa, że program ESK należy opierać na lokalnej i regionalnej scenie kulturalnej, zatem kluczowe znaczenie ma zaangażowanie obywateli oraz wszystkich podmiotów publicznych i prywatnych działających na danym obszarze w poszczególne etapy projektu. Podkreśla, że ESK powinna być procesem, w którym kształtuje się lokalną widownię dzięki programom edukacyjnym, działaniom wymagającym uczestnictwa i podnoszeniu świadomości związanej z zagadnieniami o zasięgu lokalnym i europejskim. Europejskie stolice kultury muszą w większym stopniu angażować się w działania i inicjatywy podejmowane przez UE w celu wdrożenia obecnych lub przyszłych programów kulturalnych. Stopniowo powinny przekształcać się wręcz w miejsca realizacji tychże działań i inicjatyw.

13.

Uznaje, że program ESK okazał się skuteczny w tworzeniu programów pobudzających do włączenia i dialogu międzykulturowego, oraz zauważa, że wiele wcześniejszych wydarzeń związanych z ESK odbyło się w miastach borykających się z problemami związanymi ze spójnością społeczną i integracją. Dostęp do kultury jest ważnym kluczem do większej odpowiedzialności i umacniania postawy obywatelskiej, poprawy dobrobytu osobistego i zbiorowego, większej mobilności społecznej, solidarności itp. Biorąc to pod uwagę, obywatele i społeczeństwo obywatelskie muszą stanowić sedno programu ESK.

14.

Ponownie wyraża przekonanie, że sektor kultury odgrywa znaczącą rolę w realizacji celów strategii "Europa 2020". Wskazuje na ogromne możliwości rozwoju gospodarczego wielu regionów, jakie daje turystyka kulturalna. Ostrzega jednak przed jednostronnym podkreślaniem w tym kontekście czysto gospodarczego znaczenia kultury. Równie ważne jest znaczenie, jakie kultura ma w kontekście tworzenia korzystnego, dynamicznego otoczenia będącego warunkiem wstępnym rozwoju⁽⁴⁾.

15.

Popiera pomysł, by instrument ESK istniał również po roku 2019 i proponuje jego rozszerzenie, aby umożliwić większą koncentrację na poszukiwaniach i odkrywaniu wielo-wymiarowej tożsamości kulturowej Europejczyków. W tym celu treść programu powinna stać się bardziej otwarta na inne, poza-europejskie kultury i partnerów, aby jeszcze skuteczniej podkreślić wartość i bogactwo kultur europejskich.

B.

Kontekst wieloletni

16.

Zauważa, że w ciągu 25 lat ESK przeszedł ewolucję od letniego festiwalu do całorocznej imprezy kulturalnej, obejmującej znaczące elementy rozwoju kulturalnego, społecznego i gospodarczego. Niektóre miasta rozszerzyły zakres programu ESK, tak aby obejmował on okres kilku lat przed rozpoczęciem i po zakończeniu imprezy. Takie podejście okazało się niezwykle skuteczne w zachęcaniu miejscowej ludności do udziału w imprezach podczas roku ESK, w pobudzaniu do rozwoju kulturalnego i udziału w życiu kulturalnym oraz w budowaniu międzynarodowej świadomości i współpracy.

17.

Powtarza, że perspektywa wieloletnia przyniosła oczekiwane rezultaty, ponieważ pomaga w konsolidacji korzyści, jakie czerpie miasto i region, oraz wzmacnia nowe (europejskie) powiązania, które pojawiają się w związku z tytułem ESK. Pomaga również zadbać o to, by zwłaszcza w czasach trudności finansowych inwestycje w kulturę pozostały na dłużej obecne w politycznych programach. Obecne kryterium "miasto i obywatele" wymaga tego, by wydarzenia miały charakter zrównoważony i włączały się w długookresowy rozwój społeczny i kulturalny. Niemniej jednak większość ESK w dalszym ciągu koncentruje się na organizowaniu imprez kulturalnych w ciągu roku. W tym kontekście pozytywny wkład może wnosić bardziej zorganizowana współpraca między byłymi, obecnymi i przyszłymi europejskimi stolicami kultury.

18.

Ponownie wyraża przekonanie, że miasta powinny wykorzystywać tę okazję jako element długookresowej strategii rozwoju w celu propagowania bardziej zrównoważonego podejścia do rozwoju kulturalnego i zwiększania znaczenia i dziedzictwa miast ESK, jak stwierdzono w opinii w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej decyzję 1419/1999/WE ustanawiającą działanie Wspólnoty na rzecz obchodów Europejskiej Stolicy Kultury w latach 2007-2019. Komitet ponownie stwierdza, że rozwijanie tych strategii w długiej perspektywie oraz sprostanie wyzwaniom na poziomie lokalnym i regionalnym wymaga sformułowania i rozwinięcia uzgodnionej, średnio- i długookresowej polityki kulturalnej. W tym celu konieczna jest wyraźna wola instytucjonalna oraz pełen udział publicznych i prywatnych podmiotów społecznych.

19.

Stwierdza, że tytuł ESK przyznawany jest na konkretny rok. Przypomina o znaczeniu umieszczania działań w kontekście wieloletnim i włączania ich do długookresowej polityki dotyczącej rozwoju kulturalnego, gospodarczego, społecznego i planowania przestrzennego.

20.

Podkreśla, że państwa członkowskie muszą podchodzić do wdrażania projektu ESK z należytą uwagą i dbać o jego równowagę. Dane państwo członkowskie powinno zapewnić poszczególnym projektom ESK wymagane wsparcie oraz uwzględnić je w procesie realizacji strategii długoterminowych.

C.

Zachęcanie do zaangażowania otoczenia regionalnego

21.

Stwierdza, że program ESK zmienił się również pod względem typu miast i regionów, które w nim uczestniczą. W pierwszej fazie państwa członkowskie zgłaszały do niego z reguły stolice i inne większe miasta. Później, z czasem tytuł ten coraz częściej przyznawany był mniejszym miastom ("miastom drugorzędnym" lub regionalnym ośrodkom kultury). Zmniejszające się rozmiary miast zgłaszanych do tytułu oznaczają konieczność większego zaangażowania otaczającego je regionu. Miasta i miasteczka są miejscem spotkań. Stanowią ośrodki handlu, przemysłu, edukacji lub władzy. Zlokalizowane są w sercu danego regionu i odzwierciedlają jego charakter. Komitet zauważa, że zmiany te zostały uznane poprzez włączenie do programu ESK wymiaru regionalnego w 2007 r. Podkreśla zatem walory płynące z zachęcania do regionalnego podejścia do tytułu ESK w tym z rozważenia możliwości wyłonienia ESK na poziomie regionalnym, przy czym to region byłby głównym przedmiotem zainteresowania z punktu widzenia bogactwa kulturowego, a główne miasto tego regionu sprawowałoby pieczę nad całym procesem.

22.

Podkreśla, że w przyszłości należy jeszcze bardziej zachęcać miasta kandydujące do angażowania w program EKS otaczającego je regionu, a nawet euroregionu - w przypadku miast leżących na pograniczu - poprzez zawieranie umów partnerskich gwarantujących współpracę na wszystkich etapach inicjatywy. Uznaje znaczenie solidnego systemu sprawowania rządów gwarantującego trwałość zaangażowania politycznego i finansowego. Kluczowymi czynnikami takiego systemu sprawowania rządów powinny być: silne polityczne wsparcie międzypartyjne uwzględniające gwarancje budżetowe, niezależność artystyczna i zaangażowanie obywateli.

23.

Wskazuje na istotną rolę, jaką w nowoczesnej gospodarce odgrywają kreatywne sieci i miasta w ramach otwartego ekosystemu innowacji: miasta, i regiony, uczelnie lub ośrodki badawcze oraz przedsiębiorstwa coraz ściślej ze sobą współpracują w kwestiach strategicznych, po to by zyskać oszczędności wynikające ze skali i zasięgu oraz przenikanie wiedzy, a także skoordynować planowanie w zakresie infrastruktury. Wzywa do ścisłego zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w przygotowywanie ram prawnych i programów finansowania.

24.

Przypomina o znaczeniu europejskiego wymiaru tego wydarzenia⁽⁵⁾. Zgadza się z tym, że program ESK ma na celu propagowanie europejskiej współpracy, podkreślenie bogactwa kultury europejskiej oraz zaangażowanie i mobilizację obywateli. Powtarza, że zachęcanie do aktywnego zaangażowania regionalnego otoczenia w program ESK pozwoliłoby na propagowanie tego celu i zagwarantowanie, że pozytywne skutki dałyby się odczuć w (szerszym) kontekście regionalnym.

25.

Ponownie stwierdza, że Komisja Europejska powinna bacznie obserwować, analizować i wspierać najnowsze wydarzenia w kontekście programu ESK. Przypomina, że przy opracowywaniu swoich programów Komisja Europejska powinna uwzględniać znaczący potencjał kulturowy, jaki partnerstwa miast i regionów stanowią dla całego społeczeństwa, oraz wykorzystywać nowe trendy jakościowe⁽⁶⁾.

D.

Zachęcanie do udziału w preselekcji

26.

Przyznaje, że ESK jest jednym z najbardziej udanych programów UE, jako że daje niezrównaną okazję miastu noszącemu ten tytuł i otaczającemu go regionowi - a nawet miastom kandydującym - na kulturalny, społeczny i gospodarczy "skok naprzód" i dokonanie w ciągu kilku lat takich przemian, które normalnie trwają całe pokolenie.

27.

Dlatego też zachęca do popierania szerokiego udziału kandydatów w procesie selekcji do tytułu ESK, zauważając, że doświadczenia ostatnich lat pokazują, iż samo zgłoszenie do procedury selekcyjnej przynosi pozytywne skutki kandydującym miastom w postaci korzystnych przemian gospodarczych i wizerunkowych. Ubieganie się o ten tytuł skutkuje również nowymi (międzynarodowymi) sieciami powiązań i lepszą współpracą między partnerami w regionie.

28.

Uznaje problemy, z jakimi borykają się państwa członkowskie i system europejskiego jury, wynikające z konieczności rozpatrywania coraz większej liczby zgłoszeń, rosnących kosztów zgłaszania ofert i kwestii organizacyjnych związanych z konkursem. Wzywa Komisję, by rosnącą liczbę kandydatów traktowała jako zjawisko pozytywne i by odpowiednio przeorganizowała procedurę selekcji po roku 2019.

29.

Podkreśla, że Komisja Europejska, państwa członkowskie i miasta kandydujące powinny ściśle współpracować na rzecz podnoszenia świadomości opinii publicznej w miastach i regionach na temat tytułu. Komisja powinna w dalszym ciągu budować markę tytułu ESK, państwa członkowskie powinny szeroko nagłaśniać konkurs na poziomie krajowym, a miasta mają szczególne zadanie wykorzystania swoich bezpośrednich kontaktów z obywatelami do wyjaśnienia korzyści płynących z tej inicjatywy i informowania o nich. Faktycznie, bez dobrego zrozumienia celów tytułu ESK przez obywateli ciężko jest uzyskać miastu poparcie opinii publicznej dla swojej kandydatury. Może to zniechęcać niektórych potencjalnych kandydatów do ubiegania się o ten tytuł.

30.

Wskazuje, że pożądana jest solidniejsza struktura konkursu. Sugeruje możliwość jego zorganizowania w taki sposób, by wszystkie zgłaszające się miasta przyczyniały się do rozwoju kultury na poziomie europejskim, krajowym lub regionalnym. Działania zaplanowane w ramach kandydatury można by zaprojektować tak, aby pokazywać, w jaki sposób poszczególne miasta lub regiony przyczynią się do realizacji celów polityki kulturalnej. Mogłyby one również obejmować zobowiązanie wszystkich miast do prowadzenia tej działalności w latach poprzedzających rok posiadania tytułu ESK (niezależnie od tego, kto go ostatecznie otrzyma). Bardziej przejrzyste zasady konkursu mogłyby ułatwić łagodzenie napięć między miastami i regionami i wspierać udział kandydatów w realizacji szerszych programów krajowych i unijnych. Przyczyniłoby się to zasadniczo do wzbudzenia zdrowego ducha "konkurencji na rzecz współpracy".

31.

Komitet wzywa Komisję do zachęcania państw członkowskich, by za pośrednictwem krajowych władz i instytucji wszelkimi sposobami wspierały miasto, które zostanie wyznaczone na stolicę kultury.

E.

Procedura selekcji

32.

Popiera system rotacji wśród państw członkowskich, w jakim przyznawany jest obecnie tytuł ESK (od 2007 r.), stwierdzając, że taki system gwarantuje równość szans mniejszych miast i państw członkowskich na uzyskanie tego tytułu mimo ograniczeń budżetowych

33.

Wzywa Komisję Europejską do tego, by rozważyła wprowadzenie w nowych zasadach prawnych możliwość zgłaszania kandydatur do tytułu ESK przez kraje nie należące do UE. Przypadek Stambułu w 2010 r. wskazuje na taką możliwość⁽⁷⁾.

34.

Potwierdza, że przedstawiciel KR-u w komisji selekcyjnej musi w dalszym ciągu być jednym z wybieranych członków, jak to praktykowano dotychczas. Przyznaje jednak, że udział w tej komisji nie jest stanowiskiem honorowym i że wiąże się ze znacznymi nakładami pracy oraz dużą odpowiedzialnością wobec kandydujących miast. Zwraca się do Komisji o potwierdzenie roli Komitetu Regionów w komisji monitorującej oraz tego, że komisja ta dalej odgrywać będzie aktywną rolę w zabieganiu o osiągnięcie synergii między programami kulturalnymi wytypowanych miast w fazie przygotowywania tych programów⁽⁸⁾. Jest pożądane, aby ustalono bardziej obiektywne kryteria, tak aby wyeliminowane miasta kandydujące mogły z nich czerpać naukę, zaś przyszli kandydaci mogli się na nich opierać.

Bruksela, 15 lutego 2012 r.

	Przewodnicząca
	Komitetu Regionów
	Mercedes BRESSO

KOMITET REGIONÓW
- Przyznaje, że ESK jest cenną inicjatywą, która podkreśla bogactwo, różnorodność i wspólne aspekty kultury europejskiej. Zauważa ponadto, że w okresie szybkiego wzrostu kulturalnego w Unii Europejskiej program ten w szczególny sposób przyczynił się do pojawienia się tożsamości europejskiej.
- Wskazuje na to, że ze względu na rosnący prestiż tego tytułu kultura zajęła ważne miejsce w programach działań politycznych państw członkowskich, regionów i miast.
- Ponownie wyraża przekonanie, że dialog międzykulturowy w połączeniu ze spójnością społeczną i terytorialną może pomóc we wpajaniu podstawowych wartości życia prywatnego, społecznego i obywatelskiego, takich jak solidarność, odpowiedzialność, tolerancja, szacunek, dążenie do postępu społecznego i zrozumienie dla różnorodności społecznej i kulturowej. Może również ułatwiać komunikację między jednostkami i grupami z różnych kultur i ich współistnienie zgodnie z zasadą solidarności.
- Zauważa, że w miastach, które uzyskały tytuł ESK, znacznie wzmocnił się sektor kultury i trwale wzrósł udział, zwłaszcza młodzieży, w wydarzeniach kulturalnych.
- Podkreśla, że ESK powinna być procesem, w którym kształtuje się lokalną widownię dzięki programom edukacyjnym, działaniom wymagającym uczestnictwa i podnoszeniu świadomości związanej z zagadnieniami o zasięgu lokalnym i europejskim.
Sprawozdawca	Anton ROMBOUTS (NL/PPE), burmistrz miasta 'sHertogenbosch

Opinia "Przyszłość Europejskiej Stolicy Kultury".

Dz.U.UE.C.2012.113.17