Dyrektywa 2024/1346 w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową
Dz.U.UE.L.2024.1346
Akt obowiązującyDYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2024/1346
z dnia 14 maja 2024 r.
w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową (wersja przekształcona)
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 78 ust. 2 lit. f),
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,
uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 1 ,
uwzględniając opinię Komitetu Regionów 2 ,
stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą 3 ,
(1) Do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33/UE 4 należy wprowadzić szereg zmian. W celu zapewnienia jasności dyrektywa ta powinna zostać przekształcona.
(2) Wspólna polityka azylowa oparta na pełnym i sprzyjającym włączeniu stosowaniu Konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców z dnia 28 lipca 1951 r., zmienionej protokołem nowojorskim z dnia 31 stycznia 1967 r. (zwanej dalej "konwencją genewską"), jest integralną częścią celu Unii, jakim jest stopniowe ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości otwartej dla obywateli państw trzecich i dla bezpaństwowców, którzy ubiegają się o ochronę w Unii, a tym samym potwierdzenie zasady non-refoulement. Polityka taka powinna być regulowana zasadą solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności.
(3) W ramach wspólnego europejskiego systemu azylowego (WESA) ustanawia się system ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, wspólne normy dotyczące procedur azylowych, warunków i procedur przyjmowania oraz prawa osób korzystających z ochrony międzynarodowej. Pomimo postępów poczynionych w rozwoju WESA, między państwami członkowskimi nadal istnieją znaczne różnice, jeśli chodzi o stosowane procedury, warunki przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, wskaźniki udzielania ochrony międzynarodowej oraz rodzaj ochrony przyznawanej osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej. Różnice te stanowią istotny czynnik napędzający wtórne przemieszczanie się oraz podważają cel, jakim jest zapewnienie równego traktowania wszystkich osób ubiegających się o ochronę międzynarodową niezależnie od tego, w jakim miejscu w Unii występują z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej.
(4) W komunikacie z dnia 6 kwietnia 2016 r., zatytułowanym "W kierunku reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego i zwiększenia liczby legalnych sposobów migracji do Europy", Komisja podkreśliła potrzebę wzmocnienia i dalszej harmonizacji WESA. Przedstawiła także obszary priorytetowe, w których należy strukturalnie usprawnić WESA, mianowicie stworzenie trwałego i sprawiedliwego systemu ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, wzmocnienie systemu Eurodac, osiągnięcie większej konwergencji w unijnym systemie azylowym, zapobieganie wtórnemu przemieszczaniu się w Unii oraz wzmocnienie mandatu Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu, ustanowionej na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2303 5 (zwanej dalej "Agencją ds. Azylu"). Komunikat ten jest odpowiedzią na wezwania Rady Europejskiej z dnia 18-19 lutego 2016 r. i dnia 17-18 marca 2016 r. do poczynienia postępów w zakresie reformy istniejących ram unijnych, aby zapewnić humanitarną, sprawiedliwą i skuteczną politykę azylową. W komunikacie tym zaproponowano również działania zgodne z całościowym podejściem do migracji przedstawionym przez Parlament Europejski w rezolucji z dnia 12 kwietnia 2016 r. w sprawie sytuacji na Morzu Śródziemnym i potrzeby całościowego podejścia UE do problematyki migracji.
(5) Warunki przyjmowania w państwach członkowskich nadal bardzo się różnią, w szczególności pod względem norm przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową. Bardziej zharmonizowane normy przyjmowania ustalone na odpowiednim poziomie we wszystkich państwach członkowskich przyczynią się do równego traktowania i do bardziej sprawiedliwego rozmieszczenia osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w całej Unii.
(6) Należy zmobilizować zasoby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, ustanowionego na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1147 6 , oraz zasoby Agencji ds. Azylu, aby zapewnić państwom członkowskim odpowiednie wsparcie we wdrażaniu norm przyjmowania określonych w niniejszej dyrektywie, w tym państwom członkowskim, których systemy azylowe znajdują się pod szczególną i nieproporcjonalną presją, w szczególności ze względu na ich położenie geograficzne lub sytuację demograficzną.
(7) Aby zapewnić równe traktowanie osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w całej Unii, niniejsza dyrektywa powinna być stosowana na wszystkich etapach i we wszystkich rodzajach procedur przyznawania ochrony międzynarodowej, we wszystkich miejscach oraz ośrodkach zakwaterowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i tak długo, jak są one uprawnione do pozostawania na terytorium państw członkowskich jako osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową. Konieczne jest sprecyzowanie, że świadczenia materialne w ramach przyjmowania powinny być udostępniane osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową od momentu, gdy wyrażą one swoją wolę ubiegania się o ochronę międzynarodową przed urzędnikami właściwych organów zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1348 7 .
(8) We wszystkich przypadkach świadczenie na codzienne wydatki powinno być przyznawane osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową jako część świadczeń materialnych w ramach przyjmowania, tak aby osoby te mogły korzystać z minimalnego stopnia samodzielności w swoim życiu codziennym. Powinno być możliwe przyznanie świadczenia na codzienne wydatki - jako świadczenia pieniężnego, w talonach, w formie rzeczowej - na przykład w postaci produktów - lub jako ich połączenia, pod warunkiem że takie wsparcie obejmuje świadczenie pieniężne.
(9) W przypadku gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową przebywa w innym państwie członkowskim niż państwo, w którym jest zobowiązany przebywać zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1351 8 , osoba ta nie powinna być uprawniona do świadczeń materialnych w ramach przyjmowania, dostępu do rynku pracy, kursów językowych ani szkolenia zawodowego zgodnie z niniejszą dyrektywą od momentu, w którym została powiadomiona o decyzji o przekazaniu jej do odpowiedzialnego państwa członkowskiego. O ile nie wydano w tym celu odrębnej decyzji, decyzja o przekazaniu powinna wskazywać, że odpowiednie warunki przyjmowania zostały wycofane. W każdej sytuacji państwa członkowskie powinny jednak zapewniać osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową dostęp do opieki zdrowotnej i poziom życia, który jest zgodny z prawem Unii, w tym z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej (zwaną dalej "Kartą"), oraz z innymi zobowiązaniami międzynarodowymi.
(10) W odniesieniu do traktowania osób objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy państwa członkowskie związane są zobowiązaniami wynikającymi z aktów prawa międzynarodowego, których są stronami.
(11) Należy ustanowić normy dotyczące warunków przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, które są wystarczające do zapewnienia im odpowiedniego poziomu życia i porównywalnych warunków życia we wszystkich państwach członkowskich. Harmonizacja warunków przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową powinna pomóc w ograniczaniu wtórnego przemieszczania się tych osób, na które wpływ ma zróżnicowanie warunków ich przyjmowania.
(12) W celu zapewnienia, aby osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową były świadome swoich praw i obowiązków, państwa członkowskie powinny przekazywać im - pisemnie lub, w razie potrzeby, ustnie lub, w stosownych przypadkach, w formie wizualnej - informacje dotyczące warunków przyjmowania określonych w niniejszej dyrektywie. Takie informacje powinny być przekazywane jak najszybciej i w odpowiednim czasie oraz powinny obejmować warunki przyjmowania, do których uprawnione są osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową, w tym osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową o szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania, prawa do zatrudnienia i obowiązki z tego wynikające, okoliczności, w których przyznanie świadczeń materialnych w ramach przyjmowania może zostać ograniczone do obszaru geograficznego lub określonego miejsca, oraz konsekwencje niezastosowania się do takich ograniczeń i konsekwencje ucieczki, a także sytuacje, w których można orzec detencję, możliwości wniesienia środka odwoławczego lub innego środka zaskarżenia, oraz możliwości otrzymania pomocy prawnej i zastępstwa prawnego. Państwa członkowskie powinny w szczególności informować osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową o warunkach przyjmowania, które nie przysługują im w państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie, w którym osoby te są zobowiązane przebywać. Państwo członkowskie nie powinno mieć obowiązku przekazywania tych informacji, gdy nie jest to już konieczne do skutecznego umożliwienia osobie ubiegającej się o ochronę międzynarodową korzystania z praw i wywiązywania się z obowiązków przewidzianych w niniejszej dyrektywie lub w przypadku gdy osoba ta nie jest dostępna dla właściwych organów lub uciekła z terytorium tego państwa członkowskiego. Agencja ds. Azylu powinna opracować wzór standardowych informacji dotyczących warunków przyjmowania, które państwa członkowskie powinny przekazywać osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową jak najszybciej i nie później niż trzy dni od wystąpienia z wnioskiem lub w ramach czasowych przewidzianych na jego rejestrację.
(13) Zharmonizowane unijne przepisy dotyczące dokumentów, jakie mają być wydawane osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową, powinny przyczyniać się do utrudniania tym osobom przemieszczania się w niedozwolony sposób wewnątrz Unii. Państwa członkowskie powinny móc wydawać osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową dokument podróży wyłącznie z należycie uzasadnionych ważnych powodów humanitarnych lub innych powodów o nadrzędnym charakterze. Ważność dokumentów podróży powinna być ograniczona do celu i czasu niezbędnego z uwagi na powody, dla których dokumenty te wydano. Można uznać, że istnieją ważne powody humanitarne na przykład wówczas, gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową potrzebuje wyjechać do innego kraju, aby poddać się niezbędnemu leczeniu, które nie jest dostępne w państwie członkowskim, w którym osoba ta jest zobowiązana przebywać, lub aby odwiedzić krewnych w szczególnych sytuacjach, na przykład w przypadku poważnej choroby bliskich krewnych lub udziału w pogrzebach bliskich krewnych. Do innych powodów o nadrzędnym charakterze można zaliczyć sytuacje takie jak udział w ślubach bliskich krewnych, podróże będące częścią nauki lub podróże z rodzinami zastępczymi. Wydawanie takiego dokumentu podróży i korzystanie z niego nie wpływa na odpowiedzialność państw członkowskich na podstawie rozporządzenia (UE) 2024/1351. Państwa członkowskie zachowują prawo do oceny praw osób ubiegających się o ochronę międzynarodową do pozostawania na ich terytorium.
(14) Osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową nie przysługuje prawo wyboru państwa członkowskiego, w którym występują z wnioskiem. Osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową powinna wystąpić z wnioskiem o ochronę międzynarodową zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1351.
(15) Od osób ubiegających się o ochronę międzynarodową wymaga się, aby pozostawały dostępne dla właściwych organów państw członkowskich. Należy zastosować odpowiednie środki w celu zapobiegania ucieczkom osób ubiegających się o ochronę międzynarodową. W celu zapewnienia dobrego funkcjonowania WESA, w przypadku gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową uciekła i bez zezwolenia udała się do innego państwa członkowskiego, konieczne jest szybkie przekazanie tej osoby do państwa członkowskiego, w którym osoba ta jest zobowiązana przebywać Do czasu dokonania takiego przekazania istnieje ryzyko, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową może uciec, dlatego należy dokładnie monitorować miejsce pobytu tej osoby.
(16) Fakt, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową uciekła wcześniej do innego państwa członkowskiego, jest ważnym czynnikiem przy ocenie ryzyka, że osoba ta może uciec. Państwa członkowskie powinny zastosować odpowiednie środki w celu zapobiegania ponownym ucieczkom osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową oraz w celu zapewnienia, aby osoba ta pozostawała dostępna dla właściwych organów po przekazaniu jej do państwa członkowskiego, w którym jest zobowiązana przebywać. Należy więc nadal dokładnie monitorować miejsce pobytu tej osoby.
(17) Państwa członkowskie powinny móc swobodnie organizować swoje systemy przyjmowania. W ramach tej organizacji państwa członkowskie powinny móc przydzielać osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową miejsce zakwaterowania na swoim terytorium w celu zarządzania swoimi systemami azylowymi i systemami przyjmowania. Państwa członkowskie powinny również móc wprowadzać mechanizmy służące ocenie i zaspokajaniu potrzeb systemów przyjmowania, w tym mechanizmy służące weryfikacji faktycznej obecności osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w miejscach zakwaterowania. Mechanizmy takie nie powinny ograniczać swobody przemieszczania się osób ubiegających się o ochronę międzynarodową na terytorium danego państwa członkowskiego. Państwa członkowskie nie powinny być zobowiązane do podejmowania decyzji administracyjnej w tym celu.
(18) W przypadku gdy osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową mogą swobodnie przemieszczać się na danym obszarze geograficznym na terytorium państw członkowskich, państwa członkowskie powinny zagwarantować tym osobom skuteczny dostęp do ich praw wynikających z niniejszej dyrektywy oraz do gwarancji proceduralnych w ramach procedury ubiegania się o ochronę międzynarodową na tym obszarze geograficznym. Możliwość czasowego opuszczenia tego obszaru geograficznego powinna być oceniana indywidualnie, obiektywnie i bezstronnie. W przypadku gdy osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową nie przyznano skutecznego dostępu do tych praw i gwarancji proceduralnych na danym obszarze geograficznym, przydział na ten obszar nie powinien już mieć zastosowania.
(19) Ze względów porządku publicznego lub w celu skutecznego zapobiegania ucieczce osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową państwa członkowskie powinny móc postanowić, że osobie ubiegającej się o ochronę międzynarodową zezwala się na pobyt wyłącznie w określonym miejscu, takim jak ośrodek dla cudzoziemców, dom prywatny, mieszkanie, hotel lub inny obiekt dostosowany do potrzeb zakwaterowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową. Decyzja taka nie powinna skutkować detencją osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową. Taka decyzja może być konieczna w przypadkach, gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową nie dopełniła obowiązku pozostawania w państwie członkowskim, w którym jest zobowiązana przebywać, lub gdy osobę ubiegającą się o ochronę międzynarodową przekazano do państwa członkowskiego, w którym jest zobowiązana przebywać, po ucieczce do innego państwa członkowskiego. W przypadku gdy osobie ubiegającej się o ochronę międzynarodową przysługują świadczenia materialne w ramach przyjmowania, takie świadczenia materialne w ramach przyjmowania należy uzależnić od pobytu tej osoby w tym określonym miejscu.
(20) W przypadku gdy istnieje ryzyko, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową może uciec, lub w przypadku gdy konieczne jest zapewnienie przestrzegania przez nią ograniczeń swobody przemieszczania się, państwa członkowskie mogą zobowiązać osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową do zgłaszania się we właściwych organach w wyznaczonym czasie lub w rozsądnych odstępach czasu, nie naruszając jednak w sposób nieproporcjonalny praw tych osób wynikających z niniejszej dyrektywy.
(21) Wszystkie decyzje ograniczające swobodę przemieszczania się osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową powinny uwzględniać odpowiednie aspekty indywidualnej sytuacji danej osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, w tym szczególne potrzeby tej osoby w zakresie przyjmowania oraz zasady konieczności i proporcjonalności. Osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową powinny zostać należycie poinformowane o takich decyzjach, o procedurach odwoływania się od takich decyzji oraz o skutkach niezastosowania się do takich decyzji.
(22) Wszystkie przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące detencji, pobytu i obowiązku zgłaszania się, a także ograniczeń oraz wycofania praw lub świadczeń powinny być stosowane z należytym uwzględnieniem zasady proporcjonalności, przy jednoczesnym zapewnieniu w każdym momencie skutecznego dostępu do mających zastosowanie warunków przyjmowania zgodnie z niniejszą dyrektywą, w szczególności w odniesieniu do opieki zdrowotnej, edukacji, jedności rodziny oraz dostępu do rynku pracy. Należy zwrócić szczególną uwagę na ewentualne skumulowane skutki środków.
(23) Z uwagi na poważne konsekwencje dla osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, które uciekły lub które uznaje się za osoby, w przypadku których istnieje ryzyko ucieczki, znaczenie pojęcia ucieczka należy zdefiniować w taki sposób, aby zawrzeć w nim zarówno zamierzone działanie, jak i okoliczności faktyczne, które nie są poza kontrolą osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, sprawiające, że dana osoba jest niedostępna dla właściwych organów administracyjnych lub sądowych, na przykład w wyniku opuszczenia terytorium, na którym jest zobowiązana przebywać. Państwa członkowskie powinny móc uznać, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową uciekła, nawet jeżeli wcześniej nie została ona uznana za osobę, w przypadku której istnieje ryzyko ucieczki.
(24) W przypadku gdy państwa członkowskie określają w prawie krajowym obiektywne kryteria mające znaczenie dla określenia ryzyka ucieczki na podstawie niniejszej dyrektywy, mogą wziąć pod uwagę następujące czynniki: współpracę osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową z właściwymi organami lub przestrzeganie przez nią wymogów proceduralnych, powiązania osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową z danym państwem członkowskim, a także czy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej został odrzucony jako niedopuszczalny lub oczywiście bezzasadny. W ramach ogólnej oceny indywidualnej sytuacji osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową połączenie szeregu czynników stanowi często podstawę do stwierdzenia, że istnieje ryzyko ucieczki.
(25) Uznaje się, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową nie jest już dostępna dla właściwych organów w przypadku, gdy osoba ta nie odpowiada na wezwania w ramach procedur na podstawie rozporządzenia (UE) 2024/1348 lub procedury na podstawie rozporządzenia (UE) 2024/1351, chyba że dana osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową przedstawi wystarczające powody, dla których nie była ona w stanie odpowiedzieć na wezwania, na przykład powody medyczne lub inne nieoczekiwane powody, które są poza jej kontrolą.
(26) Detencja osób ubiegających się o ochronę międzynarodową powinna być zgodna z podstawową zasadą, według której osoby nie powinny być umieszczane w detencji wyłącznie z powodu ubiegania się o ochronę międzynarodową, szczególnie zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami prawnymi państw członkowskich, a w szczególności z art. 31 konwencji genewskiej. Detencja osób ubiegających się o ochronę międzynarodową powinna być możliwa jedynie w jasno określonych, wyjątkowych okolicznościach określonych w niniejszej dyrektywie, przy czym zarówno sposób, jak i cel detencji muszą być zgodne z zasadami konieczności i proporcjonalności. Detencja osób ubiegających się o ochronę międzynarodową na podstawie niniejszej dyrektywy powinna być orzekana wyłącznie na piśmie przez organy sądowe lub administracyjne z podaniem jej powodów, w tym także w przypadkach, gdy dana osoba została już umieszczona w detencji w momencie wystąpienia z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej. W przypadku umieszczenia w detencji osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową osoba ta powinna mieć skuteczny dostęp do niezbędnych gwarancji procesowych, takich jak kontrola sądowa oraz prawo do skorzystania z bezpłatnej pomocy prawnej i bezpłatnego zastępstwa prawnego, w przypadku gdy ma to zastosowanie na podstawie niniejszej dyrektywy.
(27) Dopuszczalne maksymalne ramy czasowe kontroli sądowej detencji należy określić w świetle okoliczności każdego przypadku, uwzględniając złożoność procedury, a także staranność właściwych organów, wszelkie opóźnienia spowodowane przez osobę umieszczoną w detencji oraz wszelkie inne czynniki prowadzące do opóźnień, za które państwa członkowskie nie mogą ponosić odpowiedzialności.
(28) W przypadku gdy osobie ubiegającej się o ochronę międzynarodową zezwolono na pobyt wyłącznie w określonym miejscu, ale osoba ta nie dopełniła tego obowiązku, nadal musi istnieć ryzyko, że osoba ta mogłaby uciec, aby można było umieścić tę osobę w detencji. W każdych okolicznościach należy dołożyć starań w celu zapewnienia, aby okres detencji był proporcjonalny i zakończył się, gdy tylko osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową dopełniła nałożonego na nią obowiązku lub nie ma już powodów, aby sądzić, że go nie dopełni. Osobę ubiegającą się o ochronę międzynarodową należy również poinformować o danym obowiązku oraz o skutkach jego niedopełnienia.
(29) W zakresie procedur administracyjnych dotyczących przesłanek zastosowania detencji, kryterium "należytej staranności" wymaga, aby państwa członkowskie co najmniej podejmowały konkretne i użyteczne kroki w celu zapewnienia, aby czas weryfikacji przesłanek zastosowania detencji był możliwie najkrótszy oraz aby istniała realna szansa, że taka weryfikacja może z powodzeniem nastąpić w możliwie najkrótszym czasie. Detencja nie powinna przekraczać czasu rozsądnie potrzebnego do zakończenia odpowiednich postępowań administracyjnych.
(30) Przesłanki zastosowania detencji określone w niniejszej dyrektywie pozostają bez uszczerbku dla innych przesłanek zatrzymania, w tym przesłanek zatrzymania w ramach postępowania karnego, mających zastosowanie na podstawie prawa krajowego i niezwiązanych z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonym przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca.
(31) Osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową, które zostały umieszczone w detencji, powinny być traktowane z pełnym poszanowaniem godności ludzkiej, a ich przyjmowanie powinno być zorganizowane w sposób umożliwiający zaspokojenie ich potrzeb w tej sytuacji. Państwa członkowskie powinny zapewniać w szczególności stosowanie art. 24 Karty oraz art. 37 Konwencji ONZ z 1989 r. o prawach dziecka.
(32) Mogą występować przypadki, w których w praktyce nie będzie możliwe natychmiastowe zapewnienie pewnych gwarancji w zakresie przyjmowania w przypadku detencji, na przykład z uwagi na położenie geograficzne lub szczególną strukturę ośrodka detencyjnego. Wszelkie odstępstwa od tych gwarancji powinny mieć charakter tymczasowy i powinny być stosowane wyłącznie w okolicznościach określonych w niniejszej dyrektywie. Odstępstwa powinny być stosowane jedynie w wyjątkowych okolicznościach i powinny być należycie uzasadnione, z uwzględnieniem okoliczności każdego przypadku, w tym poziomu powagi danego odstępstwa, czasu jego trwania oraz jego skutków dla danej osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową.
(33) W celu lepszej ochrony integralności fizycznej i psychicznej osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, detencja powinna być ostatecznością i powinna być możliwa jedynie po należytym przeanalizowaniu użycia wszelkich niepolegających na pozbawieniu wolności środków alternatywnych do detencji. Obowiązek rozważenia tych środków alternatywnych nie powinien wpływać na zastosowanie detencji, w przypadku gdy takie środki alternatywne, w tym obowiązki dotyczące pobytu i zgłaszania się, nie mogą być skutecznie stosowane. We wszelkich decyzjach o zastosowaniu detencji należy podać powody, dla których nie można skutecznie zastosować łagodniejszych środków alternatywnych. Środki alternatywne do detencji powinny zapewniać poszanowanie podstawowych praw człowieka.
(34) W celu zapewnienia zgodności z gwarancjami procesowymi przewidującymi możliwość skontaktowania się z organizacjami lub grupami osób świadczącymi pomoc prawną, należy przekazywać informacje na temat takich organizacji i grup osób.
(35) Decydując o kwestiach zakwaterowania, państwa członkowskie powinny należycie uwzględnić najlepszy interes dziecka, a także szczególną sytuację każdej osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową pozostającej na utrzymaniu członków rodziny lub bliskich krewnych, takich jak małoletnie rodzeństwo niepozostające w związku małżeńskim przebywające już w danym państwie członkowskim.
(36) Państwa członkowskie powinny móc zastosować tymczasowe rozwiązania kwaterunkowe o niższym standardzie w przypadku gdy zwykle dostępne zasoby kwaterunkowe są tymczasowo wyczerpane. Państwa członkowskie powinny również móc zastosować takie tymczasowe rozwiązania kwaterunkowe w przypadku gdy - ze względu na nieproporcjonalnie dużą liczbę osób do zakwaterowania lub ze względu na katastrofę spowodowaną przez człowieka lub klęskę żywiołową - zwykle dostępne zasoby kwaterunkowe są tymczasowo niedostępne. Państwa członkowskie powinny rozważyć zapewnianie takich tymczasowych rozwiązań kwaterunkowych w miarę możliwości w stałych budynkach mieszkalnych.
(37) Organy krajowe powinny poświęcić szczególną uwagę przyjmowaniu osób o szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania, tak aby przyjmowanie tych osób było zorganizowane odpowiednio do tych szczególnych potrzeb w zakresie przyjmowania. Zapewniając miejsca zakwaterowania, państwa członkowskie powinny również zapewnić, w miarę możliwości, zapobieganie napaściom i przemocy, w tym przemocy seksualnej, przemocy ze względu na płeć, rasę lub religię. Przemoc na tle religijnym obejmuje również przemoc wobec osób, które nie wyznają żadnej religii lub które wyrzekły się swojej wiary religijnej.
(38) Stosując niniejszą dyrektywę, państwa członkowskie powinny starać się zapewniać pełne poszanowanie zasady najlepszego interesu dziecka i zasady jedności rodziny, zgodnie z Kartą, Konwencją ONZ z 1989 r. o prawach dziecka, europejską Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz, w stosownych przypadkach, Konwencją Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.
(39) Warunki przyjmowania muszą być dostosowane do specyficznej sytuacji małoletnich i ich szczególnych potrzeb w zakresie przyjmowania - co dotyczy zarówno małoletnich bez opieki, jak i pozostających z rodzinami - z należytym uwzględnieniem ich bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa od przemocy seksualnej i przemocy ze względu na płeć, opieki materialnej i emocjonalnej, a także muszą być zapewniane w sposób sprzyjający ich ogólnemu rozwojowi.
(40) Wobec małoletnich co do zasady nie powinno się stosować detencji. Powinni oni zostać umieszczani w odpowiednim miejscu zakwaterowania ze specjalnymi udogodnieniami dla małoletnich, w tym - w stosownych przypadkach - w miejscach, w których nie są pozbawieni wolności, zintegrowanych w ramach społeczności lokalnej. Zważywszy na negatywny wpływ detencji na małoletnich, taka detencja powinna być stosowana - zgodnie z prawem Unii - wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach, gdy jest to absolutnie niezbędne, jako środek ostateczny i przez jak najkrótszy okres, po ustaleniu, że nie można skutecznie zastosować innych łagodniejszych środków alternatywnych, oraz po ocenie, że detencja jest w najlepszym interesie małoletnich. Małoletni nigdy nie powinni być umieszczani w detencji w więzieniu ani innych placówkach wykorzystywanych do celów ścigania przestępstw. Małoletni nie powinni być oddzielani od swoich rodziców lub opiekunów, a zasada jedności rodziny powinna na ogół prowadzić do stosowania odpowiednich alternatyw dla detencji w przypadku rodzin z małoletnimi, w odpowiednich dla nich miejscach zakwaterowania. Ponadto należy dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić dostępność realnego zakresu odpowiednich alternatyw dla detencji małoletnich. W tym kontekście państwa członkowskie powinny uwzględniać Deklarację nowojorską w sprawie uchodźców i migrantów z dnia 19 września 2016 r., odpowiednie wytyczne interpretacyjne ciał traktatowych ONZ dotyczące Konwencji ONZ z 1989 r. o prawach dziecka oraz odpowiednie orzecznictwo.
(41) W komunikacie z dnia 12 kwietnia 2017 r., zatytułowanym "Ochrona migrujących dzieci", Komisja podkreśliła, że państwa członkowskie muszą wprowadzić odpowiednie zabezpieczenia w celu ochrony wszystkich migrujących dzieci przebywających na ich terytorium, w tym poprzez przyjęcie środków służących zapewnieniu dzieciom bezpiecznego i odpowiedniego miejsca zakwaterowania, a także niezbędnych usług wsparcia z myślą o zabezpieczeniu najlepszego interesu dziecka i jego dobrostanu, zgodnie ze zobowiązaniami państw członkowskich wynikającymi z prawa krajowego, unijnego i międzynarodowego.
(42) Przedstawiciele odgrywają kluczową rolę w gwarantowaniu dostępu do praw wynikających z niniejszej dyrektywy oraz w zabezpieczeniu najlepszego interesu wszystkich dzieci bez opieki. Wczesne ustanowienie przedstawicieli ma zasadnicze znaczenie dla rozwiązania problemu zaginięć migrujących dzieci w Unii. Państwa członkowskie powinny zapewnić jak najwcześniejsze ustanowienie przedstawicieli zgodnie z Konwencją ONZ z 1989 r. o prawach dziecka w celu zapewnienia, aby dzieci bez opieki w pełni korzystały ze swoich praw, jako osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową, przyznanych na podstawie niniejszej dyrektywy.
(43) Główna rola przedstawiciela powinna polegać na zagwarantowaniu najlepszego interesu dziecka oraz reprezentowaniu małoletniego bez opieki, udzielaniu mu pomocy lub działaniu w jego imieniu. Przedstawiciel powinien móc wyjaśniać małoletniemu bez opieki przekazywane mu informacje, pozostawać w kontakcie z właściwymi organami, aby zapewnić małoletniemu bez opieki natychmiastowy dostęp do świadczeń materialnych w ramach przyjmowania oraz opieki zdrowotnej, a także reprezentować małoletniego bez opieki, udzielać mu pomocy lub, zgodnie z prawem krajowym, działać w jego imieniu, w celu zapewnienia, aby małoletni mógł korzystać z praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie i wywiązywać się z przewidzianych w niej obowiązków. Przedstawiciele powinni być ustanawiani zgodnie z procedurą określoną w prawie krajowym.
(44) Państwa członkowskie powinny ustanowić przedstawiciela w przypadku gdy z wnioskiem występuje osoba, która twierdzi, że jest małoletnia, i która jest bez opieki. Przedstawiciela należy ustanowić również w przypadku gdy właściwe organy mają obiektywne podstawy, by sądzić, że dana osoba jest małoletnia z uwagi na istotne widoczne oznaki fizyczne, oświadczenia lub zachowanie. W przypadku gdy państwo członkowskie ustali, że osoba, która twierdzi, że jest małoletnia, bez żadnych wątpliwości ma więcej niż 18 lat, nie musi ustanawiać przedstawiciela.
(45) Do czasu ustanowienia przedstawiciela państwa członkowskie powinny wyznaczyć odpowiednią osobę do tymczasowego działania w charakterze przedstawiciela na podstawie niniejszej dyrektywy. Osoba ta może być na przykład pracownikiem ośrodka dla cudzoziemców, ośrodka opieki nad dziećmi, służb socjalnych lub innej odpowiedniej organizacji wyznaczonej do wykonywania zadań przedstawiciela. Osoby, których interesy są sprzeczne lub mogą być sprzeczne z interesem małoletniego bez opieki, nie powinny być wyznaczane jako odpowiednie osoby do tymczasowego działania w charakterze przedstawiciela. Ważne jest również, aby taka osoba była natychmiast informowana o wystąpieniu z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej przez małoletniego bez opieki.
(46) Państwa członkowskie powinny zapewnić osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową niezbędną opiekę zdrowotną, świadczoną przez lekarzy ogólnych lub - w razie potrzeby - przez lekarzy specjalistów. Niezbędna opieka zdrowotna powinna być odpowiedniej jakości i powinna obejmować co najmniej opiekę w nagłych przypadkach oraz podstawowe leczenie chorób, w tym poważnych zaburzeń psychicznych, a także opiekę w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, która jest niezbędna w przypadku poważnych problemów zdrowotnych. Aby zareagować na obawy związane ze zdrowiem publicznym w zakresie zapobiegania chorobom oraz chronić zdrowie osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, dostęp tych osób do opieki zdrowotnej powinien obejmować także profilaktykę zdrowotną, na przykład szczepienia. Państwa członkowskie powinny również móc wymagać od osób ubiegających się o ochronę międzynarodową poddania się badaniom przesiewowym uzasadnionym względami zdrowia publicznego. Wyniki badań przesiewowych nie powinny wpływać na ocenę wniosków o ochronę międzynarodową, która zawsze powinna być przeprowadzana obiektywnie, bezstronnie oraz indywidualnie zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1348.
(47) Powinno być możliwe ograniczenie w pewnych okolicznościach uprawnień osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową do świadczeń materialnych w ramach przyjmowania na podstawie niniejszej dyrektywy, na przykład w przypadku gdy osoba ta uciekła do innego państwa członkowskiego z państwa członkowskiego, w którym jest zobowiązana przebywać. Państwa członkowskie powinny jednak w każdych okolicznościach zapewniać osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową dostęp do opieki zdrowotnej oraz poziom życia zgodny z prawem Unii, w tym z Kartą, oraz z innymi zobowiązaniami międzynarodowymi, w tym z Konwencją ONZ z 1989 r. o prawach dziecka. Państwa członkowskie powinny w szczególności pokrywać koszty utrzymania oraz zaspokajać podstawowe potrzeby osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, zarówno pod względem bezpieczeństwa fizycznego i godności, jak i stosunków międzyludzkich, z należytym uwzględnieniem szczególnych potrzeb nieodłącznie związanych z sytuacją osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz ich rodzin lub opiekunów. Należytą uwagę należy poświęcić również osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową o szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania. Należy też uwzględnić szczególne potrzeby osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, które doświadczyły przemocy seksualnej lub przemocy ze względu na płeć, w szczególności kobiet, w tym poprzez zapewnienie im na różnych etapach procedury ubiegania się o ochronę międzynarodową dostępu do opieki medycznej, pomocy prawnej oraz odpowiedniej psychoterapii pourazowej i opieki psychospołecznej.
(48) Należy uwzględnić szczególne potrzeby małoletnich, w szczególności w zakresie poszanowania prawa dziecka do edukacji i dostępu do opieki zdrowotnej. Małoletnim dzieciom osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową, które są małoletnie, powinno się zapewnić taki sam dostęp do edukacji, jaki mają obywatele państw członkowskich, oraz na podobnych warunkach. Ten dostęp nie musi być zapewniany w czasie wakacji szkolnych. Edukacja takich osób powinna co do zasady być zintegrowana z edukacją obywateli państw członkowskich oraz powinna być tej samej jakości. Państwa członkowskie powinny również zapewnić ciągłość edukacji małoletnich do czasu wykonania wobec nich lub ich rodziców środka wydalenia.
(49) Mając na uwadze Kartę, europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz odpowiednie orzecznictwo, a także aby nie dyskryminować członków rodziny ze względu na miejsce, w którym rodzinę założono, pojęcie rodziny powinno obejmować również rodziny powstałe poza krajem pochodzenia osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, ale przed ich przybyciem na terytorium państw członkowskich.
(50) Aby wspierać samowystarczalność osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz ograniczyć znaczne rozbieżności między państwami członkowskimi, niezbędne jest określenie jasnych norm dotyczących dostępu osób ubiegających się o ochronę międzynarodową do rynku pracy oraz zapewnienie, aby dostęp ten był skuteczny, poprzez nienakładanie warunków, które faktycznie utrudniają takim osobom poszukiwanie zatrudnienia, niewprowadzanie nadmiernych ograniczeń pod względem dostępu do konkretnych sektorów rynku pracy lub pod względem czasu pracy osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, a także niewprowadzanie nieuzasadnionych formalności administracyjnych. Osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową, które mają skuteczny dostęp do rynku pracy i którym zezwolono na pobyt wyłącznie w określonym miejscu, powinny mieć możliwość poszukiwania pracy w rozsądnej odległości od tego miejsca. W przypadku gdy wymaga tego umowa o pracę osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, państwa członkowskie powinny móc udzielić tej osobie zezwolenia na opuszczenie ich terytorium w celu wykonywania określonych zadań związanych z pracą w innym państwie członkowskim zgodnie z prawem krajowym. Testy rynku pracy stosowane, aby dać pierwszeństwo własnym obywatelom, obywatelom innych państw Unii lub obywatelom państw trzecich lub bezpaństwowcom przebywającym legalnie w danym państwie członkowskim, nie powinny utrudniać osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową skutecznego dostępu do rynku pracy oraz powinny być stosowane bez uszczerbku dla zasady preferencji dla obywateli Unii zgodnie z odpowiednimi postanowieniami mających zastosowanie aktów przystąpienia.
(51) Dostęp do rynku pracy powinien uprawniać osobę ubiegającą się o ochronę międzynarodową do poszukiwania zatrudnienia. Państwa członkowskie mogą również zezwolić osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową na prowadzenie działalności na własny rachunek.
(52) Aby zwiększyć możliwości integracji oraz samowystarczalność osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, zachęca się do zapewnienia wcześniejszego dostępu do rynku pracy w przypadku wniosków, które wydają się zasadne, w tym w przypadku wniosków rozpatrywanych priorytetowo zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1348. Państwa członkowskie powinny zatem rozważyć ograniczenie tego okresu na tyle, na ile jest to możliwe w przypadku wniosków, które wydają się zasadne. Nie należy przyznawać dostępu do rynku pracy lub, jeżeli już go przyznano, należy go wycofać, w przypadku gdy złożony przez osobę ubiegającą się o ochronę międzynarodową wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej wydaje się bezzasadny i stosuje się do niego w związku z tym przyspieszoną procedurę rozpatrywania, w tym w przypadku gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową nie przekazuje istotnych informacji lub dokumentów dotyczących jej tożsamości.
(53) Po uzyskaniu dostępu do rynku pracy osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową powinny być uprawnione do wspólnego zbioru praw opartych na zasadzie równego traktowania z obywatelami danego państwa członkowskiego. Warunki pracy powinny obejmować przynajmniej warunki płacowe, warunki zwolnienia z pracy oraz wymogi bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy, a także godziny pracy, urlop i dni ustawowo wolne od pracy, z uwzględnieniem obowiązujących układów zbiorowych. Takim osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową powinno też przysługiwać równe traktowanie w zakresie wolności zrzeszania się i przynależności, edukacji i szkolenia zawodowego, uznawania kwalifikacji zawodowych oraz - w odniesieniu do zatrudnionych osób ubiegających się o ochronę międzynarodową - zabezpieczenia społecznego. Państwa członkowskie mogą przyznać prawo do równego traktowania również osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową, które pracują na własny rachunek. Państwa członkowskie powinny zatem dołożyć wszelkich starań, aby zapobiegać wyzyskiwaniu osób ubiegających się o ochronę międzynarodową lub jakiejkolwiek formie ich dyskryminowania w miejscu pracy w postaci pracy nierejestrowanej oraz innych form dotkliwego wyzysku pracowników.
(54) Po przyznaniu osobie ubiegającej się o ochronę międzynarodową dostępu do rynku pracy państwo członkowskie powinno uznać kwalifikacje zawodowe zdobyte w innym państwie członkowskim przez osobę ubiegającą się o ochronę międzynarodową, tak samo jak uznaje kwalifikacje obywateli Unii, oraz powinno uwzględnić kwalifikacje zdobyte w państwie trzecim zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/36/WE 9 . Należy też rozważyć środki w celu skutecznego zaradzenia trudnościom, jakie osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową napotykają w praktyce przy uwierzytelnianiu swoich zagranicznych dyplomów, świadectw lub innych dowodów potwierdzających formalne kwalifikacje, w szczególności w przypadku gdy nie mogą dostarczyć dokumentacji oraz nie mogą pokryć kosztów związanych z procedurami uznawania.
(55) Do osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, które są zatrudnione, zastosowanie mają działy zabezpieczenia społecznego, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 10 .
(56) Ze względu na potencjalnie tymczasowy charakter pozostawania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz bez uszczerbku dla rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 11 , państwa członkowskie powinny móc wykluczyć świadczenia socjalne, które nie są zależne od okresów zatrudnienia lub składek, z zakresu równego traktowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i ich własnych obywateli. Państwa członkowskie powinny również móc ograniczyć stosowanie zasady równego traktowania w odniesieniu do edukacji i szkolenia zawodowego oraz uznawania kwalifikacji formalnych. Ponadto państwa członkowskie powinny również móc ograniczyć wolność zrzeszania się i przynależności poprzez wykluczenie osób ubiegających się o ochronę międzynarodową z udziału w zarządzaniu niektórymi podmiotami oraz z pełnienia funkcji publicznych.
(57) Prawo Unii nie ogranicza uprawnień państw członkowskich do organizowania swoich systemów zabezpieczenia społecznego. W związku z brakiem harmonizacji na poziomie Unii każde państwo członkowskie określa warunki przyznawania świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego, a także wysokość takich świadczeń i okres, na jaki są przyznawane. Korzystając z tych uprawnień, państwa członkowskie muszą jednak przestrzegać prawa Unii.
(58) Umiejętności językowe są ważne dla zapewnienia osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową odpowiedniego poziomu życia. Umiejętności te stanowią również czynnik zniechęcający do wtórnego przemieszczania się. W związku z tym państwa członkowskie powinny zapewniać lub ułatwiać dostęp do kursów językowych w zakresie, w jakim uznają takie kursy za odpowiednie w celu pomocy osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową w zwiększeniu zdolności do samodzielnego działania i kontaktu z właściwymi organami.
(59) Prawo do równego traktowania nie powinno powodować powstania praw w odniesieniu do sytuacji nieobjętych zakresem stosowania prawa Unii.
(60) Aby zapewnić zgodność z zasadami określonymi w niniejszej dyrektywie świadczeń materialnych w ramach przyjmowania udzielanych osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową, konieczne jest dalsze doprecyzowanie charakteru tych świadczeń, które powinny obejmować nie tylko miejsce zakwaterowania, wyżywienie i odzież, ale także artykuły higieny osobistej. Konieczne jest również określenie przez państwa członkowskie wartości świadczeń materialnych w ramach przyjmowania zapewnianych w postaci świadczeń pieniężnych lub talonów, na podstawie odpowiednich wielkości referencyjnych stosowanych w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu życia obywatelom, w tym - w zależności od kontekstu krajowego - świadczeń zapewniających dochód minimalny, płacy minimalnej, minimalnych świadczeń emerytalno-rentowych, świadczeń dla bezrobotnych oraz świadczeń z pomocy społecznej. Kwota przyznawana osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową nie musi być jednak taka sama jak w przypadku obywateli. Państwa członkowskie powinny móc przyznać osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową mniej korzystne warunki traktowania niż obywatelom, zgodnie z niniejszą dyrektywą. Państwa członkowskie powinny również móc dostosować wartość świadczeń pieniężnych lub talonów przyznawanych osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową w regionach, o których mowa w art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), pod warunkiem zapewnienia standardu warunków przyjmowania przewidzianego w niniejszej dyrektywie.
(61) Aby ograniczyć możliwości nadużywania systemu przyjmowania, państwa członkowskie powinny móc zapewniać świadczenia materialne w ramach przyjmowania tylko w takim zakresie, w jakim osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową nie posiadają wystarczających środków, aby się utrzymać. Państwa członkowskie powinny móc wymagać od osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, które posiadają wystarczające środki, pokrycia kosztów świadczeń materialnych w ramach przyjmowania lub otrzymanej opieki zdrowotnej, udziału w tych kosztach lub ich zwrotu, w tym poprzez gwarancje finansowe. Można uznać, że osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową posiadają wystarczające środki, aby się utrzymać, jeżeli na przykład pracowały przez rozsądny okres czasu. Oceniając zasoby osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową oraz wymagając od niej pokrycia w całości lub w części kosztów świadczeń materialnych w ramach przyjmowania lub otrzymanej opieki zdrowotnej, państwa członkowskie powinny przestrzegać zasady proporcjonalności oraz uwzględniać indywidualną sytuację osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową oraz potrzebę poszanowania jej godności lub integralności, w tym szczególne potrzeby tej osoby w zakresie przyjmowania. Od osób ubiegających się o ochronę międzynarodową nie powinno się wymagać pokrycia całości lub części kosztów niezbędnej opieki zdrowotnej, w przypadku gdy opieka zdrowotna jest bezpłatna dla obywateli danego państwa członkowskiego. Osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową nie powinny być zobowiązane do zaciągania pożyczek w celu pokrycia kosztów warunków przyjmowania.
(62) Potencjalnemu nadużywaniu systemu przyjmowania należy również zapobiegać poprzez określenie okoliczności, w jakich można ograniczyć lub wycofać świadczenia materialne w ramach przyjmowania. Państwa członkowskie powinny móc zmniejszyć lub cofnąć świadczenie na codzienne wydatki lub - w przypadku gdy jest to należycie uzasadnione i proporcjonalne - ograniczyć inne świadczenia materialne w ramach przyjmowania, gdy spełnione są określone warunki, w tym w przypadku gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową nie współpracuje z właściwymi organami lub nie spełnia ustanowionych przez nie wymogów proceduralnych. Można uznać, że ma miejsce brak współpracy lub nieprzestrzeganie wymogów w szczególności w przypadku gdy: osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową nie stawiają się na wyznaczonych spotkaniach lub nie dopełniają obowiązku zgłaszania się z powodów, które nie są poza ich kontrolą; osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową nie złożyły wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej zgodnie z wymogami rozporządzenia (UE) 2024/1348, mimo że miały rzeczywistą możliwość złożenia takiego wniosku; lub osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową nie stosują się do wezwań do przekazania informacji w celu ułatwienia ich identyfikacji, w tym odmawiają przekazania danych biometrycznych lub niezbędnych danych kontaktowych, lub odmawiają współpracy podczas badań przesiewowych. Państwa członkowskie powinny również - w przypadku gdy jest to należycie uzasadnione i proporcjonalne - móc wycofać świadczenia materialne w ramach przyjmowania, gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową poważnie lub wielokrotnie naruszyła regulamin ośrodka dla cudzoziemców lub zachowywała się w sposób agresywny lub stwarzający zagrożenie w ośrodku dla cudzoziemców. Państwa członkowskie powinny zawsze zapewniać wszystkim osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową poziom życia zgodny z prawem Unii, w tym z Kartą, a także z zobowiązaniami międzynarodowymi, biorąc pod uwagę osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową o szczególnych potrzebach w zakresie przyjmowania oraz najlepszy interes dziecka.
(63) Państwa członkowskie mogą stosować inne sankcje, w tym środki dyscyplinarne, zgodnie z regulaminem ośrodka dla cudzoziemców, o ile sankcje te nie są sprzeczne z niniejszą dyrektywą.
(64) Państwa członkowskie powinny ustanowić odpowiednie wytyczne dotyczące warunków przyjmowania, a także odpowiednie monitorowanie i kontrolę tych warunków. Aby zapewnić porównywalne warunki przyjmowania, należy zobowiązać państwa członkowskie, aby w swoich systemach monitorowania i kontroli uwzględniały dostępne niewiążące normy operacyjne, wskaźniki, wytyczne i najlepsze praktyki dotyczące warunków przyjmowania opracowane przez Agencję ds. Azylu. O ile świadczenia materialne w ramach przyjmowania zapewniają odpowiedni poziom życia, warunki w obiektach przeznaczonych na zakwaterowanie dla osób ubiegających się o ochronę międzynarodową można uznać za odpowiednie pomimo różnic w poszczególnych ośrodkach. Należy zapewnić skuteczność krajowych systemów przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz współpracę między państwami członkowskimi w zakresie przyjmowania takich osób, w tym za pośrednictwem sieci organów ds. przyjmowania Agencji ds. Azylu.
(65) Należy zatem wspierać odpowiednią koordynację między właściwymi organami w zakresie przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz promować harmonijne relacje między wspólnotami lokalnymi i ośrodkami dla cudzoziemców.
(66) Doświadczenie pokazuje, że konieczne jest planowanie kryzysowe, aby zapewnić w miarę możliwości odpowiednie warunki przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w przypadkach, gdy państwa członkowskie mają do czynienia z nieproporcjonalną liczbą osób ubiegających się o ochronę międzynarodową. Należy monitorować i oceniać, czy środki przewidziane w planach kryzysowych państw członkowskich są odpowiednie. Planowanie kryzysowe stanowi integralną część procesów planowania w państwach członkowskich i nie może być postrzegane jako działanie nadzwyczajne.
(67) Agencja ds. Azylu powinna wspierać państwa członkowskie w sporządzaniu i przeglądzie planów kryzysowych, za zgodą zainteresowanych państw członkowskich. Plan kryzysowy powinien obejmować kompleksowy zestaw środków niezbędnych do rozwiązania problemu ewentualnej nieproporcjonalnej presji na systemy przyjmowania państw członkowskich oraz do zwiększenia skuteczności tych systemów. Do celów niniejszej dyrektywy sytuacja nieproporcjonalnej presji może charakteryzować się nagłym i masowym napływem obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców w takim stopniu, że napływ ten nakłada skrajne obciążenia nawet na dobrze przygotowany system przyjmowania. Aby zwiększyć gotowość na taką sytuację, wzór opracowany przez Agencję ds. Azylu powinien zawierać wytyczne dotyczące identyfikowania możliwych scenariuszy, skutków tych scenariuszy, działań, które należy podjąć, oraz zasobów dostępnych na potrzeby reagowania na te scenariusze.
(68) Państwa członkowskie powinny być uprawnione do wprowadzania lub utrzymywania korzystniejszych przepisów dla obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, którzy ubiegają się o ochronę międzynarodową w państwie członkowskim.
(69) Państwa członkowskie wzywa się do stosowania przepisów niniejszej dyrektywy w związku z procedurami rozpatrywania wniosków o inne formy ochrony niż te przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2024/1347 12 .
(70) Wykonanie niniejszej dyrektywy powinno być oceniane w regularnych odstępach czasu. Państwa członkowskie powinny przekazywać Komisji niezbędne informacje, aby Komisja była w stanie wywiązać się ze swoich obowiązków sprawozdawczych wynikających z niniejszej dyrektywy.
(71) Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, a mianowicie ustanowienie zharmonizowanych norm dotyczących warunków przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w państwach członkowskich, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki działania możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.
(72) Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną państw członkowskich i Komisji z dnia 28 września 2011 r. dotyczącą dokumentów wyjaśniających 13 państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o transpozycji, jednego lub większej liczby dokumentów wyjaśniających związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy, prawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione.
(73) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i do TFUE, oraz bez uszczerbku dla art. 4 tego protokołu, Irlandia nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związana ani jej nie stosuje.
(74) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii załączonego do TUE i do TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związana ani jej nie stosuje.
(75) Niniejsza dyrektywa nie narusza praw podstawowych i jest zgodna z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie. W szczególności niniejsza dyrektywa ma na celu zapewnienie pełnego poszanowania godności ludzkiej oraz promowanie stosowania art. 1, 4, 6, 7, 18, 21, 24 i 47 Karty oraz musi być odpowiednio wykonana.
(76) Zobowiązanie do transpozycji niniejszej dyrektywy do prawa krajowego powinno być ograniczone do tych przepisów, które stanowią merytoryczną zmianę w porównaniu z wcześniejszą dyrektywą. Zobowiązanie do transpozycji przepisów, które nie uległy zmianie, wynika z wcześniejszej dyrektywy.
(77) Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla zobowiązań państw członkowskich dotyczących terminów transpozycji do prawa krajowego dyrektywy określonej w załączniku I,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ: