Konkluzje Rady w sprawie zarządzania ryzykiem w obszarze dziedzictwa kulturowego.

Dzienniki UE

Dz.U.UE.C.2020.186.1

Akt nienormatywny

Wersja od: 5 czerwca 2020 r.

Konkluzje Rady w sprawie zarządzania ryzykiem w obszarze dziedzictwa kulturowego

(2020/C 186/01)

(Dz.U.UE C z dnia 5 czerwca 2020 r.)

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

BIORĄC POD UWAGĘ:

1. kontekst polityczny przedstawiony w załączniku;

PRZYPOMINAJĄC, ŻE:

2. dziedzictwo kulturowe w całej jego różnorodności (materialne - w tym obiekty i krajobrazy, artefakty i pomniki - lub niematerialne, obejmujące wiedzę, umiejętności i praktyki, tradycje ustne i sztuki widowiskowe) stanowi istotne źródło tożsamości, innowacji i kreatywności dla poszczególnych osób i społeczeństwa i, poza przyrodzoną wartością, jaką stanowi dla rozwoju i dobrostanu społeczeństwa europejskiego i której nie da się ocenić, wnosi również istotny wkład we wzrost gospodarczy, włączenie społeczne i zrównoważony rozwój;

3. znaczenie dziedzictwa kulturowego, które zostało podkreślone w nowym unijnym Programie strategicznym na lata 2019-2024 i któremu nadano priorytet w planie prac w dziedzinie kultury na lata 2019-2022 oraz w Nowym europejskim programie na rzecz kultury, powinno być brane pod uwagę zarówno przy realizacji celów zrównoważonego rozwoju, jak i podczas przygotowywania programów rozwoju na szczeblu krajowym;

4. dziedzictwo kulturowe może być zagrożone na wiele sposobów: z powodu niezamierzonej lub zamierzonej działalności człowieka, zagrożenia naturalnego, jednorazowego lub powtarzającego się wydarzenia lub z powodu powolnego niszczenia, wyludniania lub nagłej klęski lub katastrofy;

5. osiągnięcia Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018 powinny posłużyć za podstawę działań afirmatywnych w odniesieniu do określania ryzyka i zarządzania nim w obszarze dziedzictwa kulturowego;

6. ochrona dziedzictwa kulturowego przed różnymi zagrożeniami jest celem ukierunkowanego zestawu działań objętych trzecim filarem europejskich ram działania w zakresie dziedzictwa kulturowego "Dziedzictwo kulturowe na rzecz odpornej Europy".

UZNAJĄC:

7. uznane na szczeblu międzynarodowym instrumenty normatywne, standardy i zasady dotyczące konserwacji i restauracji oraz wkład organizacji międzynarodowych (takich jak Unesco i Rada Europy) oraz rządowych i międzyrządowych (takich jak ICCROM), pozarządowych i zawodowych (takich jak ICOMOS i ICOM) w zachowanie dziedzictwa kulturowego;

8. pilny charakter zachęcania do współpracy na wszystkich stosownych szczeblach i ze wszystkimi stosownymi partnerami, by rozpoznawać czynniki zagrożenia, a tym samym znaczenie stworzenia i wdrażania planów zarządzania ryzykiem w obszarze dziedzictwa kulturowego;

9. że ustanowienie długoterminowych środków poprzez wdrażanie planów zarządzania ryzykiem równolegle z planowanymi politykami, środkami ochrony i dobrymi praktykami jest kluczowe dla sprawnego zapobiegania szkodom i ich ograniczania w ukierunkowanym na ludzi podejściu do zabezpieczania dziedzictwa kulturowego.

UZNAJĄC, ŻE:

10. zmiana klimatu to zjawisko globalne i ogromne wyzwanie, które ma duży wpływ na dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze, i że konieczne jest, w jak największym stopniu, podejmowanie środków służących zapobieganiu negatywnym skutkom, ich ograniczaniu, dostosowywaniu się do nich, a tam gdzie to możliwe - ich likwidowaniu;

11. w czasach rosnącej niepewności na szczeblu międzynarodowym, w tym coraz większej liczby sytuacji nagłych i klęsk lub katastrof, zabezpieczenie dziedzictwa kulturowego i zrównoważone zarządzanie nim jest istotnym źródłem odporności społecznej i plusem w działaniach klimatycznych i, w tym względzie, UE i państwa członkowskie mogą odgrywać ważną rolę jako globalny podmiot w zarządzaniu ryzykiem dotyczącym dziedzictwa kulturowego;

12. kryzysy, takie jak pandemia COVID-19, mają ogromny wpływ na sektory kulturalny i kreatywny pod względem gospodarczym i społecznym. Radykalna utrata dochodów, zakłócenie wymiany wiedzy, przerwanie prac w zakresie utrzymywania i restauracji, ograniczenie dostępu i uczestnictwa wymagają między innymi większego skupienia się na zrów- noważoności i odporności jako kluczowym elemencie zarządzania dziedzictwem kulturowym;

13. planowanie przestrzenne, budownictwo i zagospodarowanie terenu, tak w miastach, jak i w obszarach wiejskich, wymagają pełnego zaangażowania zainteresowanych stron, tak by dziedzictwo kulturowe było postrzegane jako zasób i nie było zagrożone lub zaniedbywane;

14. włączenie zarządzania ryzykiem do kształcenia, zarówno w ramach szkoleń zawodowych, jak i uczenia się przez całe życie, jest konieczne do zapewnienia, by społeczności były informowane o ryzyku i bardziej uczestniczyły w środkach służących zabezpieczeniu i ochronie;

15. badania odgrywają istotną rolę w zrozumieniu charakteru i skutków zagrożeń, takich jak zmiana klimatu, i w opracowywaniu innowacyjnych i sprawnych metodologii zarządzania ryzykiem w obszarze dziedzictwa kulturowego;

ZWRACA SIĘ DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH, BY W RAMACH SWOICH KOMPETENCJI I Z NALEŻYTYM POSZANOWANIEM ZASADY POMOCNICZOŚCI:

16. określiły innowacyjne narzędzia i podejścia dostępne na szczeblu UE służące identyfikowaniu ryzyka, zapobieganiu mu, gotowości w przypadku jego wystąpienia i ograniczaniu go i by aktywnie z nich korzystały, by przyczynić się do procesu zrównoważonego zachowania, monitorowania i łatwiejszej oceny ryzyka;

17. dzieliły się informacjami na temat istniejących sieci ekspertów ds. dziedzictwa, na szczeblu krajowym i innych szczeblach, aby propagować identyfikowanie, ochronę, konserwację lub restaurowanie dziedzictwa kulturowego Europy;

18. opracowywały, w odpowiednich przypadkach, wspólne mechanizmy zarządzania ryzykiem, propagowały współpracę na wszystkich szczeblach i wzmacniały, w całym procesie decyzyjnym i na wszystkich szczeblach zarządzania dziedzictwem, przyjęcie podejść opartych na współpracy i zasadach partycypacyjnego sprawowania rządów i dzielonej odpowiedzialności;

19. uznawały i włączały dziedzictwo kulturowe w polityki dotyczące ryzyka związanego z klęskami lub katastrofami i plany zarządzania na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym i ustanawiały, w odpowiednich przypadkach, współpracę międzysektorową, tak by zapewnić odpowiednie zarządzanie ryzykiem w obszarze dziedzictwa kulturowego, uwzględniając stosowne przepisy, jak określono w decyzji nr 1313/2013/UE w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności;

20. zwracały szczególną uwagę na ochronę dziedzictwa kulturowego w mniej zaludnionych obszarach, z myślą o udostępnieniu odpowiednich środków ograniczania ryzyka na szczeblu lokalnym i regionalnym;

21. wzmocniły rolę rejestrowania i dokumentowania w odniesieniu do zachowywania treści niecyfrowych, zdigitalizowa- nych i pierwotnie cyfrowych, w stosunku do których należy brać pod uwagę takie cechy jak interoperacyjność, kompatybilność, dostępność i trwałość;

22. zachęcały do działań wspierających regularne prace konserwatorskie nieruchomego i ruchomego dziedzictwa kulturowego i gospodarowanie krajobrazem oraz stosowanie odpowiednich i wysokiej jakości metod, technik i materiałów w procesach konserwatorskich, tak by propagować zrównoważoność;

23. propagowały zachowywanie i przekazywanie tradycyjnych umiejętności i rzemiosł i przygotowały, w odpowiednich przypadkach, konkretne działania szkoleniowe, by uwzględniać zarządzanie ryzykiem na wszystkich etapach rozwoju zawodowego ekspertów ds. dziedzictwa i innych profesjonalistów w tej dziedzinie;

24. zwiększały wiedzę na temat pojawiającej się technologii cyfrowej - w szczególności postępów w technologiach 3D - i ją wykorzystywały; technologia ta stanowi podstawę innowacyjnych badań, dokumentacji i interpretacji dziedzictwa kulturowego oraz stosowania odpowiednich metod zabezpieczania;

25. wykorzystywały, w odpowiednich przypadkach, dostępne dane dostarczane przez programy satelitarne, takie jak Copernicus, i inne źródła, by monitorować dziedzictwo kulturowe; w tym kontekście korzystać można z produktów otrzymywanych dzięki technologiom obserwacji Ziemi, takich jak mapy oceny ryzyka i wskaźniki zmiany klimatu;

26. wzmacniały znaczącą rolę odgrywaną w zarządzaniu ryzykiem przez władze, instytucje kulturalne, takie jak muzea, archiwa, biblioteki, galerie, depozytariuszy i właścicieli dóbr kultury oraz obywateli i społeczeństwo obywatelskie, i podkreślały potrzebę bliskiej współpracy pomiędzy nimi;

ZWRACA SIĘ DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH I KOMISJI, BY:

27. zwiększały świadomość na temat istniejących finansowych i logistycznych zasobów w odniesieniu do kwestii związanych z zabezpieczaniem zagrożonego dziedzictwa i uruchamiały te zasoby;

28. wzmacniały możliwości zwiększania świadomości, mobilności i wymiany doświadczeń pomiędzy stosownymi zainteresowanymi stronami, tak by bardziej sprawnie móc dzielić się dobrymi praktykami, w szczególności dotyczącymi przywrócenia sytuacji po klęsce lub katastrofie, i najnowszymi postępami w obszarze zarządzania ryzykiem oraz by wspierać budowanie zdolności i transfer wiedzy;

29. zachęcały młodych ludzi z Europy do uczestniczenia w różnych działaniach w obszarze dziedzictwa kulturowego, również w tych, które zwiększają wagę przykładaną do zabezpieczania dziedzictwa;

30. wnosiły wkład, w odpowiednim przypadku, w dyskusje na tematy dotyczące zarządzania ryzykiem w ramach grupy ekspertów Komisji ds. dziedzictwa kulturowego, ze szczególnym uwzględnieniem metod identyfikowania i zmniejszania strat oraz zapobiegania im oraz analizy i nadawania priorytetów w działaniach następczych po wystąpieniu ryzyka;

31. przekazywały pozytywne komunikaty opinii publicznej na temat wartości dziedzictwa kulturowego poprzez propagowanie odpowiedzialnego zachowania i uczestnictwa w działaniach służących zabezpieczeniu dziedzictwa;

ZWRACA SIĘ DO KOMISJI, BY:

32. rozważyła przygotowanie podręcznika UE na temat zarządzania ryzykiem w obszarze dziedzictwa kulturowego, którego podstawą mogłyby być:

a) wyniki projektów wymienionych w ramach dziewiątego klastra o nazwie "Ochrona dziedzictwa kulturowego przed katastrofami naturalnymi i zmianą klimatu",

b) analiza krajowych sprawozdań dotyczących zarządzania ryzykiem związanym z klęskami lub katastrofami; sprawozdania te mają zostać przedłożone Komisji do 31 grudnia 2020 r., zgodnie z Wytycznymi dotyczącymi sprawozdawczości w zakresie zarządzania ryzykiem związanym z klęskami lub katastrofami, art. 6 ust. 1 lit. d) decyzji nr 1313/2013/UE w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności i

c) stosowne elementy krajowych planów lub strategii dostosowania do zmiany klimatu. W tym kontekście wykorzystywać można również wysiłki na rzecz ustanawiania sieci centrów kompetencji w całej UE służące zabezpieczeniu wiedzy na temat zagrożonego dziedzictwa kulturowego poprzez digitalizację na dużą skalę, ogłoszoną w Nowym europejskim programie na rzecz kultury;

33. kontynuowały toczący się dialog i współpracę z sieciami, które nabywają cenne doświadczenia w dziedzinie zarządzania ryzykiem w obszarze dziedzictwa kulturowego;

34. dążyły do synergii ze stosownymi międzynarodowymi (rządowymi, międzyrządowymi i pozarządowymi) organizacjami, tak by w sposób zrównoważony zachowywać i chronić dziedzictwo kulturowe dla obecnych i przyszłych pokoleń.

ZAŁĄCZNIK

Dokumenty źródłowe dotyczące polityki

Rada Europejska

– Konkluzje Rady Europejskiej z dnia 14 grudnia 2017 r. (dok. EUCO 19/1/17 REV 1)

– Nowy program strategiczny na lata 2019-2024 (przyjęty przez Radę Europejską w dniu 20 czerwca 2019 r.)

Deklaracje ministerialne

– Deklaracja z Davos - W kierunku wysokiej jakości Baukultur w Europie, 20-22 stycznia 2018 r.

– Deklaracja współpracy w sprawie postępów w zakresie digitalizacji dziedzictwa kulturowego, Bruksela, Digital Day 2019, 8 kwietnia 2019 r.

– Deklaracja bukareszteńska ministrów kultury i ich przedstawicieli na temat roli kultury w budowaniu przyszłości Europy, 16 kwietnia 2019 r.

– Deklaracja przyjęta podczas nieformalnego posiedzenia ministrów państw członkowskich Unii Europejskich odpowiedzialnych za sprawy kultury i sprawy europejskie, Paryż, 3 maja 2019 r.

Rada

Konkluzje

– Konkluzje Rady na temat architektury: udział kultury w zrównoważonym rozwoju (Dz.U. C 319 z 13.12.2008, s. 13).

– Konkluzje Rady z dnia 12 maja 2009 r. w sprawie kultury jako katalizatora kreatywności i innowacji (8749/1/09 REV 1)

– Konkluzje Rady w sprawie udziału kultury w rozwoju lokalnym i regionalnym (Dz.U. C 135 z 26.5.2010, s. 15).

– Konkluzje Rady w sprawie dziedzictwa kulturowego jako strategicznego zasobu zrównoważonej Europy (Dz.U. C 183 z 14.6.2014, s. 36).

– Konkluzje Rady na temat zarządzania partycypacyjnego dziedzictwem kulturowym (Dz.U. C 463 z 23.12.2014, s. 1).

– Konkluzje Rady w sprawie promowania dostępu do kultury za pomocą środków cyfrowych ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju odbiorców (Dz.U. C 425 z 12.12.2017, s. 4).

– Konkluzje Rady w sprawie potrzeby wyeksponowania dziedzictwa kulturowego we wszystkich politykach UE (Dz.U. C 196 z 8.6.2018, s. 20).

– Konkluzje Rady w sprawie planu prac w dziedzinie kultury na lata 2019-2022 (Dz.U. C 460 z 21.12.2018, s. 12).

– Konkluzje Rady w sprawie młodego pokolenia twórców (Dz.U. C 189 z 5.6.2019, s. 34).

– Konkluzje Rady w sprawie strategicznego podejścia UE do międzynarodowych stosunków kulturalnych i ram działania (Dz.U. C 192 z 7.6.2019, s. 6).

Rezolucje

– Rezolucja ministrów odpowiedzialnych za sprawy kultury, zebranych w Radzie w dniu 13 listopada 1986 r., w sprawie ochrony europejskiego dziedzictwa architektonicznego (Dz.U. C 320 z 13.12.1986, s. 1).

– Rezolucja Rady Unii Europejskiej i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie kulturowego wymiaru zrównoważonego rozwoju (Dz.U. C 410 z 6.12.2019, s. 1).

Komisja

Komunikaty

– Ku zintegrowanemu podejściu do dziedzictwa kulturowego w Europie (COM(2014) 477 final)

– Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze. Wkład Komisji Europejskiej w spotkanie przywódców w Göteborgu, 17 listopada 2017 r. (COM(2017) 673 final)

– Nowy europejski program na rzecz kultury (COM(2018) 267)

– Europejski Zielony Ład (COM(2019) 640 final)

Wspólne komunikaty Komisji Europejskiej i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa

– W stronę strategii UE w dziedzinie międzynarodowych stosunków kulturalnych (JOIN(2016) 29 final)

Zawiadomienia

– Wytyczne dotyczące sprawozdawczości w zakresie zarządzania ryzykiem związanym z klęskami lub katastrofami, art. 6 ust. 1 lit. d) decyzji nr 1313/2013/UE (OJ C 428 z 20.12.2019, p. 8)

Dokumenty robocze służb Komisji

– Europejskie ramy działania w zakresie dziedzictwa kulturowego (SWD(2018) 491 final)

Sprawozdania

– Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie wdrożenia, wyników i ogólnej oceny Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018 (COM(2019) 548 final)

Badania

– Ochrona dziedzictwa kulturowego przed klęskami żywiołowymi i katastrofami spowodowanymi przez człowieka. Analiza porównawcza zarządzania ryzykiem w UE - badanie (kwiecień 2018)

Organizacja Narodów Zjednoczonych

– Plan działania z Hyogo na lata 2005-2015: Budowanie odporności krajów i społeczności na klęski żywiołowe

– Ramy z Sendai dotyczące ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych w latach 2015-2030

UNESCO

– Konwencja o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego (Haga, 1954)

– Konwencja sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego (1972)

– Konwencja o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego (2001)

– Karta ochrony dziedzictwa cyfrowego (2003)

– Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2003)

– Strategia ograniczania ryzyka w odniesieniu do dóbr światowego dziedzictwa (wersja zmieniona, 2007)

– Zarządzanie ryzykiem związanym z klęskami i katastrofami w odniesieniu do światowego dziedzictwa (podręcznik, czerwiec 2010)

– Deklaracja budapesztańska światowego dziedzictwa (przyjęta przez Komitet Światowego Dziedzictwa Unesco w czerwcu 2002)

Rada Europy

– Konwencja ramowa w sprawie znaczenia dziedzictwa kulturowego dla społeczeństwa (konwencja z Faro, 2005)

– Zalecenie Komitetu Ministrów Rady Europy (2017) 1 dla państw członkowskich dotyczące strategii europejskiego dziedzictwa kulturowego na XXI wiek (2017)

– Europejska konwencja o przestępstwach przeciwko dobrom kultury (2017)

– Porozumienie między UE i krajami basenu Morza Śródziemnego dotyczące poważnych zagrożeń (EUR-OPA)

Inne opracowania

– Pierwsza pomoc dla dziedzictwa kulturowego w czasach kryzysu (ICCROM i Prince Claus Fund for Culture and Development, 2018)

– Europejskie zasady jakości dotyczące finansowanych przez UE interwencji o potencjalnym wpływie na dziedzictwo kulturowe (ICOMOS, 2019)

– Sprawozdanie dotyczące zagrożeń globalnych 2020 (Światowe Forum Ekonomiczne)