Konkluzje w sprawie sprawozdania specjalnego nr 19/2022 Europejskiego Trybunału Obrachunkowego: Unijne zamówienia szczepionek przeciwko COVID-19 - Mimo początkowych trudności zapewniono wystarczające ilości dawek, lecz proces zamówień nie został odpowiednio przeanalizowany
Dz.U.UE.C.2022.484.15
Akt nienormatywnyKonkluzje w sprawie sprawozdania specjalnego nr 19/2022 Europejskiego Trybunału Obrachunkowego: Unijne zamówienia szczepionek przeciwko COVID-19 - Mimo początkowych trudności zapewniono wystarczające ilości dawek, lecz proces zamówień nie został odpowiednio przeanalizowany
(2022/C 484/04)
(1) Z ZADOWOLENIEM PRZYJMUJE sprawozdanie specjalne nr 19/2022 Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (zwanego dalej "Trybunałem") i odpowiedzi Komisji na to sprawozdanie.
(2) ZAUWAŻA, że w ramach kontroli Trybunał ocenił, czy w okresie do końca 2021 r. Komisja i państwa członkowskie wykazały się skutecznością przy zamawianiu szczepionek przeciwko COVID-19; w ramach tej oceny Trybunał zbadał, czy:
- UE w skuteczny sposób przygotowała się do zamówień szczepionek przeciwko COVID-19;
- unijni negocjatorzy byli w stanie zabezpieczyć interesy UE w umowach podpisanych z producentami szczepionek;
- Komisja podjęła działania w celu wyeliminowania wszelkich problemów w dostawach szczepionek.
(3) PRZYPOMINA, że opublikowana przez Komisję strategia UE dotycząca szczepionek przeciwko COVID-19 ma następujące cele: zapewnienie wysokiej jakości, bezpieczeństwa i skuteczności szczepionek, zabezpieczenie szybkiego dostępu do szczepionek państwom członkowskim i ich ludności, a jednocześnie przewodzenie działaniom w ramach solidarności na całym świecie oraz zapewnienie jak najwcześniej wszystkim w UE sprawiedliwego dostępu do przystępnej cenowo szczepionki.
(4) PRZYZNAJE, że strategia UE dotycząca szczepionek przeciwko COVID-19 stanowi znaczące osiągnięcie i podkreśla wartość dodaną unijnej współpracy, dzięki której zapewniono, że do końca 2021 r. zaszczepiono 80 % dorosłej populacji UE.
(5) PRZYPOMINA, że państwa członkowskie i Komisja zatwierdziły porozumienie, na mocy którego Komisja została upoważniona do zawierania umów z producentami szczepionek w celu zamówienia szczepionek COVID-19 w imieniu państw członkowskich 1 .
(6) ZAUWAŻA, że zgodnie ze sprawozdaniem specjalnym strategia UE dotycząca szczepionek przeciwko COVID-19 opierała się na dwóch organach, w szczególności radzie sterującej, która odpowiadała za nadzór nad negocjacjami i zatwierdzanie treści umów przed podpisaniem, oraz wspólnym zespole negocjacyjnym, który odpowiadał za negocjowanie treści umów.
(7) ZAUWAŻA, że zgodnie ze sprawozdaniem specjalnym w marcu 2021 r. przewodnicząca Komisji przeprowadziła wstępne negocjacje dotyczące umowy ze spółką Pfizer/BioNTech - była to jedyna umowa, w przypadku której wspólny zespół negocjacyjny nie był zaangażowany na tym etapie negocjacji, co stoi w sprzeczności z decyzją Komisji dotyczącą zamówień szczepionek przeciwko COVID-19. W dniu 9 kwietnia 2021 r. Komisja przedstawiła radzie sterującej warunki wynegocjowane przez przewodniczącą Komisji i Pfizer/BioNTech, a rada zgodziła się wysłać zaproszenie do składania ofert. Jest to największa umowa na dostawę szczepionek przeciwko COVID-19, a zamówione w jej ramach szczepionki będą stanowić większą część unijnego zestawu szczepionek aż do końca 2023 r.
(8) ZWRACA SIĘ do Komisji, aby kontynuowała współpracę z państwami członkowskimi z myślą o osiągnięciu celów unijnej strategii dotyczącej szczepionek, jednocześnie zajmując się słabymi punktami tego procesu, w szczególności dotyczącymi przejrzystości, zarządzania i potrzeb państw członkowskich.
(9) ODNOTOWUJE ustalenia zawarte w sprawozdaniu, a w szczególności że:
- Komisja opracowała swoją strategię dotyczącą szczepionek na wczesnych etapach pandemii, w okresie, gdy na rynku nie były dostępne żadne szczepionki przeciwko COVID-19;
- UE udało się pozyskać szczepionki przeciwko COVID-19, zapewniając ich zróżnicowany zestaw przez podpisanie umów z szeregiem różnych producentów, tak aby ograniczyć ryzyko w przypadku niepowodzenia prac nad określoną szczepionką;
- UE w dużej mierze w skuteczny sposób przygotowała się do zamówień szczepionek przeciwko COVID-19 - Unia przystąpiła jednak do zamówień później niż Zjednoczone Królestwo i USA;
- Warunki w umowach z czasem się zmieniały, więc unijni negocjatorzy byli w stanie lepiej zabezpieczyć interesy UE w przypadku późniejszych umów z wytwórcami szczepionek;
- Komisja i 10 spośród 14 państw członkowskich, które udzieliły odpowiedzi na ankietę Trybunału, opowiadają się za wprowadzeniem bardziej standardowych rozwiązań w zakresie odpowiedzialności w momencie, gdy szczepionki uzyskają standardowe pozwolenie na dopuszczenie do obrotu;
- Komisja zaproponowała, by ten system zamówień wykorzystać w przypadku przyszłych kryzysów zdrowotnych, jednak nie przeprowadziła najpierw analizy skuteczności tego systemu, ani nie przyjrzała się wcześniej systemom zamówień stosowanym w państwach trzecich;
- Dopiero po podpisaniu większości umów Komisja przeanalizowała w pełni wyzwania w zakresie łańcucha produkcji i dostaw związane z wytwarzaniem szczepionek. Komisja powołała grupę zadaniową w celu wsparcia łańcucha produkcji i dostaw dopiero w lutym 2021 r. i choć grupa ta pomogła usunąć pewne wąskie gardła, wpływ jej działań na zwiększenie zdolności produkcyjnych trudno jednoznacznie ocenić.
(10) PODZIELA spostrzeżenia Trybunału dotyczące ustaleń i zaleceń zawartych w sprawozdaniu, w szczególności w następujących kwestiach:
- Komisji udało się zapewnić zróżnicowany zestaw szczepionek, ale w latach 2022-2023 UE będzie uzależniona głównie od jednego dostawcy;
- Komisja wspierała realizację zamówień, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi, ale miała ograniczone możliwości, jeśli chodzi o eliminowanie trudności związanych z dostawami;
- Nowe kompetencje i działania UE w tej dziedzinie nie zostały określone na podstawie oceny skutków ex-ante przeprowadzonej przez Komisję.
(11) Z ZADOWOLENIEM PRZYJMUJE odpowiedź Komisji na ustalenia Trybunału i już podjęte inicjatywy w celu wdrożenia tych zaleceń, w tym wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie ram środków związanych z medycznymi środkami przeciwdziałania na wypadek stanu zagrożenia zdrowia publicznego na poziomie Unii 2 .
(12) PRZYJMUJE DO WIADOMOŚCI zalecenia Trybunału i w związku z tym ZWRACA SIĘ do Komisji, by:
- opracowała wytyczne dotyczące zamówień w ciągu jednego roku od przyjęcia rozporządzenia w sprawie ram na wypadek stanów zagrożenia 3 i zmienionego rozporządzenia finansowego 4 , w oparciu o wyciągnięte wnioski i uwzględniając, w miarę możliwości, istniejące dowody umożliwiające określenie dobrych praktyk dla przyszłych zespołów negocjacyjnych;
- przeprowadziła ocenę ryzyka dotyczącą przyjętego przez UE podejścia do zamówień, tak aby zaproponować odpowiednie działania;
- przeprowadziła niezależną ocenę adekwatności procedur, tak aby ocenić skuteczność, ceny, sposoby płatności, ilość szczepionek zamówionych przez UE z perspektywy zdrowia publicznego, elementy klauzul umownych, a także kryteria wyboru członków zespołu negocjacyjnego, tak aby zapewnić wkład do opracowania wspomnianych wytycznych;
- w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi przeprowadziła testy wszystkich elementów zaktualizowanych ram zamówień na wypadek pandemii, aby wykryć wszelkie uchybienia i obszary wymagające poprawy.
(13) PODKREŚLA znaczenie wyciągnięcia wniosków z procesu zamówień szczepionek przeciwko COVID-19. Biorąc pod uwagę kontekst globalnej pandemii, podczas której negocjowano umowy i z zastrzeżeniem tego kontekstu, państwa członkowskie podkreślają, że w przyszłych umowach potrzebna jest im większa elastyczność, jeśli chodzi o zakupione ilości, harmonogramy dostaw i płatność po otrzymaniu produktu w zależności od otrzymanych szczepionek, a także że potrzebna jest dokładniejsza definicja dopuszczalnych terminów ważności. Zdając sobie sprawę, że UE jako darczyńca szczepionek aktywnie uczestniczy w globalnej reakcji na pandemię, WZYWA do uproszczenia warunków dotyczących darowizn, tak aby umożliwić szybkie, bezpośrednie dostawy do państw trzecich lub darowizny szczepionek, które już dostarczono do państw zamawiających.
(14) WYRAŻA UBOLEWANIE w związku z brakiem odpowiedzi ze strony Komisji na prośby Trybunału o przekazanie informacji na temat wstępnych negocjacji umowy podpisanej w dniu 19 maja 2021 r. ze spółką Pfizer/BioNTech i ZWRACA się do Komisji o przekazanie koniecznych informacji, by umożliwić unijnym instytucjom i organom wykonywanie zadań na mocy Traktatów.