Projekt ustawy o europejskiej partii politycznej i europejskiej fundacji politycznej (nr z wykazu prac legislacyjnych: UC93).
Sędz.2017.11.27
Akt nieocenianyOPINIA
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 27 listopada 2017 r.
w przedmiocie projektu ustawy o europejskiej partii politycznej i europejskiej fundacji politycznej (nr z wykazu prac legislacyjnych: UC93)
I
Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z treścią zmodyfikowanego projektu ustawy o europejskiej partii politycznej i europejskiej fundacji politycznej, przedstawionego do zaopiniowania przy piśmie Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2017 r. (znak DL-II-4392-1/17/54), podtrzymuje wyrażoną w dniu 15 września 2017 r. negatywną opinię odnośnie wprowadzenia wyłącznej kompetencji Prokuratora Generalnego do występowania z wnioskiem o wykreślenie europejskiej partii politycznej lub europejskiej fundacji politycznej z rejestru prowadzonego przez Urząd ds. Europejskich Partii Politycznych i Europejskich Fundacji Politycznych.
Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z treścią zmodyfikowanego projektu ustawy o europejskiej partii politycznej i europejskiej fundacji politycznej, przedstawionego do zaopiniowania przy piśmie Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2017 r. (znak DL-II-4392-1/17/54), podtrzymuje wyrażoną w dniu 15 września 2017 r. negatywną opinię odnośnie wprowadzenia wyłącznej kompetencji Prokuratora Generalnego do występowania z wnioskiem o wykreślenie europejskiej partii politycznej lub europejskiej fundacji politycznej z rejestru prowadzonego przez Urząd ds. Europejskich Partii Politycznych i Europejskich Fundacji Politycznych.
Rada wskazała, że wątpliwym jest powierzenie wyżej opisanej kompetencji jednemu organowi, jakim jest Prokurator Generalny, przy rezygnacji z jakiejkolwiek kontroli sądowej zgodności działalności europejskiej partii politycznej lub europejskiej fundacji politycznej z Konstytucją i przepisami ustaw. Przewidziane w projekcie ustawy wyłączenie zastosowania Rozdziału 5 zatytułowanego "Postępowanie w sprawie zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych" ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 876 ze zm.) do europejskich partii politycznych oraz Rozdziału 3 zatytułowanego "Nadzór nad stowarzyszeniami" ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2017 r. poz. 210) do europejskich fundacji politycznych, w ocenie Krajowej Rady Sądownictwa uczyniłoby Prokurator Generalnego organem posiadającym wyłączną kompetencję do stwierdzenia poważnego naruszenia obowiązków przewidzianych w prawe krajowym przez te podmioty i wystąpienia z wnioskiem o wykreślenie ich z rejestru prowadzonego przez Urząd ds. Europejskich Partii Politycznych i Europejskich Fundacji Politycznych, a co za tym idzie, do zainicjowania procedury ich delegalizacji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Tego rodzaju rozwiązanie legislacyjne stało w sprzeczności z dotychczas wypracowanymi standardami demokratycznego państwa prawnego, zgodnie z którymi kontrola nad przestrzeganiem krajowego porządku prawnego przez partie polityczne i stowarzyszenia jest sprawowana przez Trybunał Konstytucyjny i sądy powszechne.
Krajowa Rada Sądownictwa podkreśliła, że ma to szczególne znaczenie ze względu na ustrojową pozycję Prokuratora Generalnego, który jest personalnie związany z urzędem Ministra Sprawiedliwości, a urząd ten często pełniony przez osoby zaangażowane w bieżące wydarzenia polityczne. Z tego względu zrezygnowanie z krajowej kontroli prawidłowości wykonywania obowiązków wynikających z krajowego systemu prawnego przez europejskie partie polityczne i europejskie fundacje polityczne na rzecz wprowadzenia uprawnienia do złożenia stosownego wniosku przez Prokuratora Generalnego nie mogło zostać uznane za prawidłowe wykonanie art. 16 ust. 3 rozporządzenia w porządku krajowym.
Należy przy tym zaznaczyć, że uwagi Krajowej Rady Sądownictwa były zbieżne z uwagami złożonymi przez Prokuraturę Krajową, która również kwestionowała wyłączenie kontroli celów i działalności europejskich partii politycznych sprawowanej przez Trybunał Konstytucyjny na rzecz Prokuratora Generalnego. Co więcej, Prokuratura Krajowa wskazała na wątpliwości natury formalnej odnośnie do sposobu i trybu w jakim miałoby następować stwierdzenie przez Prokuratora Generalnego poważnego naruszenia obowiązków przewidzianych w prawie krajowym przez europejską partię polityczną, a ponadto zauważyła potrzebę badania zgodności celów lub działalności europejskiej partii politycznej z Konstytucją przez Trybunał Konstytucyjny.
II
W dniu 18 października 2017 r. do Krajowej Rady Sądownictwa wpłynął zmodyfikowany projekt ustawy o europejskiej partii politycznej i europejskiej fundacji politycznej, w którym nie uwzględniono wyżej przytoczonych uwag Rady i Prokuratury Krajowej.
W dniu 18 października 2017 r. do Krajowej Rady Sądownictwa wpłynął zmodyfikowany projekt ustawy o europejskiej partii politycznej i europejskiej fundacji politycznej, w którym nie uwzględniono wyżej przytoczonych uwag Rady i Prokuratury Krajowej.
Projektodawca wskazał dodatkowo, że rozwiązania zawarte w ustawie - Prawo o stowarzyszeniach, a dotyczące nadzoru nad stowarzyszeniami nie przystają do natury podmiotów takich jak europejskie fundacje publiczne, których działalność skoncentrowana jest głównie na wspieraniu europejskich partii politycznych reprezentowanych w Parlamencie Europejskim. Na poparcie swoich tez podniósł ponadto, że osobowość prawna europejskich fundacji publicznych i europejskich partii politycznych związana jest z wpisem do rejestru prowadzonego przy Urzędzie ds. Europejskich Partii Politycznych i Europejskich Fundacji Politycznych, a nie z wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego.
III
Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że w zarówno w pierwotnym projekcie ustawy, jak i w jego wersji przekazanej przy piśmie Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2017 r. przewidziano środki kontroli sądowej, tj. przede wszystkim obowiązek uzyskania zaświadczenia o zgodności z przepisami polskiego prawa wydawanego przez właściwy sąd (sąd prowadzący ewidencję partii polityczny i sąd rejestrowy) zawsze przy rejestracji europejskiej partii politycznej lub europejskiej fundacji politycznej w Urzędzie, jak i przy okazji każdej zmiany statutu. Środki te nie pozostają jednak w związku z uprawnieniem Prokuratora Generalnego wskazanym w art. 10 i 30 projektu ustawy (zmiana numeracji z art. 31 na art. 30) i nie będą miały wpływu na ocenę zasadności wystąpienia z wnioskiem o wykreślenie europejskiej partii politycznej z rejestru przez ten Organ.
Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że w zarówno w pierwotnym projekcie ustawy, jak i w jego wersji przekazanej przy piśmie Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2017 r. przewidziano środki kontroli sądowej, tj. przede wszystkim obowiązek uzyskania zaświadczenia o zgodności z przepisami polskiego prawa wydawanego przez właściwy sąd (sąd prowadzący ewidencję partii polityczny i sąd rejestrowy) zawsze przy rejestracji europejskiej partii politycznej lub europejskiej fundacji politycznej w Urzędzie, jak i przy okazji każdej zmiany statutu. Środki te nie pozostają jednak w związku z uprawnieniem Prokuratora Generalnego wskazanym w art. 10 i 30 projektu ustawy (zmiana numeracji z art. 31 na art. 30) i nie będą miały wpływu na ocenę zasadności wystąpienia z wnioskiem o wykreślenie europejskiej partii politycznej z rejestru przez ten Organ.
Powierzenie Prokuratorowi Generalnemu, który pełni również funkcję Ministra Sprawiedliwości, kompetencji do występowania z wnioskiem o wykreślenie europejskiej partii politycznej z rejestru i tym samym do stwierdzania braku zgodności celów i działalności europejskiej partii politycznej oraz europejskiej fundacji politycznej z krajowym systemem prawnym stanowi uprawnienie władzy wykonawczej do dokonywania czynności, które były uprzednio zastrzeżone dla Trybunału Konstytucyjnego i sądów powszechnych. Tego rodzaju rozwiązanie może, w ocenie Krajowej Rady Sądownictwa, budzić powszechne wątpliwości co do obiektywności dokonywanych przez Prokuratora Generalnego czynności w stosunku do poszczególnych partii politycznych i fundacji działających na prawach stowarzyszenia, szczególne w braku odpowiednich zasad postępowania oraz katalogu ustawowych przesłanek uprawniających do wystąpienia
z wnioskiem o wykreślenie tych podmiotów z rejestru. Tak ukształtowane uprawnienie Prokuratora Generalnego nie może zatem zostać uznane za transparentne i zapewniające należyty poziom ochrony podstawowych wolności obywatelskich, mających swoje źródła w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 326/02 z 26 października 2012 r.).
Mając na uwadze powyższe, Krajowa Rada Sądownictwa podtrzymuje uwagi zawarte w opinii z 15 września 2017 r. odnośnie proponowanego brzmienia art. 10 i 30 projektu ustawy.