Skarga rozpoznawana przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka: nr 54461/21 (Agnieszka Ludwisiak p-ko Polsce).
Sędz.2022.7.27
Akt nieocenianySTANOWISKO
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 27 lipca 2022 r.
w sprawie skargi rozpoznawanej przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka: nr 54461/21 (Agnieszka Ludwisiak p-ko Polsce);
1. Skarga Skarżącej - Agnieszki Ludwisiak p-ko Polsce, nr 54461/21
jest niedopuszczalna;
2. Artykuł 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5, 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.), zwanej dalej jako: "Konwencja", wbrew twierdzeniom Skarżącej w jego części cywilnej nie ma zastosowania;
3. Skarżąca miała ona zagwarantowany dostęp do sądu dla dochodzenia swoich praw w ramach przewidzianych przez przepisy krajowej ustawy - kodeksu postępowania karnego.
4. Skład orzekający Izby Karnej Sądu Najwyższego, który zajmował się sprawą
Skarżącej był niezależnym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą zgodnie z art. 6 ust. 1 Konwencji.
UZASADNIENIE
I.
Stan faktyczny
1. Postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2021 r. sygn. akt IV KK 490/20 Sąd Najwyższy, na posiedzeniu niejawnym postanowił: oddalić kasację pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (pełnomocnika Skarżącej) oraz kasację prokuratora od wyroku Sądu Okręgowego w
Katowicach; obciążyć Skarb Państwa kosztami postępowania kasacyjnego w części dotyczącej kasacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego (prokuratora) oraz obciążyć oskarżycielkę posiłkową, tj. Skarżącą kosztami sądowymi za postępowanie kasacyjne w części jej dotyczącej. 2. Wskazane wyżej orzeczenie Sądu Najwyższego zapadło w wyniku złożenia przez ww.
podmioty kasacji od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 17 lipca 2020 r. sygn. akt VI Ka 20/20, orzekającego w sprawie Skarżącej jako sąd II instancji. Na jego podstawie sąd II instancji uniewinnił byłego męża Skarżącej od zarzucanego mu czynu, o którym mowa w art. 207 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1137), zwanej dalej jako: "kk". Orzekając powyższe sąd II instancji dokonał zmiany wyroku Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach z dnia 19 sierpnia 2019 r., sygn. akt VIII K 231/18, na podstawie którego były mąż Skarżącej został uznany za winnego zarzucanego mu czynu.
3. Skarżąca w uzasadnieniu skargi do ETPC wskazała, że uniewinnienie jej byłego męża przez sąd II instancji, a następnie oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej pozbawiło ją możliwości obrony swoich praw. Wskazując na powyższe powołała się na naruszenie art. 6 ust. 1 oraz art. 13 Konwencji. W zakresie naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji Skarżąca podniosła zarzut przekroczenia przez sąd II instancji swobody oceny materiału dowodowego, a także zarzut niewłaściwego składu sądu. Wskazała, że ustawa z dnia 2 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3) jest sprzeczna z zasadami demokratycznego państwa prawa, co zdaniem Skarżącej powoduje jej nieważność, a w konsekwencji również nieważność aktu Prezydenta RP w przedmiocie powołania sędziego Sądu Najwyższego Antoniego Bojańczyka, który stanowił skład sądu rozpoznającego kasację Skarżącej.
II.
Niedopuszczalność skargi Skarżącej
1. W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa skarga Skarżącej - Agnieszki Ludwisiak p-ko
Polsce, nr 54461/21 jest niedopuszczalna wobec niespełnienia przesłanek określonych w art. 35 Konwencji. Skarżąca nie wyczerpała wszystkich środków odwoławczych, przewidzianych prawem wewnętrznym, nie wykazała znaczącego uszczerbku, ponadto skarga w oczywisty stanowi nadużycie prawa i pozostaje sprzeczna z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Trybunału Konstytucyjnego.
2. Mechanizm ochrony określony w Konwencji opiera się na zasadzie subsydiarności.
Oznacza to, że warunkiem koniecznym dopuszczalności skargi do Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka jest wykorzystanie środków krajowych w granicach systemu prawnego państwa. Wyrazem subsydiarnego charakteru systemu strasburskiego wobec krajowych systemów prawnych jest art. 13 i art. 35 Konwencji. W orzecznictwie ETPC podkreśla się, że jeśli w określonym systemie prawnym przewidziana jest skarga konstytucyjna, której charakter gwarantuje ochronę praw jednostki określonym w Konwencji, to skarga konstytucyjna, do której pokrzywdzeni mają bezpośredni dostęp jest środkiem prawnym, który powinien być wykorzystany przed wniesieniem skargi do ETPC. Zgodnie z art. 79 Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), zwanej dalej jako: "Konstytucja RP" każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Prawo do skargi konstytucyjnej przysługuje każdemu, czyjego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone. (zob. TK - SK 6/99; MS, t. I, s. 1829). Zakres podmiotowy skargi konstytucyjnej jest tym samym zdeterminowany zakresem podmiotowym poszczególnych wolności lub praw konstytucyjnych (zob. TK - SK 70/05, Ts 156/12, SK 16/14).
3. W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa skarga Skarżącej jest niedopuszczalna ponieważ nie wykazała ona przesłanki doznania znaczącego uszczerbku o charakterze majątkowym, o której mowa w art. 35 Konwencji, stanowiącej warunek konieczny uznania skargi za dopuszczalną. Celem wprowadzenia, na mocy Protokołu nr 14, wskazanego warunku było stworzenie Trybunałowi możliwości eliminacji niedopuszczalnych skarg i tym samym zagwarantowanie merytorycznego i sprawnego rozpoznania skarg z punktu widzenia interesu prawnego Skarżącego. Trybunał wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie, że ocena dolegliwości naruszenia powinna być dokonana przy uwzględnienie przesłanki subiektywnej i obiektywnej. [zob. wyrok Eon p. Francji z dnia 14 marca 2013 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 26118/10]. W uzasadnieniu skargi brak jest jakichkolwiek argumentów dla wykazania powyższego, koniecznego elementu dopuszczalności skargi strasburskiej.
III.
Niezasadność skarg ww. Skarżącej
1. Niezależnie od przesłanki niedopuszczalności skarga jest także niezasadna. Dla oceny zasadności przedmiotowej skargi zasadnicze znaczenie ma orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, w tym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 marca 2022 r. sygn. akt K 7/21 (Dz.U. z 2022 r. poz. 643) [zob. także Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2021 r. sygn. akt K 6/21 (Dz.U. z 2021 r. poz. 2161) i wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 2021 r. sygn. akt K 3/21].
2. W wyroku z dnia 10 marca 2022 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 6 ust. 1
zdanie pierwsze Konwencji w zakresie, w jakim: 1) pojęciem "praw i obowiązków o charakterze cywilnym" obejmuje podmiotowe prawo sędziego do zajmowania funkcji administracyjnej w strukturze sądownictwa powszechnego w polskim systemie prawnym - jest niezgodny z art. 8 ust. 1, art. 89 ust. 1 pkt 2 i art. 176 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, 2) przy ocenie spełnienia warunku "sądu ustanowionego ustawą": a) dopuszcza pomijanie przez Europejski Trybunał Praw Człowieka lub sądy krajowe przepisów Konstytucji, ustaw oraz wyroków polskiego Trybunału Konstytucyjnego, b) umożliwia samodzielne kreowanie norm dotyczących procedury nominacyjnej sędziów sądów krajowych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka lub sądy krajowe w procesie wykładni Konwencji jest niezgodny z art. 89 ust. 1 pkt 2, art. 176 ust. 2, art. 179 w związku z art. 187 ust. 1 w związku z art. 187 ust. 4 oraz z art. 190 ust. 1 Konstytucji, c) upoważnia Europejski Trybunał Praw Człowieka lub sądy krajowe do dokonywania oceny zgodności z Konstytucją i Konwencją ustaw dotyczących ustroju sądownictwa, właściwości sądów oraz ustawy określającej ustrój, zakres działania, tryb pracy i sposób wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa - jest niezgodny z art. 188 pkt 1 i 2 oraz z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP.
3. Skutkiem powyższego wyroku jest utrata mocy obowiązującej powyższych przepisów z dniem 21 marca 2022 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że w wywiedzionym przez ETPC zakresie normatywnym, art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji narusza zasadę nadrzędności Konstytucji wyrażoną w art. 8 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którą wszystkie akty prawne, zarówno z zakresu stanowienia, jak i stosowania prawa, powinny być zgodne z Konstytucją. Konsekwencją tak rozumianej nadrzędności Konstytucji jest to, że normy sprzeczne z Konstytucją powinny być usunięte z systemu prawa. Oznacza to, że jeśli dana materia jest objęta przedmiotem regulacji konstytucyjnej, nie jest możliwe swobodne kreowanie prawa przeciwnego tej regulacji.
4. Zasada nadrzędności Konstytucji, jak wskazał Trybunał Konstytucyjny odnosi się również do umów międzynarodowych wiążących Rzeczpospolitą Polską, w tym umów międzynarodowych, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.
Z tego względu wszystkie umowy międzynarodowe muszą być zgodne z Konstytucją, która jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej. Powyższe znajduje potwierdzenie nie tylko wprost w przepisach konstytucyjnych (art. 8 ust. 1 i art. 188 pkt 1 Konstytucji), ale też w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (zob. o art. 8 Konstytucji w szczególności wyroki TK z 11 maja 2005 r., sygn. K 18/04, OTK ZU 2005 nr 5, poz. 49 i 24 listopada 2010 r., sygn. akt K 32/09, OTK ZU 2010 nr 9, poz. 108).
5. Nieuprawniona, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego jest kreacja przez ETPC norm wywodzonych z art. 6 ust. 1 Konwencji, oparta na niezrozumieniu systemu prawnego Polski i w konsekwencji stworzenie treści normatywnych, które umożliwiają mu nieuprawnioną ingerencję w ustrój państwa polskiego, w szczególności przedefiniowywanie treści instytucji konstytucyjnych, tak w wymiarze materialnym (zasada trójpodziału władzy, zasada praworządności, kompetencje organów państwa), jak i instytucjonalnym (pojęcie sądu, pojęcie aktu prawnego, prerogatywa prezydenta), czy kreowanie nieistniejących w jej treści lub z tą treścią sprzecznych praw podmiotowych jednostek.
IV.
Brak zastosowania art. 6 ust. 1 Konwencji w aspekcie cywilnym do sprawy Skarżącej
1. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że sprawa, w której Skarżąca występowała jako oskarżyciel posiłkowy nie miała charakteru sprawy cywilnej w rozumieniu art. 6 ust 1 Konwencji, który stanowi podstawę wywiedzionej skargi. Postępowanie, w którym upatruje się Ona naruszenia jej prawa podmiotowego do sądu to sprawa karna, która nie dotyczyła jej praw bądź obowiązków o charakterze cywilnoprawnym. Postępowanie toczyło się na podstawie aktu oskarżenia skierowanego przeciwko byłemu mężowi Skarżącej, o czyn z art. 207 § 1 kk tj. przestępstwo znęcania się. Przedmiotem postępowania była kwestia winy oskarżonego nie indywidualne prawa lub obowiązki Skarżącej. Artykuł 6 ust. 1 Konwencji w aspekcie cywilnym nie miał zastosowania do sprawy Skarżącej.
2. Artykuł 6 ust. 1 Konwencji odnosi się do postępowań cywilnych oraz karnych tj.
postępowań, których rozpoznanie wiąże się ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości, a ich przedmiotem jest sprawa cywilna lub sprawa karna. W tym zakresie wprowadza określone na jego mocy prawa i obowiązki względem zarówno stron tego typu postępowań jak też i względem państw-sygnatariuszy Konwencji, określając cechy jakimi bezwzględnie musi się charakteryzować sąd, przed którym rozpoznawana jest dana sprawa (sąd sprawujący w danym postępowaniu wymiar sprawiedliwości).
3. Aby art. 6 ust. 1 Konwencji w jego części "cywilnej" miał zastosowanie, musi istnieć spór dotyczący "prawa cywilnego" na gruncie prawa, niezależnie od tego, czy jest chronione również na podstawie Konwencji. Wskazaną regulację stosuje się alternatywnie względem spraw cywilnych, w zakresie jakim odwołuje się do sprawy cywilnej albo względem spraw karych, w zakresie jakim odwołuje się on do sprawy karnej. Nie może on mieć "podwójnego" zastosowania tj. w zarówno w aspekcie cywilnym, jak i karnym w odniesieniu do sprawy, która jednoznacznie jest określają w ustawodawstwie krajowym bądź to jako sprawa karna bądź to jako sprawa cywilna.
VI.
Pojęcie "sądu ustanowionego ustawą"
1. W dotychczasowym orzecznictwie ETPC pojęcie "sądu ustanowionego ustawą", o którym mowa w art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji, było wiązane z zasadą, że organizacja sądownictwa i właściwość sądu w państwie demokratycznym muszą być uregulowane prawem ustanowionym przez organy ustawodawcze i nie mogą zależeć od swobodnej decyzji władzy wykonawczej (zob. np. wyrok ETPC z 22 czerwca 2000 r. w sprawie Coeme i inni przeciwko Belgii, skargi nr 32492/96, 32547/96, 32548/96, 33209/96 i 33210/96, § 98; wyrok z 28 kwietnia 2009 r. w sprawie Savino i inni przeciwko Włochom, skargi nr 17214/05, 20329/05 i 42113/04, § 94; wyrok z 9 stycznia 2013 r. w sprawie Oleksandr Volkov przeciwko Ukrainie, skarga nr 21722/11, § 150-151). Zatem pierwotna norma wynikająca z art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji w zakresie dotyczącym przesłanki sądu ustanowionego ustawą dotyczyła gwarancji, że orzeczenie zostanie wydane przez skład sądu ukształtowany zgodnie z przepisami krajowymi dotyczącymi ustroju sądów. Wymóg sądu "ustanowionego ustawą" oznacza nie tylko ustawową podstawę istnienia sądu, ale też nakaz określenia w ustawie jego organizacji i funkcjonowania.
2. W sprawie Gudmundur Andri Astrddsson p. Islandii (wyrok z 12 marca 2019 r., skarga nr 26374/18, dalej: sprawa Astrddsson). ETPC zmienił dotychczasową linię orzeczniczą i dokonał rekapitulacji swojego dotychczasowego stanowiska i sformułował test dotyczący oceny "sądu ustanowionego ustawą". Zgodnie z wyrokiem w sprawie Astrddsson, pojęcie "ustanowienia ustawą" z art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji obejmuje proces powoływania sędziów w ramach krajowego wymiaru sprawiedliwości, który musi być przeprowadzony zgodnie z regułami prawa krajowego obowiązującego w czasie powołania. Dla ułatwienia oceny, czy nieprawidłowości, jakimi obarczony był proces nominacji sędziów, pociągają za sobą naruszenie prawa do sądu ustanowionego ustawą, ETPC opracował szczegółowy test składający się z trzech, rozpatrywanych łącznie kryteriów: 1) pierwszego polegającego na tym, że naruszenie prawa krajowego musi być oczywiste, tj. obiektywne i możliwe do zidentyfikowania;
2) drugiego odnoszącego się do tego, że naruszenie musi być na tyle istotne, by uderzało w zdolność sądownictwa do wykonywania swoich funkcji bez nadmiernej ingerencji;
3) trzeciego polegającego na tym, że istotną rolę odgrywa kontrola konsekwencji prawnych naruszenia z punktu widzenia praw wynikających z Konwencji, przeprowadzoną przez sądy krajowe. ETPC wskazał też, że pojęcie "ustawa" w rozumieniu art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji obejmuje przepisy prawne określające sposób ustanowienia i kompetencje organów sądowych oraz wszelkie inne przepisy prawa krajowego, które w wypadku ich złamania sprawią, że udział sędziów w rozstrzyganiu sprawy będzie nieprawidłowy (zob. wyrok ETPC z 12 marca 2019 r. w sprawie Astradsson i wyrok w tej sprawie Wielkiej Izby ETPC z 1 grudnia 2020 r.).
3. Formułowane w skardze zarzuty dotyczące przesłanki "sądu ustanowionego ustawą" nie znajdują również potwierdzenia w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie zakwestionował Krajowej Rady Sądownictwa ani sposobu jej wyboru. Wręcz przeciwnie, w orzecznictwie TSUE wskazuje się wielokrotnie, że udział rady sądownictwa w procedurze nominacyjnej sędziów nie jest warunkiem koniecznym dla spełnienia standardów, o których stanowi art. 19 ust 1 akapit 2 TUE, a udział czynnika politycznego nie przesądza o braku niezależności powołanych sędziów, jeśli po powołaniu spełniają oni standardy niezależności zewnętrznej i zewnętrznej.
4. Zgodnie z powołanym wyrokiem "Stopień niezależności KRS od władzy ustawodawczej i wykonawczej przy wykonywaniu zadań powierzonych jej przez ustawodawstwo krajowe jako organowi, któremu na mocy art. 186 Konstytucji powierzono misję stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, może mieć bowiem znaczenie przy dokonywaniu oceny, czy wyłonieni przez nią sędziowie będą w stanie spełnić wymogi niezawisłości i bezstronności wynikające z art. 47 Karty praw podstawowych. Do sądu odsyłającego będzie należało ustalenie - na podstawie wszystkich okoliczności zarówno faktycznych, jak i prawnych, dotyczących zarazem okoliczności, w jakich członkowie KRS zostali wybrani, oraz sposobu, w jaki organ ten konkretnie wypełnia wyznaczoną mu rolę - czy KRS daje wystarczające gwarancje niezależności od organów władzy ustawodawczej i wykonawczej" (p. 139 i 140 wyroku TSUE z 19 listopada 2019 r. w sprawach C- 585/18, C-624/18 i C-625/18).
5. Podobnie w wyroku TSUE z 15 lipca 2021 r. (C-791/19) w odniesieniu do KRS wskazano, że okoliczność, że organ taki jak krajowa rada sądownicza, uczestniczący w procesie powoływania sędziów, składa się w przeważającej mierze z członków wybranych przez władzę ustawodawczą, nie może sama w sobie prowadzić do powzięcia wątpliwości co do niezawisłości sędziów wyłonionych w tym procesie.
6. Zasadnicze znaczenie dla oceny zasadności przedmiotowych skarg ma wyrok TSUE z 29 marca 2022 r. (C-132/20), w którym TSUE odpowiedział na pytania zadane przez sąd, w którego jednoosobowym składzie zasiadał sędzia powołany przez Prezydenta RP na urząd sędziego Sądu Najwyższego, na podstawie uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, w składzie ukształtowanym ustawą z dnia 8 grudnia 2017 roku. Udzielenie odpowiedzi na pytanie zadane w procedurze prejudycjalnej na podstawie art. 267 TFUE świadczy o przyjęciu przez TSUE, że sąd zadający pytanie był sądem ustanowionym ustawą zgodnie z art. 19 TUE ust. 1 akapit drugi i art. 6 Konwencji. W przeciwnym razie, uznając, że pytania nie pochodziły od sądu ustanowionego ustawą, TSUE miał instrument procesowy w postaci stwierdzenia niedopuszczalności pytań.
VII.
Dostęp Skarżącej do niezależnego i niezawisłego sądu.
1. Pytanie o dostęp do niezależnego i niezawisłego sądu ustanowionego ustawą należy odnieść w zakresie Izby Karnej Sądu Najwyższego do rozumienia pojęcia sądu ustanowionego ustawą leżącego u podstaw skargi. Obecny system kształtowania składu Krajowej Rady Sądownictwa wbrew treści zarzutów nie stanowi o jej upolitycznieniu, czy też upartyjnieniu. Istotą systemu demokratycznego jest funkcjonowanie partii politycznych, ich udział w wyborach do władzy ustawodawczej, sprawowanie tej władzy. Realizacja funkcji kreacyjnej Sejmu, tj. wybór innych władz, jak przykładowo Rzecznika Praw Obywatelskich nie świadczy o upolitycznieniu tego wyboru. W system wyboru wpisany jest bowiem mechanizm zabezpieczający prawa mniejszości, wymuszający współdziałanie sił politycznych wykraczający poza partie aktualnie sprawujące władzę. Mechanizm wpisany został również w wybór sędziów - członków KRS, czego wyrazem jest wymagana większość dla przegłosowania listy kandydatów, konieczność uwzględnienia na liście kandydatów sędziów rekomendowanych przez każdy z klubów parlamentarnych. Nadto sędziowie nie są rekomendowani przez partie polityczne, a przez wewnętrzne organy Sejmu - kluby parlamentarne, prezydium Sejmu. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że ustawa o KRS była przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 25 marca 2019 r., sygn. akt K 12/18 (OTK ZU 2019, poz. 17), uznał zgodność przepisy dotyczące procedury wyboru sędziów - członków KRS za zgodne z Konstytucją RP.
Pojęcie sądu ustanowionego ustawą musi nadto być interpretowane w oparciu o zasadę wynikającą z art. 3 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Przepis ten stanowi zasadę wolnych wyborów, która w aspekcie podmiotowym stanowi ogół uprawnień jednostki, dzięki którym może ona uczestniczyć w wyłanianiu organów władzy publicznej i wpływać na kierunek podejmowanych przez nie działań (wyrok ETPC z dnia 2 marca 1987 r. w sprawie 9267/81 Mathieu-Mohin i Clerfayt przeciwko Belgii, wprowadzający podmiotowe rozumienie zasady).
2. Odnosząc tę zasadę do sądu ustanowionego ustawą należy zauważyć, iż jest to sąd ustanowiony przez ciało ustawodawcze, a tym samym wyłonione w demokratycznych wyborach. Ustanowienie sądu nie może polegać na przekazaniu kompetencji do stanowienia ustroju sądu i wyłaniania jego składu niedemokratycznym organom, które nie pozostają pod kontrolą władzy ustawodawczej. Taki sąd nie byłby bowiem sądem ustanowionym ustawą.
3. W konsekwencji analizując art. 6 Konwencji w rozumieniu wynikającym z art. 3 Protokołu nr 1 należy przyjąć, iż Izba Karna Sądu Najwyższego była sądem ustanowionym ustawą. Tryb powołania sądu przez władzę ustawodawczą, powołanie sędziów przy udziale Krajowej Rady Sądownictwa posiadającej demokratyczną legitymację pochodzącą od władzy ustawodawczej był zgodny z art. 6 Konwencji, a tym samym sąd ten przy jego pełnej niezależności finansowej, przy gwarancjach niezawisłości sędziów zapewniał realizację prawa do sądu.
4. Inne ukształtowanie Krajowej Rady Sądownictwa skutkowałoby naruszeniem art. 3 Protokołu nr 1 i w konsekwencji art. 6 Konwencji wobec braku legitymacji demokratycznej. ETPC wielokrotnie w swoim orzecznictwie zwracał uwagę na konieczność realizacji zasady wolnych wyborów, niedopuszczalność cenzusów. Zaś alternatywna komunistyczno-korporacyjna Krajowa Rada Sądownictwa do 2017 r. ewidentnie opierała się na systemie cenzusu zawodowego, nadto jeszcze ograniczonym systemem wyborów kurialnych.
5. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że zarzut dotyczący braku prawidłowości procesu powołania Antoniego Bojańczyka na urząd sędziego Sądu Najwyższego (tj. sędziego rozpoznającego sprawę Skarżącej), jest niezasadny.
VIII.
Status sędziego.
1. Zgodnie z art. 179 Konstytucji RP sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony. Jest to punkt wyjścia do analizy procesu nominacyjnego sędziów. Uprawnienie Prezydenta RP jest jego prerogatywą i nie wymaga kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. W dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, a także w orzecznictwie sądów uznawano, że nie ma mechanizmów kontroli prerogatywy Prezydenta, gdyż powoływanie sędziów nie jest aktem z zakresu prawa administracyjnego. Wykonywanie przez Prezydenta prerogatywy nie może być postrzegane jako "rażące naruszenie zasady praworządności" (pkt 349, sprawa Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce). ETPC nie jest organem uprawnionym do oceny wykonywania przez Prezydenta prerogatyw konstytucyjnych. Krajowa Rada Sądownictwa podkreśla, że nie jest dopuszczalne badanie przez ETPC spełnienia warunku "sądu ustanowionego ustawą", o którym mowa w tym przepisie, poprzez ocenę konstytucyjnego procesu powoływania sędziów, bez uwzględnienia konstytucyjnych mechanizmów w tym zakresie lub przy ich swobodnej interpretacji. Interpretacja treści art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji, pozwalająca na taka ocenę jest sprzeczna z art. 179 w związku z art. 187 ust. 1 w związku z art. 187 ust. 4 Konstytucji.
2. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że powołanie sędziego jest prerogatywą Prezydenta RP, która w obecnie obowiązującym stanie konstytucyjnym nie podlega kontroli (zob. np. wyroki TK z 5 czerwca 2012 r., sygn. akt K 18/09, OTK ZU 2012 nr 6, poz. 63; z 26 czerwca 2019 r., sygn. akt K 8/17, OTK ZU 2019, poz. 34; z 4 marca 2020 r., sygn. akt P 22/19, OTK ZU 2020, poz. 31; z 2 czerwca 2020 r., sygn. akt P 13/19, OTK ZU 2020, poz. 45 oraz postanowienie z 29 listopada 2010 r., sygn. akt SK 16/08, OTK ZU 2010 nr 9, poz. 123).
3. Konstytucyjna zasada nieusuwalności sędziego stanowi gwarancję jego niezawisłości i polega na tym, że sędzia nie może zostać pozbawiony urzędu w wyniku podjęcia dyskrecjonalnej decyzji. Jest ona powiązana z art. 179 Konstytucji, z którego wynika, że sędziowie powoływani są na czas nieokreślony. Gwarancja nieusuwalności oznacza zakaz podejmowania decyzji, które ze względu na swój charakter lub podmiot decydujący stanowiłyby naruszenie niezawisłości sędziowskiej (zob. np. wyroki TK z: 8 maja 2012 r., sygn. akt K 7/10, OTK ZU 2012 nr 5, poz. 48; 22 września 2015 r., sygn. akt P 37/14, OTK ZU 2012 nr 8, poz. 121; 7 listopada 2005 r., sygn. akt P 20/04, OTK ZU 2005 nr 10, poz. 111).
4. Krajowa Rada Sądownictwa podkreśla, że w obecnym stanie prawnym nie ma procedury umożliwiającej dokonywanie oceny legalności składu osobowego Krajowej Rady Sądownictwa. Skład ten został ukształtowany na podstawie art. 187 Konstytucji, w świetle którego ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa. Oznacza to, że podstawy prawne kreowania składu Krajowej Rady Sądownictwa wyłącznie w odniesieniu do członków pochodzących z wyborów, mogą być poddane kontroli konstytucyjności przed Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie zgodności ustawy z Konstytucją. Jak nadmieniono już wcześniej procedura wyboru członków w kształcie obowiązującym od 2018 r. została poddana kontroli zgodności z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 marca 2019 r., sygn. akt K 12/18 (OTK ZU 2019, poz. 17), uznał zgodność z Konstytucją przepisów dotyczących procedury wyboru sędziów - członków KRS. Potwierdził zatem domniemanie konstytucyjności tego procesu. Do czasu jego uchylenia przez ustawodawcę lub obalenia domniemania konstytucyjności stosownych przepisów przez TK - podstawy prawne tego wyboru nie mogą być kwestionowane w procesie stosowania prawa na żadnym poziomie, ani krajowym, ani międzynarodowym.
5. Artykuł 176 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, że ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy. Ustrojodawca wyraźnie powierzył kształtowanie ustroju i właściwości sądów parlamentowi. Ten standard jest także aprobowany w orzecznictwie ETPC. Zatem normy wywodzone z art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji, które pozwalają ETPC lub sądom krajowym - bez dokonania kontroli konstytucyjności przepisów ustaw przez polski Trybunał Konstytucyjny albo z pominięciem wyroków Trybunału Konstytucyjnego w tym zakresie - badać spełnienie warunku "sądu ustanowionego ustawą" poprzez samodzielną ocenę procesu powoływania sędziów naruszają polski porządek konstytucyjny.
6. Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że wyroki Trybunału Konstytucyjnego po ich ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw powinny być uwzględnione we wszystkich sprawach rozstrzyganych przed ETPC, dotyczących reformy sądownictwa w Polsce zapoczątkowanej w 2017 r. Powyższa konstatacja, jak wskazał Trybunał Konstytucyjny, wynika z treści art. 190 ust. 1 Konstytucji, która wpływa na krajowe ustawodawstwo i krajowy system prawny oraz z tak ustalonej, zgodnej z Konstytucją treści zobowiązania z art. 6 ust. 1 Konwencji i prawnomiędzynarodowej zasady poszanowania prawa publicznego państwa przez trybunały międzynarodowe. Każdy kolejny wyrok ETPC wydany na podstawie norm uznanych w wyroku
TK o sygn. akt K 7/21 za niekonstytucyjne będzie pozbawiony atrybutu wykonalności w Polsce.
7. Niezależnie od powyższego należy również wskazać, że w orzecznictwie Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej wielokrotnie dokonywano analizy standardów niezależności. TSUE wskazywał, że dla zagwarantowania, by sąd mógł sam zapewniać skuteczną ochronę prawną wymaganą na podstawie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, kluczowe jest zachowanie jego niezawisłości i bezstronności, co potwierdza art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych, w którym wśród wymogów związanych z prawem podstawowym do skutecznego środka prawnego wymieniono dostęp do niezawisłego sądu [wyrok z dnia 29 marca 2022 r., C-132/20, wyrok z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in., od C-748/19 do C-754/19, EU:C:2021:931, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo].
8. Jak wielokrotnie podkreślał Trybunał, wymóg niezawisłości i bezstronności sądów,
stanowiący integralny element sprawowania wymiaru sprawiedliwości, wchodzi w zakres istoty prawa do skutecznej ochrony sądowej oraz prawa podstawowego do rzetelnego procesu sądowego, które to prawo ma fundamentalne znaczenie jako gwarancja ochrony wszystkich praw, jakie podmioty prawa wywodzą z prawa Unii, oraz jako gwarancja zachowania wartości wspólnych państwom członkowskim określonych w art. 2 TUE, w szczególności wartości państwa prawnego [wyrok z dnia 29 marca 2022 r., C-132/20, wyrok z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in., od C-748/19 do C-754/19, EU:C:2021:931, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo].
9. W porządku krajowym standardy niezawisłości i niezależności gwarantuje Konstytucja oraz ustawy, a wyrażają się one przede wszystkim w gwarancji nieusuwalności sędziów z urzędu i znaczeniu aktu powołania sędziego przez Prezydenta RP. Akt powołania kształtuje status sędziego. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego kompetencja w zakresie powoływania sędziów jest w świetle art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji traktowana jako uprawnienie osobiste (prerogatywa) Prezydenta (sfera jego wyłącznej gestii i odpowiedzialności), a także rola ustrojowa Prezydenta jako najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej, określona w art. 126 ust. 1 Konstytucji. [postanowienie sygn. akt Kpt 1/08; wyrok TK z dnia 5 czerwca 2012 r., sygn. akt K 18/09, OTK ZU 2012 nr 6, poz. 63]. 10. Ustawa doprecyzowując sposób procedowania w zakresie urzeczywistnienia każdego z etapów wskazanych w art. 179 Konstytucji, nie może dotykać bezpośrednio kompetencji Prezydenta w zakresie powoływania sędziów. Art. 179 Konstytucji stanowi samodzielną i wystarczającą (kompletną) podstawę prawną wykonywania prerogatywy jako aktu urzędowego
Prezydenta (postanowienie TK z 19 czerwca 2012 r., sygn. akt SK 37/08, OTK-A 2012 Nr 6, poz. 69; zob. także postanowienia NSA z 9 października 2012 r., sygn. akt I OSK 1874/12, oraz sygn. akt I OSK 1875/12; postanowienie NSA z dnia 7 grudnia 2017 r., sygn. akt I OSK 858/17).
11. Realizacja przez Prezydenta jego kompetencji "może być dookreślona w ustawach, jednakże pod warunkiem zachowania wyrażonej w art. 8 ust. 1 Konstytucji zasady nadrzędności Konstytucji". Za nieprzekraczalne ramy ustawowej regulacji procedury powoływania sędziów przez Prezydenta Trybunał uznał "istotę prezydenckiej prerogatywy w zakresie powoływania sędziów" (K 18/09).
12. Wbrew twierdzeniom Skarżącej wyrok TSUE w żadnej z rozpoznanych spraw nie uznał, iż sędziowie powołani przez Krajową Radę Sądownictwa, w skład której wchodzą sędziowie wybrani przez Sejm większością 3/5 ustawowej liczby posłów ad limine są powołani niezgodnie z prawem, przez co orzeczenia zapadłe z ich udziałem należy uznać za zapadłe z naruszeniem przepisów prawa.
13. Uprawnienia KRS wynikają wprost z Konstytucji i w świetle orzecznictwa TK zawarte w niej normatywne podstawy są wystarczające do jej funkcjonowania, a kolejne ustawy jedynie konkretyzują jej kompetencje. W obecnym stanie prawnym nie ma też procedury umożliwiającej dokonywanie oceny legalności składu osobowego Krajowej Rady Sądownictwa. Skład ten jest ukształtowany w oparciu o przepisy konstytucyjne (art. 187 ust. 1 Konstytucji). Zgodnie z art. 187 ust. 4 Konstytucji, ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa. Oznacza to, że wyłącznie podstawy prawne kreowania składu Krajowej Rady Sądownictwa, i to wyłącznie w odniesieniu do członków pochodzących z wyborów, mogą być jedynie poddane kontroli konstytucyjności przed Trybunałem Konstytucyjnym, gdyż będzie to kontrola zgodności ustawy z Konstytucją. W odniesieniu do obecnie obowiązujących procedur w tym zakresie, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 marca 2019 r., sygn. akt K 12/18 (OTK ZU 2019, poz. 17), uznał zgodność z Konstytucją przepisów dotyczących procedury wyboru sędziów - członków KRS. Potwierdził zatem domniemanie konstytucyjności tego procesu. Do czasu jego uchylenia przez ustawodawcę lub obalenia domniemania konstytucyjności stosownych przepisów przez TK - podstawy prawne tego wyboru nie mogą być kwestionowane w procesie stosowania prawa na żadnym poziomie, ani krajowym, ani międzynarodowym.
14. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 czerwca 2017 r., sygn. akt K 5/17 (OTK 2017 poz. 48) to model wyboru członków - sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa w obowiązującej do 2018 r. procedurze, zakładającej wybór tychże członków wyłącznie przez sędziów został uznany za niezgodny z Konstytucją. Obecny model wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa gwarantuje najwyższy mandat demokratycznego wyboru większością 3/5 ustawowej większości sejmowych głosów. Zgodnie z art. 11a ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 269), podmiotami uprawnionymi do zgłaszania kandydatów na członków KRS są: (1) grupa 2.000 pełnoletnich obywateli oraz (2) grupa 25 sędziów, z wyłączeniem sędziów w stanie spoczynku.
IX.
Podsumowanie
1. Artykuł 6 ust. 1 Konwencji w aspekcie cywilnym nie miał zastosowania do postępowania w sprawie Skarżącej;
2. Postępowanie przed Izbą Karną Sądu Najwyższego nie naruszało prawa Skarżącej do niezależnego i niezawisłego sądu ustanowionego ustawą;
3. Skład orzekający Izby Karnej Sądu Najwyższego, który zajmował się sprawą
Skarżącej był niezależnym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą czego wymaga art. 6 ust. 1 Konwencji.