Konkluzje Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie promowania włączania problematyki młodzieżowej w główne polityczne procesy decyzyjne w Unii Europejskiej
Dz.U.UE.C.2023.1342
Akt nienormatywnyKonkluzje Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie promowania włączania problematyki młodzieżowej 1 w główne polityczne procesy decyzyjne w Unii Europejskiej
(C/2023/1342)
UWZGLĘDNIAJĄC FAKT, ŻE:
1. Seria kryzysów gospodarczych i społecznych z ostatnich lat, wraz z globalnym kryzysem zdrowotnym związanym z COVID-19 i kryzysem klimatycznym, a także między innymi rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie wywarły silny wpływ na młodych ludzi: pogłębiły nierówności i pogorszyły sytuację w zakresie praw człowieka, a jednocześnie uwypukliły złożoność wyzwań, przed którymi młodzi ludzie w Unii Europejskiej stają każdego dnia. Sprostanie tym wyzwaniom jest jednym z założeń strategii Unii Europejskiej na rzecz młodzieży na lata 2019-2027 2 , a w szczególności europejskiego celu młodzieżowego nr 3 "Integracyjne społeczeństwa".
2. Następujące po sobie kryzysy ukazały niektóre z istniejących już wcześniej problemów strukturalnych naszego społeczeństwa. Złożony charakter wyzwań, przed którymi stoją młodzi ludzie, stał się bardziej widoczny niż kiedykolwiek wcześniej - czynniki takie jak dostęp do zatrudnienia, mieszkań i dobrego jakościowo kształcenia na równych warunkach są ściśle powiązane ze spójnością społeczną, dobrostanem społecznoemocjonalnym, a także uczestnictwem w życiu politycznym i społecznym, oraz ze spełnieniem oczekiwań ludzi młodych, którzy chcą, by Unia Europejska oferowała możliwości i by zagwarantowane w niej było pełne korzystanie z prawa do sprawiedliwości społecznej 3 .
3. Jednym z priorytetowych celów Unii Europejskiej jest walka z wykluczeniem społecznym oraz wszelkimi formami dyskryminacji i przemocy. W szczególności do podstawowych wartości Unii Europejskiej należy zasada niedyskryminacji zapisana w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską, w art. 9, 10 i 18 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz w art. 14, 21, 24, 32 i 33 Karty praw podstawowych.
4. Europejczycy w wieku od 16 do 29 lat są bardziej niż populacja ogólna narażeni na głęboką deprywację materialną. W 2021 r. ryzyko ubóstwa lub wykluczenia społecznego było wyższe w grupie osób w wieku 16-29 lat (24,8 %) niż wśród populacji ogólnej (21,6 %). Tę tendencję - większe zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym wśród młodych ludzi - można zaobserwować w prawie połowie (13 z 27) państw członkowskich UE 4 .
5. Możliwości samodzielnego zamieszkania są nadal niewystarczające, biorąc pod uwagę trudności, z jakimi borykają się młodzi ludzie w UE, jeśli chodzi o dostęp do mieszkań, ze względu na niepewność zatrudnienia i wysokie koszty zakupu lub wynajmu, których duża część młodych ludzi nie jest w stanie ponieść. Dostęp do godnych warunków
mieszkaniowych jest jednym z podstawowych kryteriów zagwarantowania prawdziwie integracyjnych i egalitarnych społeczeństw, co znalazło odzwierciedlenie w rezolucji Parlamentu Europejskiego 5 , w której zachęca się UE do uznania dostępu do godnych warunków mieszkaniowych i przystępnych cenowo mieszkań za prawo człowieka, a kwestia ta jest jeszcze pilniejsza dla młodych ludzi 6 .
6. Kolejnym problemem, którym należy się zająć, są różne formy przemocy, na które narażeni są młodzi Europejczycy, ze szczególnym uwzględnieniem przemocy psychicznej związanej z informacjami wprowadzającymi w błąd i dezinformacją oraz wpływu sieci społecznościowych na zdrowie psychiczne. Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej wskazała w swoim sprawozdaniu z 2021 r 7 ., że wskaźnik przemocy fizycznej, nękania i cyberprzemocy był znacznie wyższy wśród młodych ludzi niż w innych grupach wiekowych. Ponadto w sprawozdaniu podkreślono, że na przemoc i nękanie szczególnie narażone są osoby LGBTI, osoby z niepełnosprawnościami, mniejszości etniczne i młode kobiety. Jest to nawet powszechniejsze w przypadku młodych osób doświadczających dyskryminacji z wielu przyczyn jednocześnie i dyskryminacji krzyżowej lub innych niekorzystnych warunków, o czym mowa w konkluzjach prezydencji w sprawie bezpieczeństwa osób LGBTI w Unii Europejskiej; Komisja Europejska również przyjęła duże strategie i plany działania służące promowaniu Unii równości 8 ( 9 .
7. Zgodnie z najnowszą ankietą przeprowadzoną przez Parlament Europejski wśród młodzieży 10 55 % młodych ludzi w UE stwierdziło, że wie mało albo nie wie nic o Unii Europejskiej. Większość ankietowanych uważała, że nie ma znaczącego albo żadnego wpływu na ważne i dotyczące ich decyzje, przepisy i polityki 11 . Młodzi ludzie coraz częściej wybierają pozainstytucjonalne sposoby wyrażania poglądów politycznych. Tę zmianę można uznać za zasadniczo pozytywną, jednak obawy może budzić to, że potencjalnie wywołało ją przekonanie, że instytucje europejskie nie dają młodym ludziom możliwości uczestniczenia w procesach decyzyjnych lub nie odpowiadają na ich potrzeby i stojące przed nimi trudności. W związku z tym, by kompleksowo zająć się wyzwaniami, z jakimi zmagają się młodzi ludzie, należy zaangażować ich i umożliwić im udział w instytucjach publicznych i procesach kształtowania polityki, zarówno poprzez instytucjonalne, jak i pozainstytucjonalne formy uczestnictwa.
8. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) 12 podkreśla, że ważne jest przeprowadzenie oceny wpływu procesu kształtowania polityki na młodzież, tak by uwzględniać potrzeby i oczekiwania młodych ludzi i przyszłych pokoleń oraz by zakres stosowania obejmował wszystkie obszary polityki mające bezpośredni i pośredni wpływ na młodych ludzi. Taka ocena skutków wykracza poza tradycyjny obszar polityki młodzieżowej.
9. W swojej rezolucji w sprawie spuścizny Europejskiego Roku Młodzieży 2022 13 Parlament Europejski wzywa Komisję do przyjęcia zakrojonego na dużą skalę "testu wpływu polityki UE na młodzież", aby zapewnić znaczące zaangażowanie, uczestnictwo i aktywność młodych ludzi w przygotowywaniu wszystkich polityk UE, ustanowić systematyczną ocenę skutków wniosków Komisji w celu zapewnienia, by promowały one i odzwierciedlały potrzeby młodych ludzi, oraz podjąć środki łagodzące, jeśli działania te mają negatywny wpływ.
10. W Europejskiej karcie na rzecz młodzieży i demokracji Komitet Regionów 14 wzywa do ustanowienia mechanizmu oceny przez młodzież, aby zagwarantować, że wszystkie nowe przepisy i polityka UE będą podlegały ocenie wpływu ukierunkowanej na młodzież, z uwzględnieniem konsultacji z organizacjami młodzieżowymi i ekspertami ds. młodzieży na szczeblu UE, a także do opracowania środków łagodzących w przypadku stwierdzenia negatywnego wpływu.
11. W sprawozdaniu z wyników końcowych Konferencji w sprawie przyszłości Europy wzywa się do wprowadzenia kontroli prawodawstwa przez młodzież, obejmującej zarówno ocenę skutków, jak i mechanizm konsultacji z przedstawicielami młodych ludzi, w przypadku gdy uznaje się, że prawodawstwo ma wpływ na młodych ludzi, oraz, jak opisano w punkcie 47, "w celu dopilnowania, by we wszystkich procesach kształtowania polityki na szczeblu UE uwzględniano perspektywę młodzieży". Ponadto w sprawozdaniu wzywa się do opracowania testu wpływu na młodzież całego nowego prawodawstwa i polityki, aby zapewnić "ocenę skutków ukierunkowaną na młodzież, w tym konsultacje z młodymi ludźmi" 15 .
DOSTRZEGAJĄC, ŻE:
12. Jak podkreślono w strategii Unii Europejskiej na rzecz młodzieży na lata 2019-2027: "Coraz większa liczba młodych osób nie ma zaufania do UE oraz napotyka trudności ze zrozumieniem jej zasad, wartości i sposobu funkcjonowania. Jako jedną z przyczyn rosnącego wśród młodzieży eurosceptycyzmu wskazano także deficyty demokratyczne 16 w unijnych procedurach". Niemniej jednak według badania Eurobarometru dotyczącego młodzieży i demokracji z 2022 r. młodzi ludzie mają pewne oczekiwania wobec UE, takie jak utrzymanie pokoju, zwiększenie możliwości zatrudnienia dla młodych ludzi, walkę z ubóstwem oraz nierównościami gospodarczymi i społecznymi 17 .
13. W 6. cyklu konsultacji w ramach unijnego dialogu młodzieżowego, które przeprowadzono, by umożliwić młodym ludziom zabranie głosu w procesie opracowywania strategii UE na rzecz młodzieży, młodzi ludzie jasno dali do zrozumienia, że czują się niedostatecznie reprezentowani w procesach decyzyjnych i mają ograniczone możliwości wywierania przekrojowego wpływu na wszystkie polityki, które dotyczą wyzwań stojących przed nimi na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim. Takie same odczucia ponownie odnotowano w niedawno zakończonym 9. cyklu unijnego dialogu młodzieżowego, w którym młodzi ludzie nadal domagają się "odpowiednich środków w celu włączenia konstruktywnego uczestnictwa młodzieży w główny nurt wszystkich odpowiednich obszarów polityki" 18 .
14. W czerwcu 2021 r. badanie Eurobarometr Flash na temat młodzieży wykazało, że jednym z głównych oczekiwań młodych ludzi jest to, by całe społeczeństwo, a w szczególności decydenci, uważniej słuchali ich poglądów i reagowali na ich potrzeby. Takiej odpowiedzi udzieliło 33 % młodych ludzi 19 .
15. Jak pokazują dane statystyczne dotyczące ageizmu, wiek jest jednym z głównych czynników dyskryminacji powodujących nierówności w naszych społeczeństwach, co przyznała Światowa Organizacja Zdrowia 20 , i niezwykle ważne jest uwzględnienie tego przy opracowywaniu publicznych polityk dotyczących problematyki młodzieży, tak by chronić wartości związane z solidarnością międzypokoleniową, która jest jedną z podstaw spójności społecznej.
16. Wielu młodych ludzi w Europie nadal napotyka przeszkody przy przechodzeniu z etapu kształcenia i szkolenia do etapu obecności na rynku pracy - osoby te borykają się z poważnymi trudnościami w znalezieniu godnej pracy, która pozwoli im w pełni zrealizować ich projekty życiowe i mieć lepsze perspektywy na przyszłość.
17. Młodzież niekształcąca się, niepracująca ani nieszkoląca się (młodzież NEET) stanowi znaczną część wszystkich młodych ludzi w Europie. W 2021 r. odsetek młodzieży NEET wśród wszystkich osób w wieku 15-29 lat wyniósł 13,1 % (tj. ponad 9,3 mln osób), przy czym liczby te znacznie różniły się między poszczególnymi państwami członkowskimi UE. Grupie tej poświęcono też szczególną uwagę w ramach Europejskiego Roku Umiejętności 21 .
18. Bezrobocie w większym stopniu dotyka młodych ludzi i ma duży wpływ na osoby dotknięte wykluczeniem społecznym oraz na osoby mieszkające i pracujące w zagrożonych regionach państw członkowskich UE, w tym w regionach najbardziej oddalonych 22 . Wynika z tego, że intersekcjonalność różnych form nierówności, które dotyczą młodych ludzi, lub różne formy wykluczenia, których młodzi ludzie doświadczają, zwiększają ich podatność na bezrobocie 23 ( 24 .
19. Edukacja, praca, dostęp do mieszkań i do dobrych jakościowo usług to podstawowe prawa dla wszystkich, w tym dla osób, które rozpoczynają nowy etap życia i są w niekorzystnej sytuacji lub borykają się z niepewnymi perspektywami zatrudnienia i innymi przekrojowymi wyzwaniami pogłębiającymi te nierówności, a brak możliwości zmniejsza ich szanse na lepsze życie i od samego początku stawia wielu młodych ludzi w słabszej pozycji 25 .
20. Te niekorzystne warunki są znacząco dokuczliwsze w przypadku młodych kobiet, młodzieży LGBTI, młodych ludzi ze środowisk migracyjnych i młodzieży z niepełnosprawnościami.
21. Kryzys klimatyczny i skutki globalnego ocieplenia nigdy nie były tak naglące jak obecnie - wpływają one w szczególności na życie młodych ludzi. Aby nie narażać na szwank życiowych szans młodych ludzi, w wielu obszarach polityki potrzebne są strukturalne, długoterminowe i trwałe środki, i muszą one być szczególnie ukierunkowane na młodych ludzi doświadczających dyskryminacji z wielu przyczyn jednocześnie lub innych niekorzystnych warunków.
22. Przyszły komunikat Komisji Europejskiej w sprawie spuścizny Europejskiego Roku Młodzieży 2022, a także śródokresowa ocena strategii Unii Europejskiej na rzecz młodzieży na lata 2019-2027 stanowią doskonałą okazję, by podsumować dotychczasowe doświadczenia i wzmocnić istniejące kluczowe narzędzia polityki młodzieżowej 26 oraz by umieścić priorytety, takie jak dobrostan młodych ludzi, w centrum kształtowania polityki, tym samym dając im równe szanse realizacji planów życiowych, umożliwiając im życie bez przemocy oraz przy pełnej świadomości przysługujących im praw, z których mogą w pełni korzystać 27 .
23. Istotną innowacją, którą przyniosła strategia UE na rzecz młodzieży na lata 2019-2027, było wprowadzenie unijnego koordynatora ds. młodzieży w Komisji Europejskiej, którego rola polega na wzmocnieniu współpracy międzysektorowej i większym włączaniu problematyki młodzieżowej w główny nurt polityki, a także na rozwoju wiedzy i wymianie wiedzy na temat kwestii związanych z młodzieżą w obrębie służb Komisji Europejskiej oraz na współpracy z różnymi zainteresowanymi stronami w celu zapewnienia spójnej komunikacji skierowanej do młodych ludzi.
BIORĄC POD UWAGĘ, ŻE:
24. Wszyscy młodzi ludzie są cenni dla społeczeństwa i wszelkie polityki i działania, które ich dotyczą, powinny wzmacniać ich prawo do uczestnictwa w kształtowaniu, wdrażaniu, monitorowaniu i ocenie polityk mających na nich wpływ poprzez znaczące zaangażowanie młodych ludzi i organizacji młodzieżowych. Unia Europejska, powinna zatem - m.in. poprzez swoje programy takie jak Erasmus+ i Europejski Korpus Solidarności - działać na rzecz zabezpieczenia praw młodych ludzi, zajmować się wyzwaniami, które ich dotyczą, oraz reagować na ich potrzeby i oczekiwania. W ten sposób można zapewniać, by UE inwestowała we własną przyszłość i w wyważony sposób rozwijała się gospodarczo, społecznie i środowiskowo.
25. Młodzi ludzie są podmiotami prawa, a suma ich potencjałów, zdolności i talentów jest niezbędna dla każdego społeczeństwa i powinna być w pełni wykorzystywana w procesach politycznych i decyzyjnych.
26. Udział młodych ludzi w tych procesach jest podstawowym warunkiem legitymizacji i zwiększenia efektywności wszelkich procesów politycznych, a także kluczem do urzeczywistnienia sytuacji, w której młodzi ludzie będą mieć zaufanie do instytucji europejskich i wierzyć w nie - co pozwoli wzmocnić więzi łączące młodych ludzi z tożsamością i wartościami takiej Europy, która podejmie również zobowiązanie na rzecz przyszłości swoich młodych obywateli.
27. Młodzi ludzie w Europie stanowią złożoną i różnorodną grupę ludności, a UE powinna gwarantować, że przy opracowywaniu polityk ukierunkowanych na młodzież przyjmuje się podejście oparte na prawach, które perspektywę młodzieży stawia w centrum, dzięki czemu polityki te będą naprawdę inkluzywne i będą obejmować wszystkich młodych ludzi, w całej ich różnorodności, w całej Europie.
28. Życie młodych osób kształtują polityki osadzone w różnorodnych obszarach i wdrażane na różnych szczeblach. W związku z tym jedynie przez włączanie problematyki młodzieżowej - jako priorytetu wśród różnorodnych obszarów polityki - w główny nurt można zapewnić, by w ramach przewidzianych polityk lub programów uwzględniane były specyficzne potrzeby młodzieży lub specyficzne skutki dla tej grupy 28 .
29. Te europejskie strategie polityczne muszą również koncentrować się na dobrostanie, zdrowiu psychicznym i opiece zdrowotnej, w tym na zbiorowej refleksji i późniejszych działaniach politycznych, które mają zabezpieczać rolę młodych ludzi w dzieleniu się zasobami i ich zdolności wpływania na procesy decyzyjne z uwzględnieniem perspektywy pokoleniowej, poprzez międzypokoleniową współpracę.
ZWRACAJĄ SIĘ DO KOMISJI EUROPEJSKIEJ O:
30. Uwzględnianie w większym stopniu perspektywy młodzieżowej we wszystkich obszarach polityki, zgodnie ze strategią Unii Europejskiej na rzecz młodzieży na lata 2019-2027 i założeniami Europejskiego Roku Młodzieży, aby promować włączanie perspektywy młodzieżowej w opracowywanie polityk UE. Uwzględnianie perspektywy młodzieży w szczególności przy opracowywaniu, wdrażaniu, monitorowaniu i ocenie polityki; stosowanie tego podejścia do wszystkich obszarów polityki mających wpływ na życie młodych ludzi, z udziałem, w stosownych przypadkach, unijnego koordynatora ds. młodzieży.
31. Zapewnienie jak najpełniejszego wykorzystania istniejących narzędzi Komisji służących lepszemu stanowieniu prawa, tak aby wpływ na młodych ludzi był uwzględniany w procesie kształtowania polityki UE. Szersze uwzględnienie perspektywy młodzieżowej w kształtowaniu polityki, co mogłoby pomóc realizować cele testu wpływu polityki UE na młodzież.
32. Zbadać i poddać dalszej analizie stosowanie oceny wpływu regulacji w politykach UE na młodych ludzi. Może to obejmować ewentualne zastosowanie testu wpływu polityki UE na młodzież. Taki test można by rozumieć jako narzędzie analityczne, które oceniałoby oddziaływanie polityki UE na młodych ludzi. Mógłby on bazować na modelach, które już istnieją w niektórych państwach członkowskich.
ZWRACAJĄ SIĘ DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH I KOMISJI EUROPEJSKIEJ, BY ZGODNIE Z ZASADĄ POMOCNICZOŚCI, W SWOICH OBSZARACH KOMPETENCJI I NA ODPOWIEDNICH SZCZEBLACH:
33. Współpracowały na rzecz uwzględniania problematyki młodzieżowej we wszystkich obszarach polityki, w stosownych przypadkach, zgodnie ze strategią Unii Europejskiej na rzecz młodzieży na lata 2019-2027, aby promować włączanie perspektywy młodzieżowej w opracowywanie polityk w UE. W szczególności wspierały włączanie problematyki młodzieżowej do głównego nurtu polityki w procesach decyzyjnych, przy opracowywaniu, wdrażaniu, monitorowaniu i ocenie polityk, stosując to podejście do wszystkich obszarów mających wpływ na życie młodych ludzi.
34. Poprawiły współpracę, w tym wzajemne uczenie się, między Komisją Europejską, państwami członkowskimi, organizacjami młodzieżowymi i innymi odpowiednimi zainteresowanymi stronami, w tym za pośrednictwem istniejących praktyk, takich jak działania dotyczące partnerskiego uczenia się, w zakresie wdrażania w politykach publicznych podejść sprzyjających włączeniu społecznemu, które analizują wpływ tych polityk na życie młodych ludzi.
35. Zachęcały do tego, by proces decyzyjny opierał się w dużej mierze na dowodach i danych empirycznych 29 , oraz uznały, że uwzględnianie problematyki młodzieżowej w głównym nurcie polityki i znaczący udział młodzieży mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju polityki publicznej.
36. Współpracowały, podejmując niezbędne starania, wraz z odpowiednimi zainteresowanymi stronami, na rzecz włączenia problematyki młodzieżowej do oceny skutków i oceny polityk w UE w celu usprawnienia procesów decyzyjnych i umożliwienia młodym ludziom w UE odgrywania ważnej roli w określaniu własnej przyszłości.
37. Bazowały na osiągnięciach Europejskiego Roku Młodzieży i zastosowanym do niego podejściu opartym na współkreatywności oraz w dalszym ciągu stymulowały wielopoziomowe zaangażowanie - z udziałem instytucji europejskich, państw członkowskich i młodych ludzi w UE, przy jednoczesnym podkreśleniu wartości, jakimi są przejrzystość i dostępność, by wzmocnić więzi łączące młodych Europejczyków z UE.