Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Europejski Bank Wodoru
Dz.U.UE.C.2024.1047
Akt nienormatywnyOpinia Europejskiego Komitetu Regionów - Europejski Bank Wodoru
(Dz.U.UE C z dnia 9 lutego 2024 r.)
| Sprawozdawczym: | Arianna CENSI (IT/PES), członkini władz wykonawczych Mediolanu |
| Dokument źródłowy: | COM(2023) 156 final |
ZALECENIA POLITYCZNE
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW (KR),
Ramy regulacyjne i warunki ogólne
1. Z zadowoleniem przyjmuje komunikat w sprawie Europejskiego Banku Wodoru. Zwraca jednak uwagę, że nazwa "Europejski Bank Wodoru" może być myląca, ponieważ nie odnosi się do banku, ale do inicjatywy, która służy koordynacji działań i finansowania na rzecz wsparcia unijnej produkcji i importu odnawialnego wodoru i realizacji projektów związanych z wodorem odnawialnym.
2. Podkreśla, że stworzenie gospodarki wodoru odnawialnego stanowi jeden z kluczowych elementów umożliwiających osiągnięcie celów Zielonego Ładu i neutralności klimatycznej. Realizacja ambitnych celów w zakresie produkcji wodoru odnawialnego wyznaczonych w planie REPowerEU przy zachowaniu synergii z planem przemysłowym Zielonego Ładu musi zapewnić wzrost zdolności produkcyjnych przemysłu i przewagi konkurencyjnej w Europie.
3. Wzywa Komisję Europejską do znacznego przyspieszenia powiadamiania o projektach wodorowych IPCEI 1 . Zainteresowane podmioty dolin wodorowych w regionach UE pilnie potrzebują inwestycji i pewności planowania. Pilna jest zwłaszcza oczekiwana trzecia fala powiadamiania o projektach infrastrukturalnych.
4. Ubolewa, że w komunikacie nie odniesiono się w wystarczającym stopniu do władz lokalnych i regionalnych, i wzywa Komisję Europejską do ponownego rozważenia roli tych władz w kontekście przyszłego funkcjonowania Europejskiego Banku Wodoru, biorąc pod uwagę fakt, że będą one sprawowały istotną funkcję w procesie wdrażania projektów na terytorium całej UE - zarówno w odniesieniu do działań w zakresie programowania i planowania energetycznego, jak i do tych związanych z procesem wydawania zezwoleń. Apeluje, by Komisja Europejska zajęła się tą kwestią w zapowiedzianym planie działania na rzecz dolin wodorowych 2 .
5. Przypomina, że wodór odnawialny jest jedyną zrównoważoną formą wodoru zgodną z dążeniami opisanymi w Zielonym Ładzie, i podkreśla, że celem instrumentu, którym jest Europejski Bank Wodoru, musi być zmniejszenie kosztów wytwarzania wodoru odnawialnego. Uznaje, że inne źródła wodoru niskoemisyjnego mogłyby odegrać rolę w perspektywie krótkoterminowej, aby zapewnić sprawne i możliwie najszybsze przejście na korzystanie z wodoru odnawialnego.
6. Zwraca uwagę, że elektrolizery odpowiadają za mniej niż 4 % całkowitej produkcji wodoru w UE, i uznaje pilną potrzebę zwiększenia zdolności produkcyjnych w zakresie ich wytwarzania w UE. Uznaje jednocześnie znaczenie przywozu wodoru odnawialnego z państw niebędących członkami UE dla osiągnięcia celów wyznaczonych w planie REPowerEU i podkreśla, że nie powinno się podważać wysiłków tych krajów na rzecz osiągnięcia własnych celów w zakresie energii i klimatu. Zachęca Komisję Europejską do rozważenia jedynie przywożenia wodoru odnawialnego z państw sąsiadujących z Unią, które szanują wartości UE, wykazują zaangażowanie na rzecz zrównoważonego rozwoju i nie generują dodatkowych emisji na poszczególnych etapach łańcucha dostaw. Przypomina, że mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (carbon border adjustment mechanism - CBAM) będzie miał zastosowanie do wodoru, i wzywa Komisję do opracowania rozbudowanego systemu certyfikacji na potrzeby przywozu wodoru odnawialnego, bazującego na tych samych kryteriach co kryteria stosowane w odniesieniu do produkcji unijnej. Zachowuje ostrożność w odniesieniu do potencjalnych zagrożeń związanych z odtworzeniem zależności.
7. Z zadowoleniem przyjmuje to, że Europejski Bank Wodoru opiera się na już ustanowionym instrumencie aukcji na import wodoru "H2Global" i apeluje o to, by specjalne krajowe wsparcie importu mogło uzupełniać instrument na rzecz importu wodoru Europejskiego Banku Wodoru. Przewiduje, że import wodoru może bardzo przyczynić się do przekształcenia portów i terminali LNG w regionach przybrzeżnych w węzły energetyczne przyszłości.
8. Podkreśla konieczność rozbudowania unijnej infrastruktury do wytwarzania, przechowywania, transportu, dystrybucji i zużycia wodoru w całej UE. Zwraca też uwagę na potrzebę zintegrowanego planowania sieci energii elektrycznej, ciepła i gazu, aby zapewnić płynną integrację z systemami energetycznymi. Aukcje Europejskiego Banku Wodoru mogą być organizowane na zasadzie sektorowej 3 , co pozwoliłoby zagwarantować równe warunki działania dla konkurentów o zbliżonej strukturze kosztów, którzy podlegają podobnym wymogom.
9. Uznaje modelowy charakter pierwszego zaproszenia do składania wniosków w ramach Europejskiego Banku Wodoru i jego wkład w dalsze propagowanie wodoru odnawialnego w celu obniżenia emisyjności działalności przemysłowej, dostaw energii i transportu ciężkiego w UE. Po przeprowadzeniu pierwszego zaproszenia do składania wniosków aukcje powinny być organizowane w taki sposób, aby koncentrować się przede wszystkim na obniżaniu emisyjności tych sektorów przemysłowych (w tym sektora produkcji energii), które mają największy potencjał pod względem ograniczenia emisji i które będą najbardziej potrzebowały pokrycia różnicy między bieżącą ceną rynkową a ceną gwarantującą zysk. Należy również priorytetowo potraktować sektory, w których elektryfikacja nie jest technicznie i ekonomicznie wykonalną opcją, oraz zwrócić szczególną uwagę na przedsiębiorstwa, które mają strategiczne znaczenie dla danego kraju lub regionu.
10. Wzywa współprawodawców do zagwarantowania ustanowienia ram regulacyjnych na potrzeby wodoru odnawialnego w celu wsparcia rozwoju gospodarki wodoru odnawialnego poprzez zapewnienie odpowiedniej ochrony konsumentów i realizowanie znaczących inwestycji. Pakiet legislacyjny "Gotowi na 55" i inne istotne inicjatywy takie jak akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie i europejski akt w sprawie surowców krytycznych muszą zostać przyjęte jak najszybciej, aby umożliwić terminowe przeprowadzanie aukcji Europejskiego Banku Wodoru przy należytym uwzględnieniu perspektyw lokalnych i regionalnych.
1. 11. Wyraża uznanie dla początkowej puli środków finansowych przewidzianej na potrzeby pierwszej aukcji
Europejskiego Banku Wodoru w wysokości 800 mln EUR i wzywa Komisję do szybkiego przystąpienia do wdrażania i oceny tej aukcji pilotażowej. Wzywa jednak Komisję Europejską i państwa członkowskie, by zwiększyły ogólną pulę środków finansowych udostępnionych na potrzeby przyszłych aukcji Europejskiego Banku Wodoru, np. dodatkowymi zasobami systemu handlu emisjami (Emissions Trading System - ETS), zasobami europejskimi i krajowymi. Pewną rolę mogłaby również odegrać niedawno wprowadzona Platforma na rzecz technologii strategicznych dla Europy (Strategic Technologies for Europe Platform - STEP).
12. Ponownie podkreśla znaczenie równowagi geograficznej dla zagwarantowania możliwości wytwarzania i wykorzystywania wodoru odnawialnego w całej UE. Apeluje do Komisji o opracowanie aukcji na szczeblu makroregionalnym i o wyznaczenie w tym celu makroregionów, które byłyby dostatecznie duże, aby zapewnić wystarczający poziom konkurencji przy jednoczesnym zachowaniu równowagi geograficznej. Zwraca się do Komisji o zaproponowanie klucza podziałowego na potrzeby sprawiedliwego podziału puli środków finansowych między poszczególne regiony, a tym samym umożliwienie wniesienia wkładu w szczególności w transformację przemysłu europejskiego w celu wzmocnienia globalnej konkurencyjności i ochrony klimatu. Przy dokonywaniu tego rodzaju zróżnicowania pod kątem regionalnym należy brać pod uwagę specyficzne wyzwania, z którymi borykają się regiony najbardziej oddalone, wyspy, obszary górskie i regiony peryferyjne, a także miasta i regiony, na których prowadzi się energochłonną i trudną do elektryfikacji działalność przemysłową wywierającą znaczny wpływ na środowisko i zdrowie ludzi.
13. Dostrzega znaczenie regionów, które dzięki importowi i transportowi wodoru odgrywają nadrzędną rolę w zapewnianiu równomiernej pod względem geograficznym dystrybucji wodoru w UE, i wzywa Komisję, aby stworzyła mechanizm kompensacyjny dla tych regionów w celu zrekompensowania im szczególnych trudności wynikających z tej funkcji tranzytowej.
Regiony jako katalizatory inicjatywy Europejskiego Banku Wodoru
14. Podkreśla ponadto w tym kontekście, że infrastruktura wodorowa musi być rozwijana zarówno na szczeblu krajowym, jak i na szczeblu ponadnarodowym i ponad granicami, aby dostarczać wodór tam, gdzie jest on potrzebny, przede wszystkim w sektorach przemysłowych w UE.
15. Podkreśla integralną słabość niewystarczającej odporności wybranej koncepcji aukcji. Aukcja między tylko jednym dostawcą a nabywcą zwiększa ryzyko niepowodzenia jednego z dwóch uczestników w okresie do 10 lat realizacji operacyjnej, co może mieć dla nich katastrofalne skutki gospodarcze. Dlatego KR stanowczo nalega, by sprawdzić sposób,
w jaki można ograniczyć ryzyko niepowodzenia któregoś uczestnika aukcji podczas realizacji operacyjnej. Zarówno po stronie producenta, jak i nabywcy należy sięgać po skuteczne metody rynkowe. W przypadku kolejnych aukcji należy też sprawdzić, czy wybór alternatywnych mechanizmów aukcyjnych (np. podwójnych aukcji porównywalnych z H2Global) mógłby ograniczyć tego typu ryzyko.
16. Zwraca uwagę, że do 2027 r. nie da się zapewnić skutecznego przesyłu wodoru rurociągami w obrębie jednego kraju, a co dopiero w całej Europie. Dlatego należy zakładać, że w pierwszych aukcjach wodoru większą rolę odegrają aspekty regionalne. KR stwierdza, że Komisja powinna podjąć skuteczne środki kontrolne, aby nie dopuścić do zmów między dostawcami a nabywcami, które zakłócają kształtowanie się cen, oraz by wykluczyć powiązania własnościowe między nimi (np. sprzedaż na rzecz własnego przedsiębiorstwa, spółek zależnych lub innych podmiotów należących do własnej grupy).
17. Uważa, że władze lokalne i regionalne będą pełniły funkcję podmiotów wspomagających rozwój gospodarki wodorowej, ponieważ odgrywają rolę naturalnych platform umożliwiających tworzenie silnych powiązań między producentami i odbiorcami wodoru. Aby w pełni wykorzystać tę rolę, należy wprowadzić instrumenty wspierające w celu zapewnienia władzom lokalnym i regionalnym dodatkowej pomocy technicznej oraz możliwości budowania zdolności. Ponadto ważne jest, by usunąć bariery prawne, które uniemożliwiają władzom lokalnym i regionalnym wnoszenie wkładu w produkcję i sprzedaż wodoru. Apeluje, by Komisja Europejska zajęła się tą kwestią w zapowiedzianym planie działania na rzecz dolin wodorowych 4 .
18. Wzywa Komisję Europejską, by aktywnie angażowała władze lokalne i regionalne w kwestii agregowania popytu i podaży oraz gromadzenia precyzyjnych danych na temat lokalizacji najważniejszych punktów produkcji i wykorzystywania wodoru odnawialnego na terytorium UE. Należy przy tym uwzględniać obszary borykające się z barierami strukturalnymi.
19. Zwraca uwagę na konieczność obniżenia emisyjności energochłonnej działalności przemysłowej, transportu ciężkiego i obszarów miejskich poprzez priorytetowe traktowanie działań ograniczających emisje i jednoczesne tworzenie nowych możliwości zatrudnienia, zwłaszcza w regionach o wysokiej emisji dwutlenku węgla i w miastach. Zaproszenia do składania wniosków organizowane w ramach Europejskiego Banku Wodoru powinny propagować udostępnianie wodoru odnawialnego do obniżania emisyjności miast i procesów przemysłowych, zastępowania paliw kopalnych wykorzystywanych do produkcji substancji pochodnych (np. amoniaku), a także bezpośredniego wstrzykiwania wodoru na potrzeby przemysłu stalowego, gdzie nie jest jeszcze możliwa pełna elektryfikacja.
20. Zachęca Komisję Europejską do wspierania przyszłych aukcji na rzecz mobilności bezemisyjnej, w szczególności mobilności długodystansowej takiej jak transport realizowany przy wykorzystaniu pociągów, samolotów, samochodów ciężarowych i statków. Zapewnienie dostaw dużej ilości wodoru odnawialnego ułatwi tworzenie stacji tankowania wodoru w całej UE, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych.
21. Podkreśla znaczenie infrastruktury wodorowej dla zwiększania efektywności zaproszeń do składania wniosków w ramach Europejskiego Banku Wodoru w celu propagowania wytwarzania i wykorzystywania subsydiowanego wodoru odnawialnego w całej UE. Wykazano, że rurociągi wodorowe stanowią tańszy nośnik energii w kontekście transportu wodoru. Zwraca jednak uwagę na znaczenie jak najsilniejszego wspierania produkcji i wykorzystywania wodoru odnawialnego na szczeblu lokalnym i regionalnym, w tym również w duchu zgodnym z koncepcją dolin wodorowych.
22. Przypomina, że chociaż produkcja wodoru w drodze elektrolizy wymaga znacznej ilości wody, wynoszącej od 18 do 24 kg na kilogram wodoru 5 , może ona nadal oferować zrównoważone podejście do zużycia wody w porównaniu z innymi sektorami wodochłonnymi. Jednak wzywa Komisję i państwa członkowskie do zwracania szczególnej uwagi na efektywne gospodarowanie zasobami i na przepisy ramowej dyrektywy wodne 6 j, w szczególności w przypadku regionów narażonych na susze. Głównym celem partnerstw z państwami trzecimi, zwłaszcza w regionach suchych, powinno być unikanie konfliktów związanych z zużyciem wody. Zaleca przeprowadzenie dodatkowych badań nad technologiami w zakresie efektywnego gospodarowania zasobami i odsalania wody, jak również nad rozwiązaniami dotyczącymi zanieczyszczenia solanką, które pozwoliłyby ograniczyć do minimum zużycie energii i wpływ na środowisko.
Finansowanie przejścia na korzystanie z wodoru odnawialnego - inicjatywa Europejskiego Banku Wodoru i wspierające ją działania
23. Wzywa do dalszego udoskonalania przyszłego budżetu, do zachęcania do podejmowania działań na rzecz rozwijania rynku, do zapewnienia warunków sprzyjających skutecznemu zwiększaniu zaangażowania mniejszych przedsiębiorstw i małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz do udzielania lepszego wsparcia sektorom przemysłowym, które będą musiały ponieść wyższe koszty transformacji.
24. Wzywa Komisję Europejską do przydzielenia większej ilości zasobów ETS w ramach budżetu Europejskiego Banku Wodoru. Zmieniony wniosek w sprawie funduszu innowacyjnego, w którym zwiększono by rozmiar projektów mogących korzystać ze wsparcia oraz wprowadzono nowe kategorie takich projektów, zapewniłby możliwość poszerzenia zakresu składania ofert w ramach aukcji Europejskiego Banku Wodoru i zwiększenia wielkości projektów objętych wsparciem. Realizacja takiego scenariusza, w którym przewidziano by większą liczbę zaproszeń do składania wniosków w ciągu roku organizowanych w podziale na sektory lub makroregiony, mogłaby przyczynić się do uruchomienia równomiernie rozłożonego rynku wodoru odnawialnego w Europie.
25. Zdecydowanie zaleca Komisji Europejskiej zwrócenie uwagi na konieczność zapewnienia dodatkowych zasobów nie tylko na potrzeby organizowania zaproszeń do składania wniosków w ramach Europejskiego Banku Wodoru, ale również na potrzeby ich przeprowadzania przez władze lokalne i regionalne ze względu na konieczność zwiększenia fachowej wiedzy technicznej lub administracyjnej, jaką dysponują te władze. W tym kontekście należy zbadać synergie z istniejącymi instrumentami, takimi jak Instrument Wsparcia Technicznego i wspólna inicjatywa wsparcia projektów w regionach europejskich (Joint Assistance to Support Projects in European Regions - JASPERS), a także zapewnić odpowiednie szkolenia specjalistyczne w ramach specjalnych kursów finansowanych przez państwa członkowskie.
26. Wzywa Komisję Europejską do ponownego zastanowienia się nad tym, w jaki sposób wsparcie w ramach Europejskiego Banku Wodoru mogłoby zostać połączone z finansowaniem udostępnianym za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Programu InvestEU realizowanego przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), również po to, by wspierać wprowadzanie wodoru do cyklu przemysłowego w tych sektorach, w których trudno jest zredukować emisje. W ostatecznym rozrachunku tego rodzaju wsparcie przyspieszy proces tworzenia instalacji produkcyjnych i powiązanej z nimi infrastruktury, dzięki czemu łatwiej będzie przyciągnąć zasoby publiczne i prywatne.
27. Uznaje, że regiony słabiej rozwinięte mogą wymagać dodatkowego wsparcia na rzecz realizacji projektów dotyczących wodoru odnawialnego i nadzoru nad nimi ze względu na ich szczególne potrzeby i możliwości. Zachęca Komisję Europejską do ścisłej współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi w tych regionach w celu opracowania dostosowanych rozwiązań, usprawnienia procedur administracyjnych i zapewnienia pomocy w przypadku zawiłości regulacyjnych.
28. Podkreśla, że w szczególności pierwsza aukcja pilotażowa powinna mieć na celu przyciągnięcie mniejszych, rozwijających się projektów. W związku z tym zwraca się do Komisji o zmniejszenie obciążeń administracyjnych i dostosowanie niektórych elementów struktury mechanizmu, a mianowicie wymogu minimalnej zainstalowanej mocy elektrolizerów i ograniczenia wielkości ofert, aby ułatwić udział małych i średnich podmiotów.
29. Wzywa Komisję Europejską do wdrożenia kryterium indeksacji w odniesieniu do przyznawanych stałych premii w celu zabezpieczenia produkcji wodoru odnawialnego przed nieprzewidzianymi wahaniami inflacyjnymi.
30. Zgadza się z Komisją Europejską, że wsparcie finansowe z aukcji - poza wyjątkami przewidzianymi w warunkach poszczególnych aukcji - nie powinno kumulować się ze wsparciem publicznym na szczeblu krajowym. Niemniej domaga się, aby Komisja Europejska oceniła wyniki pierwszej aukcji w celu złagodzenia zasad kumulacji dla przyszłych aukcji, o ile nie będzie to prowadziło do zakłóceń konkurencji.
31. Z zadowoleniem przyjmuje zaproponowaną przez Komisję Europejską koncepcję "aukcji jako usługi". Uważa, że ta koncepcja mogłaby obniżyć koszty administracyjne ponoszone przez państwa członkowskie; sugeruje przeprowadzenie stosownej oceny przed rozszerzeniem tej koncepcji na inne formy wsparcia.
Tworzenie miejsc pracy i środki przekrojowe
32. Zwraca uwagę na fakt, że władze lokalne i regionalne dysponują największym potencjałem w zakresie wspierania rozwoju umiejętności i przekwalifikowywania siły roboczej, głównie w społecznościach, w których trudno jest obniżyć emisyjność. Przewiduje się, że do 2030 r. liczba miejsc pracy o profilu technicznym i o profilu administracyjnym w samym sektorze produkcji wodoru wyniesie 249 000 7 , przy czym oczekuje się, że do 2030 r. na całej długości łańcucha wartości wodoru powstanie milion nowych miejsc pracy 8 .
33. Podkreśla, że aukcje Europejskiego Banku Wodoru i ich powodzenie będą zależały od tego, w jaki sposób realizacja programów zostanie zaplanowana na szczeblu lokalnym i regionalnym. Doliny wodorowe i powiązana z nimi infrastruktura będą odgrywały znaczącą rolę poprzez zrzeszanie podmiotów na wszystkich etapach łańcucha wartości wodoru, sprzyjanie innowacyjności i wnoszenie wkładu w rozwój lokalnej gospodarki. Z zadowoleniem przyjmuje utworzenie centrów doskonałości i europejskich akademii zaproponowanych w akcie w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie 9 , których zadaniem jest również specjalistyczne szkolenie pracowników - zarówno technicznych, jak i administracyjnych.
34. Wzywa państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne do korzystania z zielonych zamówień publicznych w celu zagwarantowania bardziej korzystnego traktowania towarów wytwarzanych przy użyciu wodoru odnawialnego, jeżeli bardziej zrównoważone rozwiązania nie są dostępne. Będzie to sprzyjać rozwojowi europejskich łańcuchów wartości w zakresie produkcji maszyn i komponentów związanych z produkcją wodoru, a zatem pobudzi zrównoważony rozwój gospodarczy w całej UE.
35. Zachęca Komisję Europejską do ponownego rozważenia roli władz lokalnych i regionalnych w kontekście ogólnie rozumianego zarządzania Bankiem Wodoru, ponieważ władze te pełnią funkcję kluczowych podmiotów w kontekście udzielania pozwoleń na dodatkowe wdrażanie odnawialnych źródeł energii (OZE), przydzielania działek na realizację projektów i opracowywania oraz wdrażania standardów środowiskowych. Wzywa UE i państwa członkowskie, by stworzyły korzystne ramy regulacyjne dla energii, przemysłu i ochrony zasobów naturalnych, pozostawiające pole manewru na szczeblu lokalnym i regionalnym. W tym względzie władze lokalne i regionalne będą odgrywały istotną rolę w określaniu zabezpieczeń środowiskowych mających zastosowanie do instalacji produkcyjnych i powiązanej z nimi infrastruktury, a państwa członkowskie mogą przyznać im większą autonomię decyzyjną w wypełnianiu tej roli, by przyspieszyć te procesy.
36. Podkreśla znaczenie ograniczania skali zjawiska fragmentacji unijnych podmiotów i inicjatyw (tj. Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Czystego Wodoru, Centrum Monitorowania Technologii Ogniw Paliwowych i Technologii Wodorowych, europejski sojusz na rzecz czystego wodoru) zajmujących się problematyką wodoru bez zmniejszania kwoty inwestycji publicznych w obszarze badań naukowych, rozwoju i innowacji.
37. Z zadowoleniem przyjmuje wysiłki Komisji na rzecz zwiększenia produkcji wodoru odnawialnego, ale nie należy zapominać o przestrzeganiu zasady gospodarki o obiegu zamkniętym w całym cyklu produkcji, zwłaszcza na obszarach o cechach morfologicznych ograniczających wykorzystanie niektórych odnawialnych źródeł energii.
Bruksela, dnia 30 listopada 2023 r.