Zasady postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Akty korporacyjne

Prok.2013.12.18

Akt nieoceniany

Wersja od: 18 grudnia 2013 r.

WYTYCZNE

PROKURATORA GENERALNEGO

z dnia 18 grudnia 2013 r.

dotyczące zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 roku o prokuraturze (tekst jedn. Dz. U. 2011 r. Nr 270, poz. 1599, z późn. zm.), oraz art. 8a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.), ponadto mając na uwadze:

- Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiającą normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw zastępującą Decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW,

- Konwencję Rady Europy w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej podpisaną w dniu 18 grudnia 2012 r.,

polecam przyjęcie następujących zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie:

1. Przy sporządzaniu protokołu z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie oraz przy pierwszym przesłuchaniu pokrzywdzonego w sprawach dotyczących przestępstw związanych z przemocą w rodzinie - niezależnie od pisemnego pouczenia o prawach pokrzywdzonego w postępowaniu karnym - pokrzywdzonemu należy udzielić dodatkowych, szczegółowych informacji i pouczeń dotyczących jego uprawnień, wynikających z ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, w tym w szczególności dotyczących form pomocy wskazanych w art. 3 ust. 1 pkt 1-6 ustawy.

2. Prokurator informuje pokrzywdzonego o wszelkich formach pomocy udzielanej osobom pokrzywdzonym przemocą w rodzinie, realizowanych w ramach gminnych i powiatowych systemów przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Ponadto powinien poinformować o działalności najbliższego, ze względu na miejsce zamieszkania pokrzywdzonego, ośrodka pomocy dla osób pokrzywdzonych przestępstwem oraz wskazać zakres działania ośrodka i świadczonych przez niego bezpłatnych form pomocy oraz powiadomić o działalności organizacji pozarządowych na danym terenie, świadczących pomoc pokrzywdzonym przemocą w rodzinie. Aktualne wykazy odpowiednich placówek winny być dostępne we wszystkich jednostkach organizacyjnych prokuratury.

3. Pokrzywdzonego należy precyzyjnie poinformować o jego uprawnieniach jako strony postępowania przygotowawczego, w szczególności o możliwości składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia (inicjatywie dowodowej), możliwości ustanowienia pełnomocnika, zasadach regulujących wykonywanie praw pokrzywdzonego małoletniego lub ubezwłasnowolnionego, jak również wyjaśnić zasady ustanowienia pełnomocnika z urzędu. W każdym przypadku złożenia tego rodzaju wniosku należy bezzwłocznie wystąpić do sądu o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

4. Prokurator powinien pouczyć pokrzywdzonego o prawie do odmowy składania zeznań dotyczących podejrzanego (oskarżonego) będącego osobą najbliższą (art. 182 § 1 k.p.k.) oraz wyjaśnić konsekwencje odmowy składania zeznań na późniejszym etapie postępowania karnego.

5. W toku postępowań karnych dotyczących przestępstw związanych z przemocą w rodzinie prokurator niezwłocznie reaguje na wszelkie przejawy użycia gróźb lub przemocy wobec świadków oraz pokrzywdzonych. W przypadku uzyskania informacji o użyciu groźby bezprawnej lub przemocy wobec pokrzywdzonego lub świadka, prokurator podejmuje czynności zmierzające do wyjaśnienia tych okoliczności, zaś w razie zaistnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, wszczyna postępowanie karne. Prokurator poucza świadka o możliwości zastrzeżenia danych dotyczących miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu, a w przypadku złożenia w tym zakresie wniosku, niezwłocznie dokonuje zastrzeżenia danych, zgodnie z art. 191 § 3 Kodeksu postępowania karnego.

6. Również w przypadku skorzystania przez pokrzywdzonego z prawa odmowy składania zeznań, w prowadzonych postępowaniach należy dążyć do pełnego wyjaśnienia okoliczności sprawy.

7. Przesłuchanie pokrzywdzonego przestępstwem związanym z przemocą w rodzinie powinno być bardzo szczegółowe i w miarę możliwości przeprowadzone tylko jeden raz. Czynność taką w sprawach o najpoważniejszym charakterze, niezależnie od formy postępowania przygotowawczego, przeprowadza osobiście prokurator. W przypadku gdy sprawa dotyczy przestępstwa przeciwko wolności seksualnej, przesłuchanie, co do zasady, powinno być przeprowadzone przez osobę tej samej płci co pokrzywdzony. Zawsze należy rozważyć udział w przesłuchaniu biegłego psychologa.

8. Podczas przesłuchania pokrzywdzonego należy ustalić, czy była wszczęta procedura "Niebieskie Karty", zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 roku w sprawie procedury "Niebieskie Karty "oraz wzorów formularzy "Niebieska Karta"(Dz.U. nr 209, poz.1245). W przypadku gdy procedura taka była prowadzona, należy uzyskać do akt postępowania przygotowawczego dokumentację tych działań. W przypadku zaistnienia takiej potrzeby prokurator inicjuje procedurę "Niebieskie karty".

9. W sytuacji uzyskania informacji dotyczących obrażeń ciała pokrzywdzonego, w każdym przypadku należy uzyskać opinię biegłego lekarza w tym zakresie. Prokurator niezwłocznie podejmuje decyzję o wykorzystaniu w postępowaniu karnym jako dowodów dokumentów zawierających tajemnicę lekarską oraz w razie konieczności procesowej występuje do sądu o zezwolenie na przesłuchanie osoby obowiązanej do zachowania tajemnicy lekarskiej.

10. Prokurator informuje sąd rodzinny o ujawnionych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu rodziny, w szczególności o przejawach demoralizacji małoletniego.

11. We wszystkich sprawach o przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub w okolicznościach, które mogą świadczyć o demoralizacji lub gorszącym wpływie na niego, prokurator podejmuje działania przewidziane w art. 23 Kodeksu postępowania karnego lub w art. 572 Kodeksu postępowania cywilnego, zawiadamiając sąd rodzinny w celu rozważenia podjęcia środków przewidzianych w przepisach o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

12. Prokuratorzy powinni dokonywać analizy akt postępowań karnych, celem wykorzystania możliwości złożenia wniosku o kompensatę państwową przysługującą osobom uprawnionym, na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 lipca 2005 roku o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz. U. Nr 169, poz.1415 z późn. zm,).

13. W razie stwierdzenia przez prokuratora w postępowaniu karnym dotyczącym przestępstw związanych z przemocą w rodzinie poważnego uchybienia w działaniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej działającej w tej sferze, w każdym przypadku prokurator podejmuje działania określone w art, 19 Kodeksu postępowania karnego.

14. Przesłuchanie pokrzywdzonego małoletniego poniżej 15 lat, w sprawach o przestępstwa określone w rozdziałach XXV i XXVI Kodeksu karnego, związane z przemocą w rodzinie powinno być przeprowadzone w każdym przypadku na zasadach wskazanych w art. 185a Kodeksu postępowania karnego. Należy dążyć, by przesłuchanie odbyło się tylko raz i było przeprowadzone po uzyskaniu innych dowodów w sprawie. Obecność prokuratora w trakcie czynności prowadzonej w tym trybie winna być obowiązkowa. Prokurator powinien wnosić, aby czynności procesowe przeprowadzane w trybach przewidzianych art. 185a i 185b Kodeksu postępowania karnego były utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk.

15. Przesłuchanie świadka małoletniego w wieku poniżej 15 lat, w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego, związane z przemocą w rodzinie powinno być przeprowadzone w każdym przypadku na zasadach określonych w art. 185b Kodeksu postępowania karnego i tylko, gdy zeznania tego świadka mogą mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie i nie mogą być zastąpione przez inne dowody. Należy dążyć by przesłuchanie było przeprowadzone tylko raz, najlepiej na etapie postępowania przeciwko podejrzanemu oraz po zebraniu innych dowodów w sprawie.

16. Przy przesłuchaniu małoletniego poniżej 15 lat, będącego osobą najbliższą dla podejrzanego, należy czuwać nad prawidłowym i zrozumiałym pouczeniem go przez sąd oprawie do odmowy składania zeznań. Należy dążyć, by przesłuchanie odbyło się w warunkach przyjaznych dla dziecka.

17. W toku postępowań karnych związanych z przemocą w rodzinie, w których pokrzywdzonymi są małoletni, a z ujawnionych okoliczności postępowania wynika, iż przedstawiciele ustawowi nie mogą w należyty sposób wykonywać ich praw w prowadzonym postępowaniu, należy wystąpić do sądu o ustanowienie kuratora w trybie art. 99 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r.- Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz.59, z późn. zm.) w zw. z art.51 § 2 Kodeksu postępowania karnego.

18. W przypadku ustalenia w toku prowadzonego postępowania przygotowawczego, istnienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie, należy niezwłocznie poinformować właściwego pracownika socjalnego w celu uruchomienia procedury określonej w art. 12a ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

19. W każdej sprawie prowadzonej przeciwko podejrzanemu o przestępstwo związane z przemocą w rodzinie, w przypadku braku przesłanek do wystąpienia z wnioskiem o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, należy rozważyć zasadność zastosowania środka zapobiegawczego określonego w art. 275a Kodeksu postępowania karnego.

20. We wnioskach dotyczących wymiaru kary i środków karnych w sprawach dotyczących przestępstw związanych z przemocą w rodzinie, a także w przypadku kierowania w tych sprawach wniosków o warunkowe umorzenie postępowania karnego, każdorazowo należy wnosić o orzeczenie właściwych środków karnych wyszczególnionych w art. 39 Kodeksu karnego oraz obowiązków określonych w art.72 Kodeksu karnego, uwzględniając ewentualne skutki dla sytuacji finansowej rodziny.

21. Ze szczególną starannością podejmować decyzję o skierowaniu spraw dotyczących przestępstw związanych z przemocą w rodzinie do postępowania mediacyjnego.

22. Prokuratorzy w toku postępowań sądowych w sprawach o przestępstwa związane z przemocą w rodzinie winni wykazywać szczególną aktywność procesową, a zwłaszcza reagować na przejawy naruszania godności pokrzywdzonego. W razie konieczności i przy spełnieniu ustawowych wymogów należy wnioskować o wyłączenie jawności rozprawy oraz przesłuchanie świadka po opuszczeniu sali sądowej przez oskarżonego,

23. W przypadku uzyskania informacji, iż skazany za przestępstwo z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej, mieszkającej wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej względem tych osób, należy w każdym przypadku złożyć do sądu wniosek o zarządzenie wykonania kary w trybie art. 75 § la Kodeksu karnego.

24. Biorąc udział w posiedzeniach sądu w postępowaniu wykonawczym, prokurator w sprawach dotyczących skazanych za przestępstwa związane z przemocą w rodzinie, składając wnioski i zajmując stanowisko, ma na uwadze konieczność wdrożenia wobec skazanego odpowiednich środków o charakterze leczniczym i korekcyjno-edukacyjnym.

25. Kierownicy jednostek organizacyjnych prokuratury lub inni wyznaczeni prokuratorzy powinni nawiązać współpracę z organami administracji rządowej, samorządowej oraz z organizacjami pozarządowymi w celu przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Współdziałanie w ramach form przewidzianych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, w tym w ramach zespołów interdyscyplinarnych oraz grup roboczych, nie może naruszać niezależności prokuratora.

26. Postępowania karne z zakresu przestępstw związanych z przemocą w rodzinie winni prowadzić lub nadzorować prokuratorzy o odpowiednim doświadczeniu zawodowym, specjalizujący się w powyższej problematyce.

27. Uchyla się wytyczne Prokuratora Generalnego z dnia 21 grudnia 2011 roku dotyczące zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

28. Wytyczne wchodzą w życie z dniem podpisania.

Przestrzeganie powyższych zasad postępowania jest wiążące dla wszystkich organów uprawnionych do prowadzenia postępowań przygotowawczych.