Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego: "Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego...

1.

Wnioski i zalecenia

1.1.

Unia innowacji jest jedną z najcenniejszych inicjatyw strategii "Europa 2020". W związku z tym konieczne jest propagowanie europejskiej innowacyjności poprzez wspieranie przedsiębiorstw mających siedziby w Europie.

1.2.

EKES podziela cele Komisji w odniesieniu do harmonizacji systemów prawnych i wykładni dyrektywy w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (IPRED) z 2004 r. 1 mającej służyć stosowaniu środków, procedur i środków naprawczych niezbędnych do egzekwowania prawa własności intelektualnej w postępowaniach cywilnych oraz określeniu sposobu wyliczania odszkodowań właścicielom praw własności intelektualnej w państwach członkowskich.

1.3.

Komitet podkreśla znaczenie zapewnienia ochrony ogólnych interesów całego społeczeństwa poprzez sprawiedliwy podział wytworzonej wartości między różnymi podmiotami praw własności intelektualnej w celu zapewnienia dobrobytu w Europie, poszanowania praw właścicieli praw własności intelektualnej oraz zagwarantowania bezpieczeństwa i zdrowia konsumentów.

1.4.

EKES popiera zasady FRAND (fair, raisonnable and non-discriminatory - sprawiedliwe, rozsądne i niedyskryminujące) związane z patentami niezbędnymi do spełnienia normy (SEP). Komitet uważa, że podobne zasady mogą być również transponowane i stosowane mutatis mutandis w odniesieniu do praw autorskich, praw pokrewnych, patentów, znaków towarowych, wzorów itd.

1.5.

Komitet zaleca, by zasady dotyczące "norm" technicznych zostały uzupełnione "normami" socjalnymi w celu osiągnięcia równowagi pomiędzy podmiotami prywatnymi a inwestorami publicznymi, którzy działają w interesie ogólnym.

1.6.

W szczególności Komitet opowiada się za równowagą pomiędzy sprawiedliwym uznaniem praw własności intelektualnej a rozwojem innowacyjnych rozwiązań, które mogą przynieść prawdziwe korzyści społeczeństwu jako całości. Komitet twierdzi, że - bez uszczerbku dla podstawowego prawa do egzekwowania praw prywatnych za pośrednictwem systemu prawnego - jeżeli interesy indywidualne są sprzeczne z interesem ogólnym, należy dokonać rozstrzygnięcia na rzecz obrony interesu ogólnego.

1.7.

EKES opowiada się za regulacją, która skłania młodych naukowców do wykorzystywania wiedzy i umiejętności do uruchomienia nowych projektów biznesowych. Państwa członkowskie Unii Europejskiej muszą w szczególności przyjmować środki takie jak zapewnianie przystępnych cen, które umożliwiają młodym przedsiębiorcom rozwijanie innowacyjnych projektów.

1.8.

EKES uważa, że w walce z podrabianiem ważne jest, aby właściwie zidentyfikować 2 zainteresowane strony (przedsiębiorstwa, twórców, wynalazców, artystów 3 , konsumentów 4 , pośredników, posiadaczy praw 5 itp.) w zależności od charakteru prawa własności intelektualnej (patenty i wzory) oraz by konsultowały się one ze sobą w celu określenia posiadacza praw własności intelektualnej.

1.9.

W ramach walki z podrabianiem towarów niezbędne jest uświadomienie konsumenta, aby lepiej kierował się zasadą społecznej odpowiedzialności wobec własności "niematerialnej", porównywalnie do praktyk w dziedzinie własności "materialnej" " i bez uszczerbku w dziedzinie praw autorskich dla ochrony prawa do posiadania kopii na użytek prywatny. EKES z dużym zadowoleniem przyjmuje kampanie medialne zorganizowane przez EUIPO i europejskie obserwatorium do spraw naruszeń praw własności intelektualnej w celu podniesienia świadomości na temat naruszeń praw własności intelektualnej i będzie w przyszłości popierać propozycje rozszerzania i powtarzania takich kampanii.

1.10.

Komitet jest zdania, że zasada otwartego oprogramowania (open source) musi być właściwie stosowana w dziedzinie badań publicznych. Pojęcie i zasada otwartego oprogramowania stosowane są w akademickich ośrodkach badawczych i zasługują na odpowiednie ramy prawne.

1.11.

Komitet popiera rozszerzenie roli Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO).

1.12.

Aby poprawić zarządzanie konfliktami EKES zaleca utworzenie europejskiej sieci mediacji, która w swych pracach zachowywałaby spójność z orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

1.13.

W celu lepszego przestrzegania praw własności intelektualnej Komitet popiera wszystkie zalecenia Komisji mające na celu ulepszenie rozwiązań forum prawnego.

2.

Wniosek Komisji

2.1.

Systemy ochrony własności intelektualnej są podstawowym narzędziem innowacji i wzrostu oraz umożliwiają przedsiębiorstwom, twórcom i wynalazcom czerpanie zysku z ich inwestycji w wiedzę i kreatywność. Według niektórych badań, branże o wysokim stopniu wykorzystania praw własności intelektualnej stanowią około 42 % PKB Unii Europejskiej (UE) o wartości prawie 5 700 mld EUR rocznie, zatrudniają 38 % ogółu pracowników w UE i odpowiadają za około 90 % unijnego eksportu 6 .

2.2.

Rewolucja cyfrowa stworzyła wiele nowych możliwości, lecz naraziła również prawa własności intelektualnej UE na nowe i większe ryzyko poprzez ułatwienie przepływu w internecie podrobionych towarów lub treści i wprowadzanie konsumentów w błąd co do tego, co jest podrobione, a co oryginalne i zgodne z prawem, a także utrudnianie identyfikacji przestępców. Doprowadziło to do ogólnego podniesienia liczby naruszeń praw własności intelektualnej.

2.3.

Towary podrobione lub pirackie stanowią obecnie 2,5 % światowego handlu; zjawisko to jest szczególnie dotkliwe dla przemysłu UE 7 , a zwłaszcza dla sektorów, w których przedsiębiorstwa europejskie należą do światowych liderów.

2.4.

Omawiany pakiet środków przygotowanych przez Komisję ma na celu dalszą poprawę stosowania i egzekwowania praw własności intelektualnej w państwach członkowskich UE, w naszym sąsiedztwie oraz w skali międzynarodowej. Pakiet ten obejmuje:

2.5.

Pakiet zawiera środki, które skupiają się wokół czterech głównych aspektów:

3.

Uwagi ogólne

3.1.

Teksty proponowane przez Komisję są trafne i dotyczą wielu kwestii związanych z prawem własności intelektualnej. Propozycje EKES-u mają z kolei na celu określenie działań i zaleceń pozwalających lepiej egzekwować prawa własności intelektualnej, zgodnie z instytucjonalnym mandatem Komitetu dotyczącym głównie aspektów społecznych i gospodarczych.

3.2.

Wszystkie trzy dokumenty Komisji powinny być rozpatrywane jako całość i obejmować wszystkie kwestie związane z prawem własności intelektualnej. Ze względu na skupienie się na protokole ustaleń oraz raczej wąskiej interpretacji patentów niezbędnych do spełnienia normy (SEP) i zasad FRAND istnieje ryzyko, że konsultacja ograniczy się jedynie do innowacji w środowisku cyfrowym. Natomiast uwagi i zalecenia Komitetu mają na celu zwrócenie uwagi na wszystkie obszary prawa własności intelektualnej.

3.3.

EKES podziela obawy Komisji co do wpływu digitalizacji na ryzyko naruszeń praw własności intelektualnej, proponuje jednak, by kwestię prawa własności intelektualnej, kreatywności i innowacyjności ująć w aspektach zarówno prawnych, jak i społecznych, tak aby prawa te były lepiej chronione.

3.4.

Dzięki omawianym propozycjom w dziedzinie własności intelektualnej Komisja pragnie zwiększyć wzrost gospodarczy i zatrudnienie w Europie. Komitet podziela te cele, jednocześnie mając na uwadze, że podstawą wszelkich innowacji i wytworów jest kreatywność indywidualna i kreatywność zespołu, do którego należy twórca lub wynalazca. Kreatywność jest wrodzoną zdolnością ludzką i niezbędnym warunkiem innowacji.

3.5.

EKES zaleca w tym kontekście ustanowienie jaśniejszych ram europejskich dotyczących przenoszenia praw między różnymi zainteresowanymi stronami. W świetle obowiązujących przepisów krajowych i europejskich konkretne określenie posiadaczy praw, np. twórców, przedsiębiorstwa, pośredników lub wydawców nie należy do zakresu niniejszych konsultacji w sprawie IPRED, ponieważ są oni określeni w ramach unijnych i krajowych przepisów prawa materialnego w dziedzinie własności intelektualnej, a nie w ramach IPRED.

3.5.1.

Prawa własności intelektualnej obejmują szereg różnych aspektów (prawa autorskie i prawa pokrewne, patenty, znaki towarowe, wzory przemysłowe, oznaczenia geograficzne itd.). Jeżeli chcemy ostatecznie zakończyć budowę jednolitego rynku europejskiego, będziemy musieli podjąć kroki na rzecz osiągnięcia wspólnego zrozumienia i zwrócić uwagę na dokładniejsze zdefiniowanie pojęcia "posiadacza praw" poprzez stworzenie warunków umożliwiających wszystkim zainteresowanym podmiotom omawianie ich interesów i rozstrzyganie sporów. Komitet zaleca, by szczeble europejski i krajowy były lepiej do siebie dostosowane, by uniknąć konfliktu interesów lub niejasności.

3.6.

EKES uważa, że nawet jeżeli dyrektywa nie może ustanowić jednolitych ram dla całej Europy, można w jej ramach zrobić więcej w celu zachęcenia państw członkowskich do ustanowienia podstaw zasad harmonizacji, na przykład poprzez sporządzenie szczegółowych i dostosowanych do potrzeb "kodeksów" w odniesieniu do każdego prawa własności intelektualnej. Komitet zdecydowanie popiera stosowanie w odniesieniu do praw własności intelektualnej zasad etycznych, takich jak sprawiedliwość, proporcjonalność i niedyskryminacja.

3.7.

EKES popiera też inicjatywy Komisji Europejskiej w zakresie dostępności danych. Oczywiste jest, że europejskie podejście do prawa własności intelektualnej ma istotny efekt skali i w związku z tym zapewni nowe możliwości dla gospodarki pod względem wzrostu i zatrudnienia.

3.8.

Proces gospodarczy przebiega między osobą, która tworzy a konsumentem, który kupuje towary. Pomiędzy nimi istnieje szereg różnych rodzajów działalności gospodarczej, w ramach których powinno się znaleźć właściwe miejsce dla różnych interesów. Konsument znajduje się na końcu tego procesu. Jest on często ofiarą podrabiania i piractwa oraz płaci niewyobrażalnie wysokie ceny za towary podrobione.

3.8.1.

Wiele innowacji powstaje w trakcie rozwoju procesów cyfrowych. W sektorze cyfrowym innowacje pojawiają się wyjątkowo szybko. Powoduje to problemy w dziedzinie bezpieczeństwa i poufności oraz sprawia, że ochrona własności intelektualnej jest znacznie trudniejsza, ale nie jest niemożliwa. Wszystkie strony, zwłaszcza te obecne w internecie, powinny być odpowiednio zidentyfikowane, tak aby można było zdemaskować fałszywe konta służące do nieuczciwego handlu.

3.8.2.

EKES zgadza się z propozycjami Komisji dotyczącymi udzielania licencji i egzekwowania praw. Jednakże wyraża żal, że w propozycjach dotyczących usuwania konfliktu interesów Komisja ogranicza się do sporów prawnych (Jednolitego Sądu Patentowego) i nie przedstawia konkretnych instrumentów, takich jak ośrodek mediacji, aby zainteresowane strony same zarządzały między sobą sporami w świetle ogólnych uregulowań prawnych i podejmowały dialog przed wystąpieniem na drogę sądową.

3.8.3.

Komitet przeprowadził analizę i uważa, że specjalna platforma może tu stanowić istotną wartość dodaną. Stosowny instrument, np. "platforma praw własności intelektualnej", najlepiej z konstytucyjnie uznanym statusem, może organizować i koordynować dialog pozasądowy między reprezentatywnymi zainteresowanymi stronami umożliwiający mediację, arbitraż i pojednanie. Tego rodzaju platforma będzie spełniać potrzeby poprzez gromadzenie stron wokół jednego stołu, by dyskutowały one o problemach i różnych punktach widzenia i zgłaszały do przyjęcia odpowiednie kodeksy postępowania.

3.8.4.

Platforma ta może gromadzić najlepsze praktyki, które już istnieją w Europie i przedstawiać je jako przykład dla innych. EKES z kolei reprezentuje całe społeczeństwo obywatelskie prowadzące dialog w Europie i w państwach członkowskich, ale ma to raczej charakter ogólny. W związku z tym powinna istnieć możliwość nawiązania ściślejszych kontaktów z określonymi grupami zawodowymi, takimi jak pisarze, dziennikarze i wydawcy oraz stworzenia ściślejszych więzi między naukowcami i instytutami badawczymi, tak aby zapewnić prawidłowe przydzielenie praw własności i unikanie sporów.

4.

Uwagi szczegółowe

4.1.

Innowacje w Europie

4.1.1.

Innowacje są centralnym elementem strategii "Europa 2020". Należy wspierać i chronić innowacyjność przedsiębiorstw prowadzących działalność w Europie. Wiele innowacyjnych projektów powstaje w firmach typu startup i w MŚP. Przedsiębiorstwa te mają często słabą bazę finansową i łatwo padają ofiarą przejęć przez duże przedsiębiorstwa, które w dłuższej perspektywie czasowej przenoszą je na inne kontynenty. W konsekwencji ich gospodarcza wartość dodana i tworzone miejsca pracy nie przynoszą korzyści Europie.

4.1.2.

MŚP stają się coraz powszechniejsze w Europie i dzieje się to kosztem tradycyjnych dużych przedsiębiorstw. W niektórych przypadkach tradycyjne przedsiębiorstwa znikają, a jednocześnie rozwijają się nowe przedsięwzięcia biznesowe. W firmach tych kluczem do innowacji są procesy transformacji. W tym kontekście szczególną uwagę należy zwrócić na pracowników, aby umożliwić im dostosowanie kwalifikacji za pomocą odpowiednich działań uprzedzających w zakresie szkolenia zawodowego.

4.2.

Zasady etyczne

4.2.1.

Analogicznie do zasad FRAND, zaproponowanych przez Komisję w ramach patentów niezbędnych do spełnienia normy, Komitet popiera również stosowanie mutatis mutandis zasad i standardów uczciwości w odniesieniu do innych dziedzin prawa własności intelektualnej. Jednakże zasady FRAND ściśle wymagają prawnego ograniczenia prawa patentowego. Zasady nie mogą po prostu zostać przyjęte w innych sektorach, lecz muszą być rozpatrywane i omawiane oddzielnie dla każdego przypadku 8 .

4.2.2.

Podobnie zasada otwartego oprogramowania musi zostać wdrożona bez uszczerbku dla publicznych badań naukowych. Instytucje publiczne często finansują badania naukowe. Artykuły opisujące wyniki tych badań muszą, przed ich publikacją w czasopismach specjalistycznych, być poddane krytycznej ocenie ze strony innych specjalistów (peer review). Czasopisma takie są dostępne w uniwersyteckich ośrodkach badawczych za pośrednictwem globalnych sieci cyfrowych, takich jak "Web of Science". Aby uzyskać do nich dostęp, uczelnie muszą płacić wysokie kwoty. Dostęp do tych treści powinien być możliwy po rozsądnych cenach. Uczelnie nie powinny płacić ponownie za umożliwienie studentom dostępu do artykułów opisujących wcześniejsze badania. Takie podwójne użycie środków publicznych nie wydaje się być efektywne i jest sprzeczne z wartościami sprawiedliwości i zasadności.

4.3.

Ochrona socjalna

4.3.1.

85 % wynalazków jest dziełem pracowników. To istotna kwestia dla Komisji, która ustanawia zrównoważony system egzekwowania praw własności intelektualnej odpowiadający dzisiejszym wyzwaniom społecznym 9 . EKES podkreśla, że ochrona socjalna pracowników kreatywnych również przyczynia się do zapewnienia tej równowagi. Mogłaby ona znacznie poprawić status artystów i naukowców.

5.

Narzędzia, aby lepiej chronić i kontrolować interesy zainteresowanych stron

5.1.

Organizowanie zainteresowanych stron 10

5.1.1.

W ramach podejścia międzysektorowego można transferować wzorcowe rozwiązania do innych sektorów: na przykład reprezentatywne organizacje dziennikarzy mogą negocjować z organizacją zawodową wydawców przeniesienie ich praw autorskich w zamian za uczciwe wynagrodzenie, podobnie jak dalsze wykorzystywanie ich tekstów w innych zastosowaniach (cyfrowych). Dziennikarze będą mogli również zawierać porozumienia w sprawie zasad wolności prasy, ochrony demaskatorów, kodeksów poufności danych, praw autorskich czytelników.

5.1.2.

W celu opracowania wiarygodnych ram pozaprawnych, wszystkie zainteresowane strony powinny porozumieć się, aby uzgodnić zasady przeniesienia praw własności intelektualnej i wdrożyć kodeksy postępowania lub odpowiednie i wykonalne porozumienia sektorowe, dostosowane do konkretnej sytuacji i do specyfiki danego sektora oraz danej dziedziny prawa.

5.1.3.

O zakresie stosowania negocjowanych umów mogłaby decydować platforma dialogu i konsultacji między zainteresowanymi stronami w zakresie praw własności intelektualnej. Konsultacje europejskie mają długą tradycję łączenia w zrównoważony sposób interesów europejskich i krajowych. Tego rodzaju forum konsultacyjne mogłoby również odgrywać rolę mediatora, organizując reprezentatywne podmioty autorów, naukowców, artystów, organizacji pozarządowych, partnerów społecznych (związków zawodowych i pracodawców), wyższych uczelni, organizacji zawodowych, pośredników oraz instytucji publicznych, aby uczestniczyły w działaniach forum prawnego we współpracy z instytucjami europejskimi reprezentowanymi przez Komisję, EUIPO i Obserwatorium.

5.2.

Organizowanie i uświadamianie konsumentów

5.2.1.

Walka z podrabianiem wymaga również podnoszenia świadomości konsumentów poprzez kampanie w mediach w celu lepszego przestrzegania praw własności niematerialnej bez uszczerbku w dziedzinie praw autorskich dla ochrony prawa do posiadania kopii na użytek prywatny. Ponadto takie kampanie powinny zwiększać świadomość konsumentów na temat zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa związanych ze stosowaniem niektórych konkretnych podrobionych produktów.

5.3.

Poprawa skuteczności systemów sądowego egzekwowania praw

5.3.1.

W celu poprawy skuteczności systemu sądowego egzekwowania praw Komitet popiera propozycje Komisji 11 skierowane w formie apelu do państw członkowskich, by "systematycznie publikowały orzeczenia sądowe wydawane w postępowaniach dotyczących naruszeń praw własności intelektualnej", a także, by przyznać istotną rolę EUIPO i Obserwatorium. Do Komisji należy decyzja, jaki organ jest najbardziej odpowiedni do organizowania debaty między zainteresowanymi stronami w ramach platformy praw własności intelektualnej, i czy polityka w dziedzinie praw własności intelektualnej w Europie będzie dzięki temu bardziej spójna i dostosowana do jednolitego rynku. EKES uważa również, że warto rozważyć możliwość opracowania innych alternatywnych metod rozwiązywania sporów w celu zagwarantowania przestrzegania zasady sprawiedliwości.

5.3.2.

Bez uszczerbku dla prawnokarnych środków ochrony praw własności intelektualnej, których Komisja nie uwzględniła na szczeblu UE, EKES popiera prace podjęte przez Komisję w celu poprawy przestrzegania praw własności intelektualnej na świecie. W tym kontekście należy poprawić koordynację prac między WIPO (Światową Organizacją Własności Intelektualnej) a EUIPO.

6.

Ocena komunikatu Komisji

6.1.

EKES odnotowuje, że zalecenia Komisji dotyczą przede wszystkim dziedziny prawa.

6.2.

Bez uszczerbku dla wymiaru sprawiedliwości, należałoby stworzyć silniejsze ramy mediacji prawnej między zainteresowanymi stronami w celu opracowania propozycji w procedurze pojednawczej. Procedura pojednawcza umożliwiłaby rozwiązywanie konfliktów pomiędzy poszczególnymi stronami i unikanie skomplikowanych, kosztownych i czasochłonnych procedur prawnych Zasada ta obowiązuje już w przypadku jednolitego systemu patentowego, który dysponuje centrum mediacji i arbitrażu. EKES wspiera wysiłki Komisji Europejskiej zmierzające do dalszego zbadania tej kwestii we współpracy z EUIPO, oraz z zadowoleniem przyjmuje i popiera pomysł, by zastosować takie rozwiązania w innych obszarach prawa własności intelektualnej.

6.3.

Komitet popiera wezwanie Komisji skierowane do podmiotów sektorowych do podjęcia odpowiednich środków należytej staranności w celu zwalczania naruszeń praw własności intelektualnej. Pożądane jest jednak wcześniejsze przedstawienie konkretnych narzędzi instytucjonalnych, tak aby wszystkie zainteresowane strony były zorganizowane i wspólnie dążyły do porozumienia, otwierając lub kontynuując (tam, gdzie już istnieje, np. w formie protokołu ustaleń) dialog na rzecz przyznania praw własności intelektualnej prawowitym właścicielom. Należy propagować i rozwijać dobrowolne porozumienia angażujące posiadaczy praw, platformy internetowe oraz podmioty działające w sektorze reklamy, dystrybucji i świadczenia usług finansowych online.

Wniosek o opinię	Komisja Europejska, 18.1.2018
Podstawa prawna	Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Sekcja odpowiedzialna	Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji
Data przyjęcia przez sekcję	9.3.2018
Data przyjęcia na sesji plenarnej	14.3.2018
Sesja plenarna nr	533
Wynik głosowania	180/0/3
(za/przeciw/wstrzymało się)

	Georges DASSIS
	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

Dz.U.UE.C.2018.237.32

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego: