Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika.
Lekarz.2023.1.5
Akt nieocenianySTANOWISKO Nr 1/23/P-IX
PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ
z dnia 5 stycznia 2023 r.
w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika
Wątpliwości budzi brzmienie § 2 ust. 2 projektu rozporządzenia, który stanowi, że: "Badanie wydychanego powietrza przeprowadza się przed badaniem krwi, jeżeli stan osoby badanej na to pozwala". Takie brzmienie przepisu sugeruje, że jedyną okolicznością, od której zależy wybór metody badania na zawartość alkoholu, jest to, czy stan osoby badanej pozwala na wykonanie badania wydychanego powietrza. Odmienne wnioski wypływają tymczasem z art. 22 1d § 5 kodeksu pracy w brzmieniu zgodnym z uchwaloną przez Sejm RP ustawą z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. W art. 22 1d § 5 kodeksu pracy przewidziano aż 5 sytuacji kiedy należy zlecić przeprowadzenie badania krwi i są to przypadki gdy:
1) nie ma możliwości przeprowadzenia badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego;
2) pracownik niedopuszczony do pracy odmawia poddania się badaniu metodą niewymagającą badania laboratoryjnego;
3) pracownik niedopuszczony do pracy żąda przeprowadzenia badania krwi pomimo przeprowadzenia badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego;
4) stan pracownika niedopuszczonego do pracy uniemożliwia przeprowadzenie badania metodą niewymagającą badania laboratoryjnego;
5) nie ma możliwości wskazania stężenia alkoholu z powodu przekroczenia zakresu
pomiarowego urządzenia wykorzystywanego do pomiaru.
Mając powyższe na uwadze Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej sugeruje ujednolicenie zasad wyboru metody badania na obecność alkoholu w organizmie, tak aby w trakcie realizacji tego obowiązku nie dochodziło do rozbieżnych interpretacji opierających się bądź to na zapisach Kodeksu pracy, bądź wydanego na jego podstawie rozporządzenia wykonawczego. Przepis zawarty w § 2 ust. 2
rozporządzenia powinien więc odwoływać się do wskazanych w art. 22 1d § 5 kodeksu pracy okoliczności, które uzasadniają wykonanie badania krwi zamiast badania wydychanego powietrza.
Dla celów porządkowych zasadne byłoby także ujednolicenie stosowanej w § 3 i § 4 projektu rozporządzenia terminologii określającej obecność alkoholu w
wydychanym powietrzu z terminologią stosowaną w art. 46 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, która definiuje stan po użyciu alkoholu i stan nietrzeźwości. O ile ustawa o wychowaniu w trzeźwości mówi o "obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3" (stan po użyciu alkoholu), lub o "obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3" (stan nietrzeźwości), o tyle w § 3 projektu rozporządzenia mowa jest nie o "obecności" alkoholu, lecz o "stężeniu" alkoholu w wydychanym powietrzu. Ponadto w § 4 ust. 1 projektu rozporządzenia mowa jest o "wyniku ponad 0,00 mg/dm3", z pominięciem, że chodzi o alkohol.
Odnośnie do § 6 projektu rozporządzenia, który określa elementy składowe protokołu z badania przeprowadzonego przez organ powołany do ochrony porządku publicznego analizatorem wydechu wskazującego na obecność alkoholu w organizmie osoby badanej, to należy zauważyć, że protokół ten dotyczy jedynie sytuacji, gdy badanie wykryło obecność alkoholu w organizmie, tymczasem z treści art. 221d § 9 kodeku pracy w brzmieniu zgodnym z uchwaloną przez Sejm RP ustawą z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw wynika, że udokumentowane powinno być także badanie, które nie wykazało obecności alkoholu w organizmie.
Projekt rozporządzenia w § 6 ust. 1 pkt 1 lit e i f przewiduje, że protokół z badania ma zawierać dane dotyczące wzrostu osoby badanej i masy jej ciała przy czym dane te wpisuje się do protokołu na podstawie oświadczenia osoby badanej, "jeżeli jego złożenie jest możliwe", tymczasem z art. 22 1d ust. 9 pkt 3 lit. c Kodeksu pracy wynika, że dane te podlegają wpisaniu do protokołu z badania, jeśli "pozyskano je w związku z przeprowadzanym badaniem". Zapisy Kodeksu pracy i projektowanego rozporządzenia różnią się istotnie, o ile bowiem rozporządzenie nakłada na badanego obowiązek podania danych o masie ciała i wzroście przy każdym badaniu na obecność alkoholu, także przeprowadzanym metodą badania wydychanego powietrza (należy przyjąć, iż podanie danych dot. masy ciała i wzrostu prawie zawsze jest możliwe), o tyle na mocy Kodeksu pracy obowiązek podania wzrostu i masy ciała w protokole badania dotyczy sytuacji gdy pozyskano je w związku z przeprowadzanym badaniem, co następować powinno co do zasady fakultatywnie albo jedynie wówczas gdy alkohol oznaczany jest za pomocą badania krwi, a nie za pomocą badania wydychanego powietrza.
Podobne zastrzeżenia budzi projektowany § 6 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia, który przewiduje, że w protokole badania na obecność alkoholu powinna znajdować się informacja o chorobach, na jakie choruje osoba badana - na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe. Również z tego przepisu będzie wynikał obowiązek podania danych o chorobach, nawet w sytuacji gdy badanie przeprowadzono metodą wydychanego powietrza. Tymczasem Kodeks pracy w art. 221d § 9 pkt 3 lit c stanowi, że dane o chorobach umieszcza się w protokole tylko gdy pozyskano je w związku z przeprowadzanym badaniem, co oznacza fakultatywność ich podania. Osoba badana powinna zatem uzyskać jednoznaczną informację, że podanie danych o chorobach jest dobrowolne, a nie - jak przewiduje § 6 ust. 2 projektu rozporządzenia - że ma prawo "odmowy złożenia oświadczenia o chorobach". Ta sama uwaga odnosi się również do zapisów § 8 ust. 1 pkt 7 projektu rozporządzenia, który dotyczy protokołu z czynności pobrania krwi do badania na obecność alkoholu oraz § 16 pkt 3 projektu rozporządzenia dotyczącego protokołu badania na obecność środków działających podobnie do alkoholu, który nawet nie przyznaje osobie badanej możliwości odmowy złożenia oświadczenia o chorobach.
Niezrozumiała jest także odmienność zapisów zamieszczonych w § 9 ust. 1 i § 13 ust. 3 projektu rozporządzenia. O ile w § 9 ust. 1 projektu rozporządzenia lekarzowi pozostawiono podjęcie decyzji o pobraniu krwi lub odstąpieniu od jej pobrania (gdy istnieje podejrzenie, że pobranie krwi może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia osoby badanej), o tyle w § 13 ust. 3 rozporządzenia, który dotyczy badania krwi na obecność środków działających podobnie do alkoholu, lekarzowi pozostawiono jedynie podjęcie decyzji o przeprowadzeniu badania krwi, pomijając decyzję o odmowie pobrania. Należy się spodziewać, że odmienne zapisy regulujące te sama kwestię mogą skutkować pojawieniem się trudności na etapie stosowania tego rozporządzenia i dokumentowania decyzji o przeprowadzeniu badania krwi lub o jego nieprzeprowadzeniu.