Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Strategia UE w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu na lata 2021-2025"" [COM(2021) 171 final]
Dz.U.UE.C.2021.517.78
Akt nienormatywnyOpinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego "Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów »Strategia UE w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu na lata 20212025«" [COM(2021) 171 final] (2021/C 517/12)
Wniosek o konsultację Komisja Europejska, 31.5.2021
Podstawa prawna Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Sekcja odpowiedzialna Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa
Data przyjęcia przez sekcję 7.9.2021
Data przyjęcia na sesji plenarnej 22.9.2021
Sesja plenarna nr 563
Wynik głosowania
(za/przeciw/wstrzymało się) 215/1/4
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Handel ludźmi to przede wszystkim poważne pogwałcenie praw człowieka. Narusza prawa podstawowe takie jak wolność, godność i równość, zapisane w licznych dokumentach, jak Powszechna deklaracja praw człowieka, europejska konwencja praw człowieka, Karta praw podstawowych Unii Europejskiej czy Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
1.2. Podstawowymi przyczynami handlu ludźmi są wynikająca z ubóstwa ciężka sytuacja ofiar, nierówność płci i przemoc wobec kobiet i dzieci, konflikty i sytuacje pokonfliktowe, brak integracji społecznej, brak możliwości i zatrudnienia, brak dostępu do edukacji oraz praca dzieci.
1.3. Handlarze wykorzystują to do wprowadzenia przestępczego, złożonego i wysoce rentownego modelu biznesowego, który nadal charakteryzuje się niskim ryzykiem i dużymi zyskami.
1.4. Pandemia pogorszyła i tak już złą sytuację gospodarczą i społeczną oraz utrudniła dostęp do wymiaru sprawiedliwości i karanie przestępstw. Jednocześnie powstał nowy model biznesowy służący rekrutacji i wykorzystywaniu ofiar przez internet.
1.5. EKES zasadniczo popiera strategię UE w zakresie zwalczania handlu ludźmi na lata 2021-2025 ("strategię") przedstawioną przez Komisję Europejską ("Komisja"), lecz przedstawia w niniejszej opinii szereg uwag, propozycji i zaleceń.
1.6. EKES zgadza się ze stwierdzeniem Komisji, że istnieje potrzeba poprawy w zharmonizowany sposób jakości danych gromadzonych w państwach członkowskich 1 . Aby można było skuteczniej walczyć z handlem ludźmi, szczególnie w odniesieniu do opracowywania odpowiednich reakcji, potrzeba ścisłej, gruntownej i aktualnej wiedzy na temat tego procederu, zwłaszcza zaś na temat wszystkich podmiotów (ofiar, handlarzy ludźmi, użytkowników) oraz sposobu funkcjonowania sieci handlu ludźmi. Inaczej ignoruje się i dewaluuje rzeczywisty wymiar tego procederu.
1.7. EKES odnotowuje, że podejmowane starania na rzecz zwalczania handlu ludźmi okazały się niewystarczająco skuteczne, należy więc zintensyfikować działania w ramach bardziej kompleksowej strategii obejmującej nowe środki 2 .
1.8. EKES popiera ewentualną zmianę dyrektywy w sprawie zwalczania handlu ludźmi w wyniku oceny jej wdrożenia, jednak w walce z tym procederem usprawnienie sankcji, choć konieczne, nie jest wystarczające.
1.9. Komitet podkreśla i popiera zamiar ustanowienia minimalnych norm na szczeblu UE, które penalizują sieci biorące udział w handlu ludźmi i wykorzystywaniu ludzi oraz uznają za przestępstwo korzystanie z usług będących rezultatem wykorzystywania ofiar handlu ludźmi. Konieczne będzie rozważenie kryminalizacji całego łańcucha zamówień i podwykonawstwa obejmującego proces handlu ludźmi i wykorzystywania ludzi.
1.10. EKES uważa, że aby zwalczanie handlu ludźmi było skuteczniejsze, musi opierać się na bardziej kompleksowej analizie uwzględniającej wymiar społeczny, który umożliwia szerzenie się procederu. Niestety w strategii jedynie sporadycznie porusza się tę kwestię.
1.11. EKES zauważa również 3 , że istnieje związek między szerzeniem się handlu ludźmi w krajach o niskich dochodach a handlem dziećmi, z których "większość [...] jest zmuszana do pracy", co z kolei ma związek z problemami gospodarczymi rodzin.
1.12. EKES jest zdania, że ogromne cierpienie ofiar powinno prowadzić do stosowania humanistycznego podejścia do ich sytuacji na wszystkich etapach. Dominujące podejście przyjęte w strategii nie może sprowadzać się do repatriacji czy zachęcania do dobrowolnych powrotów do kraju pochodzenia, gdyż lekceważy się tym samym warunki, jakie napotkają tam te osoby, oraz fakt, że uczyniłoby to je bardziej podatnymi na handel ludźmi. Należy również uwzględnić kwestię prawa do integracji ze społeczeństwem przyjmującym.
1.13. EKES zauważa, że nie istnieje żaden środek mający na celu uznanie i egzekwowanie praw ofiar oraz zapewnienie natychmiastowej pomocy, wsparcia i ochrony (medycznej, prawnej i innej), zwłaszcza w odniesieniu do wszelkich sankcji stosowanych przez osoby wykorzystujące ofiary. EKES zwraca się do Komisji o uwzględnienie tej kwestii w strategii.
1.14. Komitet zwraca uwagę, że w strategii odnotowuje się duże trudności napotykane przez ofiary w odbudowie ich życia, a jednocześnie niewielkie możliwości ich integracji na rynku pracy. Niemniej nie przewidziano żadnych działań w tej dziedzinie 4 . Aby zaradzić tej sytuacji, proponuje, by ofiarom przyznać prawo do integracji ze społeczeństwem przyjmującym w drodze odpowiedniego i szybkiego procesu.
1.15. Prawodawstwo UE przewiduje możliwość wydania ofierze dokumentu pobytowego jedynie w przypadku współpracy w dochodzeniu i ściganiu handlarzy ludźmi. EKES zwraca uwagę na fakt, że może to być skrajnie krzywdzące dla ofiar, zmuszając je do ponownego przeżycia wszystkich doświadczeń i traumy, bez poszanowania ich zdrowia fizycznego i psychicznego. Proponuje, by sytuacje takie były rozpatrywane jednostkowo, w zależności od okoliczności i profilu psychologicznego każdej ofiary. Osoby te muszą otrzymać m.in. silne wsparcie psychologiczne, aby mogły opowiedzieć o przeżytej traumie.
1.16. EKES z zadowoleniem przyjmuje stanowisko Komisji dotyczące niekarania ofiar za przestępstwa, do których popełnienia zostały zmuszone, oraz ponownego rozważenia w duchu ochrony ofiar dyrektywy Rady z 2004 r. w sprawie dokumentu pobytowego wydawanego ofiarom handlu ludźmi.
1.17. EKES proponuje, by w związku z tym wszystkie ofiary handlu ludźmi otrzymały należyte odszkodowanie ze środków publicznych, biorąc pod uwagę dotkliwość cierpień, jakich doświadczyły. W przypadku wyzysku pracowników powinny mieć także prawo do otrzymania roszczeń należnych za wykonaną pracę. Ponadto bezpośredni beneficjent, tj. ostateczny pracodawca lub w szczególnych przypadkach, usługobiorca, powinien ponosić odpowiedzialność w sytuacji, gdy "łańcuch dostaw" stanowi nieprzenikniony labirynt.
1.18. EKES uważa, że europejskie prawodawstwo imigracyjne nie uwzględnia sytuacji słabiej wykwalifikowanych i biedniejszych migrantów ekonomicznych przybywających do Europy w poszukiwaniu lepszych warunków życia i pracy (istnieją już rozwiązania w przypadku migrantów o wyższych kwalifikacjach lub posiadających większe zasoby finansowe). Osoby takie są więc łatwym celem dla sieci handlu ludźmi ze względu na brak mechanizmów umożliwiających uregulowaną imigrację. EKES zaleca, by instytucje europejskie opracowały prawodawstwo europejskie w celu zaradzenia tej sytuacji.
1.19. Komitet uważa, że uwzględnienie w strategii wymiaru międzynarodowego 5 zwiększa skuteczność walki z handlem ludźmi. Zauważa jednak, że niewielki nacisk kładzie się na potrzebę godziwych i odpowiednich warunków gospodarczych i społecznych 6 dla ludności w krajach pochodzenia, a jest to niezbędne, by utrudnić werbowanie ofiar handlu ludźmi lub zapobiec mu. EKES proponuje, by uznać i włączyć do strategii wymiar współpracy na rzecz rozwoju i realizację celów zrównoważonego rozwoju ONZ jako główne metody takich warunków strukturalnych.
1.20. EKES zauważa, że w kontekście działalności gospodarczej i handlu ludźmi do celów wyzysku pracowników w strategii brakuje odniesienia do nieuczciwej konkurencji stosowanej przez przedsiębiorstwa wykorzystujące tę siłę roboczą w porównaniu z innymi przedsiębiorstwami działającymi zgodnie z prawem. Tego rodzaju dumping socjalny jest nie do pogodzenia ze społeczną odpowiedzialnością przedsiębiorstw, należy się więc zająć tą kwestią tak w wymiarze policyjnym i prawnym, jak i w ramach dialogu społecznego.
1.21. EKES odnotowuje, że z takiej siły roboczej korzysta się zazwyczaj częściej w sektorach działalności gospodarczej o większym stopniu nieformalności, w których ogólnie nie istnieją dialog społeczny, rokowania zbiorowe czy układy zbiorowe. Proponuje, by z myślą o skuteczniejszym zwalczaniu wyzysku pracowników Komisja uwzględniła w strategii aktywne zaangażowanie partnerów społecznych w walkę z handlem ludźmi, zgodnie z ich kompetencjami i z poszanowaniem ich autonomii, a tym samym promowanie dialogu społecznego i układów zbiorowych jako instrumentów niezbędnych do osiągnięcia tego celu.
1.22. EKES z zadowoleniem przyjmuje nadchodzącą inicjatywę Komisji dotyczącą zrównoważonego ładu korporacyjnego, w szczególności dążenie do zapewnienia, by zamówienia publiczne sprzyjały przejrzystości i społecznej odpowiedzialności 7 . Odnotowuje, że na szczeblu krajowym zawarto już kilka układów zbiorowych mających na celu zapobieganie nadużyciom i handlowi ludźmi w miejscu pracy oraz zapewnienie odszkodowań dla ofiar 8 . Zaleca, by w strategii uwzględniono te przykłady dobrych praktyk, które powinny być promowane i powielane w państwach członkowskich jako konkretny sposób zapewnienia pożądanej przejrzystości.
1.23. EKES z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie się Komisji do wzmocnienia dyrektywy w sprawie kar wobec pracodawców nieprzestrzegających obowiązujących przepisów, która umożliwi nakładanie na nich większych sankcji 9 .
1.24. EKES zauważa, że w strategii brakuje odniesienia do istotnego zaangażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych, a zwłaszcza związków zawodowych. Należy odpowiednio odnotować i docenić rolę i działania, jakie organizacje te od lat podejmują, zwłaszcza w wymiarze handlu ludźmi do celów wykorzystywania seksualnego, wyzysku pracowników i wyzysku dzieci, identyfikując, ujawniając i zwalczając takie przypadki oraz aktywnie wspierając ofiary. Komitet proponuje, by w strategii odniesiono się do tego zaangażowania, i apeluje, by odpowiednio wspierać te organizacje, w tym finansowo.
1.25. EKES zauważa również, że w strategii nie wspomina się o istotnym wsparciu ze strony organizacji społeczeństwa obywatelskiego, społecznościowych sieci solidarnościowych i partnerów społecznych dla ochrony, przyjmowania i integracji ofiar ani o ich potrzebie wsparcia finansowego dla realizacji takich działań. EKES zwraca się do Komisji o uwzględnienie tego wymiaru w strategii.
1.26. Komitet zgadza się, że w te działania należy włączyć oprócz Europolu i Eurojustu Europejski Urząd ds. Pracy, w ścisłej współpracy z organami krajowymi, a szczególnie inspektoratami pracy, wzmacniając jego uprawnienia i wyposażając go w środki materialne, zwłaszcza cyfrowe i formalne. EKES zwraca się zatem do Komisji, by w strategii zaproponowała państwom członkowskim przestrzeganie wskaźników określonych w Konwencji MOP nr 81 10 .
2. Kontekst
2.1. Wiemy z wiadomości, przekazów medialnych i opracowań, że handel ludźmi wiąże się z ogromnym cierpieniem ofiar, narusza ich godność, pozbawia ich wolności, niszczy ich życie. Nie możemy tego zignorować. EKES oraz jego członkinie i członkowie, a także wszyscy obywatele Unii Europejskiej, są głęboko świadomi straszliwego charakteru handlu ludźmi i dewastacyjnych skutków dla ofiar. Solidaryzują się z ofiarami i wspierają wszystkie środki mające na celu zwalczanie tego procederu i jego wyeliminowanie.
2.2. Badania i sprawozdania pogłębiły wiedzę na temat tego zjawiska, pomagając w udoskonaleniu strategii reagowania, jednak pomimo tego handel ludźmi naraża na niebezpieczeństwo co roku tysiące ludzi, zwłaszcza kobiety i dzieci. Fakty są następujące:
i. W latach 2017-2018 zarejestrowano kolejnych 14 000 ofiar, a liczba ta może być wyższa ze względu na trudności z ujawnieniem wszystkich ofiar.
ii. Prawie połowa ofiar to obywatele Unii, a reszta to osoby z państw trzecich w Afryce, na Bałkanach Zachodnich i w Azji 11 .
iii. Większość ofiar to kobiety i dziewczęta sprzedawane do celów wykorzystywania seksualnego.
iv. Wyzysk pracowników dotyczy 15 % ofiar, ale większość ofiar pozostaje niewykryta.
v. Główne sektory handlu ludźmi do celów wyzysku pracowników to: rolnictwo/leśnictwo, budownictwo, sektor hotelarsko-gastronomiczny, sektor usług sprzątania, sektor prac domowych, przemysł przetwórczy (włókienniczo-o- dzieżowy, produkcja żywności 12 ).
vi. Większość handlarzy ludźmi to obywatele UE.
vii. Przestępstwo to generuje wysokie zyski dla handlarzy ludźmi; w 2015 r. szacowano je na 29,4 mld EUR, z czego ok. 14 mld EUR pochodziło z wykorzystywania seksualnego 13 . Nie uwzględnia się przy tym handlu ludźmi do celów wyzysku pracowników 14 .
viii. Koszty gospodarcze związane z handlem ludźmi wyniosły w 2020 r. 2,7 mld EUR.
ix. Handlarze wykorzystują nierówności społeczne, a także podatność ludzi na zagrożenia gospodarcze i społeczne.
x. Prawie jedna czwarta ofiar handlu ludźmi to dzieci, które są ofiarami handlu ludźmi w celach wykorzystywania seksualnego 15 .
xi. Wykorzystywanie ofiar handlu ludźmi ma następujące formy: wykorzystywanie seksualne, praca przymusowa, przymusowa przestępczość i przymusowe żebractwo oraz handel dziećmi 16 .
2.3. Strategia w zakresie zwalczania handlu ludźmi na lata 2021-2025 17 została przygotowana w kontekście, który charakteryzuje się z jednej strony coraz większą świadomością konieczności podjęcia przez UE działań w tej dziedzinie z uwagi na jej zaangażowanie na rzecz godności ludzkiej i praw człowieka, a z drugiej zwiększającym się zasięgiem tego procederu.
2.4. Od 2002 r. UE coraz aktywniej stara się zwalczać handel ludźmi, a w proponowanej strategii planuje się kontynuować te działania 18 .
2.5. Przyjęcie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE 19 (słusznie określanej jako dyrektywa w sprawie zwalczania handlu ludźmi) stanowiło istotny krok naprzód w tym obszarze. Rozumienie pojęcia handlu ludźmi stało się bardziej przekrojowe i kompleksowe.
2.6. W dyrektywie przyjęto szerszą koncepcję handlu ludźmi w celu uwzględnienia nowych form wykorzystywania ofiar tego procederu. EKES zwraca szczególną uwagę na art. 2 - Przestępstwa dotyczące handlu ludźmi, w którym określono główne kierunki zwalczania tego zjawiska.
2.7. EKES przypomina, że opracował już szereg opinii na ten temat, których wnioski przyczyniły się ogólnie do walki z tym rodzajem przestępstwa 20 .
2.8. To właśnie w tym kontekście Komisja przedstawia wniosek dotyczący strategii składający się z sześciu sekcji, w których Komisja prezentuje swoje zobowiązania (26) i w których zachęca państwa członkowskie do podjęcia działań w celu ich wdrożenia w odnośnych obszarach (16), co daje razem 42 działania przewidziane w strategii.
3. Uwagi ogólne
3.1. Odnośnie do potrzeby danych (znajomość stanu rzeczy)
3.1.1. EKES podkreśla odnotowanie przez Komisję faktu, że pomimo podjętych inicjatyw proceder handlu ludźmi nadal się rozprzestrzenia w UE, a liczba ofiar jest coraz większa, co pociąga za sobą bardzo wysokie koszty w wymiarze ludzkim, społecznym i gospodarczym. Jest to spowodowane przede wszystkim modelem działalności organizacji przestępczych.
3.1.2. Komitet zwraca uwagę, że liczba zidentyfikowanych i domniemanych ofiar odzwierciedla powagę sytuacji. Niemniej potrzebujemy większej wiedzy na ten temat; nadal istnieją trudności w uzyskaniu danych, zwłaszcza w kontekście pandemii COVID-19, która utrudnia dostęp do niektórych informacji z uwagi na poważne ograniczenie zasobów ludzkich sektora publicznego i prywatnego.
3.2. Odnośnie do zwalczania handlu ludźmi
3.2.1. EKES zwraca uwagę, że w strategii skoncentrowano się na aspektach karnych i aspektach związanych z bezpieczeństwem w odniesieniu do przestępstwa, jakim jest handel ludźmi, uwzględniając różne wymiary tego zjawiska.
3.2.2. EKES zauważa, że w strategii doceniono rolę prawodawstwa w tym kontekście i zwrócono uwagę na dyrektywę w sprawie zwalczania handlu ludźmi, ale odnotowuje, że pomimo monitorowania jej wdrażania przez Komisję transpozycja jest nierównomierna, a przede wszystkim, że sprawcy pozostają bezkarni w UE, zaś liczba wyroków skazujących handlarzy nadal jest niska 21 .
3.3. Odnośnie do społecznego wymiaru walki z handlem ludźmi
3.3.1. EKES zauważa, że jak stwierdzono w komunikacie 22 , "[m]łode kobiety i osoby nieletnie ze społeczności romskich są szczególnie narażone na wykorzystanie i handel ludźmi ze względu na szereg czynników społecznoekonomicznych, takich jak wielowymiarowe ubóstwo (...)".
3.3.2. Komitet zwraca uwagę, że osoby, które obok ubóstwa wielowymiarowego posiadają inne wyróżniające cechy (osoby z niepełnosprawnościami, osoby LGBTI itp.), są również szczególnie narażone na wykorzystywanie i stanie się ofiarą handlu ludźmi.
3.3.3. EKES zauważa również 23 , że istnieje związek między szerzeniem się handlu ludźmi w krajach o niskich dochodach a handlem dziećmi, z których "większość [...] jest zmuszana do pracy", co z kolei ma związek z problemami gospodarczymi rodzin.
3.3.4. EKES odnotowuje i bardzo pozytywnie ocenia to, że takie podmioty jak Europejski Urząd ds. Pracy, inspektoraty pracy w państwach członkowskich, partnerzy społeczni, wiele organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz wiele mediów i sieci społecznościowych stale sygnalizują nieprawidłowości i zwalczają ten proceder, szczególnie poprzez wymianę i rozpowszechnianie informacji, zgłaszanie sytuacji i przeciwdziałanie im oraz poszukiwanie wszelkich rozwiązań w celu ochrony ofiar i karania handlarzy ludźmi. EKES proponuje, by Komisja uwzględniła i uwypukliła te działania w strategii jako przykłady dobrych praktyk, które należy powielić.
3.3.5. EKES przypomina, że w niektórych przypadkach niesamowicie wartościowe działania podejmowane przez wiele organizacji społeczeństwa obywatelskiego w różnych wymiarach zwalczania handlu ludźmi i wspierania ofiar (ratowanie rozbitków, przyjmowanie ofiar, wspieranie ich integracji itp.) zostały uznane za przestępstwa. EKES odrzuca takie stanowisko i wzywa Komisję do zajęcia się tą kwestią w strategii.
3.4. Odnośnie do praw ofiar
3.4.1. EKES jest zdania, że w strategii nie stosuje się konsekwentnie humanistycznego podejścia do sytuacji ofiar.
3.4.2. Komitet sądzi, że dostęp ofiar do przysługujących im praw powinien stanowić główne zagadnienie, zgodnie
z podejściem, które zawsze koncentruje się na umacnianiu godności ludzkiej ofiar i praw człowieka.
3.4.3. EKES stwierdza, że sytuacja ofiar niebędących obywatelami UE jest jeszcze trudniejsza. Zwraca uwagę, że istnieje wiele sytuacji, w których ofiary - czy to obywatele UE, czy obywatele państw trzecich - łatwo mogą stać się żerem dla handlarzy ludźmi i ponownie paść ofiarą handlu.
3.5. Odnośnie do kompleksowego charakteru strategii i jej realizacji
3.5.1. EKES zdaje sobie sprawę, że - jak wskazuje Komisja - ofiary handlu ludźmi są przemycane w ramach mieszanych przepływów migracyjnych na wszystkich szlakach i przez wszystkie organizacje przestępcze 24 . Jednak reakcja na tę rzeczywistość nie może ograniczać się do zwalczania sieci przemytników, lecz powinna być bardziej kompleksowa.
3.5.2. Komitet podkreśla, że strategii w zakresie zwalczania handlu ludźmi nie można zatem oddzielić od nowego paktu o imigracji i azylu ani od planu działania na rzecz integracji i włączenia społecznego na lata 2021-2027 25 . EKES zwraca uwagę, że jako nadrzędne ramy strategii społecznej UE należy również postrzegać plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych. EKES zaleca Komisji, by strategia zapewniała sprawną koordynację z innymi politykami społecznymi UE, tworząc synergie i zwiększając ich skuteczność.
3.5.3. Komitet popiera opracowanie deklaracji wspólnych zobowiązań podpisanej przez 10 europejskich agencji z myślą o współpracy, a także proponuje składanie corocznych sprawozdań z przeprowadzonych prac.
3.5.4. Komitet z zadowoleniem przyjmuje perspektywę uwzględniającą płeć, a także szereg propozycji mających na celu poprawę walki z handlem ludźmi, gdy ofiarami są dzieci.
4. Uwagi szczegółowe
4.1. Odnośnie do sekcji 2
4.1.1. EKES uważa, że należy skutecznie zapewnić na wszystkich etapach ochronę wszystkich ofiar, zwłaszcza kobiet i dzieci 26 . W tym celu trzeba zaangażować organizacje społeczeństwa obywatelskiego działające w tej sferze i partnerów społecznych na wszystkich etapach tego procesu.
4.1.2. Komitet z zadowoleniem przyjmuje i popiera stanowisko Komisji, zgodnie z którym należy zapewnić wdrożenie dyrektywy w sprawie zwalczania handlu ludźmi we wszystkich państwach członkowskich, a jej przegląd powinien opierać się na dogłębnej ocenie zidentyfikowanych ograniczeń i rozwoju sytuacji w zakresie handlu ludźmi, w szczególności w obszarze rekrutacji i wykorzystywania ofiar za pośrednictwem internetu.
4.1.3. EKES uważa, że nadrzędnym podejściem w strategii powinno być umożliwienie ofiarom, jeśli sobie tego życzą, pełnego skorzystania z przysługujących im praw człowieka, gwarantując im przede wszystkim dostęp do ochrony i odszkodowania za doznane cierpienia, a także dostęp do pracy wraz z powiązanymi prawami. Nie można mówić jedynie o repatriacji czy innych formach odsyłania osób do krajów pochodzenia. Troskę o integrację ofiar należy wykazać zarówno wtedy, gdy zdecydują się one pozostać w kraju, do którego przybyły, jak i gdy dobrowolnie zdecydują się na powrót do kraju pochodzenia. EKES powtarza, że ofiarom należy przyznać prawo do integracji ze społeczeństwem przyjmującym w drodze specjalnego i szybkiego procesu.
4.1.4. EKES z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji do zapewnienia odpowiednich środków finansowych na zwalczanie handlu ludźmi w UE i poza nią 27 .
4.2. Odnośnie do sekcji 3
4.2.1. EKES z zadowoleniem przyjmuje skierowaną do państw członkowskich propozycję Komisji, by rozważyły kryminalizację świadomego korzystania z usług, do których świadczenia zmusza się ofiary handlu ludźmi 28 .
4.2.2. EKES proponuje, by promować zaangażowanie partnerów społecznych w działania krajowe i transgraniczne dotyczące monitorowania handlu ludźmi i pracy przymusowej oraz zwalczania tych zjawisk we współpracy z inspektoratami pracy państw członkowskich i Europejskim Urzędem ds. Pracy. Odnotowuje, że na szczeblu krajowym zawarto już kilka układów zbiorowych mających na celu zapobieganie nadużyciom i handlowi ludźmi w miejscu pracy oraz zapewnienie odszkodowań dla ofiar 29 . Zaleca, by w strategii uwzględniono te przykłady dobrych praktyk, które powinny być promowane i powielane w państwach członkowskich.
4.2.3. Komitet zwraca uwagę, że konieczne jest również przeanalizowanie w kontekście handlu ludźmi skutków upowszechnienia nowych form pracy i związanych z tym nowych form wyzysku pracowników. W strategii słusznie wspomniano o korzystaniu z sieci cyfrowych, ale wydaje się, że w większym stopniu skoncentrowano się na handlu ludźmi do celów wykorzystywania seksualnego niż na wyzysku pracowników, zwłaszcza za pośrednictwem platform cyfrowych. EKES sugeruje, że w strategii należy nakreślić kompleksową wizję w tym obszarze.
4.2.4. EKES popiera zobowiązanie Komisji do dopilnowania, by w łańcuchach wartości przedsiębiorstw europejskich nie występowała praca przymusowa, a w łańcuchach dostaw unijnych przedsiębiorstw nie korzystano z pracy dzieci 30 .
4.3. Odnośnie do sekcji 4
4.3.1. EKES zgadza się, że przestępczość zorganizowana dąży do przeniknięcia do legalnej działalności gospodarczej i że nieodłącznie wiążą się z tym zagrożenia dla samego społeczeństwa. Do zwalczania tego zjawiska konieczne jest zwłaszcza systematyczne korzystanie w dochodzeniach policyjnych z dochodzeń finansowych, a także opracowanie i wdrożenie solidnych ram służących identyfikacji, zajmowaniu i konfiskacie mienia pochodzącego z przestępstwa 31 .
4.3.2. Komitet zgadza się co do potrzeby wzmocnienia zdolności do zwalczania handlu ludźmi poprzez systematyczne szkolenia przedstawicielek i przedstawicieli zawodów prawniczych i pracowników wymiaru sprawiedliwości. Należy przy tym pamiętać, że szkolenia powinny zawsze uwzględniać perspektywę i potrzeby ofiar 32 . EKES zwraca szczególną uwagę na potrzebę zwiększenia zasobów ludzkich służb zajmujących się tą dziedziną.
4.3.3. EKES uważa, że zwalczanie modelu biznesowego polegającego na rekrutacji i wykorzystywaniu ofiar za pośrednictwem internetu wymaga przestrzegania obowiązków prawnych nałożonych już na platformy oraz dialogu z przedsiębiorstwami technologicznymi i internetowymi w celu ograniczenia korzystania z platform do rekrutacji i wykorzystywania ofiar 33 . Jest zdania, że Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych 34 mogłoby być użytecznym narzędziem monitorowania nielegalnych internetowych kanałów rekrutacji do celów handlu ludźmi.
4.3.4. Zdaniem Komitetu zasadnicze znaczenie ma zapewnienie, by dostawcy usług internetowych i powiązane z nimi przedsiębiorstwa wspierali walkę z handlem ludźmi poprzez identyfikację i usuwanie materiałów związanych z wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem ofiar.
4.3.5. EKES zwraca szczególną uwagę na fakt, że sukces walki o rozmontowanie modelu przestępczego i ograniczenie wyzysku ofiar handlu ludźmi zależy w dużej mierze od aktywnego zaangażowania całego społeczeństwa oraz działań obywateli, a zwłaszcza od samorządów lokalnych, systemu kształcenia i systemu opieki zdrowotnej, od partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz od przekazów rozpowszechnianych przez media i sieci społecznościowe. Społeczeństwo ponosi wspólną odpowiedzialność za zwalczanie przestępstwa, jakim jest handel ludźmi. EKES proponuje, by w strategii uwzględniono konkretne programy informacyjne i szkoleniowe skierowane do tych
podmiotów instytucjonalnych i społecznych, gdyż powodzenie strategii zależy bezpośrednio od ich zaangażowania i skuteczności ich działań.
4.4. Odnośnie do sekcji 5
4.4.1. EKES uważa, że należy promować skuteczniejsze mechanizmy ukierunkowanej pomocy dla ofiar handlu ludźmi w celu zapewnienia im ochrony i praw na szczeblu państw członkowskich poprzez skoordynowane reagowanie przy pomocy wiedzy fachowej organizacji społeczeństwa obywatelskiego, partnerów społecznych i międzynarodowych organizacji pozarządowych i z uwzględnieniem m.in. wymiany najlepszych praktyk 35 .
4.4.2. EKES popiera stanowisko Komisji dotyczące niekarania ofiar za przestępstwa, do których popełnienia zostały zmuszone, oraz ponownego rozważenia w duchu ochrony ofiar dyrektywy Rady z 2004 r. w sprawie dokumentu pobytowego wydawanego ofiarom handlu ludźmi.
4.4.3. EKES popiera stanowisko Komisji w sprawie wzmocnienia współpracy na rzecz europejskiego mechanizmu ukierunkowanej pomocy.
4.4.4. W odniesieniu do dzieci Komitet zwraca uwagę na fakt, że należy wziąć pod uwagę ich przyszłość, ponieważ traumatyczne wydarzenie w wieku dziecięcym będzie miało wpływ na dorastanie i dorosłe życie. Jest zdania, że monitorowanie dalszego rozwoju pokrzywdzonych dzieci powinno być częścią strategii wspierania ofiar.
4.5. Odnośnie do sekcji 6
4.5.1. EKES podkreśla, że na arenie międzynarodowej osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju ONZ jest kluczowym elementem pozwalającym tworzyć w krajach pochodzenia warunki gospodarcze, społeczne, polityczne i dotyczące praw człowieka, które umożliwią obywatelom godne życie w pokoju i bezpieczeństwie. Współpraca na rzecz zrównoważonego rozwoju prowadzona przez UE i państwa członkowskie jest w tym obszarze jednym z głównych instrumentów, które EKES popiera i na które pragnie zwrócić uwagę. Proponuje, by zostały one docenione w strategii i włączone do niej.
4.5.2. EKES popiera wysiłki Komisji w zakresie działań zewnętrznych podejmowane wspólnie z różnymi agencjami Organizacji Narodów Zjednoczonych i Rady Europy w celu zwalczania handlu ludźmi, ale zwraca uwagę, że wieloletnie i owocne doświadczenia w walce z handlem ludźmi ma Międzynarodowa Organizacja Pracy 36 . Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM) również posiada ważne doświadczenie i dobre praktyki, które należy wziąć pod uwagę. EKES zaleca, by Komisja włączyła te agencje do stosunków międzyinstytucjonalnych w ramach, których będzie działać z myślą o wdrożeniu strategii.
4.5.3. EKES uważa, że istnienie, mieszanych przepływów migracyjnych, poprzez które obok handlu ludźmi dochodzi do przemytu migrantów, nie może być postrzegane jedynie przez pryzmat zwalczania siatek przemytniczych w ramach nowego paktu o migracji i azylu 37 .
| Bruksela, dnia 22 września 2021 r. | |
| Christa SCHWENG | |
| Przewodnicząca | |
| Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego |