Skarga rozpoznawana przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka: nr 48530/21 (Jacek Kaszyński p-ko Polsce).
Sędz.2022.7.27
Akt nieocenianySTANOWISKO
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 27 lipca 2022 r.
w sprawie skargi rozpoznawanej przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka: nr 48530/21 (Jacek Kaszyński p-ko Polsce)
1. Artykuł 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5, 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.), zwanej dalej jako: "Konwencja", w jego części cywilnej nie miał zastosowania do postępowania w sprawie Skarżącego Jacka Kaszyńskiego, w odniesieniu do odmowy przedstawienia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej kandydatury Jacka Kaszyńskiego (skarżącego) z wnioskiem o powołanie go do pełnienia urzędu na poprzednio zajmowanym stanowisku sędziego sądu rejonowego w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy;
2. Skład orzekający Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, który zajmował się sprawą Skarżącego Jacka Kaszyńskiego były "niezależnym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą" w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
UZASADNIENIE
I.
Stan faktyczny
1. Skarżący był sędzią Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, który w 2003 r. ze względów zdrowotnych został przeniesiony w stan spoczynku w trybie art.70 § 1 usp. W dniu 24 lutego 2020 r. w związku z poprawą stanu zdrowia, skarżący złożył wniosek o przywrócenie na poprzednio zajmowane stanowisko sędziego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. Uchwałą nr 811/2020 z 16 października 2020 r. Krajowa Rada Sadownictwa (dalej zwana: KRS lub Radą) nie przedstawiła Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej kandydatury Jacka Kaszyńskiego (skarżącego) z wnioskiem o powołanie go do pełnienia urzędu na poprzednio zajmowanym stanowisku sędziego sądu rejonowego w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy.
Wyrokiem z dnia 5 maja 2021 roku w sprawie sygn. akt I NKRS 25/21 Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego oddaliła odwołanie skarżącego Jacka Kaszyńskiego od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa Nr 811/2020 z dnia 16 października 2020 roku. Sąd Najwyższy nie podzielił argumentacji skarżącego, że decydującym dla podjęcia pozytywnego dla skarżącego rozstrzygnięcia w przedmiocie przywrócenie na poprzednio zajmowane stanowisko sędziego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy jest przedstawienie przez wnioskodawcę zaświadczenia stwierdzającego, że jest on zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, wydanego przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Krajowa Rada Sądownictwa była uprawniona w toku badania wniosku skarżącego do skorzystania z dyspozycji art. 38 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 zd. 3 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa; wystąpienie przez Krajową Radę Sądownictwa o sporządzenie opinii biegłego sądowego stanowi skorzystanie z ustawowych uprawnień, stanowiących wypełnienie obowiązku wszechstronnego rozpatrzenia sprawy.
2. Skarżący w uzasadnieniu skargi do ETPC utrzymuje, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, która oddaliła jego odwołanie, nie jest niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji. W szczególności skarżący zarzuca, że jego sprawa była rozpatrywana przez skład orzekający, którego członkowie zostali powołani przez Prezydenta RP w dniu 10 października 2018 r. na wniosek przyjęty uchwałą nr 331/2018 z dnia 28 sierpnia 2018 r. Krajowej Rady Sądownictwa, powołanej na podstawie przepisów ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw z dnia 8 grudnia 2017 r., która zdaniem skarżącego nie jest niezależnym organem.
3. Skarżący w uzasadnieniu skargi odwołuje się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. sygn. akt BSA I-4110-l/20 podnosząc, że sędziowie stanowiący skład orzekający sądu zostali powołani na urząd sędziego Sądu Najwyższego w wadliwej procedurze.
II.
Niedopuszczalność skargi - zakres zastosowania art. 6 ust. 1 Konwencji
1. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że w sprawach dotyczących odmowy przedstawienia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na poprzednio zajmowanym stanowisku sędziego nie ma zastosowania art. 6 ust. 1 Konwencji. Przedmiotem przedmiotowego postępowania nie jest ani sprawa cywilna ani też sprawa karna, w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji. Brak możliwości zastosowania art. 6 ust 1 Konwencji znajduje swoje odzwierciedlenie w dotychczasowym ugruntowanym orzecznictwie ETPC [Sprawy: Le Compte, Van Leven i De Meyere przeciwko Belgii z dnia 23 czerwca 1981 r. (skargi nr 6878/75 oraz 7238/75); Frankowicz przeciwko Polsce z dnia 16 grudnia 2008 r. (skarga nr 53025/99), sprawa Sosinowska przeciwko Polsce z dnia 18 października 2011 r. w (skarga nr 10247/09)].
2. Artykuł 6 ust. 1 Konwencji odnosi się do postępowań cywilnych oraz karnych tj. postępowań, których rozpoznanie wiąże się ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości, a ich przedmiotem jest sprawa cywilna albo sprawa karna. W tym zakresie wprowadza określone na jego mocy prawa i obowiązki względem zarówno stron tego typu postępowań jak też i względem państwsygnatariuszy Konwencji, określając cechy jakimi bezwzględnie musi się charakteryzować sąd, przed którym rozpoznawana jest dana sprawa (sąd sprawujący w danym postępowaniu wymiar sprawiedliwości).
3. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że sprawa Skarżącego w postępowaniu przed Sadem Najwyższym nie ma charakteru sprawy cywilnej w rozumieniu art. 6 ust 1 Konwencji, który stanowi podstawę wywiedzionej skargi.
4. Artykuł 6 ust. 1 Konwencji odnosi się do postępowań cywilnych oraz karnych tj. postępowań, których rozpoznanie wiąże się ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości, a ich przedmiotem jest sprawa cywilna albo sprawa karna, która determinuje zakresu podmiotowo-przedmiotowy.
5. Aby art. 6 ust. 1 Konwencji w jego części "cywilnej" miał zastosowanie, musi istnieć spór dotyczący "prawa cywilnego" na gruncie prawa krajowego, niezależnie od tego, czy jest chronione również na podstawie Konwencji. Wskazaną regulację stosuje się alternatywnie względem spraw cywilnych, w zakresie jakim odwołuje się do sprawy cywilnej albo względem spraw karych, w zakresie jakim odwołuje się on do sprawy karnej. Nie może on mieć "podwójnego" zastosowania tj. w zarówno w aspekcie cywilnym, jak i karnym w odniesieniu do sprawy, która jednoznacznie jest określają w ustawodawstwie krajowym bądź to jako sprawa karna bądź to jako sprawa cywilna.
III.
Pojęcie "sądu ustanowionego ustawą"
1. W dotychczasowym orzecznictwie ETPC pojęcie "sądu ustanowionego ustawą", o którym mowa w art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji, było wiązane z zasadą, że organizacja sądownictwa i właściwość sądu w państwie demokratycznym muszą być uregulowane prawem ustanowionym przez organy ustawodawcze i nie mogą zależeć od swobodnej decyzji władzy wykonawczej. (zob. np. wyrok ETPC z 22 czerwca 2000 r. w sprawie Coeme i inni przeciwko Belgii, skargi nr 32492/96, 32547/96, 32548/96, 33209/96 i 33210/96, § 98; wyrok z 28 kwietnia 2009 r. w sprawie Savino i inni przeciwko Włochom, skargi nr 17214/05, 20329/05 i 42113/04, § 94; wyrok z 9 stycznia 2013 r. w sprawie Oleksandr Volkov przeciwko Ukrainie, skarga nr 21722/11, § 150-151). Zatem pierwotna norma wynikająca z art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji w zakresie dotyczącym przesłanki sądu ustanowionego ustawą dotyczyła gwarancji, że orzeczenie zostanie wydane przez skład sądu ukształtowany zgodnie z przepisami krajowymi dotyczącymi ustroju sądów. Wymóg sądu "ustanowionego ustawą" oznacza nie tylko ustawową podstawę istnienia sądu, ale też nakaz określenia w ustawie jego organizacji i funkcjonowania.
2. W sprawie Gudmundur Andri Astrddsson p. Islandii (wyrok z 12 marca 2019 r., skarga nr 26374/18, dalej: sprawa Astrddsson). ETPC zmienił dotychczasową linię orzeczniczą i dokonał rekapitulacji swojego dotychczasowego stanowiska i sformułował test dotyczący oceny "sądu ustanowionego ustawą". Zgodnie z wyrokiem w sprawie Astrddsson, pojęcie "ustanowienia ustawą" z art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji obejmuje proces powoływania sędziów w ramach krajowego wymiaru sprawiedliwości, który musi być przeprowadzony zgodnie z regułami prawa krajowego obowiązującego w czasie powołania. Dla ułatwienia oceny, czy nieprawidłowości, jakimi obarczony był proces nominacji sędziów, pociągają za sobą naruszenie prawa do sądu ustanowionego ustawą, ETPC opracował szczegółowy test składający się z trzech, rozpatrywanych łącznie kryteriów: 1) pierwszego polegającego na tym, że naruszenie prawa krajowego musi być oczywiste, tj. obiektywne i możliwe do zidentyfikowania;
2) drugiego odnoszącego się do tego, że naruszenie musi być na tyle istotne, by uderzało w zdolność sądownictwa do wykonywania swoich funkcji bez nadmiernej ingerencji;
3) trzeciego polegającego na tym, że istotną rolę odgrywa kontrola konsekwencji prawnych naruszenia z punktu widzenia praw wynikających z Konwencji, przeprowadzona przez sądy krajowe. ETPC wskazał też, że pojęcie "ustawa" w rozumieniu art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji obejmuje przepisy prawne określające sposób ustanowienia i kompetencje organów sądowych oraz wszelkie inne przepisy prawa krajowego, które w wypadku ich złamania sprawią, że udział sędziów w rozstrzyganiu sprawy będzie nieprawidłowy (zob. wyrok ETPC z 12 marca 2019 r. w sprawie Astraósson i wyrok w tej sprawie Wielkiej Izby ETPC z 1 grudnia 2020 r.).
IV.
Status sędziego.
1. Zgodnie z art. 179 Konstytucji sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony. Jest to punkt wyjścia do analizy procesu nominacyjnego sędziów. Uprawnienie Prezydenta RP jest jego prerogatywą i nie wymaga kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. W dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, a także w orzecznictwie sądów uznawano, że nie ma mechanizmów kontroli prerogatywy Prezydenta, gdyż powoływanie sędziów nie jest aktem z zakresu prawa administracyjnego. Wykonywanie przez Prezydenta prerogatywy nie może być postrzegane jako "rażącego naruszenia zasady praworządności" (pkt 349, sprawa Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce). ETPC nie jest organem uprawnionym do oceny wykonywania przez Prezydenta prerogatyw konstytucyjnych. Krajowa Rada Sądownictwa podkreśla, że nie jest dopuszczalne badanie przez ETPC spełnienia warunku "sądu ustanowionego ustawą", o którym mowa w tym przepisie, poprzez ocenę konstytucyjnego procesu powoływania sędziów, bez uwzględnienia konstytucyjnych mechanizmów w tym zakresie lub przy ich swobodnej interpretacji. Interpretacja treści art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji pozwalająca na taka ocenę jest sprzeczna z art. 179 w związku z art. 187 ust. 1 w związku z art. 187 ust. 4 Konstytucji.
2. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że powołanie sędziego jest prerogatywą Prezydenta RP, która w obecnie obowiązującym stanie konstytucyjnym nie podlega kontroli (zob. np. wyroki TK z 5 czerwca 2012 r., sygn. akt K 18/09, OTK ZU 2012 nr 6, poz. 63; z 26 czerwca 2019 r., sygn. akt K 8/17, OTK ZU 2019, poz. 34; z 4 marca 2020 r., sygn. akt P 22/19, OTK ZU 2020, poz. 31; z 2 czerwca 2020 r., sygn. akt P 13/19, OTK ZU 2020, poz. 45 oraz postanowienie z 29 listopada 2010 r., sygn. akt SK 16/08, OTK ZU 2010 nr 9, poz. 123).
3. Konstytucyjna zasada nieusuwalności sędziego stanowi gwarancję jego niezawisłości i polega na tym, że sędzia nie może zostać pozbawiony urzędu w wyniku podjęcia dyskrecjonalnej decyzji. Jest ona powiązana z art. 179 Konstytucji, z którego wynika, że sędziowie powoływani są na czas nieokreślony. Gwarancja nieusuwalności oznacza zakaz podejmowania decyzji, które ze względu na swój charakter lub podmiot decydujący stanowiłyby naruszenie niezawisłości sędziowskiej (zob. np. wyroki TK z: 8 maja 2012 r., sygn. akt K 7/10, OTK ZU 2012 nr 5, poz. 48; 22 września 2015 r., sygn. akt P 37/14, OTK ZU 2012 nr 8, poz. 121; 7 listopada 2005 r., sygn. akt P 20/04, OTK ZU 2005 nr 10, poz. 111).
4. Krajowa Rada Sądownictwa podkreśla, że w obecnym stanie prawnym nie ma procedury umożliwiającej dokonywanie oceny legalności składu osobowego Krajowej Rady Sądownictwa. Skład ten został ukształtowany na podstawie art. 187 Konstytucji, w świetle którego ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa. Oznacza to, że podstawy prawne kreowania składu Krajowej Rady Sądownictwa wyłącznie w odniesieniu do członków pochodzących z wyborów, mogą być poddane kontroli konstytucyjności przed Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie zgodności ustawy z Konstytucją. Procedura wyboru członków w kształcie obowiązującym od 2018r. została poddana kontroli zgodności z Konstytucją. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 marca 2019 r., sygn. akt K 12/18 (OTK ZU 2019, poz. 17), uznał zgodność z Konstytucją przepisów dotyczących procedury wyboru sędziów - członków KRS. Potwierdził zatem domniemanie konstytucyjności tego procesu. Do czasu jego uchylenia przez ustawodawcę lub obalenia domniemania konstytucyjności stosownych przepisów przez TK - podstawy prawne tego wyboru nie mogą być kwestionowane w procesie stosowania prawa na żadnym poziomie, ani krajowym, ani międzynarodowym.
5. Art. 176 ust. 2 Konstytucji stanowi, że ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy. Kształtowanie ustroju i właściwości sądów powierzone zostało parlamentowi. Ten standard jest także aprobowany w orzecznictwie ETPC. Zatem normy wywodzone z art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji, które pozwalają ETPC lub sądom krajowym - bez dokonania kontroli konstytucyjności przepisów ustaw przez polski Trybunał Konstytucyjny albo z pominięciem wyroków Trybunału Konstytucyjnego w tym zakresie
- zbadać spełnienie warunku "sądu ustanowionego ustawą" poprzez samodzielną ocenę procesu powoływania sędziów naruszają polski porządek konstytucyjny.
6. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje również, że uchwała Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r., sygn. akt BSA I-4110-1/20, która została wskazana jako podstawa do uzasadnienia zasadności skargi do ETPC, będąca aktem o charakterze normatywnym wyrokiem TK z 20 kwietnia 2020 r., sygn. akt U 2/20 (OTK ZU 2020, poz. 61), została derogowana z systemu prawnego z uwagi na jej niekonstytucyjność. Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą. Skutkiem wyroku jest derogacja z systemu prawnego normy prawnej niezgodnej z Konstytucją, która jest wiążąca dla wszystkich organów władzy publicznej. Nieuznawanie skutku wywołanego wyrokiem TK przez powoływanie się na akt prawny, który został wyeliminowany z porządku prawnego stanowi naruszenie art. 190 ust. 1 Konstytucji. Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że wyroki Trybunału Konstytucyjnego po ich ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw powinny być uwzględnione we wszystkich sprawach rozstrzyganych przed ETPC dotyczących reformy sądownictwa w Polsce zapoczątkowanej w 2017 r. Powyższa konstatacja jak wskazał Trybunał Konstytucyjny wynika z treści art. 190 ust. 1 Konstytucji, która wpływa na krajowe ustawodawstwo i krajowy system prawny oraz również z tak ustalonej, zgodnej z Konstytucją treści zobowiązania z art. 6 ust. 1 Konwencji i prawnomiędzynarodowej zasady poszanowania prawa publicznego państwa przez trybunały międzynarodowe. Każdy kolejny wyrok ETPC wydany na podstawie norm uznanych w wyroku TK o sygn. akt K 7/21 za niekonstytucyjne będzie pozbawiony atrybutu wykonalności w Polsce.
7. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że skutkiem wskazanego wcześniej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 marca 2022 roku, K 7/21 jest usunięcie z systemu wskazanych w nich norm. W konsekwencji wydane na ich podstawie rozstrzygnięcia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka tj.: wyrok z 29 czerwca 2021 roku w sprawie Broda i Bojara przeciwko Polsce; wyrok z 22 lipca 2021 roku w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce; wyrok z 8 listopada 2021 roku w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce oraz wyrok z 3 lutego 2021 roku w sprawie Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce nie posiadają dla państwa polskiego atrybutu przewidzianego art. 46 Konwencji (obowiązku wykonalności).
V.
Standardy niezależności sądu w składzie rozpoznającym odwołanie Skarżącego.
1. Skarżący zarzuca, iż wyrok Sądu Najwyższego oddalający odwołanie od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa Nr 811/20 z 16 października 2020 r. wydany został przez skład orzekający, którego członkowie zostali powołani przez Prezydenta RP w dniu 10 października 2018 r. na wniosek przyjęty uchwałą nr 331/2018 z dnia 28 sierpnia 2018 r. Krajowej Rady Sądownictwa, powołanej na podstawie przepisów ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw z dnia 8 grudnia 2017 r. Z tego powodu - zdaniem skarżącego - nie zapewniono mu standardu rozpoznania sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą i Sąd rozpoznający odwołanie Skarżącego nie jest niezależnym organem.
2. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wielokrotnie dokonywano analizy standardów niezależności. TSUE wskazywał, że dla zagwarantowania, by sąd mógł sam zapewniać skuteczną ochronę prawną wymaganą na podstawie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, kluczowe jest zachowanie jego niezawisłości i bezstronności, co potwierdza art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych, w którym wśród wymogów związanych z prawem podstawowym do skutecznego środka prawnego wymieniono dostęp do niezawisłego sądu [wyrok z dnia 29 marca 2022 r., C-132/20, wyrok z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in., od C-748/19 do C-754/19, EU:C:2021:931, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo].
3. Jak wielokrotnie podkreślał Trybunał, ten wymóg niezawisłości i bezstronności sądów, stanowiący integralny element sprawowania wymiaru sprawiedliwości, wchodzi w zakres istoty prawa do skutecznej ochrony sądowej oraz prawa podstawowego do rzetelnego procesu sądowego, które to prawo ma fundamentalne znaczenie jako gwarancja ochrony wszystkich praw, jakie podmioty prawa wywodzą z prawa Unii, oraz jako gwarancja zachowania wartości wspólnych państwom członkowskim określonych w art. 2 TUE, w szczególności wartości państwa prawnego [wyrok z dnia 29 marca 2022 r., C-132/20, wyrok z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in., od C-748/19 do C-754/19, EU:C:2021:931, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo].
4. W porządku krajowym standardy niezawisłości i niezależności gwarantują Konstytucja oraz ustawy, a wyrażają się one przede wszystkim w gwarancji nieusuwalności sędziów z urzędu i znaczeniu aktu powołania sędziego przez Prezydenta RP. Akt powołania kształtuje status sędziego. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego kompetencja w zakresie powoływania sędziów jest w świetle art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji traktowana jako uprawnienie osobiste (prerogatywa) Prezydenta (sfera jego wyłącznej gestii i odpowiedzialności), a także rola ustrojowa Prezydenta jako najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej, określona w art. 126 ust. 1 Konstytucji [postanowienie sygn. akt Kpt 1/08; wyrok TK z dnia 5 czerwca 2012 r., sygn. akt K 18/09, OTK ZU 2012 nr 6, poz. 63].
5. Ustawa, doprecyzowując sposób procedowania w zakresie urzeczywistnienia każdego z etapów wskazanych w art. 179 Konstytucji, nie może dotykać bezpośrednio kompetencji Prezydenta w zakresie powoływania sędziów. Art. 179 Konstytucji stanowi samodzielną i wystarczającą (kompletną) podstawę prawną wykonywania prerogatywy jako aktu urzędowego Prezydenta. (postanowienie TK z 19 czerwca 2012 r., sygn. akt SK 37/08, OTK- A 2012 Nr 6, poz. 69; zob. także postanowienia NSA z 9 października 2012 r., sygn. akt I OSK 1874/12, oraz sygn. akt I OSK 1875/12; postanowienie NSA z dnia 7 grudnia 2017 r., sygn. akt I OSK 858/17).
6. Realizacja przez Prezydenta jego kompetencji "może być dookreślona w ustawach, jednakże pod warunkiem zachowania wyrażonej w art. 8 ust. 1 Konstytucji zasady nadrzędności Konstytucji". Za nieprzekraczalne ramy ustawowej regulacji procedury powoływania sędziów przez Prezydenta Trybunał uznał "istotę prezydenckiej prerogatywy w zakresie powoływania sędziów" (K 18/09).
7. W świetle dotychczasowego orzecznictwa TK należy stanowczo podkreślić, że próby podważenia prerogatywy Prezydenta o powołaniu sędziego stanowiłyby naruszenie nie tylko norm dotyczących powołania sędziego, tj. art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji RP, ale także konstytucyjnej zasady nieusuwalności sędziego, o której mowa w art. 180 ust. 1 Konstytucji. Normy te współtworzą spójny i kompletny mechanizm gwarancji niezawisłości sędziowskiej. Także z tego powodu prawodawstwo nie pozwala i nie przewiduje mechanizmów "weryfikacji" powołań sędziowskich.
8. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w żadnym z wydanych wyroków nie uznał, iż sędziowie powołani przez Krajową Radę Sądownictwa, w skład której wchodzą sędziowie wybrani przez Sejm większością 3/5 ustawowej liczby posłów ad limine są powołani niezgodnie z prawem, przez co orzeczenia zapadłe z ich udziałem należy uznać za zapadłe z naruszeniem przepisów prawa.
9. Krajowa Rada Sądownictwa - umiejscowiona poza strukturą sądów i trybunałów - jest konstytucyjnym centralnym organem władzy publicznej o szczególnym i wyjątkowym charakterze, nie będącym organem samorządu sędziowskiego, nie wykonującym władzy sądowniczej i nie sprawującym wymiaru sprawiedliwości, której zadaniem jest stanie na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. W skład KRS wchodzą przedstawiciele każdej z władz: ustawodawczej, wykonawczej oraz sądowniczej.
10. Uprawnienia KRS wynikają wprost z Konstytucji i w świetle orzecznictwa TK zawarte w niej normatywne podstawy są wystarczające do jej funkcjonowania, a kolejne ustawy jedynie konkretyzują jej kompetencje. W obecnym stanie prawnym nie ma też procedury umożliwiającej dokonywanie oceny legalności składu osobowego Krajowej Rady Sądownictwa. Skład ten jest ukształtowany w oparciu o przepisy konstytucyjne (art. 187 ust. 1 Konstytucji). Zgodnie z art. 187 ust. 4 Konstytucji, ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa. To znaczy, że wyłącznie podstawy prawne kreowania składu Krajowej Rady Sądownictwa, i to wyłącznie w odniesieniu do członków pochodzących z wyborów, mogą być jedynie poddane kontroli konstytucyjności przed Trybunałem Konstytucyjnym, gdyż będzie to kontrola zgodności ustawy z Konstytucją. W odniesieniu do obecnie obowiązujących procedur w tym zakresie, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 marca 2019 r., sygn. akt K 12/18 (OTK ZU 2019, poz. 17), uznał zgodność z Konstytucją przepisów dotyczących procedury wyboru sędziów - członków KRS. Potwierdził zatem domniemanie konstytucyjności tego procesu. Do czasu jego uchylenia przez ustawodawcę lub obalenia domniemania konstytucyjności stosownych przepisów przez TK - podstawy prawne tego wyboru nie mogą być kwestionowane w procesie stosowania prawa na żadnym poziomie, ani krajowym, ani międzynarodowym.
11. Krajowa Rada Sądownictwa wskazuje, że obecny model wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa gwarantuje najwyższy mandat demokratycznego wyboru większością 3/5 ustawowej większości sejmowych głosów. Zgodnie z art. 11a ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 269), podmiotami uprawnionymi do zgłaszania kandydatów na członków KRS są: (1) grupa 2.000 pełnoletnich obywateli oraz (2) grupa 25 sędziów, z wyłączeniem sędziów w stanie spoczynku. Model wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa w obowiązującej do 2018 r. procedurze zakładającej wybór tychże członków wyłącznie przez sędziów została uznana za niezgodną z Konstytucją wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 czerwca 2017 r.,
sygn. akt K 5/17 (OTK 2017 poz. 48).
VI.
1. Rozpoznający sprawę Skarżącego skład orzekający Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego jest sądem ustanowionym ustawą i spełnia standardy niezależności. Orzekający w Izbie Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych sędziowie Sądu
Najwyższego zostali powołani na swój urząd na mocy postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 października 2018 r. o powołaniu do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego. Ich kandydatury zostały uprzednio wyłonione w trybie konkursowym przez konstytucyjny organ - Krajową Radę Sądownictwa i przedstawione uchwałą nr 331/2018 z dnia 28 sierpnia 2018 r. do powołania Prezydentowi (zgodnie z art. 179 Konstytucji RP), a kandydaci spełniali wszystkie warunki określone w ustawie o Sądzie Najwyższym.
2. Akt powołania kształtuje status sędziego. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego kompetencja w zakresie powoływania sędziów jest w świetle art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji traktowana jako uprawnienie osobiste (prerogatywa) Prezydenta (sfera jego wyłącznej gestii i odpowiedzialności), a także rola ustrojowa Prezydenta jako najwyższego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej, określona w art. 126 ust. 1 Konstytucji. [postanowienie sygn. akt Kpt 1/08; wyrok TK z dnia 5 czerwca 2012 r., K 18/09, OTK ZU 2012 nr 6, poz. 63].
3. Ustawa doprecyzowując sposób procedowania w zakresie urzeczywistnienia każdego z etapów wskazanych w art. 179 Konstytucji, nie może dotykać bezpośrednio kompetencji Prezydenta w zakresie powoływania sędziów. Art. 179 Konstytucji stanowi samodzielną i wystarczającą (kompletną) podstawę prawną wykonywania prerogatywy jako aktu urzędowego Prezydenta. (postanowienie TK z 19 czerwca 2012 r., sygn. akt SK 37/08, OTK 2012 Nr 6, poz. 69; zob. także postanowienia NSA z 9 października 2012 r., sygn. akt I OSK 1874/12, sygn. akt I OSK 1875/12; postanowienie NSA z dnia 7 grudnia 2017 r., sygn. akt I OSK 858/17).
4. Realizacja przez Prezydenta jego kompetencji "może być dookreślona w ustawach, jednakże pod warunkiem zachowania wyrażonej w art. 8 ust. 1 Konstytucji zasady nadrzędności Konstytucji". Za nieprzekraczalne ramy ustawowej regulacji procedury powoływania sędziów przez Prezydenta Trybunał uznał "istotę prezydenckiej prerogatywy w zakresie powoływania sędziów" (K 18/09).
5. W świetle dotychczasowego orzecznictwa TK należy uznać, że próby podważenia prerogatywy Prezydenta RP o powołaniu sędziego stanowiłyby naruszenie nie tylko norm dotyczących powołania sędziego, tj. art. 144 ust. 3 pkt 17 i art. 179 Konstytucji RP, ale także konstytucyjnej zasady nieusuwalności sędziego, o której mowa w art. 180 ust. 1 Konstytucji. Normy te współtworzą spójny i kompletny mechanizm gwarancji niezawisłości sędziowskiej. Także z tego powodu prawodawstwo nie pozwala i nie przewiduje mechanizmów "weryfikacji" powołań sędziowskich.
6. Zgodnie z art. 175 Konstytucji RP Sąd Najwyższy stanowi jeden z podmiotów sprawujących wymiar sprawiedliwości w Polsce. Zgodnie z art. 183 ust. 1 Konstytucji RP w zakresie działalności orzeczniczej Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością orzeczniczą sądów powszechnych i wojskowych. Rozwinięciem powyższego przepisu jest art. 1 pkt 1 lit a ustawy o Sądzie Najwyższym. Przepis ten mają charakter lex generalis. Szczegółową kompetencję do rozpoznania przez Sąd Najwyższy sprawy Skarżącego należy wiązać z dalszymi przepisami ustawy o Sądzie Najwyższym - art. 26 § 1 pkt 3 w związku z art. 3 pkt 4 ustawy o Sądzie Najwyższym, zgodnie z którymi Sąd Najwyższy dzieli się na Izby tj. Izbę Cywilną, Izbę Karną, Izbę Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Izbę Odpowiedzialności Zawodowej. Bez zmiany ustawy nie jest możliwa likwidacja, którejkolwiek z Izb Sądu Najwyższego ani zmiana ich właściwości. Stanowi to gwarant ich niezależności od ewentualnych wpływów bądź nacisku ze strony organów władzy ustawodawczej i wykonawczej.
VII.
Podsumowanie
Skład orzekający Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, który zajmował się sprawą Skarżącego Jacka Kaszyńskiego był "niezależnym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą" w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.