Konkluzje Rady w sprawie przeciwdziałania kryzysowi wywołanemu przez COVID-19 w kształceniu i szkoleniu.

1.

Pandemia COVID-19 wpływa na systemy kształcenia i szkolenia na całym świecie i w całej Unii i wywiera na nie bezprecedensową presję. Powoduje poważne zmiany w uczeniu się, nauczaniu, komunikowaniu i współpracy wewnątrz naszych społeczności edukacyjnych i pomiędzy nimi. Skutki tego odczuwają osoby uczące się 1 , ich rodziny, nauczyciele, trenerzy, kadra kierownicza instytucji, a także ogół społeczeństwa.

2.

Od początku pandemii państwa członkowskie i instytucje edukacyjne podejmują znaczne wysiłki, by zapewnić bezpieczeństwo i dobrostan osób uczących się i kadry oraz kontynuację uczenia się i nauczania, tak by chronić prawo do edukacji.

3.

W reakcji na tę wyjątkową sytuację większość państw członkowskich podjęła decyzję o powszechnym fizycznym zamknięciu instytucji edukacyjnych, a jednocześnie szybko uruchomiła alternatywne rozwiązania i wsparcie, w szczególności rozwiązania cyfrowe, by umożliwić uczenie się i nauczanie na odległość. Zmiana ta pociąga za sobą rozmaite wyzwania dla systemów kształcenia i szkolenia oraz interesariuszy w państwach członkowskich, w szczególności dla osób uczących się i ich rodzin, nauczycieli i trenerów, a zarazem stała się dla nich cennym doświadczeniem edukacyjnym i dodatkowo przyspieszyła transformację cyfrową instytucji edukacyjnych.

4.

W tych nadzwyczajnych okolicznościach widać niezwykłą współpracę między państwami członkowskimi, które okazują solidarność i wzajemne wsparcie w czasach kryzysu, regularnie wymieniając informacje o sytuacji i wyzwaniach występujących w poszczególnych państwach oraz o przewidywanych lub już wdrożonych krajowych środkach i planach, a także, w miarę możliwości, dzieląc się w sposób otwarty zasobami edukacyjnymi.

5.

Na początku kryzysu, gdy instytucje edukacyjne w większości państw członkowskich nadal działały zwykłym trybem, skupiano się na zapewnieniu bezpieczeństwa osób uczących się i kadry, m.in. poprzez wprowadzenie środków ochrony i higieny oraz przekazywanie informacji i wskazówek, z wykorzystaniem współpracy między krajowymi organami edukacyjnymi a organami ochrony zdrowia.

6.

Wraz z rozwojem sytuacji i coraz powszechniejszym fizycznym zamykaniem instytucji edukacyjnych w większości państw członkowskich, aby zapewnić kontynuację procesu uczenia się, państwa członkowskie, instytucje edukacyjne oraz właściwi interesariusze podejmują znaczne wysiłki, by dostosować i przygotować treści edukacyjne i zapewnić ich wykorzystanie w kształceniu na odległość. Działania te wspierane są odpowiednimi wytycznymi, a także sprawnym zarządzaniem, stałym monitorowaniem, bieżącymi usprawnieniami oraz zmianami legislacyjnymi, zgodnie z warunkami krajowymi. W tym kontekście państwa członkowskie, a także instytucje edukacyjne mogły mieć różne sytuacje wyjściowe, jeśli chodzi o gotowość cyfrową systemów kształcenia i szkolenia, w tym dostępność narzędzi i materiałów do cyfrowego uczenia się, oraz jeśli chodzi o przygotowanie nauczycieli i trenerów do prowadzenia nauczania na odległość.

7.

Jednym z głównych wyzwań jest kwestia zapewnienia włączenia i równych szans na dobrej jakości kształcenie na odległość. Niektórym osobom uczącym się, a także nauczycielom, trenerom i rodzinom może brakować umiejętności cyfrowych, dostępu do technologii lub internetu, co bywa poważną przeszkodą, zwłaszcza dla osób uczących się ze środowisk defaworyzowanych oraz z obszarów wiejskich i oddalonych, a także z obszarów wysoce zurbanizowanych. Ponadto istnieją osoby uczące się o specjalnych potrzebach edukacyjnych, wymagające doradztwa i dodatkowego wsparcia w uczeniu się. Zamknięcie instytucji edukacyjnych jest też szczególnym wyzwaniem dla osób uczących się znajdujących się w niekorzystnej sytuacji społecznoekonomicznej, które częściej żyją w gospodarstwach domowych niesprzyjających nauce w domu, lub dla osób, które w zwykłych okolicznościach uprawnione są do darmowych posiłków szkolnych, oraz dla osób zagrożonych wczesnym kończeniem nauki.

8.

Instytucje edukacyjne są nie tylko miejscem, w którym ludzie uczą się, nauczają i szkolą; zapewniają one także bezpieczne otoczenie i dają poczucie przynależności do struktury, poczucie wspólnoty oraz możliwości socjalizacji. Z uwagi na niepokój i stres wynikające z obawy przed pandemią oraz z izolacji społecznej, która jest szczególnie trudna dla osób doświadczających przemocy domowej lub narażonych na przemoc domową, ważne jest, by na różne sposoby docierać do tych osób, a także zapewniać wsparcie psychologiczne i emocjonalne, z myślą o dobrostanie oraz kondycji fizycznej i psychicznej osób uczących się, a także ich rodzin, nauczycieli i trenerów.

9.

Nauczyciele i trenerzy musieli szybko przestawić się z nauczania opartego na kontakcie osobistym na nauczanie prowadzone na odległość. Jako że nie wszyscy nauczyciele i trenerzy 2 mieli doświadczenie, pewność siebie, wiedzę, umiejętności i kompetencje niezbędne do zorganizowania i skutecznego prowadzenia nauczania na odległość, potrzebne okazały się dodatkowe, ukierunkowane szkolenia. Zaangażowanie nauczycieli i trenerów często wykracza poza prowadzenie zajęć i obejmuje dodatkowe wysiłki służące zapewnieniu postępów i dobrostanu osób uczących się. Potrzeba szybkiego dostosowania się do nowego środowiska pracy może wiązać się z dodatkowym obciążeniem pracą, a przez to niekorzystnie wpływać na równowagę między życiem zawodowym a prywatnym nauczycieli i trenerów. W tych okolicznościach nauczyciele i trenerzy oraz personel pomocniczy wykazują się godnymi podziwu zaangażowaniem i kreatywnością, a także otwartością na współpracę, współtworzenie i wzajemne uczenie się.

10.

Zwrot ku cyfrowemu nauczaniu i uczeniu się odgrywa istotną rolę w umożliwieniu kontynuacji procesu uczenia się, edukacja cyfrowa nie może jednak w pełni zastąpić dobrej jakości nauczania i uczenia się opartego na kontakcie osobistym. Ponadto to nagłe przejście na cyfrowe nauczanie i uczenie się w wielu przypadkach było raczej rozwiązaniem awaryjnym, a nie zaplanowanym optymalnym sposobem zapewniania powszechnego cyfrowego kształcenia na odległość. Niektórzy nauczyciele i trenerzy nauczali przez internet po raz pierwszy i choć ich odporność i zdolność przystosowania się do nowych warunków zasługują na pochwałę, cyfrowe nauczanie i uczenie się na odległość, które ma miejsce w kontekście COVID-19, niekoniecznie należy uznawać za ogólny standard tego rodzaju edukacji.

11.

Istnieje potrzeba ściślejszej współpracy między rodzinami osób uczących się a nauczycielami i trenerami oraz większego zaangażowania na rzecz umożliwienia kształcenia na odległość. Rodzicom i opiekunom pracującym z domu niełatwo jest pogodzić pracę zawodową z pomaganiem dzieciom w nauce i opieką nad nimi. Rodzice i opiekunowie, którzy nie są w stanie pracować z domu, stoją przed dodatkowym wyzwaniem, jakim jest znalezienie opieki dziennej dla młodszych dzieci.

12.

Wyjątkowo trudnym zadaniem w kontekście kształcenia na odległość jest realizacja praktycznych elementów programów nauczania. Ma to szczególne znaczenie w kształceniu i szkoleniu zawodowym, gdzie praktyczne uczenie się stanowi znaczną część programów nauczania. W kształceniu i szkoleniu zawodowym osoby uczące się mogły spotkać się z dodatkowymi trudnościami, gdyż kryzys dotknął wielu pracodawców zaangażowanych w uczenie się oparte na pracy i przygotowanie zawodowe. Jako że praktykanci są w niektórych przypadkach zdani na pensję i wynagrodzenie wypłacane przez pracodawców, miało to wpływ na ich źródło utrzymania.

13.

Zdarza się, że dorosłym osobom uczącym się, zwłaszcza tym o niskich umiejętnościach, brakuje umiejętności cyfrowych niezbędnych do uczestnictwa w cyfrowym uczeniu się, co może wpływać na ich możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji.

14.

Jednym z największych wyzwań jest obecnie wystawianie ocen i klasyfikacja, przy czym niektóre państwa członkowskie zachęcają do skupienia się na ocenianiu formatywnym i do uwzględniania faktu, że uczenie się przebiega w nietypowych warunkach. Wiąże się z tym wyzwanie, jakim jest zorganizowanie pomyślnego zakończenia roku szkolnego i akademickiego, co jest szczególnie istotne w kontekście egzaminów końcowych i uzyskania świadectw i dyplomów, gdyż ma wpływ na rekrutację na różnych poziomach kształcenia i szkolenia. W tym względzie wymiana informacji, współpraca i dialog między odpowiednimi interesariuszami kształcenia i szkolenia, w tym organami ds. zapewniania jakości oraz uznawalności i partnerami społecznymi, może stanowić podstawę użytecznego skoordynowanego podejścia. Może być to szczególnie przydatne podczas podejmowania decyzji co do warunków rekrutacji w instytucjach szkolnictwa wyższego, z należytym poszanowaniem autonomii tych instytucji i z należytym uwzględnieniem warunków krajowych.

15.

Pandemia wpłynęła także na możliwości w zakresie europejskiej i międzynarodowej mobilności edukacyjnej. Ponieważ wiele instytucji edukacyjnych zostało zamkniętych, osoby uczące się uczestniczące w mobilności napotykają rozmaite trudności związane z kontynuacją swojego okresu mobilności, dostępem do zakwaterowania i opieki zdrowotnej, uprawnieniami do wsparcia finansowego i stypendiów czy powrotem do kraju pochodzenia. Osoby uczące się uczestniczące w mobilności mogą też doświadczyć trudności społecznoekonomicznych na skutek wywołanego przez COVID-19 kryzysu na rynku pracy.

16.

Wiele projektów w ramach Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności zostało przesuniętych w czasie lub odwołanych, a w przypadkach, gdy wcześniej zaplanowano mobilność, zachęca się do współpracy wirtualnej.

17.

Poza niezbędnymi inwestycjami służącymi zaradzeniu skutkom zdrowotnym i społeczno-gospodarczym kryzysu istotne jest skoncentrowanie obecnych priorytetów inwestycyjnych na kształceniu i szkoleniu. W tym względzie kluczowe jest uznanie, że wysokiej jakości kształcenie i szkolenie w decydujący sposób przyczyniają się do dobrostanu oraz osobistego i zawodowego rozwoju obywateli, a także do odporności społeczeństwa i gospodarki, a więc mają one do odegrania ważną rolę w odbudowie. Należy to uwzględnić przy opracowywaniu europejskiego planu odbudowy.

18.

W celu przezwyciężenia tych trudności i mając na względzie warunki krajowe, państwa członkowskie i ich instytucje edukacyjne szybko wprowadziły liczne środki, takie jak:

19.

W odpowiedzi na kryzys wywołany przez COVID-19 Komisja umożliwiła elastyczniejsze podejście do realizacji programu Erasmus+ oraz zapewniła praktyczne porady skierowane do jego uczestników i do agencji narodowych programu. Ponadto, w uzupełnieniu wysiłków podejmowanych w Radzie, Komisja zapewniła dalsze możliwości prowadzenia współpracy i wymiany informacji między państwami członkowskimi.

20.

W miarę rozwoju sytuacji i w związku z ewentualnym znoszeniem obostrzeń na zalecenie organów ochrony zdrowia pojawiają się kolejne pytania co do ponownego otwarcia instytucji edukacyjnych, a także przedsiębiorstw zapewniających uczenie się oparte na pracy, w tym co do środków organizacyjnych i środków bezpieczeństwa, w szczególności w zakresie dystansowania społecznego, dezynfekcji i higieny. W tym kontekście niektóre z wyzwań dotyczą wystarczających zasobów ludzkich, a także gotowości i ciągłości działania placówek edukacyjnych, zwłaszcza tego, czy wdrożenie niezbędnych środków jest w nich wykonalne.

21.

Nadal wymieniały się informacjami, doświadczeniami i najlepszymi praktykami w kwestii tego, jak najlepiej dostosowywać kształcenie i szkolenie do bieżącej sytuacji, w zależności od dalszego rozwoju wydarzeń w związku z kryzysem wywołanym przez COVID-19, w tym w kwestii różnych środków dotyczących ponownego otwierania instytucji edukacyjnych, z myślą o zapewnieniu równości, sprzyjaniu dobrostanowi osób uczących się i kadry oraz oferowaniu wsparcia psychologicznego. W tym względzie powinny sprzyjać usprawnionemu i spójnemu przepływowi informacji i optymalnie wykorzystywać istniejące sieci.

22.

W odniesieniu do ponownego otwarcia instytucji edukacyjnych i zgodnie z warunkami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi podjęły niezbędne środki, by zapewnić bezpieczeństwo osób uczących się i kadry, w tym odpowiednie warunki sanitarne i higieniczne, oraz wznowić uczenie się i nauczanie oparte na kontakcie osobistym, zapewniając przy tym równe szanse.

23.

W oparciu o dotychczasowe doświadczenia i wnioski płynące z kryzysu wywołanego przez COVID-19 i mając na względzie potencjalne długoterminowe skutki kryzysu dla przyszłości kształcenia i szkolenia, przeanalizowały możliwości w zakresie innowacji i podjęły dalsze wysiłki w celu przyspieszenia transformacji cyfrowej systemów kształcenia i szkolenia oraz, w stosownych przypadkach, zwiększyły potencjał cyfrowy instytucji edukacyjnych i niwelowały przepaść cyfrową.

24.

Biorąc pod uwagę doświadczenia i wnioski płynące z kryzysu wywołanego przez COVID-19, wspierały dalsze rozwijanie umiejętności i kompetencji cyfrowych przez nauczycieli i trenerów, z myślą o umożliwieniu nauczania i dokonywania oceny w cyfrowym środowisku edukacyjnym.

25.

Z należytym poszanowaniem autonomii instytucjonalnej rozważyły możliwość włączenia wysokiej jakości cyfrowego uczenia się jako elementu oferty kształcenia i szkolenia w ramach wszystkich poziomów i rodzajów kształcenia i szkolenia. Czyniąc to, powinny zwrócić uwagę na dostosowanie narzędzi cyfrowych do wieku i specjalnych potrzeb osób uczących się, a także na zgodność z zasadami ochrony danych, prywatnością, względami etycznymi oraz wymogami bezpieczeństwa i cyberbezpieczeństwa.

26.

Rozważyły możliwość usprawnienia nauczania i uczenia się poprzez monitorowanie i ocenę oparte na eksploracji danych edukacyjnych (data mining) skupiającej się na istniejących danych, poprzez analizę procesów uczenia się i wykorzystanie sztucznej inteligencji, z należytym uwzględnieniem zgodności z ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych (UE) 2016/679.

27.

Oferując możliwości uczenia się na odległość, cyfrowego uczenia się i mieszanego uczenia się, zwróciły dodatkową uwagę na zapewnienie równych szans i stałego dostępu do wysokiej jakości kształcenia i szkolenia osobom uczącym się niezależnie od wieku, dbanie o jakość oraz sprzyjanie walidacji i uznawalności efektów uczenia się. Potwierdzając prawo do edukacji, dbały szczególnie o to, by zapobiegać ewentualnemu nasileniu się zjawiska wczesnego kończenia nauki na skutek kryzysu wywołanego przez COVID-19.

28.

W celu złagodzenia negatywnego wpływu kryzysu wywołanego przez COVID-19 na mobilność fizyczną i współpracę transgraniczną zachęcały do wykorzystywania wirtualnych możliwości w zakresie mobilności i współpracy.

29.

Współpracowały przy usuwaniu przeszkód w transgranicznej mobilności edukacyjnej związanych z COVID-19, uwzględniając możliwe konsekwencje różnych podejść do oceniania, ewentualnie opóźnionych lub odwołanych egzaminów i opóźnionej rekrutacji, które mogą negatywnie wpływać na możliwości mobilności edukacyjnej w kolejnych latach.

30.

Współpracowały, by zagwarantować możliwości kształcenia osobom uczącym się, które codziennie przemieszczają się między sąsiednimi państwami członkowskimi, zwłaszcza w przypadku przedłużonego zamknięcia granic.

31.

Wspierały dalsze rozwijanie infrastruktury cyfrowej, a także umiejętności i kompetencji cyfrowych, poprzez wykorzystanie finansowania dostępnego w ramach unijnych programów i funduszy, w szczególności programu Erasmus+, Europejskiego Korpusu Solidarności oraz europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, programu wspierania reform strukturalnych oraz programów zastępujących wcześniej wymienione, a także nowego programu "Cyfrowa Europa".

32.

Przeprowadziła badanie na temat skutków pandemii COVID-19 oraz na temat dotychczasowych doświadczeń i wniosków dotyczących różnych poziomów kształcenia i szkolenia, skupiając się na uczeniu się i nauczaniu na odległość oraz potencjale cyfrowym systemów kształcenia i szkolenia w państwach członkowskich, a także by rozpowszechniła wyniki tego badania; badanie to posłuży do wzmocnienia kształtowania polityki na szczeblu krajowym w oparciu o merytoryczne informacje i do zacieśnienia współpracy na szczeblu Unii, z myślą o budowaniu odporności i gotowości pozwalających szybko, skutecznie i właściwie reagować na przyszłe kryzysy.

33.

Podczas opracowywania wniosku dotyczącego europejskiego planu odbudowy, uznała kształcenie i szkolenie za jeden z czynników transformacji przyczyniający się do skutecznej odbudowy oraz uznała potrzebę inwestowania w kształcenie i szkolenie, zwłaszcza w kontekście edukacji cyfrowej, w tym w infrastrukturę i umiejętności cyfrowe.

34.

Wspierała państwa członkowskie w zapewnianiu możliwości inwestowania w trwałą infrastrukturę edukacyjną, zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem, uwzględniając przy tym także zdolności potrzebne do zagwarantowania bezpieczeństwa i niezbędnych środków organizacyjnych w odpowiedzi na kryzys wywołany przez COVID-19.

35.

Rozwijając europejski obszar edukacji oraz strategiczne ramy europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia na okres po 2020 r., nowy Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej oraz zaktualizowany program na rzecz umiejętności, uwzględniła doświadczenia i wnioski płynące z kryzysu wywołanego przez COVID-19 dotyczące cyfrowej transformacji systemów kształcenia i szkolenia, szczególną uwagę zwracając na jakość i na wyzwania społeczne, takie jak zapewnienie włączenia i równych szans, promowanie spójności i zwalczanie dezinformacji.

36.

Nadal ułatwiała wymianę informacji na temat wyzwań stojących przed państwami członkowskimi i podejmowanych przez nie środków, w tym poprzez łączenie baz danych zawierających otwarte zasoby edukacyjne, a także poprzez zwiększanie dostępu do tych baz i ich dostępności, tak by ułatwić dzielenie się rozmaitymi metodologiami, narzędziami i materiałami w zakresie kształcenia na odległość. W tym kontekście skorzystała z istniejących możliwości, oferowanych m.in. przez eTwinning, europejską platformę internetową dla szkół School Education Gateway i ePlatformę na rzecz uczenia się dorosłych w Europie (EPALE). Propagowała stosowanie narzędzi do samooceny, takich jak SELFIE i HEInnovate, w celu wsparcia potencjału cyfrowego i transformacji cyfrowej szkół i instytucji szkolnictwa wyższego.

37.

Przedstawiła i rozpowszechniła wśród państw członkowskich dalsze praktyczne informacje na temat możliwości w zakresie finansowania potrzeb systemów kształcenia i szkolenia z myślą o złagodzeniu skutków pandemii COVID-19, które to możliwości zapewniane są w ramach inicjatyw inwestycyjnych w odpowiedzi na koronawirusa (CRII i CRII+) oraz innych odpowiednich mechanizmów finansowania.

38.

Nadal regularnie dzieliła się z interesariuszami i organami wykonawczymi programu Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności informacjami na temat możliwości elastycznych rozwiązań w zakresie realizowania mobilności edukacyjnej i projektów w kontekście kryzysu wywołanego przez COVID-19.

39.

Wraz z państwami członkowskimi zbadała sposoby zaspokojenia najpilniejszych potrzeb w okresie, gdy fizyczna mobilność jest ograniczona, poprzez umożliwienie, w stosownych przypadkach, elastyczności w zakresie realokacji niewykorzystanych funduszy pomiędzy działania w ramach programu Erasmus+.

40.

Wspierała państwa członkowskie w dalszym rozwijaniu praktyk w zakresie edukacji cyfrowej i możliwości cyfrowego kształcenia i szkolenia, a także w zaradzaniu wpływowi kryzysu wywołanego przez COVID-19 na grupy osób uczących się znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji, poprzez wykorzystanie dostępnych możliwości w ramach programu Erasmus+.

41.

Rozpowszechniała odpowiednie materiały i narzędzia - w tym w zakresie współpracy wirtualnej - będące rezultatem projektów w ramach programu Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności oraz działań europejskich i krajowych koalicji na rzecz umiejętności cyfrowych i zatrudnienia i mogące, w duchu solidarności między państwami członkowskimi, stanowić użyteczne dodatkowe wsparcie w odpowiedzi na kryzys wywołany przez COVID-19, a także by promowała stosowanie takich materiałów i narzędzi.

42.

We współpracy z państwami członkowskimi i z należytym poszanowaniem autonomii instytucjonalnej i kontekstów krajowych rozpoczęła prace nad środkami służącymi usunięciu przeszkód związanych z COVID-19 i wznowieniu korzystania z możliwości transgranicznej mobilności edukacyjnej po zakończeniu kryzysu wywołanego przez COVID-19, w tym poprzez dostarczenie jasnych wskazówek, w jaki sposób ułatwiać możliwości mobilności edukacyjnej w ramach Erasmus+.

43.

Promowała dobrej jakości mobilność i współpracę wirtualną oraz wspierała rozwijanie mobilności mieszanej w ramach programu Erasmus+, mając na względzie to, że mobilność wirtualna, choć nie jest w stanie zastąpić mobilności fizycznej, ma do odegrania istotną rolę uzupełniającą.

44.

Ściśle współpracowała z organizacjami międzynarodowymi, takimi jak Rada Europy, UNESCO i OECD w zakresie dostarczania i rozpowszechniania informacji dotyczących wpływu COVID-19 na kształcenie i szkolenie.

Konkluzje Rady w sprawie przeciwdziałania kryzysowi wywołanemu przez COVID-19 w kształceniu i szkoleniu.

Dz.U.UE.C.2020.212I.9

Konkluzje Rady w sprawie przeciwdziałania kryzysowi wywołanemu przez COVID-19 w kształceniu i szkoleniu