Konkluzje Rady na temat ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników mediów
Dz.U.UE.C.2022.245.5
Akt nienormatywnyKonkluzje Rady na temat ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników mediów
(2022/C 245/04)
ODNOTOWUJE, ŻE:
1. Demokracja opiera się na realizowaniu prawa do wolności opinii i wypowiedzi oraz wolności informowania, offline i online. Jest to istota zawodu dziennikarza, który może być wykonywany wyłącznie w środowisku zapewniającym dziennikarzom i innym pracownikom mediów ochronę i bezpieczeństwo.
2. Obecnie wielu dziennikarzy i innych pracowników mediów nie wszędzie jest w stanie pracować swobodnie i niezależnie, tak jak powinni. W Europie i na świecie coraz częściej występują przeszkody dla wolności wypowiedzi i wolności informowania oraz ataki na dziennikarzy i innych pracowników mediów 1 . Ich bezpieczeństwo jest jeszcze bardziej zagrożone w sytuacji konfliktów zbrojnych. Są oni źródłem bezstronnych informacji niezbędnych do ustalenia faktów i zrozumienia konfliktu, dlatego są w szczególności eksponowani i sami mogą stać się celami, co pokazuje trwająca agresja militarna Rosji przeciw Ukrainie 2 .
3. Dziennikarze I inni pracownicy mediów spotykają się z wieloma zagrożeniami i mierzą się ze stygmatyzacją, zastraszaniem, nielegalnym inwigilowaniem, postępowaniami prowadzonymi przeciwko nim w złej wierze, nieuzasadnioną presją ekonomiczną, niszczeniem ich reputacji, a także z aktami przemocy fizycznej i psychicznej - stają się nawet ofiarami morderstw. Przemoc wobec dziennikarzy występuje również w internecie, w formie znieważania, podżegania do nienawiści, nękania i gróźb śmierci.
4. Szczególnie niepokojąca jest sytuacja dziennikarek 3 : są narażone na dodatkowe - bardziej liczne i zróżnicowane - zagrożenia. Taka przemoc ze względu na płeć przybiera różne formy, w tym nękanie w internecie, gwałty, groźby śmierci i podżeganie do nienawiści. Tego typu zagrożenia w nieproporcjonalnym stopniu dotyczą również dziennikarzy należących do mniejszości lub grup zmarginalizowanych społecznie 4 .
5. Sytuacja ekonomiczna dziennikarzy i innych pracowników mediów staje się również coraz bardziej niepewna. Brak bezpieczeństwa finansowego i ekonomicznego wielu mediów - czego przykładem jest zamknięcie kilku z nich - sprawia, że pracownicy mediów są bardziej podatni na zagrożenia. Ponadto wymóg wydajności lub zyskowności, w szczególności w przypadku mediów prywatnych, może czasami prowadzić do pogorszenia warunków i jakości pracy dziennikarzy. Transformacja cyfrowa i ekspansja globalnych operatorów i sieci społecznościowych konkurujących z mediami na rynku reklam internetowych 5 , w połączeniu ze skutkami pandemii 6 , podczas której media doświadczyły spadku przychodów większego niż spadek dochodu krajowego, doprowadziły do pogorszenia się bezpieczeństwa ekonomicznego dziennikarzy i innych pracowników mediów.
6. Komisja Europejska przedstawiła wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej (SLAPP) 7 , w którym proponuje się Parlamentowi Europejskiemu i Radzie wprowadzenie gwarancji proceduralnych przeciwko takim powództwom, a także towarzyszące mu zalecenie 8 zawierające wytyczne dla państw członkowskich w takich kwestiach.
7. Do państw członkowskich i Komisji Europejskiej zwrócono się 9 o wdrożenie europejskiej strategii dla ekosystemu sektora kultury i sektora kreatywnego, m.in. w celu ułatwienia dostępu do informacji na temat środków finansowych dostępnych dla mediów poprzez połączenie przewodnika dotyczącego finansowania programu CultureEU i interaktywnego narzędzia do mapowania mediów audiowizualnych i informacyjnych, tak aby pracownicy i przedsiębiorstwa mediów informacyjnych dysponowali jednym wielojęzycznym portalem cyfrowym zawierającym wykaz różnych dostępnych dla nich możliwości finansowania.
8. W 2022 r. Komisja Europejska będzie nadal wspierać mechanizm szybkiego reagowania na naruszenia wolności prasy i mediów w ramach programu "Kreatywna Europa", który umożliwia wsparcie m.in. transgranicznej współpracy medialnej, w tym dziennikarstwa niezależnego i śledczego, w formie dotacji w ramach partnerstwa dziennikarskiego 10 .
Z ZADOWOLENIEM STWIERDZA, ŻE:
9. W dniu 16 września 2021 r. Komisja Europejska przyjęła zalecenie w sprawie zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzom i innym pracownikom sektora mediów oraz wzmocnienia ich pozycji w Unii Europejskiej, które stanowi ważne wytyczne dla państw członkowskich. Komisja Europejska zapowiedziała, że zamierza opublikować badanie dotyczące m.in. wskaźników stosowanych do monitorowania wdrażania tego zalecenia, które mogłyby dotyczyć bezpieczeństwa w internecie, a w szczególności wsparcia dla dziennikarek oraz dla dziennikarzy należących do mniejszości.
ZWRACA SIĘ DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ, BY:
10. Zachęcała, w ramach istniejącego Europejskiego Forum Mediów Informacyjnych, do regularnego organizowania dyskusji i wymiany najlepszych praktyk w zakresie ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników sektora mediów, ułatwiając dialog z zainteresowanymi stronami na temat istotnych zmian.
11. Kontynuowała ocenę istniejących projektów pilotażowych i działań przygotowawczych na rzecz wspierania wolności i pluralizmu mediów, tak aby stały się one bardziej rozbudowane i długoterminowe.
12. Zwiększała finansowanie dziennikarstwa niezależnego i śledczego 11 , które wnosi istotny wkład w życie publiczne i demokratyczne, opierając się m.in. na inicjatywie NEWS 12 i wykorzystując na przykład InvestEU.
13. Uwzględniała we wszystkich odpowiednich inicjatywach wynikających ze strategii cyfrowej UE problematykę bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników mediów w internecie i ich wolności słowa.
ZWRACA SIĘ DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH I KOMISJI EUROPEJSKIEJ, BY W RAMACH SWOICH KOMPETENCJI I Z POSZANOWANIEM ZASADY POMOCNICZOŚCI:
14. Zachęcały wszystkie zainteresowane strony, takie jak kierownicy redakcji, organy ścigania, sędziowie i inne organy zaangażowane w zapewnianie bezpieczeństwa cyfrowego, do uczenia się przez całe życie 13 na temat ochrony dziennikarzy i innych pracowników mediów
15. Zachęcały do rozwoju mediów i inicjatyw na rzecz umiejętności korzystania z informacji mających na celu zwiększanie wiedzy na temat bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników mediów 14 .
16. Propagowały bezpieczeństwo w sieci i upełnomocnienie cyfrowe dziennikarzy i innych pracowników mediów, w szczególności dziennikarek, pracowników mediów należących do mniejszości lub grup społecznie zmarginalizowanych, na przykład poprzez sprzyjanie tworzeniu wyspecjalizowanych grup eksperckich, które mogą gromadzić informacje i wymieniać dobre praktyki, jak radzić sobie z atakami i groźbami w sieci; grupy te mogłyby skupiać przedstawicieli mediów i organów regulacyjnych na szczeblu UE lub państw członkowskich, funkcjonariuszy organów ścigania i urzędników zajmujących się cyberbezpieczeństwem.
17. Zachęcały do ściślejszej współpracy pomiędzy platformami internetowymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, które dysponują szczególną wiedzą ekspercką na temat zwalczania skoordynowanych ataków w sieci, gróźb, nękania, inwigilacji w sieci lub podżegania do nienawiści wobec dziennikarzy i innych pracowników mediów, z myślą o lepszym rozumieniu tych zagrożeń, lepszym reagowaniu na nie i odpowiednim dostosowywaniu praktyk takich platform. Współpraca taka może mieć formę regularnych dialogów, w których mogłyby brać udział organy publiczne.
18. W celu ochrony dziennikarek i pracowników mediów należących do mniejszości wspierały wdrażanie projektów i inicjatyw, w szczególności tych, które umożliwiają poprawę przejrzystości i informowania o atakach na dziennikarki i innych pracowników mediów i o ich dyskryminowaniu, oraz tych projektów i inicjatyw, które propagują równość i inkluzywność w sektorze mediów i w redakcjach, jak również inicjatyw zwiększających wiedzę na temat zapobiegania przemocy wobec dziennikarzy i innych pracowników mediów i nękaniu ich oraz zwalczania tych zjawisk.
19. Nadal pogłębiały, w szczególności poprzez badania naukowe, wiedzę na temat potencjalnych zagrożeń dla pracowników mediów i najlepszych praktyk, które mogą być pomocne, w szczególności w odniesieniu do ich ochrony i bezpieczeństwa w obszarach konfliktów zbrojnych.
20. Popierały inicjatywy i mechanizmy mające na celu poprawę zrównoważonego charakteru ekonomicznego i finansowego mediów, w tym te, które wynikają z przekazania praw pokrewnych wprowadzonego w odniesieniu do wydawców prasy dyrektywą (UE) 2019/790 15 , oraz tych mających na celu poprawę rekrutacji dziennikarzy i innych pracowników mediów, a także prowadziły badania na temat ich warunków pracy, zgodnie z zaleceniem Rady z dnia 8 listopada 2019 r.
21. Propagowały inicjatywy i mechanizmy, które wspierają osoby młode i nowo wchodzące na rynek pracy w mediach oraz dziennikarzy i innych pracowników mediów, którzy są samozatrudnieni lub pracują w lokalnych i regionalnych mediach, tym samym wzmacniając ich wolność informowania.
22. Popierały inicjatywy i mechanizmy, które propagują wymianę i wzmocnienie najlepszych praktyk zawodowych, w szczególności poprzez zwiększanie wśród studentów dziennikarstwa i medioznawstwa wiedzy o zagrożeniach, z jakimi mogą się spotkać w swojej przyszłej karierze i o najlepszych sposobach radzenia sobie z nimi, oraz które propagują gromadzenie podczas studiów znaczących doświadczeń na szczeblu europejskim, tak by mogli odkryć różne środowiska i rozmaite praktyki w zakresie zbierania materiałów i publikowania.
23. Zachęcały sektor do rozwijania inicjatyw i wskaźników dotyczących wiarygodności wiadomości i mediów, takich jak zatrudnienie dziennikarzy, weryfikatorów informacji i innych pracowników mediów, z myślą o stymulowaniu platform i reklamodawców, by przy udostępnianiu rzetelnych informacji i zróżnicowanych perspektyw wykazywały się odpowiedzialnością.
24. Zobowiązały się - na stosownych forach wielostronnych, w stosunkach dwustronnych, na szczeblu krajowym i na forum inicjatyw międzynarodowych służących ochronie dziennikarzy i wolności informowania - do ochrony dziennikarzy i innych pracowników mediów na całym świecie, zwracając szczególną uwagę na ochronę i bezpieczeństwo dziennikarzy i innych pracowników mediów pracujących w obszarach dotkniętych konfliktami lub pochodzących z takich obszarów.
25. Wspierały dziennikarzy i innych pracowników mediów, którzy starają się relacjonować konflikty zbrojne, w szczególności napaść zbrojną Rosji na Ukrainę, w niezależny i bezstronny sposób, i popierały inicjatywy, które propagują ich pracę i rozpowszechnianie wyników tej pracy, np. specjalnie wyznaczone sekcje w publikacjach medialnych i programach, zwłaszcza w języku ukraińskim.
26. Popierały niezależnych i przymuszonych do opuszczenia kraju dziennikarzy i innych pracowników mediów, w szczególności z takich krajów jak Ukraina, Białoruś i Federacja Rosyjska, w kontekście ich indywidualnych sytuacji i przyczyn przymusowego opuszczenia kraju. Poparcie to może mieć formę, w stosownych wypadkach, pomocy w kwestiach zawodowych, finansowej, socjalnej, administracyjnej lub prawnej - także z sektora prywatnego, i byłoby ukierunkowane na stworzenie bezpiecznych warunków pracy i pomoc we wznowieniu działalności zawodowej, na przykład poprzez organizowanie pobytów rezydencyjnych lub inicjatywy ułatwiające szukanie możliwości zatrudnienia.
27. Wymieniały się doświadczeniami państw członkowskich, jak najlepiej przyjmować dziennikarzy i innych pracowników mediów z regionów dotkniętych konfliktami.
28. Wymieniały się najlepszymi praktykami i do roku 2025 dokonały oceny realizacji niniejszych konkluzji.